DENZINGER, Heinrich Joseph Dominicus (et. al.).
Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum
[english translation is here: http://denzinger.patristica.net]
Symbola Primitiva. Papyrus liturgicus Dêr-Balyzeh
(frag. du VIe, contenant une liturgie du
milieu du IVe; le symbole semble bien plus ancien)
2 1b (in lingua greca)
Symbola exculta. Schema tripartitum trinitarium. Formula
ocidentalis, Symbolum apostolicum.
Roma, saec. III (forma 'Romana Antiquior',
'R'). Psalterium Aethelstani regis
11 2 (in lingua greca)
Symbole Apostolique, formule occidentale, Rome 3eme siecle;
Codex Laudianus
2a Credo in Deum Patrm omnipotentem, Et in Christo Jesu, Filium ejus
unicum, Dominum nostrum,
Saint Cyrille évêque de Jérusalem, Catécheses VI-XVIII, vers
S. Epiphane, év. de Salamine, 374
42 (in
lingua greca)
43 (in lingua
greca)
Asie Mineure, fin IVeme (S. Epiphane, évêque de Salamine)
Symbole " Quicumque ", pseudo-athanasien
(Gaule méridionale, 5eme siecle)
75 39 (1) Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus
est, ut teneat catholicam fidem (2) quam nisi quisque (quis) integram
inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternum peribit.(3) Fides autem
catholica haec est, ut unum Deum in T r i n i t a t e, et Trinitatem in unitate
veneremur, (4) neque confundentes personas, neque substantiam separantes: (5)
alia est enim persona Patris, alia (persona) Filii, alia (persona) Spiritus
Sancti; (6) sed Patris et Filii et Spiritus Sancti una est divinitas, aequalis
gloria, coaeterna maiestas.(7) Qualis Pater, talis Filius, talis (et) Spiritus
Sanctus: (8) increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus; (9)
immensus (immensus) Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus; (10)
aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spintus Sanctus; (11) et tamen non
tres aeterni, sed unus aeternus; (12) sicut non tres increati nec tres immensi,
sed unus increatus (inmensus) et unus immensus (increatus). (13) Simililer omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Splritus
Sanctus; (14) et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens (l5) Ita Deus
Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus(16) et tamen non tres Dii, sed unus
Deus. (17) Ita Dominus Pater. Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus; (18) et
tamen non tres Domini sed unus est (--!) Dominus: (19) quia, sicut singillatim
unamquamque personam (et) Deum ac (et) Dominum confiteri christiana veritate
compellimur, (20) ita tres Deos aut Dominos dicere catholica religione
prohibemur. (21) Pater a nullo est factus nec creatus nec genitus; (22) Filius
a Patre solo est, non factus nec creatus, sed genitus; (23) Spiritus Sanctus a
Patre et Filio, non factus nec creatus nec genitus, sed procedens. (24) Unus
ergo Pater, non tres Patres; unus Filius, non tres Filii; unus Spiritus
Sanctus, non tres Spiritus Sancti. (25) Et (-! ) in hac Trinitate nihil prius
aut posterius, nihil maius aut minus, (26) sed totae tres personae coaeternae
sibi sunt et coaequales. (27) Ita ut per omnia, sicut iam
supra dictum est, et unitas in Trinitate et Trinitas in unitate (Trinitas in
unitate et unitas in Tr.) veneranda sit. (28) Qui vult ergo salvus esse, ita de
Trinitate sentiat.
76 40 (29)
Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque Domini nostri
Jesu Christi fideliter credat. (30) Est ergo fides
recta, ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Jesus Christus Dei
Filius (et) Deus (pariter) et homo est: (31) Deus est ex substantia Patris ante
saecula genitus, et homo est ex substantia matris in saeculo natus; (32)
perfectus Deus, perfectus homo ex anima rationali (rationabili) et humana carne
subsistens; (33) aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patre secundum
humanitatem; (34) qui, licet Deus sit et homo, non duo tamen sed unus est
Christus; (35) unus autem non conversione divinitatis in carnem (carne), sed
assumptione humanitatis in Deum (Deo); (36) unus omnino, non confusione
substantiae, sed unitate personae. (37) Nam sicut anima rationalis
(rationabilis) et caro unus est homo ita Deus et homo unus est Christus. (38)
Qui passus est pro salute nostra, descendit (discendit) ad inferos, tertia die
resurrexit (surrexit) a mortuis, (39) ascendit ad caelos, sedet (sedit) ad
dexteram Patris, inde venturus est (-!) iudicare vivos et mortuos. (40) Ad
cuius adventum omnes homines resurgere habent (in) corporibus suis, et
reddituri sunt de factis propriis rationem; (41) et qui bona egerunt, ibunt in
vitam aeternam, qui vero (-! ) mala, in ignem aeternum. (42) Haec est fides
catholica: quam nisi quisque (quis) fideliter firmiterque crediderit, salvus
esse non poterit.
Saint Clément I, Ep. ad Corinthios, vers 96
102 41 (c. 7, n. 1) Ut vos officii vestri admoneamus. scribimus ...
(c. 58, n. 2) Acceptate consilium nostrum, et vos non paenitebit. (c.59, n.1)
Sin autem quidam non obtemperaverint iis quae ille (Christus) per nos dixit,
cognoscant, offensioni et periculo non parvo sese implicaturos esse; (2) nos
autem innocentes erimus ab hoc peccato. (c.63, n.2) Gaudium enim et laetitiam
nobis praestabitis, si oboedientes facti iis quae scripsimus per Spiritum
Sanctum, resecetis illegitimum zeli vestri studium secundum exhortationem, quam
de pace ac concordia fecimus in hac epistola.
101 (c- 40, n.
1) . . . In divinae cognitionis profunda introspicientes, cuncta ordine debemus
facere, quae nos Dominus statutis temporibus peragere iussit : (2) oblationes
scilicet et officia perfici, neque temere vel inordinate fieri, praecepit, sed
praefinitis temporibus et horis. (3) Ubi etiam et a quibus
celebrari vult, ipse excelsissima sua voluntate definivit, ut pure et sancte
omnia facta in beneplacito, accepta essent voluntati eius. (4) Qui ergo assignatis temporibus oblationes suas faciunt, accepti et
beati sunt; nam qui sequuntur leges Domini, non aberrant.
(c.40, n.5) Summo quippe sacerdoti sua mulnera tributa sunt, sacerdotibus locus
proprius adsignatus est, et levitis sua ministeria incumbunt. Homo laicus
praeceptis laicis constringitur. (c. 41, n. 1) Unusquisque
nostrum, fratres, 'in suo ordine' (I Cor 15, 23) cum bona conscientia
praescriptam ministerii sui regulam non transgrediens honeste Deo placeat (al.:
gratias agat) ... (c. 42, n. 1) Apostoli nobis evangelii praedicatores facti
sunt a Domino Jesu Christo; Jesus Christus missus est a Deo. (2) Missus est
igitur Christus a Deo, et Apostoli a Christo: et factum est utrumque ordinatim
ex voluntate Dei. (3) Itaque acceptis mandatis et certo persuasi per
resurrectionem Domini nostri Jesu Christi et in fide confirmati per Verbum Dei
cum Spiritus Sancti plenitudine ac securitate egressi sunt, annuntiantes
adventurum esse regnum Dei. (4) Per regiones igitur et
urbes verbum praedicantes primitias earum spiritu cum probassent, constituerunt
episcopos et diaconos eorum qui credituri erant.
Saint Zéphyrin et saint Calliste, déclarations dogmatiques,
105 42a
Ipsum autem (papam) Zephyrinum (Callistus nondum papa) adducebat, ut palam
populo diceret: 'Ego novi unum Deum Christum Jesum, nec praeter eum ullum alium
generatum et passibilem'; tum vero (Callistus) dicens 'non Pater mortuus est,
sed Filius' tali modo perpetuam rixam in plebe sustinuit.
Saint Clément I, Ep. ad Corinthios, vers 96
(c- 40, n. 1) . . . In divinae cognitionis
profunda introspicientes, cuncta ordine debemus facere, quae nos Dominus
statutis temporibus peragere iussit : (2) oblationes scilicet et officia
perfici, neque temere vel inordinate fieri, praecepit, sed praefinitis
temporibus et horis. (3) Ubi etiam et a quibus celebrari
vult, ipse excelsissima sua voluntate definivit, ut pure et sancte omnia facta
in beneplacito, accepta essent voluntati eius. (4) Qui
ergo assignatis temporibus oblationes suas faciunt, accepti et beati sunt; nam
qui sequuntur leges Domini, non aberrant. (c.40, n.5) Summo quippe sacerdoti
sua mulnera tributa sunt, sacerdotibus locus proprius adsignatus est, et
levitis sua ministeria incumbunt. Homo laicus praeceptis laicis constringitur. (c. 41, n. 1) Unusquisque nostrum, fratres, 'in suo ordine' (I Cor 15,
23) cum bona conscientia praescriptam ministerii sui regulam non transgrediens
honeste Deo placeat (al.: gratias agat) ... (c. 42, n. 1) Apostoli nobis
evangelii praedicatores facti sunt a Domino Jesu Christo; Jesus Christus missus
est a Deo. (2) Missus est igitur Christus a Deo, et Apostoli a Christo: et
factum est utrumque ordinatim ex voluntate Dei. (3) Itaque acceptis mandatis et
certo persuasi per resurrectionem Domini nostri Jesu Christi et in fide
confirmati per Verbum Dei cum Spiritus Sancti plenitudine ac securitate egressi
sunt, annuntiantes adventurum esse regnum Dei. (4) Per
regiones igitur et urbes verbum praedicantes primitias earum spiritu cum
probassent, constituerunt episcopos et diaconos eorum qui credituri erant.
Saint Corneille, Ep. 'Quantam sollicitudinem' à Cyprien évêque
108 44
Nos... Cornelium episcopum sanctissimae catholicae Ecclesiae, electum a Deo
omnipotente et Christo Domino nostro scimus; (nos) errorem nostrum confitemur;
imposturam passi sumus; circumventi sumus perfidia et loquacitate captiosa; nam
(tam)etsi (videbamur quasi ) quandam communicationem cum schismatico et
haeretico homine habuisse, cor tamen nostrum semper in Ecclesia fuit, nec
(enim) ignoramus, unum Deum Dominum omnipotentem (-! ) esse, unum quoque (et
unum) Christum esse Dominum, quem confessi sumus, unum Spiriturn Sanctum (S.
Sp.), unum episcopum in catholica (Ecclesia) esse debere praepositum (-! ).
Saint Corneille, Ep. à Fabius, évêque d'Antioche, 251
109 45
Ille ergo evangelii vindex (Novatianus) ignorabat, unum episcopum esse oportere
in Ecclesia catholica? In qua tamen ei non latebat - quomodo enim (illud
nescire potuisset) ? - presbyteros esse quadraginta sex, diaconos septem,
subdiaconos septem, acolythos duos et quadraginta, exorcistas autem et lectores
cum ostiariis quinquaginta duo, viduas cum thlibomenis (= indigentibus) plus
mille quingentas; quibus omnibus gratia et benignitas Dei alimenta suppeditat.
Saint Etienne I, Ep. à Cyprien évêque de Carthage, 256
110 46 (c.1)... Si quis ergo a quacumque haeresi venient ad vos,
nihil innovetur nisi quod traditum est, ut manus illis imponatur in
paenitentiam, cum ipsi haeretici proprie alterutrum ad se venientes non baptizent,
sed communicent tantum.
Saint Etienne I, Ep. aux évêques d'Asie mineure, 256
111 47 (c.18) Sed in multum... proficit nomen Christi ad fidem et
baptismi sanctificationem, ut quicumque et ubicumque in nomine Christi
baptizatus fuerit, consequatur statim gratiam Christi.
Saint Denis, Let. à Denis, évêque d'Alexandrie, 262
112 48 (c. 1) Jam vero aequum fuerit disputare adversus eos, qui
monarchiam quae augustissima est Ecclesiae Dei praedicatio, in tres quasdam
virtutes ac separatas hypostases tresque deitates dividentes ac discindentes
destruunt. Audivi enim quosdam, qui apud vos divinum verbum praedicant et
docent huius opinionis magistros esse, qui quidem e diametro, ut ita loquar,
Sabellii opinioni adversantur. Hic enim blasphemat, ipsum F i l i u m dicens e
s s e P a t r e m, et vicissim: illi vero tres deos quodammodo praedicant dum
sanctam unitatem in tres diversas hypostases ab invicem omnino separatas
dividunt. Necesse est enim divinum Verbum Deo universorum esse unitum, et
Spiritum Sanctum in Deo manere et inhabitare: adeoque divinam Trinitatem in
unum, quasi in quendam verticem, hoc est in Deum universorum omnipotentem
reduci atque colligi. Insipientis enim Marcionis doctrina, quae in tria
principia monarchiam secat et dividit, diabolica sane est non autem verorum
Christi discipulorum vel eorum, quibus Salvatoris disciplina placet. Hi enim probe norunt Trinitatem quidem in divina Scriptura praedicari,
tres autem esse deos neque in Veteri neque in Novo Testamento doceri.
113 49 (c.
2) Sed neque minus culpandi sunt, qui Filium opus esse existimant, et Dominum
factum esse sicut unum eorum quae vere facta sunt arbitrantur: cum illum
genitum esse, ut congruit ac decet, non conditum aut factum, divina eloquia
testantur. Non levis igitur, sed maxima est impietas, Dominum aliquo modo
manufactum dicere. Nam si factus est Filius, erat tempus quando non erat: atqui
fuit semper, si utique est, ut ipse declarat, in Patre (Jo l4, 10s). Et si
Christus verbum, sapientia et virtus est (haec enim Christum esse divinae
docent litterae (Jo 1, 14; I Cor 1 24), ut ipsi nostis), haec sane virtutes Dei
sunt. Quocirca si factus est Filius, fuit tempus,
quando haec non erant: adeoque fuit tempus quo sine his erat Deus: quod
perabsurdum est.
114 50
Sed quid pluribus de his apud vos disseram, viros Spiritu plenos et apprime
intelligentes, quae sequuntur absurda ex illa sententia, quae Filium factum
asserit? Ad haec minime attendisse mihi videntur opinionis huius duces, et
idcirco a veritate prorsus aberrasse, quli aliter, quam quod sibi vult divina
et prophetica Scriptura, explicant illud " Dominus creavit me principium
viarum suarum " (Prv 8, 22: Septg.). Non enim una est, ut scitis, verbi
" creavit " significatio. Nam hoc in loco " creavit " idem
est, quod " praefecit operibus ab ipso factis ", factis, inquam, per ipsum
Filium. At hic " creavit " non perinde intelligendum est atque "
fecit " . " Facere " enim et " creare " inter se
differunt. " Nonne ipse ille pater tuus possedit te, et fecit te, et
creavit te? " (Dt 32, 6: Septg.) ait Moyses in magno Deuteronomii carmine.
Sic etiam illos recte quis possit coarguere: O praecipites temerariique
homines, ergone facta res est " primogenitus omnis creaturae " (Col
1, 15), " ex utero ante luciferum genitus " (Ps 109, 3: Septg-), qui
ut Sapientia dicit, " ante omnes colles gignit me " (Prv 8, 25.
Septg.)? Denique multis in locis divinorum eloquiorum eum " genitum "
dici, at nusquam " factum " Filium quis legerit. Ex quibus aperte
convincuntur falsa de Domini generatione opinari, qui divinam atque inexplicabilem
eius generationem factionem audent dicere.
115 51
(c. 3) Neque igitur admirabilis et divina unitas in tres divinitates est
separanda, neque factionis vocabulo dignitas ac summa magnitudo Domini est
diminuenda: sed credendum est in Deum Patrem omnipotentem, et in Christum Jesum
eius Filium, et in Spiritum Sanctum: Verbum autem Deo universorum esse unitum.
Quippe " Ego, inquit, et Pater unum sumus " (Jo 10, 30), et Ego in
Patre, et Pater in me est " (Jo 14, 10). Ita scilicet
divina Trinitas et sancta monarchiae praedicatio integra servabitur.
Concile d'Elvire (vers 300-303)
117 52a
Can.9. Item femina fidelis, quae adulterum maritum reliquerit fidelem et
alterum ducit, prohibeatur ne ducat; si duxerit, non prius accipiat
communionem, nisi quem reliquerit prius de saeculo exierit; nisi forte
necessitas infirmitatis dare compulerit.
118 52b
Can.27. Episcopus, vel quilibet alius clericus, aut sororem aut filiam virginem
dicatam Deo tantum secum habeat; extraneam nequaquam habere placuit.
119 52c
Can. 33. Placuit in totum prohibere episcopis, presbyteris et diaconibus, vel
omnibus clericis positis in ministerio, abstinere se a coniugibus suis et non
generare filios: quicumque vero fecerit, ab honore clericatus exterminetur.
120 52d
Can. 38. Loco peregre navigantes aut si ecclesia in proximo non fuerit, posse
fidelem, qui lavacrum suum integrum habet nec sit bigamus, baptizare in
necessitate infirmitatis positum catechumenum, ita ut, si supervixerit, ad
episcopum eum perducat, ut per manus impositionem perfici possit.
121 52e
Can. 77. Si quis diaconus regens plebem sine episcopo vel presbytero aliquos
baptizaverit, episcopus eos per benedictionem perficere debebit; quod si ante
de saeculo recesserint, sub fide, qua quis credidit, poterit esse justus.
123 53
Can 9 (8). De Afris, quod propria lege sua utantur (utuntur), ut rebaptizent,
placuit, ut si ad Ecclesiam aliquis de haeresi venerit, interrogent eum
symbolum, et si perviderint eum in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum (Patre
et F'o et Sp'u S'o) esse baptizatum, manus ei tantum inponatur, ut accipiat
Spiritum (Sanctum); quod si interrogatus non responderit hanc Trinitatem,
baptizetur.
125 Credimus
in unum Deum, Patrem omnipotentem, omnium visibilium et invisibilium
factorem.Et in unum Dominum nostrum (- !) Iesum Christum Filium Dei, natum ex
Patre unigenitum, hoc est de substantia Patris, Deum ex Deo, lumen ex lumine,
Deúm verum de Deo vero, natum, non factum, unius substantiae cum Patre (quod
graece0 icunt homousion) (- !), per quem omnia facta sunt, quae in caelo et in
terra, qui (propter nos homines et) propter nostram salutem descendit,
incarnatus est et homo factus est et passus est, et resurrexit tertia die, et
ascendit in caelos, venturus iudicare vivos et mortuos. Et Spiritum Sanctum.
(DS126) Eos autem, qui dicunt " Erat, quando non erat " et "
Antequam nasceretur,non erat " et " Quod de non exstantibus factus
est " vel ex alia substantia autessentia dicentes (esse) aut (factum aut)
convertibilem aut demutabilem Deum (filium Dei), hos anathematizat catholica
Ecclesia.
Concile Nicée I (oecum. I), 325
127 55
Can 8. De his, qui se cognominant Catharos (id est mundos) (scilicet Novatiani),
si aliquando venerint ad Ecclesiam catholicam, placuit sancto et magno
Concilio, ut impositionem manus accipientes, sic in clero permaneant. Haec
autem prae omnibus eos scriptis convenit profiteri, quod catholieac et
apostolicae Ecclesiae dogmata suscipiant et sequantur: id est, et bigamis se
communicare et his qui in persecutione prolapsi sunt....
128 56
Can. 19. De Paulianistis ad Ecclesiam catholicam confugientibus definitio
prolata est, ut baptizentur omnimodis. Si qui autem de his praeterito tempore
in clero fuerunt, si quidem immaculati et irreprehensibiles apparuerint,
baptizati ordinentur ab episcopo Ecclesiae catholicae.
(Versio I Dionysii Exigui) Can. 1. Si quis a medicis per languorem desectus est
aut abscisus a barbaris, hic in clero permaneat. Si
quis autem se sanus abscidit, hunc et in clero constitutum abstinere conveniet
et deinceps nullum debere talium promoveri. Sicut autem hoc claret quod de his
qui rem hanc affectant audentque se ipsos abscidere dictum est; sic eos quos
barbari aut domini castraverunt, inveniuntur autem alias dignissimi ad clerum
regula tales admittit.
129 57 Can.
13. (Prisca: 12) De his, qui ad exitum veniunt, etiam nunc lex antiqua
regularisque servabitur; ita ut, si quis egreditur e corpore, ultimo et necessario
viatico minime privetur. Quod si desperatus, et consecutus communionem,
oblationisque particeps factus, iterum convaluerit, sit inter eos, qui
communionem orationis tantummodo consequuntur. Generaliter autem omni cuilibet
in exitu posito et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus
probabiliter ex oblatione dare debebit.
130 57
(c.1 n.2) Primum igitur habita est quaestio . . . de impietate ac perversitate
Arii et sociorum eius; cunctisque suffragantibus placuit, ut impia eius opinio
anathemate damnaretur, verbaque ac nomina blasphemiae plena, quibus utebatur,
dicens Filium Dei ortum ex nihilo, et fuisse aliquando tempus, cum non esset,
et pro arbitrii libertate eum vitii ac virtutis capacem esse, et creaturam
illum vocans atque facturam: haec omnia anathemate damnavit sanctissima
synodus, opinionis huius impietatem atque amentiam et verba blasphemiae plena
ne audire quidem patienter sustinens.
Saint Jules I, Ep. aux Antiochiens, 341
132 57a Nam si omnino, ut dicitis, aliqua fuit eorum culpa,
iudicium secundum ecclesiasticum canonem, nec eo pacto, fieri oportuit.
Oportuit omnibus nobis scripsisse, ut ita ab omnibus quod iustum esset
decerneretur; episcopi enim erant qui patiebantur, nec vulgares Ecclesiae quae
vexabantur, sed quas ipsi Apostoli per se gubernarunt. Cur autem de Alexandrina
potissimum Ecclesia nihil nobis scriptum est? An ignoratis hanc esse
consuetudinem, ut primum nobis scribatur, et hinc quod iustum est decernatur? Sane si qua hujusmodi suspicio in illius urbis episcopum cadebat, ad
hanc Ecclesiam scribendum fuit.
Concile de Sardique (343-344?)
133 57b
((can.3a) Isidor. can.4) Osius episcopus dixit: Illud quoque (suppl. e graeco:
necessario adiciendum est), ut episcopus de provincia ad aliam provinciam, in
qua sunt episcopi, non transeat; nisi forte a fratribus suis invitatus, ne
videamur ianuam caritatis clausisse. - Illud quoque providendum est: si in
aliqua provincia forte aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem
habuerit, non ex his unus ex alia provincia advocet episcopos. - Quod si
aliquis episcopus iudicatus fuerit in aliqua causa, et putat bonam causam
habere, ut iterum iudicium renovetur, si vobis placet, sanctissimi Petri
Apostoli memoriam honoremus: scribatur vel ab his, qui causam examinarunt, vel
ab episcopis, qui in proxima provincia morantur, Romano episcopo; et si
iudicaverit renovandum esse iudicium, renovetur, et det iudices. Si autem
probaverit talem causam esse, ut ea non refricentur quae acta sunt, quae
decreverit confirmata erunt. Si hoc omnibus placet? Synodus respondit: Placet.
134 57c
(Isid. 5). Gaudentius episcopus dixit: Addendum, si placet, huic sententiae,
quam plenam sanctitatis protulistis: cum aliquis episcopus depositus fuerit
eorum episcoporum iudicio, qui in vicinis commorantur locis, et proclamaverit
agendum sibi esse negotium in urbe Roma, alter episcopus in eadem cathedra,
post appellationem eius, qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur loco
ipsius, nisi causa fuerit iudicio Romani episcopi determinata.
135 57d
((Can. 3b) Isid. 7) Osius episcopus dixit: Placuit autem, ut, si episcopus
accusatus fuerit, et iudicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de
gradu suo deiecerint eum, et appellasse videatur, et confugerit ad beatissimum
ecclesiae Romanae, episcopum et voluerit audiri et iustum putaverit, (ut)
renovetur examen; scribere his episcopis dignetur, qui in finitima et propinqua
provincia sunt, (ut) ipsi diligenter omnia requirant et iuxta fidem veritatis
definiant. Quod si qui rogat causam suam iterum audiri et deprecatione sua
moverit episcopum Romanum, ut e latere suo presbyterum mittat, erit in
potestate episcopi, quid velit aut quid aestimet: (et) si decreverit mittendos
esse, qui praesentes cum episcopis iudicent, habentes (eius) auctoritatem, a
quo destinati sunt, erit in suo arbitrio. Si vero crediderit sufficere
episcopos, ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo consilio suo
iudicaverit.
Libere, Ep. 'Studens paci' aux évêques orientaux, 357
138 Studens paci et concordiae Ecclesiarum, posteaquam litteras caritatis
vestrae de nomine Athanasii et ceterorum factas ad nomen Julii bonae memoriae
episcopi accepi, secutus traditionem maiorum presbyteros urbis Romae Lucium,
Paulum et Helianum e latere meo ad Alexandriam ad supradictum Athanasium
direxi, ut ad urbem Romam veniret ut in praesenti id, quod de Ecclesiae
disciplina exstitit, in eum statueretur. Litteras etiam ad
eundem per supradictos presbyteros dedi, quibus continebatur, quod si non
veniret, sciret se alienum esse ab Ecclesiae Romanae communione. Reversi igitur
presbyteri nuntiaverunt eum venire noluisse. Secutus denique litteras caritatis
vestrae, quas de nomine supradicti Athanasii ad nos dedistis, sciatis his
litteris, quas ad unanimitatem vestram dedi, me cum omnibus vobis et cum
universis episcopis Ecclesiae catholicae pacem habere, supradictum autem
Athanasium alienum esse a communione mea sive Ecclesiae Romanae et a consortio
litterarum et ecclesiasticarum.
Libere, (Symbole de Sirmium I, 351, signé par Libere en 357)
139 - Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem, creatorem (ktisen) et
conditorem (poieten= factorem), 'ex quo omnis paternitas in caelo et in terris
nominatur' (Eph 3, 15). Et in unicum (monogene=unigenitum) eius Filium Dominum
nostrum Jesum Christum, qui ante omnia saecula ex Patre natus (genitus) est,
Deum ex Deo, lumen ex lumine, per quem facta sunt omnia in caelis et in terra,
visibilia et invisibilia; qui est Verbum et sapientia et virtus (-!) et vita et
lumen verum; qui in novissimis diebus propter nos incorporatus
(enanthrÙpesanta=inhumanatus) est et natus (gennethenta) ex sancta
virgine, et crucifixus et mortuus est et sepultus; qui et surrexit ex mortuis
tertia die, et ascendit (analephthenta=assumptus est) in caelum, et sedet
(kathesthenta) in dextera Patris, et venturus est in consummatione saeculi
iudicare vivos et mortuos et reddere unicuique secundum opera sua; cuius regnum
sine fine perseverans (akatapaustos ousa) permanet in perpetua saecula. Erit
enim sedens (kathezomenos) in dextera Patris non solum in hoc saeculo, verum etiam
et in futuro. Et in Spiritum Sanctum, id est paracletum, quem promittens
apostolis, posteaquam caelum adscendit, misit docere eos et commonere omnia,
per quem et sanctificantur credentium in eum sinceriter animae.
140 - 1. Eos
autem, qui dicunt: De nullis exstantibus (ex ouk ontÙn) Filius, vel de
altera substantia (ex heteras hupostaseÙs) et non ex Deo, et quod erat
tempus (chronos) vel saeculum (aiÙn), quando non erat: alienos scit
sancta et catholica Ecclesia.
2. (Iterum ergo dicimus:) Si quis autem Patrem et Filium duos dicit deos:
anathema sit.
3. Et si quis, unum dicens Deum, Christum autem Deum ante saecula Filium Dei
obsecutum Patri in creatione omnium non confitetur (si quis dicens Deum
Christum esse, sed eum ante saecula Filium Dei et hupourgekota tÙ patri
eis ten tÙn holÙn demiourgian = administrum Patri ad universorum
opificium fuisse non confiteatur): an. s.
4. Et si quis innascibilem (agenneton) Deum vel partem (méros) ejus de Maria
natum esse audet dicere: an. s.
5. Et si quis secundum praescientiam (kata prognÙsis) vel
praedestinationem (-!) a Maria (pro Marias = ante Mariam) dicit Filium esse, et
non ante saecula ex Patre natum apud Deum esse (ek tou patros gegennemenon pros
ton theon einai) et per eum facta esse omnia: an. s.
6. Si quis substantiam (ousian) Dei dilatari (platunesthai) et contrahi
(sustellesthai) dicit: an. s.
7. Si quis dilatatam substantiam Dei Filium dicat facere, aut latitudinem
(platusmon) substantiae eius, sicut sibi videtur (-!) Filium nominet: an. s.
8. Si quis insitum vel prolativum Verbum (endiatheton e prophorikon Logon) Dei
Filium dicat: an. s.
9. Si quis hominem solum (monon) dicit de Maria (ek Marias) Filium: an. s.
10. Si quis Deum et hominem de Maria natum dicens, Deum (-!) innascibilem (ton
aggeneton) sic intellegit: an. s.
11. (Recensionis Hilarii, = 12 t. graeci; anath. gr. 11 = Hil. 23) Si quis
'Verbum caro factum est' (Jo 1, 14) audiens, Verbum in carnem translatum
(metabeblesthai) putet, vel demutationem sustinentem (tropen hupomemenekota=
conversionem subeundo) accepisse carnem dicit: an. s.
12 (13). Si quis unicum (unigenitum) Filium Dei crucifixum audiens, dealitatem
(theoteta) eius corruptionem (phthoran) vel passibilitatem (pathos) aut
demutationem (tropen) aut deminutionem (meiÙsin) vel interfectionem
(anairesin) sustinuisse (hupomemenekenai) dicat: an. s.
13 (14). Si quis 'Faciamus hominem' (Gn 1, 26) non Patrem ad Filium dixisse,
sed ipsum ad semetipsum dicat Deum locutum: an. s.
14 (15). Si quis Filium non dicat Abrahae visum (Gn 18, 1ss), sed Deum innascibilem
vel partem eius dicat: an. s.
15 (16). Si quis cum Jacob non Filium quasi hominem colluctatum (Gn 32, 25 ss),
sed Deum innascibilem vel partem eius dicat: an. s.
16 (17). Si quis 'Pluit Dominus (ignem) a Domino' (Gn 19,24) non de Filio et
Patre intellegat, sed ipsum a se dicat pluisse: an. s. Pluit enim Dominus
Filius a Domino Patre.
17 ( 18 ). Si quis Dominum et Dominum, Patrem et Filium (quia Dominus a Domino)
duos dicat deos: an. s. (Si quis audiens Dominum Patrem, Dominum item Filium,
et Dominem Patrem et Filium (eo quod Dominus a Domino (pluit)) duos dicat deos:
an. s.). Non enim exaequamus (suntassomen) vel comparamus (-!) Filium Patri,
sed subiectum (suntetagmenon tÙ patri) intellegimus. Neque enim
descendit in Sodomam sine Patris voluntate; neque pluit ex se, sed a Domino,
auctoritate scilicet Patris; nec sedet in dextera a semetipso, sed audit
dicentem Patrem: 'Sede ad dexteram meam' (Ps 109,1).
18(19). Si quis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unam personam
(prosÙpon) dicat: an. s. 19 (20). Si quis Spiritum Sanctum Paracletum
dicens, innascibilem (agenneton) Deum dicat: an. s.
20(21). Si quis, sicuti docuit nos Dominus, non alium dicat Paracletum a Filio
- dixit enim: 'Et alterum Paracletum mittet vobis Pater, quem rogabo ego' (cf.
Jo l4, l6) -: an. s.
21 (22). Si quis Spiritum Sanctum partem dicat Patris vel Filii: an. s.
22(23). Si quis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum tres dicat deos: an. s.
23 (11). Si quis quod dictum est 'Ego Deus primus, et ego Deus novissimus, et
praeter me non est Deus' (Is 44,6) ad destructionem idolorum dictum et eorum
qui non sunt dii, in destructionem Unigeniti ante saecula Dei iudaice
intellegat: an.s.
24. Si quis voluntate Dei, tamquam unum aliquid de creatura (en tÙn
poiematÙn) factum (gegonenai) dicat Filium: an. s.
25. Si quis nolente Patre natum dicat Filium: an. s. Non enim nolente Patre
coactus Pater, vel naturali necessitate ductus, cum nollet, genuit Filium sed
mox voluit, sine tempore (achronÙs) et impassibiliter (apathÙs)
ex se eum genitum demonstravit.
26. Si quis innascibilem (agenneton) et sine initio (anarchon) dicat Filium,
tamquam duo sine principio (anarcha) et duo innascibilia (-!) et duo innata
(agenneta) dicens, (et) duos faciat deos: an. s. Caput enim, quod est
principium (arche) omnium: Filius; caput autem, quod est principium Christi:
Deus; ita enim ad unum, qui est sine principio omnium principium (eis mian
anarchov tÙn holÙn archen), per Filium (pie) universa referimus.
27. Et iterum confirmantes christianismi intellectum, dicimus quoniam si quis
Christum Deum Filium Dei ante saecula subsistentem (proaiÙnion onta) et
ministrantem (hupourgekota) Patri ad omnium perfectionem (universorum
opificium) non dicat, sed ex quo de Maria natus est, ex eo et Christum et
Filium nominatum esse et initium accepisse ut sit Deus (archen eilephenai tou
Theou einai) dicat: an. s.
Libere, Ep. 'Pro deifico' ad episcopos Orientales, 357
Libere, Ep. 'Quia scio' ad Ursacium, Valentem, Germinium, 357
142
(1) Quia scio, vos filios pacis esse, diligere etiam concordiam et unanimitatem
Ecclesiae catholicae, idcirco non in aliqua necessitate impulsus - Deo teste
dico - sed pro bono pacis et concordiae, quae martyrio praeponitur, his
litteris convenio vos, domini fratres carissimi. Cognoscat itaque prudentia
vestra, Athanasium qui Alexandrinae Ecclesiae episcopus fuit, (a me esse
damnatum) priusquam ad comitatum sancti imperatoris secundum litteras
Orientalium episcoporum (scriberem, quod) et ab Ecclesiae Romanae communione
separatus est, sicuti teste est omne presbyterium Ecclesiae Romanae. Sola haec
causa fuit, ut tardius viderer de nomine ipsius litteras ad fratres et
coepiscopos nostros Orientales dare, ut legati mei, quos ab urbe Roma ad comitatum
direxeram, seu episcopi, qui fuerant deportati, et ipsi una cum his, si fieri
posset, de exilio revocarentur.
(2) Et hoc autem scire vos volo, quod fratrem Fortunatianum petii, ut (cum)
litteras meas ad clementissimum imperatorem (perferat, quas ad Orientales
episcopos feci, ut scirent et ipsi una secum Athanasi communione me esse
separatum. Quas credo quod pietas ipsius pro bono pacis gratulanter accipiet
... Pervideat caritas vestra haec me benigno et innocenti animo gessisse.
Quapropter his litteris meis convenio vos et adiuro per Deum omnipotentem et
Christum Iesum Filium eius, Deum et Dominum nostrum, ut dignemini ad
clementissimum imperatorem) Constantium Augustum pergere et petere, ut bono
pacis et concordiae, in qua pietas eius semper exsultat, me ad Ecclesiam mihi
divinitus traditam iubeat reverti, ut temporibus ipsius Ecclesia Romana nullam
sustineat tribulationem. ...
Libere, Ep. 'Non doceo' ad Vincentium, 357
143
(2) Sanctitati vero tuae significandum credidi, me de contentione illa a nomine
Athanasii recessisse et ad fratres et coepiscopos nostros Orientales litteras
dedisse (et) desuper eius nomine. Unde, quia Deo volente et pax nobis ubique
est, dignaberis convenire episcopos cunctos Campaniae et haec illis insinuare.
Ex ipsorum numero una cum epistula vestra de unanimitate nostra et pace ad
clementissimum imperatorem scribite, de quo possim et ego de tristitia
liberari.... Cum omnibus episcopis Orientalibus pacem habemus et vobiscum. ...
Saint Damase I, Epistolarum fragmenta ad episcopos Orientales,
144 Ea
gratia, fratres, Hiericho illa, quae furata est saecularium voluntatum scita
venalia, concidit nec resurgit, quia omnes uno ore unius virtutis, unius
maiestatis, unius divinitatis, unius usiae dicimus Trinitatem, ita ut
inseparabilem potestatem, tres tamen adseramus esse personas, nec redire in se
aut minui, ... sed semper manere nec potentiae gradus quosdam ortusque tempora
disparata nec prolativum Verbum, ut generationem ei demamus, nec inperfectum,
ut aut persona aut Patris natura aut divinitatis ei plenitudo defuerit, nec
dissimilem opere Filium nec dissimilem potestate aut per universa dissimilem
nec subsistere aliunde, sed de Deo natum nec falsum, sed Deum verum de Deo vero
esse generatum, lumen verum de vero lumine, ne minutum aut diversum putetur,
quod Unigenitus habet (lacuna? Redintegr.: Dei naturam) splendoremque lucis
aeternae (cf. Sap 7, 26), quia naturae more
divinae neque sine splendore lumen neque splendor potest esse sine lumine,
imaginem quoque Patris, ut qui viderit (Filium, viderit) et Patrem (Jo 14, 9)
eundem redemptionis nostrae gratia processisse de virgine, ut perfectus homo
pro perfecto qui peccaverat homine nasceretur. Ergo,
fratres, adseramus Dei Filium et perfectum (esse Deum et) hominem suscepisse
perfectum.
145 Spiritum
quoque Sanctum increatum atque unius maiestatis, unius usiae, unius virtutis
cum Deo Patre et Domino nostro Jesu Christo fatemur. Neque enim creaturae
dignus iniuriae est, qui emissus est, ut crearet, sicut propheta sanctus
adstruxit dicens: 'Emitte Spiritum tuum et creabuntur' (Ps 103, 30). Deinde
alius item posuit: 'Spiritus divinus, qui fecit me' (cf. Job 33, 4). Non enim separandus est divinitate, qui in operatione ac peccatorum
remissione conectitur.
146 Illud sane miramur,
quod quidam inter nostros dicantur, quia licet de Trinitate piam intellegentiam
habere videantur, de sacramento tamen salutis nostrae... recta non sentiant.
Adseruntur enim dicere Dominum ac Salvatorem nostrum ex Maria virgine
imperfectum, id est sine sensu hominem suscepisse. Heu quanta erit Arianorum in
tali sensu vicinitas! Illi inperfectam divinitatem in Dei Filio dicunt, isti
inperfectam humanitatern in hominis Filio mentiuntur. Quod si utique
inperfectus homo susceptus est, inperfectum Dei munus est, inperfecta nostra
salus, quia non est totus homo salvatus. Et ubi erit dictum illud dictum
Domini: 'Venit Filius hominis salvare quod perierat' (Mt 18, 11)? Totus, id est
in anima et corpore, in sensu atque in tota substantiae suae natura. Si ergo totus
in (his) homo perierat, necesse fuit, ut id quod perierat, salvaretur; si autem
sine sensu salvatus est, iam contra evangelii fidem invenietur, non totum, quod
perierat, esse salvatum, cum alio loco ipse Salvator dicat: Irascimini mihi,
quia totum hominem salvum feci (cf: Jo 7, 23). Quid
quod ipsius principalis delicti et totius perditionis summa in hominis sensu
consistit. Primum enim (si) hominis sensus eligendi boni
malique non perisset, non moreretur: quomodo ergo praesumeretur in finem
salvari minime debuisse, quod ante omnes peccasse cognoscitur? Nos autem, qui
integros et perfectos salvatos nos scimus, secundum catholicae Ecclesiae
professionem perfectum Deum perfectum suscepisse hominem profitemur.
147 Ut enim
Nicaeni Concilii fidem inviolabilem per omnia retinentes sine simulatione
verborum aut sensu corrupto coaeternae et unius essentiae Trinitatem credentes
in nullo Spiritum Sanctum separamus, sed perfectum in omnibus, virtute, honore,
maiestate, deitate, cum Patre conveneramur et Filio, ita etiam plenitudinem Dei
Verbi, non prolativi, sed nati, neque in Patre remanentis, ut non sit, sed ex
aeterno in aeternum subsistentis perfectum, id est integrum transgressorem
adsumpsisse et salvasse confidimus.
Saint Damase I, Ep. 'Per filium meum' ad Paulinum episc.
148
... Confitendus (est) ipse Sapientia, Sermo Filius Dei humanum suscepisse
corpus, animam, sensum, is est integrum Adam, et, ut expressius dicam, totum
veterem nostrum sine peccato hominem. Sicuti enim confitens eum humanum corpus
suscepisse, non statim ei et humanas vitiorum adiungimus passiones: ita et
dicentes eum suscepisse et hominis animam et sensum, non statim dicimus et
cogitationum eum humanarum subiacuisse peccato. Si qui autem dixerit, Verbum
pro humano sensu in Domini carne versatum, hunc catholica Ecclesia
anathematizat, necnon et eos, qui duos in Salvatore filios confitentur, id est
alium ante incarnationem, et alium post assumptionem carnis ex Virgine, et non
eundem Dei Filium et ante et postea confitentur.
Saint Damase I, Ep. 'Oti te apostolike kathedra' ad episcopos
149
Scitote igitur, quia dudum Timotheum profanum, ineruditum Apollinaris haeretici
discipulum, cum impio eius dogmate condemnavimus, nec ultra concedimus eius
reliquias qualibet ratione de cetero praevalere. ... Christus enim Filius Dei
Dominus noster humano generi per propriam passionem salutem plenissimam condonavit,
ut totum hominem delictis obnoxium liberaret (O gar Christos ... tÙ
genei tÙn anthrÙpÙn dia tou idiou pathous plerestaten
apedÙke ten sÙterian, ina olon ton anthrÙpon tais
amartiais enechomenon pases amartias eleutherÙse). Hunc si quis in deitate
sive in humanitate minus aliquid dixerit habuisse (Touton ei tis etoi
anthrÙpotetos e theotetos elatton eschekenai eipoi), plenus spiritu
diaboli gehennae semet ipsum filium demonstravit. Cur itaque rursus a me
quaeritis damnationem Timothei ? Qui et hic iudicio Apostolicae Sedis... cum
Apollinari suo doctore damnatus est...
Concile de Constantinople I (oecum. II; sous saint Damase I);
mai - 30 juillet 381; Symbole de Constantinople
150 86
Credo (Credimus) in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium
Dei unigenitum, et ( ! ) ex Patre natum ante omnia saecula Deum de Deo (- ! ),
lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum, non factum, consubstantialem
Patri: per quem omnia facta sunt; qui propter nos homines et propter nostram
salutem descendit de caelis, et incarnatus est de Spiritu Sancto (et) ex Maria
virgine et homo factus (inhumanatus) est, crucifixus etiam pro nobis sub Pontio
Pilato, (et) passus et sepultus est, et resurrexit tertia die secundum
Scripturas, et ascendit in caelum (caelos), (et) sedet ad dexteram Patris, et
iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos: cuius regni non erit
finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et viviticantem
qui ex Patre Filioque (-! ) procedit, qui cum Patre et Filio simul adoratur
(coadoratur) et conglorificatur, qui locutus est per prophetas. Et (in) unam
sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor (Confitemur) unum
baptisma in remissionem peccatorum. Et exspecto
(Exspectamus) resurrectionem mortuorum, et vitam venruri (futuri) saeculi.
Amen.
151 85
Fidem non esse violandam Patrum trecentorum decem et octo, qui apud Nicaeam
Bithyniae convenerunt; sed manere eam firmam et stabilem, et anathematizandam
omnem haeresim, et specialiter Eunomianorum vel Anomianorum, et Arianorum vel
Eudoxianorum,et Macedonianorum vel Spiritui Sancto resistentium, eet
Sabellianorum, et Marcellianorum, et Photinianorum, et Apollinariorum.
152 58
(Post hoc Concilium, quod in urbe Roma congregatum est a catholicis episcopis,
addiderunt de Spiritu Sancto ) Et quia postea is error inolevit, ut quidam ore
sacrilego auderent dicere, Spiritum Sanctum factum esse per Filium:
153 59
(1.) Anathematizamus eos, qui non tota libertate proclamant, eum cum Patre et
Filio unius potestatis esse atque substantiae.
154 60
(2.) Anathematizamus quoque eos, qui Sabellii sequuntur errorem, eundem
dicentes (esse) Patrem quem et Filium.
155 61
(3.) Anathematizamus Arium atque Eunomium, qui pari impietate, licet sermone
dissimili, Filium et Spiritum Sanctum asserunt creaturas.
156 62
(4.) Anathematizamus Macedonianos, qui de Arii stirpe venientes, non perfidiam
mutaverunt, sed nomen.
157 63
(5.) Anathematizamus Photinum, qui Ebionis haeresim instaurans, Dominum Jesum
Christum tantum ex Maria confitetur.
158 64
(6.) Anathematizamus eos, qui duos asserunt Filios, unum ante saecula, et
alterum post assumptionem carnis ex Virgine.
159 65
(7.) Anathematizamus eos, qui pro hominis anima rationabili et intelligibili
dicunt Dei Verbum in humana carne versatum, cum ipse Filius et Verbum Dei non
pro anima rationabili et intelligibili in suo corpore fuerit, sed nostram (id
est rationabilem et intelligibilem) sine peccato animam susceperit atque
salvaverit.
160 66
(8.) Anathematizamus eos, qui Verbum Filium Dei extensionem
aut collectionem et a Patre separatum, insubstantivum et finem habiturum esse
contendunt.
161 67
(9.) Eos quoque, qui de ecclesiis ad ecclesias migraverunt, tamdiu a communione
nostra habemus alienos, quamdiu ad eas redierint civitates in quibus primum
sunt constituti. Quodsi alius, alio transmigrante, in loco viventis est
ordinatus, tamdiu vacet sacerdotii dignitate, qui suam deseruit civitatem,
quamdiu successor eius quiescat in Domino.
162 68
(10. ) Si quis non dixerit semper Patrem, semper Filium, semper Spiritum
Sanctum esse: haereticus est.
163 69
(11.) Si quis non dixerit Filium natum de Patre, id est de substantia divina
ipsius haereticus est.
164 70
(12.) Si quis non dixerit verum Deum Filium Dei, sicut verum Deum Patrem (eius,
et) omnia posse (et) omnia nosse et Patri aequalem: haereticus est.
165 71
(13.) Si quis dixerit, quod in carne constitutus cum esset in terra, in caelis
cum Patre non erat: haereticus est.
166 72
(14.) Si quis dixerit, quod in passione crucis dolorem sentiebat Deus, et non
caro cum anima, quam induerat-forma servi, quam sibi acceperat (cf Phil 2,7),
sicut ait Scriptura -Filius Dei Christus: non recte sentit.
167 73
(15.) Si quis non dixerit, quod in carne sedet in dextera Patris, in qua venturus
est judicare vivos et mortuos: haeteticus est.
168 74
(16.) Si quis non dixerit, Spiritum Sanctum de Patre esse vere ac proprie,
sicut Filium, de divina substantia et Deum verum: haereticus est.
169 75
(17.) Si quis non dixerit, omnia posse Spiritum Sanctum et omnia nosse et
ubique esse, sicut Filium et Patrem: haereticus est.
170 76
(18.) Si quis dixerit Spiritum Sanctum facturam, aut per Filium factum:
haereticus est.
171 77
(19.) Si quis non dixerit, omnia per Filium et Spiritum (suum) Sanctum Patrem
fecisse, id est visibilia et invisibilia: haereticus est.
172 78
(20.) Si quis non dixerit, Patris et Filii et Spiritus Sancti unam divinitatem,
potestatem, maiestatem, potentiam, unam gloriam, dominationem, unum regnum,
atque unam voluntatem ac veritatem: haereticus est.
173 79
(21.) Si quis tres personas non dixerit veras Patris et Filii et Spiritus
Sancti, aequales, semper viventes, omnia continentes visibilia et invisibilia,
omnia potentes, omnia iudicantes, omnia vivificantes, omnia facientes, omnia
salvantes: haereticus est.
174 80
(22.) Si quis non dixerit adorandum Sanctum Spiritum ab omni creatura sicut
Filium et Patrem: haereticus est.
175 81
(23.) Si quis de Patre et Filio bene senserit, de Spiritu autem non recte
habuerit, haereticus est, quod omnes haeretici de Filio (Dei) et Spiritu
(Sancto) male sentientes, in perfidia Judaeorum et paganorum inveniuntur.
176 82
(24.) Quod si quis partiatur, (Christi) Patrem Deum dicens et Deum Filium eius
et Deum Sanctum Spiritum, deos dicere et non propter unam dignitatem et
potentiam, quam credimus et scimus Patris et Filii et Spiritus Sancti, ita
dicit Deum; subtrahens autem Filium aut Spiritum Sanctum, ita solum aestimet
Deum Patrem dici, aut ita credit unum Deum: haereticus est in omnibus, immo Judaeus,
quod nomen deorum et angelis et sanctis omnibus a Deo est positum et donatum,
de Patre autem et Filio et Spiritu Sancto propter unam et aequalem divinitatem
non nomen deorum, sed Dei nobis ostenditur atque indicitur, ut credamus, quia
in Patre et Filio et Spiritu Sancto solum baptizamur et non in archangelorum
nominibus aut angelorum, quomodo haeretici, aut Judaei, aut etiam pagani
dementes.
177 82
Haec ergo est salus christianorum, ut credentes Trinitati, id est Patri et
Fllio et Spiritui Sancto, (et) baptizati in ea, veram solam unam divinitatem et
potentiam, maiestatem et substantiam eiusdem esse sine dubio credamus.
Concile Romain, 382; 'Decretum Damasi' seu De explanatione
178 83 Prius agendum est de Spiritu septiformi, qui in Christo
requiescit. Spiritus sapientiae: Christus Dei virtus et
Dei sapientia (I Cor 1, 24). Spiritus intellectus:
Intellectum dabo tibi, et instruam te in via, in qua ingredieris (Ps 31, 8).
Spiritus consilii: Et vocabitur nomen eius magni consilii angelus (Is 9, 6:
Septg). Spiritus virtutis: ut supra, Dei virtus et Dei
sapientia (I Cor 1, 24). Spiritus scientiae Propter eminentia(m) Christi
scientiae Iesu (Eph 3, 19; Phil 3, 8) apostoli. Spiritus veritatis: Ego via et
vita et veritas (Jo 14, 6). Spiritus timoris (Dei): Initium sapientiae timor
Domini (Ps 110, 10; Prv 9, 10). Multiformis autem nominum Christi dispensatio:
Dominus, quia spiritus; Verbum, quia Deus; Filius, quia unigenitus ex Patre;
... propheta, quia futura revelavit; 'Spiritus enim Sanctus non est Patris
tantummodo aut Filii tantummodo Spiritus, sed Patris et Filii Spiritus;
scriptum est enim: Si quis dilexerit mundum, non est Spiritus Patris in illo
(cf. I Io 2, 15; Rom 8,9); item scriptum est: Quisquis 'autem Spiritum Christi
non habet, hic non est eius', (Rom 8, 9); nominato ita Patre et Filio
intelligitur Spiritus' Sanctus, de quo ipse Filius in Evangelio dicit, quia
Spiritus Sanctus a Patre procedit (Jo 15,26), et de meo accipiet et adnuntiabit
vobis (Jo 16, 14).
179 84 Nunc
vero de Scripturis divinis agendum est, quid universalis catholica recipiat
Ecclesia et (vel) quid vitare (vitari) debeat. Incipit ordo Veteris Testamenti.
Genesis liber unus; Exodus lib. 1; Leviticus lib. 1; Numeri lib. 1;
Deuteronomium lib. 1; Jesu Nave lib. 1; Judicum lib. 1; Ruth lib. 1; Regum
libri 4; Paralypomenon (Paralipomenon) libri 2; Psalmi CL (Psalterium) lib. 1;
Salamonis (Salomonis) libri 3: Proverbia lib. 1, Ecclesiastes lib. 1, Cantica
Canticorum l.1; Item Sapientia lib. 1, Ecclesiasticus lib. 1. Item o r d o P r
o p h e t a r u m . Esaiae liber unus; Hieremiae lib.1 cum Cinoth id est
Lamentationibus suis; Ezechiel(is) lib. 1; Danihel(is) lib. 1; Oseae lib. 1;
Amos lib. 1; Micheae lib. 1; Johel lib. 1; Abdiae lib. 1; Jonae lib. 1; Naum
lib. 1; Ambacum (Abbacuc) lib. 1; Sophoniae lib. 1; Aggei lib. 1; Zachariae
lib. 1; Malacihel (Malachiae) lib. 1. Item o r d o s t o r i a r u m . Job
liber unus; Tobiae lib. 1; Esdrae (Hesdrae) libri 2; Hester lib. 1; Judit lib.
1 (-!); Machabeorum libri 2.
180 84
Item ordo Scripturarum Novi et aeterni (-!) Testamenti, quem sancta et
catholica (Romana) suscipit (et veneratur) Ecclesia. Evangeliorum (libri 4:)
secundum Matheum liber unus, sec. Marcum lib. 1, sec. Lucam lib. 1, sec.
Iohannem lib. 1. (Item Actuum apostolorum liber unus.) Epistulae Pauli
(apostoli) numero 14: ad Romanos (ep.) una, ad Corinthios (ep.) duas, ad
Ephesios 1, ad Thessalonicenses 2, ad Galatas 1, ad Philippenses 1, ad
Colosenses 1, ad Timotheum 2, ad Titum 1, ad Filimonem (Philemonem) 1, ad
Hebreos 1. Item Apocalypsis Iohannis liber 1. Et Actus apostolorum liber 1 (-!
Vd. supra).
Item epistulae canonicae (can. ep.) numero 7: Petri apostoli epistulae 2,
Jacobi apostoli ep. 1, Johannis apostoli ep. 1, alterius (Cf note dans DS)
Johannis presbyteri ep. 2, Judae zelotis apostoli ep. 1. Explicit canon Novi
Testamenti.
Saint Sirice, Ep. 'Directa ad decessorem' ad Himerium episc.
181 87
(Prooem. 1) ... Consultationi tuae responsum competens non negamus, quia
officii Nostri consideratione non est Nobis dissimulare, non est tacere
libertas, quibus maior cunctis christianae religionis zelus incumbit. Portamus
onera omnium qui gravantur; quin immo haec portat in Nobis beatus Apostolus
Petrus, qui Nos in omnibus, ut confidimus, administrationis suae protegit et
tuetur heredes. ...
182 (c. 15 20)
Nunc fraternitatis tuae animum ad servandos canones et tenenda decretalia
constituta magis ac magis incitamus, ut haec quae ad tua rescripsimus consulta,
in omnium coepiscoporum nostrorum perferri facias notionem, et non solum eorum
qui in tua sunt dioecesi constituti, sed etiam ad universos Carthaginenses ac
Baeticos, Lusitanos atque Gallicios, vel eos qui vicinos tibi collimitant hinc
inde provinciis, haec quae a Nobis sunt salubri ordinatione disposita, sub
litterarum tuarum prosecutione mittantur. Et quamquam statuta Sedis Apostolicae
vel canonum venerabilia definita nulli sacerdotum Domini ignorare sit liberum:
utilius tamen et, pro antiquitate sacerdotii tui dilectioni tuae esse admodum
poterit gloriosum, si ea, quae ad te speciali nomine generaliter scripta sunt,
per unanimitatis tuae sollicitudinem, in universorum fratrum nostrorum notitiam
perferantur: quatenus et quae a Nobis non inconsulte, sed provide sub nimia
cautela et deliberatione sunt salubriter constituta, intemerata permaneant et
omnibus in posterum excusationibus aditus, qui iam nulli apud Nos patere
poterit, obstruatur.
183 88
(c. 1 2) (Significasti) ... baptizatos ab impiis Arianis plurimos ad fidem
catholicam festinare et quosdam de fratribus nostris eosdem denuo baptizare
velle: quod non licet, cum hoc fieri et Apostolus vetet (cf. Eph 4, 5; Hebr 6,
4s?) et canones contradicant et post cassatum Ariminense Concilium missa ad
provincias a ven. mem. praedecessore meo L i b e r i o generalia decreta
prohibeant. Quos nos cum Novatianis aliisque haereticis, sicut est in synodo
constitutum, per invocationem solam septiformis Spiritus episcopalis manus
impositione catholicorum conventui sociamus, quod etiam totus Oriens
Occidensque custodit; a quo tramite vos quoque posthac minime convenit deviare,
si non vultis a nostro collegio synodali sententia separari.
88a (4, 5) De conjugali autem velatione requisivisti, si desponsatam
alii puellam alter in matrimonium possit accipere. Hoc ne fait, modis omnibus
prohibemus : quia illa benedictio, quam nupturae sacerdos imponit, apud fideles
cuiusdam sacrilegii instar est, si ulla transgressione violetur.
184 (c. 2 3)
Sicut sacram ergo paschalem reverentiam in nullo dicimus esse minuendam, ita
infantibus qui necdum loqui poterunt per aetatem vel his, quibus in qualibet
necessitate opus fuerit sacri unda baptismatis, omni volumus celeritate
succurri, ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si negato desiderantibus
fonte salutari exiens unusquisque de saeculo et regnum perdat et vitam.
Quicumque etiam discrimen naufragii, hostilitatis incursum, obsidionis ambiguum
vel cuiuslibet corporalis aegritudinis desperationem inciderint, et sibi unico
credulitatis auxilio poposcerint subveniri, eodem quo poscunt momento temporis
expetitae regenerationis praemia consequantur. Hactenus erratum in hac parte
sufficiat; nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab
apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit Ecclesiam
soliditate divelli.
185 (7, 8sqq)
Veniamus nunc ad sacratissimos ordines clericorum, quos in venerandae
religionis iniuriam ita per vestras provincias calcatos atque confusos . . .
reperimus, ut Ieremiae nobis voce dicendum sit: 'Quis dabit capiti meo aquam,
aut oculis meis fontem lacrimarum ? et flebo populum hunc die ac nocte' (Ier 9,
1). ... Plurimos enim sacerdotes Christi atque levitas, post longa
consecrationis suae tempora, tam de coniugiis propriis quam etiam de turpi
coitu sobolem didicimus procreasse et crimen suum hac praescriptione defendere,
quia in Veteri Testamento sacerdotibus ac ministris generandi facultas legitur
attributa. Dicat mihi nunc, quisquis ille est sectator libidinum: ... Cur
(Dominus) eos, quibus cornmittebantur sancta sanctorum, praemonet dicens:
Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester (Lv 20, 7; 1 Petr 1,
16) ? Cur etiam procul a suis domibus, anno vicis suae, in templo habitare
iussi sunt sacerdotes? Hac videlicet ratione, ne vel
cum uxoribus possent carnale exercere commercium, ut conscientiae integritate
fulgentes, acceptabile Deo munus offerent. ( 10) Unde et Dominus Jesus, cum nos
suo illustrasset adventu, in Evangelio protestatur, quia Legem venerit implere,
non solvere (Mt 5, 17). Et ideo Ecclesiae, cuius sponsus est, formam castitatis
voluit splendore radiare, ut in die iudicii, cum rursus advenerit, 'sine macula
et ruga' (Eph 5, 27) eam possit ... reperire. Quarum sanctionum omnes
sacerdotes atque levitae insolubili lege constringimur, ut a die ordinationis
nostrae sobrietati ac pudicitiae et corda nostra mancipemus et corpora, dummodo
per omnia Deo nostro in his, quae quotidie offerimus, sacrificiis placeamus.
'Qui autem in carne sunt, dicente electionis vase, Deo placere non possunt'
(Rom 8, 8).... Ii vero, qui illiciti privilegii excusatione nituntur, ut sibi
asserant veteri hoc lege concessum, noverint se ab omni ecclesiastico honore,
quo indigne usi sunt, Apostolicae Sedis auctoritate deiectos nec unquam posse
veneranda attrectare mysteria, quibus se ipsi, dum obscoenis cupiditatibus
inhiant, privaverunt. Et quia exempla praesentia cavere nos praemonent in
futurum: quilibet episcopus, presbyter atque diaconus, quod non optamus
deinceps, fuerit talis inventus, iam nunc sibi omnem per nos indulgentiae
aditum intelligat obseratum: quia ferro necesse est excidantur vulnera, quae
fomentorum non senserint medicinam.
90 (13) Monachos quoque, quos tamen morum gravitas et vitae ac fidei
institutio sancta commendat, clericorum officiis aggregari et optamus et
volumus ... (cf n.l580).
(3) Sane non possumus negare de Mariae filiis iure reprehensum, meritoque
vestram sanctitatem abhorruisse, quod ex eodem utero virginali, ex quo secundum
carnem Christus natus est, alius partus effusus sit. Neque enim elegisset
Dominus Iesus nasci per virginem, si eam iudicasset tam incontinentem fore, ut
illud genitale Dominici corporis, illam aulam regis aeterni concubitus humani
semine coinquinaret. Qui enim hoc adstruit, nihil aliud nisi perfidiam Iudaicam
adstruit, qui dicunt eum non potuisse nasci ex virgine. Nam si hanc accipiant a
sacerdotibus auctoritatem, ut videatur Maria partus fudisse plurimos, maiore
studio veritatem fidei expugnare contendunt.
Concile de Carthage III, 28 août 397
186 92 (Placuit,) ... ut praeter scripturas canonicas nihil in
ecclesia legatur sub nomine divinarum Scripturarum. Sunt autem canonicae
scripturae: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Iesu(s) Nave,
Iudicum, Ruth, Regnorum libri quatuor, Paralipomenon libri duo, Job, Psalterium
Davidicum, Salomonis libri quinque, duodecim libri Prophetarum, Esaias,
Ieremias, Daniel, Ezechiel, Tobias, Iudith, Hester, Hesdrae libri duo,
Machabaeorum libri duo. Novi autem Testamenti: Evangeliorum libri quatuor,
Actus Apostolorum liber unus, Pauli Apostoli epistolae tredecim, eiusdem ad
Hebraeos una, Petri duae, Ioannis tres (comp. DS 180),
Iacobi una, Iudae una, Apocalypsis Joannis.
(Additur in quodam cod.:) ... ut de confirmando isto canone transmarina
Ecelesia consulatur.
Concile de Tolede I, sept. 400 (405)?
187 Can. 20. (1) Quamvis paene ubique custodiatur, ut absque episcopo
chrisma nemo conficiat, tamen quia in aliquibus locis vel provinciis presbyteri
dicuntur chrisma conficere, placuit, ex hac die nullum alium nisi episcopum
chrisma conficere et per dioeceses destinare, ita ut de singulis ecclesiis ad
episcopum ante diem Paschae diaconi destinentur aut subdiaconi, ut confectum
chrisma ab episcopo destinatum ad diem Paschae possit occurrere. (2) Episcopum
sane certum est omni tempore licere chrisma conficere, sine conscientia autem
episcopi nihil penitus faciendum; statutum vero est diaconum non chrismare, sed
presbyterum absente episcopo, praesente vero, si ab ipso fuerit praeceptum.
188 19
Credimus in unum verum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, visibilium
et invisibilium factorem, per quem creata sunt omnia in caelo et in terra. Hunc
unum Deum et hanc unam esse divini nominis (divinae substantiae) Trinitatem. Patrem (autem) non esse ipsum Filium, sed habere Filium qui Pater non
sit. Filium non esse Patrem, sed Filium Dei (de Patris) esse natura. Spiritum
quoque Paracletum (Paraclituml esse, qui nec Pater sit ipse, nec Filius, sed a
Patre (Filioque) procedat (procedens). Est ergo ingenitus Pater, genitus
Filius, non genitus Paracletus, sed a Patre (Filioque) procedens. Pater est,
cuius vox haec est audita de caelis: Hic est Filius meus dilectus, in quo bene
complacui; hunc (ipsum) audite (Mt 17, 5; 2Petr 1,17; cf. Mt 3,17). Filius est,
qui ait: Ego a Patre exivi, et a Deo veni in hunc mundum (cf. Io l 6,28).
paracletus ipse (Paraclitus Spiritus) est, de quo Filius ait: Nisi abiero (ego)
ad Patrem, Paracletus non veniet ad vos (Jo 16, 7). Hanc Trinitatem personis
distinctam, substantiam unam (unitam), virtutem potestatem, maiestatem (virtute
et potestate et maiestate) indivisibilem indifferentem; praeter illam (hanc)
nullam (credimus) divinam esse naturam, vel angeli vel spiritus vel virtutis
alicuius, quae Deus esse credatur.
189 20 Hunc
igitur (ergo) Filium Dei, Deum, natum a Patre ante omne omnino principium,
sanctificasse in utero beatae Mariae virginis (uterum Mariae vg.), atque ex ea
verum hominem, sine viri (virili) generatum semine suscepisse; (duabus dumtaxta
naturis, id est deitatis et carnis, in unam convenientibus omnino personam) id
est Dominum (nostrum) Jesum Christum. Non (Nec) imaginarium corpus aut forma
sola compositum (phantasmatis alicuius in eo fuisse), sed solidum (atque
verum): Atque hunc et esuriisse et sitiisse et doluisse et flevisse et omnia
corporis exitia sensisse (omnes corporis injurias pertulisse). Postremo (a
Judaeis) crucifixum, mortuum (-!) et sepultum, (et) tertia die resurrexisse;
conversatum postmodum cum discipulis (suis), quadragesima (post resurrectionem)
die ad caelos (caelum) ascendisse. Hunc filium hominis etiam 'Dei Filium'
appellari (dici); Filium autem Dei 'Deum', 'filium hominis' non vocari (Filium
autem Dei Deum hominis filium appellari ).
190 20
Resurrectionem vero (futuram) humanae credimus carnis (carni). Animam autem
hominis non divinam esse substantiam aut Dei partem, sed creaturam (dicimus)
divina voluntate non prolapsam (?) (creatam).
Concile de Tolede I, 'Symbolum Toletanum I', 400
191 21
1. Si quis ergo (autem) dixerit atque (aut) crediderit, a Deo omnipotente
mundum hunc factum non fuisse atque eius omnia instrumenta, anathema sit.
192 22
2. Si quis dixerit atque (vel) crediderit, Deum Patrem eundem Filium esse (esse
Filium) vel Paracletum, an. s.
193 23
3. Si quis . . . crediderit, Deum (Dei) Filium eundem esse Patrem vel
Paracletum, an. s.
194 24
4. Si quis . . . crediderit, Paracletum Spiritum (-!) vel Patrem esse vel
Filium, an. s.
195 25 5.
Si quis . . . crediderit, hominem Iesum Christum a Filio Dei assumptum non
fuisse (carnem tantum sine anima a Filio Dei fuisse susceptam), an. s.
196 26
6. Si quis .. . crediderit, Filium Dei Deum passum (Christum innascibilem
esse), an. s.
197 27
7. Si quis . . . crediderit, hominem Iesum Christum hominem impassibilem fuisse
(deitatem Christi convertibilem fuisse vel passibilem), an. s.
198 28
8. Si quis . . . crediderit, alterum Deum esse priscae Legis, alterum
Evangeliorum, an. s.
199 29
9. Si quis . . . crediderit, ab altero Deo mundum fuisse factum quam (factum
fuisse et non ) ab eo, de quo scriptum est: In principio fecit Deus caelum et
terram (cf. Gn 1,1), an. s.
200 30 10. Si quis ... crediderit, corpora humana non
resurrectura (resurgere) post mortem, an. s.
201 31 11. Si quis ... crediderit, animam humanam
Dei portionem vel Dei esse substantiam, an. s.
202 32 12. Si quis aliquas scripturas, praeter
quas catholica Ecclesia recepit, vel in auctoritate habendas esse crediderit
vel fuerit veneratus (Si quis... crediderit, alias scripturas, praeter quas
Ecclesia catholica recipit, in auctoritate habendas vel esse venerandas), an.
s.
203 33 (13. Si quis . ...crediderit, deitatis et
carnis unam in Christo esse naturam, an. s.)
204 34 (14. Si quis ..... crediderit, esse
aliquid, quod se extra divinam Trinitatem possit extendere, an. s.)
205 35 (15. Si quis astrologiae vel mathesiae
(sic!) aestimat esse credendum, an. s.) (cf. DS 460)
206 36 (16. Si quis ... crediderit, coniugia
hominum, quae secundum legem divinam licita habentur, exsecrabilia esse, an.
s.)
207 37 (17. Si quis ... crediderit, carnes avium
seu pecudum, quae ad escam datae sunt, non tantum pro castigatione corporum
abstinendas, sed exsecrandas esse, an. s.)
208 38 ( 18. Si quis in his erroribus
Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismi
contra sedem sancti Petri faciat, an. s.)
Saint Anastase I, Ep. 'Dat mihi' ad Venerium episc. Mediolan.,
1.1
209 93 Dat mihi plurimum laetitiae illud Christi
amore factum, quo divinitatis studio et alacritate succensa, integram fidem
Apostolis traditam locatamque a maioribus toto orbe victrix retinebat Italia,
hoc quippe sub tempore, quo divae memoriae Constantius orbem victor obtinuit,
nec potuit sordes suas immittere aliqua subreptione haeretica factio Ariana,
Deo nostro, ut credimus, providente, ne illa sancta fides et impolluta in
aliquo vitio blasphemiae maledicorum hominum contaminaretur, haec scilicet,
quae a sanctis viris et in requie sanctorum iam collocatis episcopis tractata
fuerat vel definita in Synodi conventu Nicaenae. Pro qua exilium libenter
tulerunt, qui sancti tunc episcopi sunt probati, hoc est Dionysius inde Dei
servus, divina instructione compositus, vel eius secuti exemplum sanctae
recordationis, Ecclesiae Romanae Liberius episcopus, Eusebius quoque a
Vercellis, Hilarius de Gallis, ut de plerisque taceam, quorum potuerit arbitrio
residere cruci potius affigi, quam Deum Christum, quod Ariana cogebat haeresis,
blasphemarent, aut Filium Dei Deum Christum dicerent creaturam Domini. Sequitur
reprobatio librorum Origenis Alexandrini a Rufino latine conversorum: cf DS 353
Saint Innocent I, Ep. 'Etsi tibi' ad Victricium episc.
Rotomag. (Rouen), 15 février 404
211 94
(c. 8 11) (Expedit custodire)... ut venientes a Novatianis vel Montensibus per
manus tantum impositionem suscipiantur, quia quamvis ab haereticis, tamen in
Christi nomine sunt baptizati.
Saint Innocent I, Ep. 'Consulenti tibi' ad Exsuperium episc.
Tolosanum (Toulouse); 20. Febr. 405
212 95
(c. 2) ....Quaesitum est, quid de his observari oporteat, qui post baptismum
omni tempore incontinentiae voluptatibus dediti, in extremo fine vitae suae
paenitentiam simul et reconciliationem communionis exposcunt. De his observatio
prior durior, posterior interveniente misericordia inclinatior (est). Nam
consuetudo prior tenuit ut concederetur (eis) paenitentia, sed communio
negaretur. Nam cum illis temporibus crebrae persecutiones essent, ne
communionis concessa facilitas homines de reconciliatione securos non revocaret
a lapsu, merito negata communio est, concessa paenitentia, ne totum penitus
negaretur: et duriorem remissionem fecit temporis ratio. Sed postquam Dominus
noster pacem Ecclesiis suis reddidit, iam terrore depulso communionem dari
abeuntibus placuit, et propter Domini misericordiam quasi viaticum profecturis,
et ne Novatiani haeretici negantis veniam asperitatem et duritiam sequi
videamur. Tribuitur ergo cum paenitentia extrema communio: ut homines huiusmodi
vel in supremis (al.: extremis) suis, permittente Salvatore nostro, a perpetuo
exitio vindicentur (cf. DS 2638).
213 96
(c. 7) Qui vero libri recipiantur in canone, brevis adnexus ostendit. Haec
sunt, quae desiderata moneri voce voluisti: Moysen libri V, id est Genesis
Exodi Levitici Numeri Deuteronomii, et Hiesu Nave I, Iudicum I, Regnorum libri
IV, simul et Ruth, Prophetarum libri XVI, Solomonis libri V, Psalterium. Item
historiarum: Iob liber 1, Tobiae I, Hester I, Iudith I, Machabeorum II, Hesdrae
II, Paralypomenon II. Item Novi Testamenti Evangeliorum IV, Apostoli Pauli
epistulae XIII (XIV), epistulae Iohannis III, epistulae Petri II, (epistula
Iudae I,) epistula Iacobi I, Actus Apostolorum, Apocalypsis Iohannis. Cetera
autem, quae vel sub nomine Mathiae sive Iacobi minoris, vel sub nomine Petri et
Iohannis, quae a quodam Leucio scripta sunt, (vel sub nomine Andreae, quae a Xenocaride
et Leonida philosophis,) vel sub nomine Thomae, et si qua sunt alia, non solum
repudianda, verum etiam noveris esse damnanda.
Saint Innocent I, Ep. 'Magna me gratulatio' ad Rufum et alios
episcopos Macedoniae, 13. Dec. 414
214 97
(Explicatur, cur secundum can. 8 et 19 Nicaenum DS 127s baptizandi quidem sint
Paulianistae ad Ecclesiam venientes, non vero Novatiani:) (c. 5 10) Quod
idcirco distinctum esse ipsis duabus haeresibus, ratio manifesta declarat, quia
Paulianistae in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti minime baptizant, et
Novatiani iisdem nominibus tremendis venerandisque baptizant, nec apud istos de
unitate potestatis divinae, hoc est Patris et Filii et Spiritus Sancti,
quaestio aliquando commota est.
Saint Innocent I, Ep. 'Si instituta ecclesiastica' ad Decentium
episc. Eugubinum (Gubbio), 19. Mart. 416
215 98
(c. 3 6) De consignandis vero infantibus manifestum est, non ab alio quam ab
episcopo fieri licere. Nam presbyteri, licet secundi sint sacerdotes,
pontificatus tamen apicem non habent. Hoc autem pontificium solis deberi
episcopis, ut vel consignent, vel Paracletum Spiritum tradant, non solum
consuetudo ecclesiastica demonstrat, verum et illa lectio Actuum Apostolorum,
quae asserit Petrum et Ioannem esse directos, qui iam baptizatis traderent
Spiritum Sanctum (cf. Act 8, 14-17). Nam presbyteris, sive extra episcopum,
sive praesente episcopo cum baptizant, chrismate baptizatos ungere licet, sed
quod ab episcopo fuerit consecratum; non tamen frontem ex eodem oleo signare,
quod solis debetur episcopis, cum tradunt Spiritum Paracletum. Verba vero
dicere non possum, ne magis prodere videar, quam ad consultationem respondere.
216 99
(c. 8 11) Sane quoniam de hoc sicut de ceteris consulere voluit dilectio tua,
adiecit etiam filius meus Caelestinus diaconus in epistola sua, esse a tua
dilectione positum illud, quod in beati Apostoli Jacobi epistola conscriptum
est: 'Si infirmus aliquis in vobis est, vocet presbyteros, et orent super eum,
ungentes eum oleo in nomine Domini: et oratio fidei salvabit laborantem, et
suscitabit illum Dominus, et si peccatum fecit, remittet ei' (Iac 5, 14 s).
Quod non est dubium de fidelibus aegrotantibus accipi vel intelligi debere, qui
sancto oleo chrismatis perungi possunt, quod ab episcopo confectum, non solum
sacerdotibus, sed et omnibus uti Christianis licet in sua aut in suorum
necessitate ungendum. Ceterum illud superfluum esse videmus adiectum, ut de
episcopo ambigatur quod presbyteris licere non dubium est. Nam idcirco
presbyteris dictum est, quia episcopi occupationibus alii impediti ad omnes
languidos ire non possunt. Ceterum si episcopus aut
potest aut dignum ducit aliquem a se visitandum, et benedicere et tangere
chrismate sine cunctatione potest, cuius est chrisma conficere. Nam paenitentibus istud infundi non potest, quia genus est sacramenti.
Nam quibus reliqua sacramenta negantur, quomodo unum genus putatur posse
concedi ?
Saint Innocent I, Ep. 'In requirendis' ad episcopos Conc.
217 100
(c. 1) In requirendis divinis (Dei) rebus ... antiquae traditionis exempla
servantes ... nostrae religionis vigorem non minus nunc in consulendo quam
antea, cum pronuntiaretis, vera ratione firmatis (firmastis), qui ad Nostrum
referendum adprobastis esse iudicium, scientes, quid Apostolicae Sedi, cum
omnes hoc loco positi ipsum sequi desideremus Apostolum, debeatur, a quo ipse
episcopatus et tota auctoritas nominis huius emersit. Quem sequentes tam mala
iam damnare novimus quam probare laudanda, vel(ut) id vero, quod Patrum
instituta sacerdotali custodientes officio non censetis esse calcanda quod illi
non humana sed divina decrevere sententia, ut quicquid quamvis de disiunctis
remotisque provinciis ageretur, non prius ducerent finiendum, nisi ad huius
Sedis notitiam perveniret, ut tota huius auctoritate, iusta quae fuerit
pronuntiatio, firmaretur, indeque sumerent ceterae Ecclesiae, velut de natali
suo fonte aquae cunctae procederent et per diversas totius mundi regiones puri
(latices) capitis incorruptae manarent, quid praecipere, quos abluere, quos
velut in caeno inemundabili sordidatos mundis digna corporibus unda vitaret.
Saint Innocent I, Ep. 'Inter ceteras Ecclesiae Romanae' ad
Silvanum et ceteros Synodi Milevitanae Patres, 27. Ian. 417
218 (c. 2) Diligenter ergo et congrue apostolici consulitis honoris,
arcani honoris, inquam, illius, quem 'praeter illa, quae sunt extrinsecus,
sollicitudo' manet 'omnium Ecclesiarum' (2 Cor 11, 28) super anxiis rebus quae
sit tenenda sententia, antiquae scilicet regulae formam secuti, quam toto
semper ab orbe mecum nostis servatam. ... Quid id etiam actione firmastis nisi scientes,
quod per omnes provincias de apostolico fonte petentibus responsa semper
emanent? Praesertim quotiens fidei ratio ventilatur, arbitror omnes fratres et
coepiscopos nostros nonnisi ad Petrum, id est sui nominis et honoris auctorem
referre debere, velut nunc rettulit vestra dilectio, quod per totum mundum
possit Ecclesiis omnibus in commune prodesse. Fiant enim necesse est cautiores,
cum inventores malorum ad duplicis relationem synodi sententiae nostrae
statutis viderint ab ecclesiastica communione seiunctos.
219 (c. 5) ...
parvulos aeternae vitae praemiis etiam sine baptismatis gratia posse donari,
perfatuum est. Nisi enim manducaverint carnem Filii hominis et biberint
sanguinem eius, non habebunt vitam in semet ipsis (cf Jo 6, 53s). Qui autem
hanc eis sine regeneratione defendunt, videntur mihi ipsum baptismum velle
cassare, cum praedicant nos habere, quod in eos credunt non sibi baptismate
conferendum (al.: quod in eos creditur non nisi baptismate conferendum). Si ergo nihil volunt
officere, non renasci fateantur necesse est nec regenerationis sacra fluenta
prodesse. Verum, ut superfluorum hominum prava doctrina celeri veritatis possit
ratione discingi, proclamat hoc Dominus in Evangelio dicens: Sinite infantes et
nolite eos prohibere (venire) ad me (: talium est enim regnum caelorum) (cf. Mt
19, 14; Mc 10, 14; Lc 18, 16).
Saint Zosime, Ep. 'Quamvis Patrum' ad Concilium Carthag.
221 109
(n 1) Quamvis Patrum traditio Apostolicae Sedi auctoritatem tantam tnbuerit, ut
de eius iudicio disceptare nullus auderet, idque per canones semper regulasque
servaverit et currens adhuc suis legibus ecclesiastica disciplina Petri nomini,
a quo ipsa quoque descendit, reverentiam quam debet exsolvat: ...
(3) cum ergo tantae auctoritatis et Petrus caput sit et sequentia omnium
maiorum statuta firmaverint, ut iam humanis divinisque legibus disciplinisque
omnibus finiretur Romanam Ecclesiam, cuius locum regeret (al.: firmetur Romana
Ecclesia, cuius locum Nos regere), ipsius quoque potestatem nominis
obtinere...:
(4) tamen, cum Nobis tantum esset auctoritatis, ut nullus de Nostra possit
retractare sententia, nihil egimus, quod non ad vestram notitiam Nostris ultro
litteris referremus, dantes hoc fraternitati et in commune consulentes, non
quia quid deberet fieri nesciremus aut faceremus aliquid, quod contra
utilitatem Ecclesiae veniens displiceret, sed pariter vobiscum voluimus habere
tractatum de illo (Caelestio accusato).
Concile de Carthage (XV, ou XVI), commencé le 1 mai 418
222 101 Can. 1. Placuit omnibus episcopis ... in sancta Synodo
Carthaginensis Ecclesiae constitutis: ut quicumque dixerit, Adam primum hominem
mortalem factum ita, ut, sive peccaret sive non peccaret, moreretur in corpore,
hoc est de corpore exiret non peccati merito, sed necessitate naturae, anathema
sit.
223 102
Can. 2. Item placuit, ut quicumque parvulos recentes ab uteris matrum
baptizandos negat aut dicit in remissionem quidem peccatorum eos baptizari, sed
nihil ex Adam trahere originalis peccati, quod lavacro regenerationis expietur,
unde sit consequens, ut in eis forma baptismatis 'in remissionem peccatorum'
non vera, sed falsa intellegatur an. s. Quoniam non aliter intellegendum est
quod ait Apostolus: 'Per unum hominem peccatum intravit in mundum (et per
peccatum mors), et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt'
(cf. Rom 5, 12), nisi quemadmodum Ecclesia catholica ubique diffusa semper
intellexit. Propter hanc enim regulam fidei etiam parvuli, qui nihil peccatorum
in se ipsis adhuc committere potuerunt, ideo in peccatorum remissionem
veraciter baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione
traxerunt.
224 1024
Can. 3'. Item placuit, ut si quis dicit, ideo dixisse Dominum: 'In domo Patris
mei mansiones multae sunt' (Jo 14,2), ut intelligatur, quia in regno caelorum
erit aliquis medius aut ullus alicubi locus, ubi beati vivant parvuli qui sine
baptismo ex hac vita migrarunt, sine quo in regnum caelorum, quod est vita
aeterna, intrare non possunt, an. s. Nam cum Dominus dicat: Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non intrabit in regnum caelorum (Jo 3,5),
quis catholicus dubitet participem fore diaboli eum, qui coheres esse non
meruit Christi ? Qui enim dextra caret, sinistram procul dubio partem incurret.
225 103
Can.3. item placuit ut quicumque dixerit, gratiam Dei, qua justificatur homo
per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere,
quae jam commissa sunt, nonetiam ad adjutorium, ut non committantur, an.s.
226 104
Can.4. Item, quisquis dixerit, eandem gratiam Dei per Jesum Christum Dominum
nostrum propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis
revelatur et aperitur intelligentia mandatirum, ut sciamus, quid appetere, quid
vitare debeamus, non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum
cognoverimus, etaim facere diligamus atque valeamus, an. s. Cum enim dicat
Apostolus: "Scientia inflat, caritas vero aedificat" (Cor1 8.1),
valde impium est, ut credams, ad eam quae inflat nos habere gratiam Christi, et
ad eam, quae aedificat, non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire, quid
facere debeamus, et diligere, ut faciamus, ut aedificante caritate scientia nos
non possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est: "Qui docet homines
scientiam" (Ps 93.10) ita etiam sciptum est: "Caritas ex Deo
est" (Jo1 4.7).
227 105
Can. 5. Item placuit, ut quicumque dixerit, ideo nobis gratiam iustificationis
dari, ut, quod facere per liberum iubemur arbitrium, facilius possimus implere
per gratiam, tamquam et si gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen
possimus etiam sine illa implere divina mandata, an. s. De fructibus enim
mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait: sine me difficilius potestis
facere, sed ait: 'Sine me nihil potestis facere' (Io 15, 5).
228 106
Can. 6. Item placuit, quod ait S. Joannes Apostolus: Si dixerimus, quia
peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est (I Io
1,8): quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter humilitatem oportere
dici, nos habere peccatum, non quia vere ita est, an. s. Sequitur enim
Apostolus et adiungit: Si autem confessi fuerimus peccata nostra, fidelis est
et iustus, qui remittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniquitate (1 Io 1,
9). Ubi satis apparet, hoc non tantum humiliter, sed etiam veraciter dici.
Poterat enim Apostolus dicere: 'Si dixerimus: non habemus peccatum, nos ipsos
extollimus, et humilitas in nobis non est'. Sed cum ait: Nos ipsos decipimus,
et veritas in nobis non est: satis ostendit eum, qui se dixerit non habere
peccatum, non verum loqui, sed falsum.
229 107
Can. 7. Item placuit, ut quicumque dixerit, in oratione dominica ideo dicere
sanctos: 'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6, 12), ut non pro seipsis hoc
dicant, quia non est iam necessaria ista petitio, sed pro aliis qui sunt in suo
populo peccatores et ideo non dicere unumquemque sanctorum: 'Dimitte mihi
debita mea', sed 'Dimitte nobis debita nostra', ut hoc pro aliis potius quam
pro se iustus petere intellegatur, an. s. Sanctus enim et iustus erat Apostolus
Iacobus, cum dicebat: 'In multis enim offendimus omnes' (Iac 3, 2). Nam quare
additum est 'omnes', nisi ut ista sententia conveniret et Psalmo (142, 2), ubi
legitur: Ne intres in iudicium cum servo tuo, quia non iustificabitur in
conspectu tuo omnis vivens ? Et in oratione sapientissimi Salomonis: Non est
homo qui non peccavit (3 Reg 8, 46). Et in libro sancti Job (37, 7): In manu
omnis hominis signat, ut sciat omnis homo infirmitatem suam. Unde etiam Daniel
sanctus et iustus, cum in oratione pluraliter diceret: 'Peccavimus, iniquitatem
fecimus' (Dn 9.5,15), et cetera quae ibi veraciter et humiliter confitetur: ne
putaretur, quemadmodum quidam sentiunt, hoc non de suis, sed de populi sui
potius dixisse peccatis, postea dixit: 'Cum ... orarem et confiterer peccata
mea et peccata populi mei' (Dn 9,20) Domino Deo meo, noluit dicere 'peccata
nostra', sed peccata populi sui dixit et sua, quoniam futuros istos, qui tam
male intellegerent, tamquam propheta praevidit.
230 108
Can. 8. Item placuit, ut quicumque ipsa verba dominicae orationis, ubi dicimus:
'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6,12), ita volunt a sanctis dici, ut
humiliter, non veraciter hoc dicatur, an. s. Quis enim ferat orantem et non
hominibus, sed ipsi Domino mentientem, qui labiis sibi dicit dimitti velle, et
corde dicit, quae sibi dimittantur, debita non habere?
Saint Zosime, Ep. 'Tractatoria' ad Eccclesias Orientales, entre
231 109a
Fidelis Dominus in verbis suis (Ps 144, 13) eiusque baptismus re ac verbis, id
est opere, confessione et remissione vera peccatorum in omni sexu, aetate,
condicione generis humani eandem plenitudinem tenet. Nullus enim, nisi qui
peccati servus est, liber efficitur, nec redemptus dici potest, nisi qui vere
per peccatum fuerit ante captivus, sicut scriptum est: 'Si vos Filius
liberaverit, vere liberi eritis' (Io 8, 36). Per ipsum enim renascimur
spiritaliter, per ipsum crucifigimur mundo. Ipsius morte mortis ab Adam omnibus
nobis introductae atque transmissae universae animae, illud propagatione (al.:
propagine) contractum chirographum (cf. Col 2, 14) rumpitur, in quo nullus
omnino natorum, antequam per baptismum liberetur, non tenetur obnoxius.
Saint Boniface, Ep. 'Retro majoribus' ad Rufum episc.
232 110
(c. 2) ... Ad synodum (Corinthi) ... talia scripta direximus, quibus universi
fratres intellegant, ... de nostro non esse iudicio retractandum. Numquam
etenim licuit de ea rursus <re>, quae semel statuta est ab Apostolica
Sede, tractari.
Saint Boniface, Ep. 'Institutio' ad episcopos Thessaliae,
233
(c. l) Institutio universalis nascentis Ecclesiae de beati Petri sumpsit honore
principium, in quo regimen eius et summa consistit. Ex eius enim ecclesiastica
disciplina per omnes Ecclesias, religionis iam crescente cultura, fonte
manavit. Nicaenae synodi non aliud praecepta testantur: adeo ut non aliquid
super eum ausa sit constituere, cum videret, nihil supra meritum suum posse
conferri, omnia denique huic noverat Domini sermone concessa. Hunc ergo
Ecclesiis toto orbe diffusis velut caput suorum certum est esse membrorum: a
qua se quisque abscidit, sit christianae religionis extorris, cum in eadem non
ceperit esse compage.
Saint Boniface, Ep. 'Manet beatum' ad Rufum et ceteros
episcopos per Macedoniam etc., 11 Mars 422
234 5000
Manet beatum apostolum Petrum per sententiam dominicam universalis Ecclesiae ab
hoc sollicitudo suscepta, quippe quam evangelio teste in se noverit esse
fundatam. Nec umquam eius honor vacuus potest esse curarum, cum certum sit
summam rerum ex eius deliberatione pendere.... Absit hoc a Domini sacerdotibus,
ut in hunc aliquis eorum cadat reatum, ut in nova quippiam usurpatione
temptando, inimica sibi faciat scita maiorum, aemulum se illum specialiter
habere cognoscens, apud quem Christus noster sacerdotii summam locavit, in
cuius contumeliam quisquis insurgit, habitator caelestium non poterit esse
regnorum. 'Tibi', inquit, 'dabo claves regni caelorum' (Mt 16, 19), in quod
nullus absque gratia ianitoris intrabit. ...
235 5001
Quoniam locus exigit, si placet, recensete canonum sanctiones, repperietis,
quae sit post Ecclesiam Romanam secunda sedes, quaeve sit tertia.... Nemo
unquam apostolico culmini, de cuius iudicio non licet retractari, manus obvias
audacter intulit, nemo in hoc rebellis exstitit nisi qui de se voluit iudicari.
Servant Ecclesiae magnae praedictae ... per canones dignitates : Alexandrina et
Antiochena (cf. Conc. Nicaen. I can. 6), habentes ecclesiastici iuris notitiam.
Servant, inquam, statuta maiorum, ... in omnibus deferentes, et eius
vicissitudinem recipientes gratiae, quam se in Domino, qui pax nostra est,
Nobis debere cognoscunt. Sed quia res postulat, adprobandum documentis est,
maxime Orientalium Ecclesias in magnis negotiis, in quibus opus esset
disceptatione maiore, Sedem semper consuluisse Romanam, et quotiens usus
exegit, eius auxilium postulasse. (Sequuntur exempla appellationum et
consultationum in causa Athanasii et Petri Alexandrini, Ecclesiae Antiochenae,
Nectarii C'politani, Orientalium separatorum tempore Innocentii I).
Saint Célestin I, ep. " Cuperemus quidem "
236 111 (2) Agnovimus paenitentiam morientibus denegari nec illorum
desideriis annui, qui obitus sui tempore hoc animae suae cupiunt remedio
subveniri. Horremus, fateor, tantae impietatis aliquem reperiri,
ut de Dei pietate desperet, quasi non possit ad se quovis tempore concurrenti
succurrere et periclitantem sub onere peccatorum hominem pondere, quo se ille
expediri desiderat, liberare. Quid hoc, rogo, aliud est, quam morienti mortem
addere, eiusque animam sua crudelitate, ne absoluta esse possit, occidere? Cum
Deus ad subveniendum paratissimus, invitans ad paenitentiam sic promittat:
Peccator, inquit, quacunque die conversus fuerit, peccata eius non imputabuntur
ei (cf: Ez 33, 16).... Cum ergo sit Dominus cordis inspector, quovis tempore
non est deneganda paenitentia postulanti. ...
237 128
Cap. 2. Augustinum sanctae recordationis virum pro vita sua atque meritis in
nostra communione semper habuimus, nec unquam hunc sinistrae suspicionis saltem
rumor adspersit: quem tantae scientiae olim fuisse meminimus, ut inter
magistros optimos etiam ante a meis semper decessoribus haberetur.
Capitula pseudo-Caelestina seu 'Indiculus' (Rome, vers 435-442;
238 129
Quia nonnulli, qui catholico nomine gloriantur, in damnatis haereticorum
sensibus seu pravitate sive imperitia demorantes, piissimis disputatoribus
obviare praesumunt, et cum Pelagium atque Caelestium anathematizare non
dubitent, magistris tamen nostris, tamquam necessarium modum excesserint,
obloquuntur, eaque tantummodo sequi et probare profitentur, quae sacratissima
beati Apostoli sedes Petri contra inimicos gratiae Dei per ministerium
praesulum suorum sanxit et docuit, necessarium fuit diligenter inquirere quid
rectores Romanae Ecclesiae de haeresi, quae eorum temporibus exorta fuerat,
iudicarint, et contra nocentissimos liberi arbitrii defensores quid de gratia
Dei sentiendum esse censuerint; ita ut etiam Africanorum conciliorum quasdam
sententias iungeremus, quas utique suas fecerunt apostolici antistites, cum
probarunt. Ut ergo plenius, qui in aliquo dubitant, instruantur, constitutiones
sanctorum Patrum compendioso manifestamus Indiculo, quo, si quis non nimium est
contentiosus, agnoscat omnium disputationum connexionem ex hac subditarum
auctoritatum brevitate pendere, nullamque sibi contradictionis superesse
rationem, si cum catholicis credat et dicat:
239 130
Cap. 1. In praevaricatione Adae
omnes homines, naturalem possibilitatem et innocentiam perdidisse, et neminem
de profundo illius ruinae per liberum arbitrium posse consurgere, nisi eum
gratia Dei miserentis erexerit, pronuntiante b. mem. I n n o c e n t i o papa
atque dicente in Ep. ad Carthaginense Concilium : 'Liberum enim arbitrium olim
ille perpessus, dum suis inconsultius utitur bonis, cadens in praevaricationis
profunda demersus est, et nihil quemadmodum exinde surgere posset, invenit;
suaque in aeternum libertate deceptus huius ruinae iacuisset oppressu, nisi eum
post Christi pro sua gratia relevasset adventus, qui per novae regenerationis
purificationem omne praeteritum vitium sui baptismatis lavacro purgavit.'
240 131
Cap. 2. Neminem esse per semetipsum bonum, nisi participationem sui ille donet,
qui solus est bonus. Quod in eisdem scriptis eiusdem pontificis sententia
protestatur dicens: 'Numquid nos de eorum posthac rectum mentibus aestimemus,
qui sibi se putant debere, quod boni sunt nec illum considerant, cuius quotidie
gratiam consequuntur, qui sine illo tantum se assequi posse confidunt?'
241 132
Cap. 3. Neminem etiam baptismatis gratia renovatum idoneum esse ad superandas
diaboli insidias et ad vincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum
adiutorium Dei perseverantiam bonae conservationis acceperit. Quod eiusdem
antistitis in eisdem paginis doctrina confirmat, dicens: 'Nam quamvis hominem
redemisset a praeteritis ille peccatis, tamen sciens iterum posse peccare ad
reparationem sibi, quemadmodum posset illum et post ista corrigere, multa
servavit, quotidiana praestans illi remedia, quibus nisi freti confisique
nitamur, nullatenus humanos vincere poterimus errores. Necesse est enim, ut quo
auxiliante vincimus, eo iterum non adiuvante vincamur.'
242 133
Cap. 4. Quod nemo, nisi per Christum, libero bene utatur arbitrio, idem
magister in Ep. ad Milevitanum concilium (416) data praedicat dicens: 'Adverte
tandem, o pravissimarum mentium perversa doctrina, quod primum hominem ita
libertas ipsa decepit, ut, dum indulgentius frenis eius utitur, in
praevaricationem praesumptione conciderit. Nec ex hac potuit erui, nisi ei
providentia regenerationis statum pristinae libertatis Christi Domini
reformasset adventus.'
243 134
Cap. 5. Quod omnia studia et omnia opera ac merita Sanctorum ad Dei gloriam
laudemque referenda sint; quia nemo aliunde ei placet nisi ex eo, quod ipse
donaverit. In quam nos sententiam dirigit b. record. papae Zosimi regularis
auctoritas, cum scribens ad totius orbis episcopos ait: 'Nos autem instinctu
Dei (omnia enim bona ad auctorem suum referenda sunt, unde nascuntur) ad
fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus.' Hunc autem
sermonem sincerissimae veritatis luce radiantem tanto Afri episcopi honore
venerati sunt, ut ita ad eundem virum scriberent: 'Illud vero, quod in litteris
quas ad universas provincias curasti esse mittendas, posuisti dicens: 'Nos
tamen instinctu Dei, etc.', sic accepimus dictum, ut illos, qui contra Dei
adiutorium extollunt humani arbitrii libertatem, districto gladio veritatis
velut cursim transiens amputares. Quid enim tam libero fecistis arbitrio quam
quod universa in nostrae humilitatis conscientiam retulistis. Et tamen
instinctu Dei factum esse fideliter sapienterque vidistis, veraciter
fidenterque dixistis. Ideo utique, quia 'praeparatur voluntas a Domino' (Prv 8,
35 Septg; cf. DS 374), et ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus
suorum ipse tangit corda filiorum. 'Quotquot enim Spiritu Dei aguntur, hi filii
Dei sunt' (Rom 8, 14); ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis
quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus
auxilium.'
244 135
Cap. 6. Quod ita Deus in cordibus hominum atque in ipso libero operetur
arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium omnisque motus bonae voluntatis
ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, 'sine quo nihil possumus' (Jo
15, 5). Ad hanc enim nos professionem idem doctor Zosimus instituit, qui, cum
ad totius orbis episcopos de divinae gratiae opitulatione loqueretur: 'Quod
ergo, ait, tempus intervenit quo eius non egeamus auxilio? In omnibus igitur actibus, causis, cogitationibus, motibus adiutor et
protector orandus est. Superbum est enim, ut quidquam sibi humana natura
praesumat, clamante Apostolo: 'Non est nobis colluctatio adversus carnem et
sanguinem, sed contra principes et potestates aeris huius, contra spiritalia
nequitiae in caelestibus' (Eph 6, 12). Et sicut ipse iterum dicit: 'Infelix ego
homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Gratia Dei per Iesum Christum
Dominum nostrum' (Rom 7, 24 s). Et iterum: 'Gratia Dei sum id quod sum, et
gratia eius in me vacua non fuit; sed plus illis omnibus laboravi: non ego
autem, sed gratia Dei mecum' (I Cor 15, 10).'
245 Cap. 7.
Illud etiam, quod intra Carthaginensis synodi (a. 418) decreta constitutum est,
quasi proprium Apostolicae Sedis amplectimur, quod scilicet tertio capitulo
definitum est: 'Ut quicumque dixerit, gratiam Dei, qua iustificamur per Iesum
Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere, quae iam
commissa sunt, non etiam ad adiutorium, ut non committantur, an. s.'
- Et iterum quarto capitulo: 'Ut quisquis dixerit, gratiam Dei per Iesum
Christum propter hoc tantum nos adiuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis
revelatur et aperitur intelligentia mandatorum, ut sciamus, quid appetere et
quid vitare debeamus, non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum
cognovimus, etiam facere diligamus atque valeamus, an. s. Cum enim dicat
Apostolus: 'Scientia inflat, caritas vero aedificat' (I Cor 8, 1): valde impium
est, ut credamus ad eam, quae inflat, nos habere gratiam Christi, et ad eam,
quae aedificat, non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire, quid facere
debeamus, et diligere, ut faciamus, ut aedificante caritate, scientia non
possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est : 'Qui docet hominem scientiam'
(Ps 93, 10), ita scriptum est etiam: 'Caritas ex Deo est' (1 Io 4, 7)'.
- Item quinto capitulo: 'Ut quisquis dixerit, ideo nobis gratiam
iustificationis dari, ut, quod facere per liberum arbitrium iubemur, facilius
possimus implere per gratiam, tamquam etsi gratia non daretur, non quidem
facile, sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata, an. s. De
fructibus enim mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait: Sine me difficilius
potestis facere, sed ait: 'Sine me nihil potestis facere' (Jo 15, 5)'.
246 139
Cap.8. Praeter has autem beatissimae et Apostolicae Sedis inviolabiles
sanctiones, quibus nos piisimi Patres, pestiferae novitatis elatione dejecta,
et bonae voluntatis exordia et incrementa probabilium studiorum et in eis usque
in finem perseverentiam ad Christi gratiam referre docuerunt, obsecrationum
quoque sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab Apostolis tradita in toto
mundo atque in omni Ecclesia catholica uniformiter celebrantur, ut legem
credendi lex statuat supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata
sibimet legatione fungantur, apud divinam clementiam humani generis agunt
causam, et tota secum Ecclesia congemiscente, pstulant et precantur, ut
infidelibus donetur fides, ut idololatrae ab impietatis suae liberentur
erroribus, ut Judaeis ablato cordis velamine lux veritatis appareat, ut
haeretici catholicae fidei perceptione resipiscant, ut schismatici spiritum
redivivae caritatis accipiant, ut lapsis paenitentiae remedia conferantur, ut
denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis caelestis
misericordiae aula reseretur. Haec autem non perfunctorie neque inaniter a
domino peti rerum ipsarum monstrat effectus: quandoquidem ex omni errorum
genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos " erutos de potestate
tenebrarum transferat in regnum Filii caritatis suae (cf Col 1.13), et ex vasis
irae faciat vasa misericordiae " (cf Rom 9.22s). Quod
adeo totum divini operis esse sentitur, ut haec efficienti Deo gratiarum semper
actio laudisque confessio pro illuminatione talium vel correctione referatur.
'Indiculus' (Rome, vers 435-442; (saint Prosper (?)))
1.2
247 140 Cap. 9. Illud etiam, quod circa baptizandos
in universo mundo sancta Ecclesia uniformiter agit, non otioso contemplamur
intuitu. Cum sive parvuli sive iuvenes ad regenerationis veniunt sacramentum
non prius fontem vitae adeunt, quam exorcismis et exsufflationibus clericorum
spiritus ab eis immundus abigatur; ut tunc vere appareat, quomodo princeps
mundi huius mittatur foras (Jo 12, 31), et quomodo prius alligetur fortis (cf
Mt 12, 29), deinceps et vasa eius diripiantur (cf. Mc 3, 27), in possessionem
translata victoris, qui 'captivam ducit captivitatem' (Eph 4, 8), et dat dona
hominibus (PS 67, 19).
248 141 His ergo ecclesiasticis regulis et
ex divina sumptis auctoritate documentis, ita adiuvante Domino confirmati
sumus, ut omnium bonorum affectuum atque operum et omnium studiorum omniumque
virtutum quibus ab initio fidei ad Deum tenditur, Deum profiteamur auctorem et
non dubitemus, ab ipsius gratia omnia hominis merita praeveniri, per quem fit,
ut aliquid boni et velle incipiamus et facere (cf. Phil 2, 13). Quo utique
auxilio et munere Dei non aufertur liberum arbitrium, sed liberatur, ut de tenebroso
lucidum, de pravo rectum, de languido sanum, de imprudente sit providum. Tanta
enim est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra velit esse merita, quae sunt
ipsius dona, et pro his quae largitus est, aeterna praemia sit donaturus. Agit quippe in nobis, ut, quod vult, et velimus et agamus, nec otiosa
in nobis esse patitur, quae exercenda, non negligenda, donavit, ut et nos
cooperatores simus gratiae Dei. Ac si quid in nobis ex nostra viderimus
remissione languescere, ad illum sollicite recurramus, qui sanat omnes
languores nostros et redimit de interitu vitam nostram (Ps 102, 3s), et cui
quotidie dicimus : Ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a malo (Mt 6,
13).
249 142 Cap. 10. Profundiores vero
difficilioresque partes incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt,
qui haereticis restiterunt, sicut non audemus contemnere, ita non necesse
habemus adstruere, quia ad confitendum gratiam Dei, cuius operi ac dignationi
nihil penitus subtrahendum est, satis sufficere credimus, quidquid secundum
praedictas regulas Apostolicae Sedis nos scripta docuerunt ut prorsus non
opinemur catholicum, quod apparuerit praefixis sententiis esse contrarium.
250 Neque enim dicimus Verbi naturam per
sui mutationem carnem esse factam ; sed neque in totum hominem transformatum ex
anima et corpore constitutum; asserimus autem Verbum, unita sibi secundum
hypostasim carne animata rationali anima, inexplicabili incomprehensibilique
modo hominem factum, et hominis Filium exstitisse, non per solam voluntatem,
sive per solam personae assumptionem. Et quamvis naturae sint diversae, vera
tamen unione coeuntes unum nobis Christum et Filium effecerunt ; non quod
naturarum differentia propter unionem sublata sit, verum quod divinitas et
humanitas secreta quadam ineffabilique coniunctione in una persona unum nobis
Jesum Christum et Filium constituerint. ... Non enim primo vulgaris quispiam
homo ex Virgine ortus est, in quem Dei Verbum deinde se demiserit ; sed in ipso
utero carni unitum secundum carnem progenitum dicitur, utpote suae carnis
generationem sibi ut propriam vindicans. ... Ita (sancti Patres) non
dubitaverunt sacram Virginem Deiparam appellare, non quod Verbi natura ipsiusve
divinitas ortus sui principium ex sancta Virgine sumpserit, sed quod sacrum
illud corpus anima intellegente perfectum ex ea traxerit, cui et Dei Verbum,
secundum hypostasim unitum, secundum carnem natum dicitur.
251 (Versio Marii Mercatoris) (c. 3)
Credimus, inquiunt illi (scl. sancti Patres), et in Dominum nostrum Iesum
Christum Filium eius unigenitum. Praevides quomodo Domini et Jesu Christi et
unigeniti Filii prius communia deitatis et humanitatis nomina tamquam
fundamenta ponentes, tunc suscepti hominis (accuratius: inhumanationis) et
resurrectionis et passionis superaedificant traditionem, ut nominibus quibusdam
utriusque naturae communibus et significativis propositis, neque quae
generationis Filii et dominationis, dissecentur neque quae naturarum sunt
propria, in singularitate nativitatis Filii ulla confusionis abolitione
periclitentur nomine unionis.
(c. 4) In hoc apud illos Paulus doctor est factus; qui cum divinae
incarnationis memoriam faceret, incipiens subiungere quae sunt passionis, prius
posuit 'Christus', commune, ut paulo ante dixi, nomen naturarum: tunc decentem
infert sermonem sive rationem utriusque. Quid enim ait? 'Hoc sentiatur in vobis
quod et in Christo Iesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est
esse aequalis Deo, sed', ne ad unumquodque loquar,
'factus oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis' (Phil 2, 5s 8). Quoniam
igitur coeperat mortis facere mentionem, ut ne quis hinc Verbum Deum passibilem
suspicetur, posuit 'Christus', tamquam inpassibilis et passibilis essentiae in
singularitate personae significativum vocabulum, ut inpassibilis et passibilis
Christus sine periculo nominetur, inpassibilis quidem deitate, passibilis vero
natura corporea.
(c. 5) Multa super hoc cum possim dicere et primo omnium quod nec nativitatis
in dispensatione, sed susceptionis humanitatis tantum meminisse sanctos illos
Patres ostendere valeam; ... (brevitati studens statim) venio nunc et ad
secundum <a> caritate tua capitulum motum, in quo naturarum quidem
laudabam factam discretionem secundum deitatis et humanitatis rationem et in
una persona consortium nec non et illud quod Deum Verbum secunda nativitate ex
muliere minime diceret eguisse <et> quod passionis incapacem profitebatur
deitatem. Catholica enim re vera sunt haec et omnino sectis omnibus circa
Domini naturas adversa. In reliquis vero si aliquam latentem et profundam atque
incomprehensibilem rationem legentium auribus adferebas, tuae sit examinatae
prudentiae scire: mihi enim priora destruere videbaris. Eum enim qui in primis
inpassibilis et secundam non recipere nativitatem fuerat praedicatus, iterum
passibilem et noviter creatum nescio quomodo inferebas, tamquam quae Deo Verbo
naturaliter inessent, consortio templi corrupta sint, aut forsitan paulo minus
hominibus putari illud ipsum absque peccato templum et inseparabile divinae
naturae nativitatem et mortem pro peccatoribus (non) pertulisse, tamquam voci
dominicae ad Judaeos clamanti 'Solvite templum hoc, et in triduo suscitabo
illud' (Jo 2, 19) non debeat credi. Non dixit: solvite deitatem meam, et in
triduo suscitabitur.
(c. 6) ... Ubique per divinas Scripturas, quotiens meminerint dominicae
dispensationis, non divinitatis Christi, sed humanitatis eius passio et
nativitas traditur, ut magis secundum liquidissimam rationem convenientius
aptiusque sit sanctam Virginem non genetricem Dei, id est theotokon, sed Christi
genetricem, id est Christotokon vocari, ad haec Evangeliis quoque
vociferantibus: 'Liber generationis Jesu Christi filii David filii Abraham' (Mt
1, 1). Evidens est quia Deus Verbum David non erat filius. Accipe, si videtur,
et aliud testimonium: 'Iacob autem genuit Joseph virum Mariae, de qua natus est
Jesus qui dicitur Christus' (Mt 1, 16). Intende etiam in
aliud dictum: 'Christi autem generatio sic erat. Cum esset desponsata virgo
Maria, inventa est in utero habens de Spiritu Sancto' (Mt 1, 18). Creaturam
autem esse Spiritus Sancti Unigeniti deitatem quis vel debeat suspicari ? Quid
etiam his superfundi debeat, audi: 'Et erat mater Jesu ibi' (Jo 2, 1) et iterum
'cum Maria matre Jesu' (Act 1, 14), illud quoque 'Quod in ea natum est, de
Spiritu Sancto est' (Mt 1, 20) et iterum 'Accipe puerum et matrem eius et fuge
in Aegyptum' (Mt 2, 13) et illud 'De Filio eius unigenito, qui factus est ei ex
semine David secundum carnem' (Rom 1, 3) et iterum de passione eius quia 'Deus
Filium suum misit in similitudinem carnis peccati et de peccato damnavit
peccatum in carne' (Rom 8, 3) et iterum 'Christus mortuus est pro peccatis
nostris' (I Cor 15, 3) et denuo 'Christo passo in carne' (I Petr 4, 1) et illud
'Hoc est corpus meum et hic est sanguis meus' (I Cor 11, 24), non dixit haec
est deitas mea.
(c. 7) Et decem milia alia sunt, aliis atque aliis vocibus protestantibus
humanum genus in eo, non Filii deitatem recentem putare aut novellam aut
corporalium passionum esse capacem, sed illam divinae naturae coniunctam carnem
ex qua <et dominum et> filium se David nominat Christus. Quid enim ait? 'Quid vobis videtur de Christo? Cuius est filius?
Responderunt: David. Et respondit Jesus et dixit: Quomodo ergo David in spiritu
dominum eum vocat dicens: dixit, inquit, Dominus Domino meo, sede ad dexteram
meam' (Mt 22, 42-44). Tamquam filius profecto David secundum carnem, secundum
divinitatem vero Dominus. Esse quidem templum divinitatis Filii corpus et
templum secundum excellentem quandam et divinam unitum coniunctionem certissimum
est, ita ut ea quae sunt Dei, adsciscere sibi et ad se revocare divinam naturam
profiteri sit bonum et dignum evangelica traditione; huius autem familiaritatis
nomine confricare et coniunctae carnis proprietates, generationem scilicet et
passionem et mortalitatem Deo tribuere, aut errantis gentilitatis, frater, est
sensus aut mente capti Apollinaris et Arrii aut reliquarum pestium haereticarum
et harum aliquid peius. Necesse est enim huiusmodi homines adtractos
familiaritatis nomine et lactationis socium propter familiaritatem et aetatis
quae paulatim accessit, incrementorum participem Deum Verbum facere et
passionis in tempore ex timiditate auxilii angelici indigentem. Taceo
circumcisionem et sacrificium et sudorem et famem, quae quidem carnis pro nobis
evenerunt (haec tamen, cum illi coniunguntur, et adoranda sunt) in deitate
autem ista etiam mendaciter accipiuntur nobisque tamquam calumniatoribus iustas
damnationis causas important. ...
Concile
d'Ephese (oecum.III; 431); Discours de Philippe, Légat
1.3 du Pontife Romain, prononcé dans l'Action III
112 Nulli dubium,
immo saeculis omnibus notum est, quod sanctus beatissimusque Petrus Apostolorum
princeps et caput, fideique columna, et Ecclesiae catholicae fundamentum, a
Domino nostro Jesu Christo, salvatore humani generis ac redemptore, claves
regni accepit, solvendique ac ligandi peccata potestas ipsi data est: qui ad
hoc usque tempus et semper in suis successoribus vivit, et judicium exercet.
1.4 Concile d'Ephese (3eme oecuménique, contre les Nestoriens, 431)
252 113 Si quis non confitetur, Deum esse veraciter Emmanuel, et
propterea Dei gentricem sanctam virginem (peperit enim secundum carnem carnem
factum Dei verbum), A.S.
253 114
2. Si quis non confitetur carni secundum subsistentiam adunatum ex Deo Patre
Verbum, unum esse etiam Christum cum sua carne, eundem ipsum videlicet Deum
simul et hominem, an. s.
254 115
3. Si quis in uno Christo dividit subsistentias post adunitionem, soli iungens
eas contiguitati quae est secundum dignitatem vel auctoritatem aut potentiam,
et non magis concursu qui est secundum adunitionem naturalem, an. s.
255 116
4. Si quis personis duabus vel etiam subsistentiis quae sunt in evangelicis vel
apostolicis scripturis, impertit voces aut in Christo a Sanctis dictas aut ab
Ipso de se et quasdam velut homini praeter ex Deo Verbum specialiter intellecto
applicat, quasdam vero velut Deo condecentes soli ex Deo Patre Verbo, an. s.
256 117
5. Si quis audet dicere deiferum hominem Christum et non magis Deum esse
secundum veritatem sicut Filium unum et natura secundum quod factus est caro
Verbum et communicavit similiter nobis in sanguine et carne, an. s.
257 118
6. Si quis dicit Deum aut Dominum esse Christi ex Deo Patre Verbum et non magis
eundem confitetur simul Deum et hominem, utpote facto carne Verbo secundum
Scripturas, an. s.
258 119
7. Si quis ait ut hominem operationem suscepisse ex Deo Verbo Jesum et
Unigeniti gloriam appositam esse tamquam alteri praeter eum exsistenti, an. s.
259 120
8. Si quis audet dicere adsumptum hominem coadorari oportere Deo Verbo et
conglorificari et coappellari Deum ut alter alteri ("co-" enim semper
adjectum hoc intelligi cogit) et non magis una adoratione honorificat Emmanuel
et unam ei glorificationem refert secundum quod factum est caro Varbum, an.s.
260 121
9. Si quis ait unum Dominum Iesum Christum glorificatum a Spiritu quasi aliena
virtute, quae per eum est, utens, et ab ipso accepisse operari posse contra
spiritus immundos et adimplere in homines deitatis miracula et non magis
proprium eius esse Spiritum dicit, per quem et operatus est deitatis signa, an.
s.
261 122
10. Pontificem et Apostolum confessionis nostrae (Heb 3.1) factum Christum
divina dicit Scriptura; obtulit etiam semet ipsum in odorem suavitatis Deo (Eph
5.2) et Patri. si quis ergo Pontificem et Apostolum nostrum fieri dicit non
ipsum ex Deo Verbum, quando factum est caro et secundum nos homo, sed ut si
alterum praeter ipsum specialiter hominem ex muliere, aut si quis dicit et pro
se obtulisse semet ipsum sacrificium, et non magis pro nobis tantum (nec enim
indiguit sacrificio qui nescit peccatum), an. s.
262 123
11. Si quis non confitetur Domini carnem vivificatoriam esse et propriam ipsius
ex deo Patre Verbi, sed velut alterius praeter ipsum, copulati quidem ei
secundum dignitatem aut quasi solummodo divinam inhabitationem habentem et non
magis vivificatoriam sicut diximus, quia facta est propria Verbi omnia
vivificare valentis, an.s.
263 124
12. Si quis non confitetur Dei Verbum passum carne et crucifixum carne et
mortem gustasse carne, factum etiam primogenitum ex mortuis secundum quod vita
est et vivificans ut Deus, an. s. (DS 264) Super alia neque obaudire volente
honorabili Nestorio nostram vocationem neque quidem a nobis destinatos
sanctissimos et rev'mos episcopos suscipiente, necessario accessimus ad
discussionem impie ab eo dictorum et conprehendentes eum et ex epistolis eius
et ex scriptis, quae lecta sunt, et de nuper ab eo dictis in hac metropoli et
per testium depositionem impie sapientem et praedicantem, necessario coacti
sumus tam ex canonibus quam ex epistola sanctissimi patris nostri et
comministri Caelestini episcopi Romanorum Ecclesiae, lacrimantes saepius, ad
hanc maestam contra eum venire sententiam: Qui blasphematus igitur ab eo est
Dominus Iesus Christus, definiit per praesentem sanctissimam Synodum: alienum
esse eundem Nestorium ab episcopali dignitate et omni conventu sacerdotali.
124 12. Si quis non confitetur Dei Verbum passum carne et crucifixum
carne et mortem gustasse carne, factum etiam primogenitum ex mortuis secundum
quod vita est et vivificans ut Deus, an. s.
1.5 Contra Nestorius
264 124
Super alia neque obaudire volente honorabili Nestorio nostram vocationem neque
quidem a nobis destinatos sanctissimos et rev'mos episcopos suscipiente,
necessario accessimus ad discussionem impie ab eo dictorum et conprehendentes
eum et ex epistolis eius et ex scriptis, quae lecta sunt, et de nuper ab eo
dictis in hac metropoli et per testium depositionem impie sapientem et
praedicantem, necessario coacti sumus tam ex canonibus quam ex epistola
sanctissimi patris nostri et comministri Caelestini episcopi Romanorum
Ecclesiae, lacrimantes saepius, ad hanc maestam contra eum venire sententiam:
Qui blasphematus igitur ab eo est Dominus Iesus Christus, definiit per
praesentem sanctissimam Synodum: alienum esse eundem Nestorium ab episcopali
dignitate et omni conventu sacerdotali.
265 125
25 ... Statuit sancta Synodus, alteram fidem nemini licere proferre aut
conscribere aut componere, praeter definitam a sanctis Patribus, qui in Nicaea
cum Spiritu Sancto congregati fuerunt. ... Si qui inventi fuerint vel episcopi,
vel clerici, vel laici, sive sentire, sive docere ea quae continentur in oblata
expositione a Charisio presbytero de unigeniti Filii Dei incarnatione; sive
scelerata et perversa Nestorii dogmata ...: subiaceant sententiae sanctae huius
et universalis Synodi. ...
267 126
Can. 1. Si quispiam metropolita provinciae, derelicta sancta et oecumenica
Synodo..., cum Caelestio sensit aut sentiet, ipse nihil amplius poterit agere
adversus provinciae episcopos: ut qui iam inde a Synodo totius ecclesiasticae
communionis expers sit factus et prorsus inutilis. ...
268 127
Can. 4. Si qui autem clericorum defecerint, et ausi fuerint vel privatim vel
publice, quae sunt Nestorii aut Caelestii sapere, sancitum est a sancta Synodo
istos quoque depositos esse.
1.6 Saint Sixte III, Formule d'union entre saint Cyrille év.
1.7 d'Alexandrie et les év. de l'Eglise d'Antioche; 433
271 5002 De Dei autem Genetrice Virgine quemadmodum et sapimus et
dicimus et de modo humanationis unigeniti Filii Dei necessariae, non
additamenti causa, sed ad satisfactionem proprie desuper tam de divinis
scripturis quam de traditione sanctorum patrum adsumentes habuimus, breviter
dicimus, nihil omnino addentes fidei sanctorum patrum, quae in Nicaea exposita
est. Sicut enim iam diximus, ad omnem sufficit et pietatis cognitionem et omnem
haereticae perfidiae abdicationem. Dicimus autem non praesumentes illicita, sed
confessione propriae infirmitatis excludentes eos, qui exsurgere volunt contra
ea, quae ultra hominem disceptamus.
272 5003
Confitemur igitur Dominum nostrum Jesum Christum filium Dei unigenitum, Deum
perfectum et hominem perfectum ex anima rationali et corpore, ante saecula ex
Patre genitum secundum deitatem, in ultimis autem diebus eundem propter nos et
propter nostram salutem ex Maria Virgine secundum humanitatem, consubstantialem
Patri eundem secundum deitatem et consubstantialem nobis secundum humanitatem.
Duarum enim naturarum unitas facta est; unde unum Christum, unum filium, unum
dominum confitemur. Secundum hanc inconfundibilem unitatem confitemur sanctam
Virginem Dei genetricem, quia Deus Verbum incarnatus est et humanatus est et ex
ipso conceptu adunivit sibi ex ipsa assumptum templum.
273 5003
Evangelicas autem et apostolicas de Domino voces scimus deiloquos viros
aliquotiens has consociantes tamquam de una persona dictas, aliquotiens autem
dividentes tamquam de duabus naturis et has quidem Deo condecentes secundum
deitatem Christi, humiles autem secundum humanitatem tradentes.
1.8 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Ut nobis gratulationem'
1.9 ad episcopos per Campaniam, Picenum, Tusciam, 10 octobre 443
280
(c. 3) Nec hoc quoque praetereundum duximus, quosdam lucri turpis cupiditate
captatos usurariam exercere pecuniam, et faenore velle ditescere, quod Nos non
dicam in eos, qui sunt in clericali officio constituti, sed et in laicos
cadere, qui christianos se dici cupiunt, condolemus. Quod vindicari acrius in
eos qui fuerint confutati decernimus, ut omnis peccandi opportunitas adimatur.
281 (c. 4)
Illud etiam duximus praemonendum, ut sicut non suo, ita nec alieno nomine
aliquis clericorum exercere faenus adtemptet: indecens enim est, crimen suum
commodis alienis impendere. Faenus autem hoc solum aspicere et exercere
debemus, ut quod hic misericorditer tribuimus, ab eo Domino, qui multipliciter
et in perpetuum mansura tribuet, recipere valeamus.
1.10 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Quanta fraternitati' ad Anastasium
1.11 ep. Thessal., 446 (?
282
(c. 11) ... Connexio totius corporis unam sanitatem, unam pulchritudinem facit;
et haec connexio totius quidem corporis unanimitatem requirit, sed praecipue
exigit concordiam sacerdotum. Quibus cum dignitas sit communis, non est tamen
ordo generalis: quoniam et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris
fuit quaedam discretio potestatis; et cum omnium par esset electio, uni tamen
datum est, ut ceteris praeemineret. De qua forma episcoporum quoque orta est
distinctio, et magna ordinatione provisum est, ne omnes sibi omnia vindicarent,
sed essent in singulis provinciis singuli, quorum inter fratres haberetur prima
sententia; et rursus quidam in maioribus urbibus constituti sollicitudinem
susciperent ampliorem, per quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura
conflueret et nihil usquam a suo capite dissideret.
1.12 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Quam laudabiliter' ad Turrib.
1.13 ep. Astur., 21. Iul. 447
283
(Impietas Priscillianistarum) tenebris se etiam paganitatis immersit, ut per
magicarum artium profana secreta et mathematicorum, vana mendacia religionis
fidem morumque rationem in potestate daemonum et in effectu siderum
collocarent. Quod si et credi liceat et doceri, nec virtutibus praemium nec
vitiis poena debebitur omnisque non solum humanarum legum, sed etiam divinarum
constitutionum decreta solventur: quia neque de bonis neque de malis actibus
ullum poterit esse iudicium, si in utramque partem fatalis necessitas motum
mentis impellit, et quidquid ab hominibus agitur, non est hominum, sed
astrorum. ... Merito Patres nostri ... instanter egere, ut impius furor ab
universa Ecclesia pelleretur: quando etiam mundi principes ita hanc sacrilegam
amentiam detestati sunt, ut auctorem eius (scl. Priscillianum) cum plerisque
discipulis legum publicarum ense prosternerent. Videbant enim omnem coniugiorum
copulam solvi simulque divinum ius humanumque subverti, si huiusmodi hominibus
usquam vivere cum tali professione licuisset. Profuit diu ista districtio
ecclesiasticae lenitati, quae etsi sacerdotali contenta iudicio, cruentas
refugit ultiones, severis tamen christianorum principum constitutionibus
adiuvatur, dum ad spiritale nonnumquam recurrunt remedium, qui timent corporale
supplicium. ...
284 (c. 1)
Primo itaque capitulo demonstratur, quam impie sentiant de Trinitate divina,
qui et Patris et Filii et Spiritus Sancti unam atque eandem asserunt esse
personas, tamquam idem Deus nunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus Sanctus
nominetur; nec alius sit qui genuit, alius qui genitus est, alius qui de
utroque processit, sed singularis unitas in tribus quidem vocabulis, sed non in
tribus sit accipienda personis. Quod blasphemiae genus de Sabellii opinione
sumpserunt, cuius discipuli etiam Patripassiani merito nuncupantur; quia si
ipse est Filius qui et Pater, crux Filii Patris est passio; et quidquid in
forma servi Filius Patri oboediendo sustinuit, totum in se Pater ipse suscepit.
Quod catholicae fidei sine ambiguitate contrarium est, quae Trinitatem deitatis
sic homousion confitetur, ut Patrem et Filium et Spiritum Sanctum sine
confusione indivisos, sine tempore sempiternos, sine differentia credat
aequales: quia unitatem in trinitate non eadem persona, sed eadem implet
essentia. ...
285 (c. 5)
Quinto capitulo refertur, quod animam hominis divinae asserant esse
substantiae, nec a natura Creatoris sui condicionis nostrae distare naturam.
Quam impietatem... catholica fides damnat: sciens nullam tam sublimem tamque
praecipuam esse facturam, cui Deus ipsa natura sit. Quod
enim de ipso est, id est quod ipse, neque id aliud est quam Filius et Spiritus
Sanctus. Praeter hanc autem summae Trinitatis unam consubstantialem et
sempiternam atque incommutabilem deitatem nihil omnino creaturarum est, quod
non in exordio sui ex nihilo creatum sit.... Nemo hominum
veritas, nemo sapientia, nemo iustitia est; sed multi participes sunt veritatis
et sapientiae atque iustitiae. Solus autem Deus nullius
participatione indigus est: de quo quidquid digne utcumque sentitur, non
qualitas est, sed essentia. Incommutabili enim nihil accedit, nihil deperit:
quia esse illi quod est sempiternum, semper est proprium. Unde in se manens
innovat omnia, et nihil accepit, quod ipse non ded(er)it.
286 (c. 6)
Sexta annotatio indicat eos dicere, quod diabolus numquam fuerit bonus, nec
natura eius opificium Dei sit, sed eum ex chao et tenebris emersisse: quia
scilicet nullum sui habeat auctorem, sed omnis mali ipse sit principium atque
substantia: cum fides vera ... omnium creaturarum sive spiritualium sive
corporalium bonam confiteatur substantiam, et mali nullam esse naturam: quia
Deus, qui universitatis est conditor, nihil non bonum fecit. Unde et diabolus
bonus esset, si in eo quod factus est permaneret. Sed quia
naturali excellentia male usus est 'et in veritate non stetit' (Jo 8, 44), non
in contrariam transiit substantiam, sed a summo bono, cui debuit adhaerere,
descivit, sicut ipsi qui talia asserunt, a veris in falsa proruunt et naturam
in eo arguunt, in quo sponte delinquunt ac pro sua voluntaria perversitate
damnantur. Quod utique in ipsis malum erit, et ipsum malum non erit substantia,
sed poena substantiae.
290 (c. 2)
Nesciens igitur (Eutyches), quid deberet de Verbi Dei incarnatione sentire...,
illam saltem communem et indiscretam confessionem sollicito recepisset auditu,
qua fidelium universitas profitetur credere se 'in Deum Patrem omnipotentem et
in Christum Iesum Filium eius unicum Dominum nostrum, qui natus est de Spiritu
Sancto et Maria virgine' (Symb. Apostol.: DS 12).... Cum enim Deus et
omnipotens (et) Pater creditur, consempiternus eidem Filius demonstratur; in
nullo a Patre differens, quia de Deo Deus; de Omnipotente omnipotens; De
Aeterno natus est coaeternus; non posterior tempore, non inferior potestate,
non dissimilis gloria, non divisus essentia.
291 Idem vero
sempiterni Genitoris unigenitus sempiternus 'natus est de Spiritu Sancto et
Maria virgine'. Quae nativitas temporalis illi nativitati divinae et
sempiternae nihil minuit, nihil contulit, sed totum se reparando homini qui
erat deceptus inpendit, ut et mortem vinceret et diabolum qui mortis habebat
imperium sua virtute destrueret. Non enim possemus superare peccati et mortis
auctorem, nisi naturam nostram ille susciperet et suam faceret, quem nec
peccatum contaminare nec mors potuit detinere. Conceptus quippe est de Spiritu
Sancto intra uterum virginis matris, quae illum ita salva virginitate edidit,
quemadmodum salva virginitate concepit. ...
292 An forte
ideo (Eutyches) putavit Dominum nostrum Jesum Christum non nostrae esse
naturae, quia missus ad beatam Mariam angelus ait: 'Spiritus Sanctus
superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, ideoque quod nascitur
ex te sanctum vocabitur Filius Dei' (Lc 1, 35). Ut
quia conceptus virginis divini fuit operis, non de natura concipientis fuerit
caro concepti. Sed non ita intelligenda est illa generatio singulariter
mirabilis et mirabiliter singularis, ut per novitatem creationis proprietas remota
sit generis: fecunditatem virgini Sanctus Spiritus dedit, veritas autem
corporis sumpta de corpore est, et 'aedificante sibi Sapientia domum' (Prov 9,
1) 'Verbum caro factum est, et habitavit in nobis' (Io 1, 14), hoc est, in ea
carne, quam sumpsit ex homine, et quam spiritus vitae rationalis animavit.
293 143
(c.3) Salva igitur proprietate utriusque naturae et in unam coeunte personam,
suscepta est a majustate humilitas, a virtute infirmitas, ab aeternitate
mortalitas, et ad resolvendum condicionis nostrae debitum natura inviolabilis
naturae est unita passibili: ut, quod nostris remediis congruebat, unus atque
idem "mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus" (Tim1 2.5) et
mori posset ex uno, et mori non ex altero. In integra ergo veri hominis perfectaque
natura verus natus est Deus, totus in suis, totus in nostris - nostar autem
dicimus quae in nobis ab initio Creator condidit at quae reparanda suscepit;
nam illa, quae deceptor intulit et homo deceptus admisit, nullum habuerunt in
salvatore vestigium... Adsumpsit formam servi sine sorde peccati, humana
augens, divina non minuens, quia exinanitio illa, qu se invisibilis visibilem
praebuit..., inclinatio fuit miserationis, non defectio potestatis.
294 144
(c. 4) Ingreditur ergo haec mundi infima Filius Dei, de caelesti sede
descendens et a paterna gloria non recedens, novo ordine, nova nativitate
generatus. novo ordine: quia invisibilis in suis, visibilis est factus in
nostris, incomprehensibilis voluit comprehendi; ante tempora manens esse coepit
ex tempore; universitatis Dominus servilem formam obumbrata majestatis suae
immensitate suscepit; impassibilis Deus non ddedignatus est hom esse passibilis
et immortalis mortis legibus subjacere. Nova autem nativitate generatus: quia
inviolata virginitas concupiscentiam nescivit, carnis materiam ministravit.
assumpta est de matre Domini natura, non culpa; nec in Domino Jesu Christo, ex
utero virginis genito, quia nativitas est mirabilis, ideo nostri est natura
dissimilis. Qui enim verus est Deus, idem verus est homo, et nullum est in hac
unitate mendacium, dum invicem sunt et humilitas hominis et altitudo
divinitatis. Sicut enim Deus non mutatur miseratione, ita
homo non consumitur dignitate. Agit enim utraque forma cum
alterius communione quod proprium est: Verbo scilicet operante quod Verbi est,
et carne exsequente quod carnis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud
succumbit injuriis. Et sicut Verbum ab aequalitate paternae gloriae non
recedit, ita caro naturam nostri generis non reliquit.
295 ...Non
eiusdem naturae est dicere: 'Ego et Pater unum sumus' (Jo 10, 30) et dicere:
'Pater maior me est' (Jo 14, 28). Quamvis enim in Domino Iesu Christo Dei et
hominis una persona sit, aliud tamen est, unde in utroque communis est
contumelia, aliud, unde communis est gloria. De nostro
enim illi est minor Patre humanitas, de Patre illi aequalis cum Patre
divinitas.
1.14 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Licet per nostros' ad Julian.
1.15 Coinsem, 13 juin 449
296
(c. 1) ... Sancti Spiritus in nobis atque in vobis una est eruditio eademque
doctrina, quam quisque non recipit, non est membrum corporis Christi, nec
potest eo capite gloriari, in quo naturam suam asserit non haberi. ...
297 (c. 2)
... Quod deitatis est, caro non minuit; quod carnis est, deitas non peremit
(al.: perimit). Idem enim et sempiternus ex Patre et temporalis ex matre, in
sua virtute inviolabilis, in nostra infirmitate passibilis, in deitate
Trinitatis cum Patre et Spiritu Sancto unius eiusdemque naturae, in susceptione
autem hominis non unius substantiae, sed unius eiusdemque personae, ut idem
esset dives in paupertate, omnipotens in abiectione, impassibilis in supplicio,
immortalis in morte. Nec enim Verbum aut in carnem aut in animam aliqua sui
parte conversum est cum simplex et incommutabilis natura deitatis tota in sua
sit semper essentia, nec damnum sui recipiens nec augmentum et sic adsumptam
naturam beatificans, ut glorificata in glorificante permaneat. Cur autem
inconveniens aut impossibile videatur, ut Verbum et caro atque anima unus Iesus
Christus et unus Dei hominisque sit Filius, si caro et anima, quae dissimilium
naturarum sunt, unam faciunt etiam sine Verbi incarnatione personam? ... Nec
Verbum igitur in carnem nec in Verbo caro mutata est, sed utrumque in uno manet
et unus in utroque est, non diversitate divisus, non permixtione confusus, nec alter
ex Patre, alter ex matre, sed idem alter ex Patre ante omne principium, alter
de matre in fine saeculorum, ut esset 'mediator Dei et hominum homo Jesus
Christus', (I Tim 2, 5), in quo habitaret 'plenitudo divinitatis corporaliter'
(Col 2, 9), quia adsumpti, non adsumentis provectio est, quod 'Deus illum
exaltavit...' (Phil 2, 9-11).
298 (c. 3) ...
Arbitror (Eutychen) talia loquentem (scl. ante incarnationem d u a s in Christo
fuisse naturas, post incarnationem autem u n a m) hoc habere persuasum, quod anima
quam Salvator adsumpsit, prius in caelis sit commorata quam de Maria virgine
nasceretur, eamque sibi Verbum in utero copularit. Sed hoc catholicae mentes
auresque non tolerant, quia nihil secum Dominus de caelo veniens nostrae
condicionis exhibuit. Nec animam enim quae anterior exstitisset, nec carnem
quae non materni corporis esset, accepit. Natura quippe nostra non sic adsumpta
est, ut prius creata post adsumeretur, sed ut ipsa adsumptione crearetur. Unde
quod in Origene merito damnatum est (cf. DS 209), qui animarum, antequam
corporibus insererentur, non solum vitas, sed et diversas fuisse asseruit
actiones, necesse est ut etiam in isto, nisi maluerit sententiam abdicare,
plectatur.
299 Nativitas
enim Domini secundum carnem, quamvis habeat quaedam propria, quibus humanae
condicionis initia transcendat, sive quod solus (ex Sancto Spiritu) ab
inviolata virgine sine concupiscentia est conceptus et natus, sive quod ita
visceribus matris est editus, ut et fecunditas pareret et virginitas
permaneret, non alterius tamen naturae erat eius caro quam nostrae, nec alio
illi quam ceteris hominibus anima est inspirata principio, quae excelleret non
diversitate generis, sed sublimitate virtutis. Nihil enim carnis suae habebat
adversum, nec discordia desideriorum gignebat compugnantiam voluntatum, sensus
corporei vigebant sine lege peccati, et veritas affectionum sub moderamine
deitatis et mentis nec temptabatur illecebris nec cedebat iniuriis. Verus homo
vero unitus est Deo, nec secundum exsistentem prius animam deductus e caelo nec
secundum carnem creatus ex nihilo, eandem gerens in Verbi deitate personam et
tenens communem nobiscum in corpore animaque naturam. Non enim esset Dei
hominumque mediator, nisi idem Deus idemque homo in utroque et unus esset et
verus.
1.16 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Sollicitudinis quidem tuae' ad
1.17 Theodorum episc. Foroiuliensem (Fréjus, Galliae merid.),
1.18 11 juin 452
308 146
(c. 2) Multiplex misericordia Dei ita lapsibus subvenit humanis, ut non solum
per baptismi gratiam, sed etiam per paenitentiae medicinam spes vitae reparetur
aeternae, ut qui regenerationis dona violassent, proprio se iudicio
condemnantes ad remissionem criminum pervenirent : sic divinae bonitatis
praesidiis ordinatis, ut indulgentia Dei nisi supplicationibus sacerdotum
nequeat obtineri. 'Mediator enim Dei et hominum homo Christus Iesus' (1 Tim 2,
5) hanc praepositis Ecclesiae tradidit potestatem, ut et confitentibus actionem
paenitentiae darent, et eosdem salubri satisfactione purgatos ad communionem
sacramentorum per ianuam reconciliationis admitterent. ...
309 (c. 4) His
autem, qui in tempore necessitatis et in periculi urgentis instantia praesidium
paenitentiae et mox reconciliationis implorant, nec satisfactio interdicenda
est nec reconciliatio deneganda: quia misericordiae Dei nec mensuras possumus
ponere nec tempora definire, apud quem nullas patitur veniae moras vera
conversio...
1.19 Concile de Chalcédoine (oecum. IV), 8 octobre - début novembre
1.20 451; Actio V, 22 octobre 451: Symbole de Chalcédoine
300
(Prooemium definitionis) Sufficeret quidem ad plenam cognitionem pietatis et
confirmationem sapiens hoc et salutare divinae gratiae symbolum; de Patre enim
et Filio et Spiritu Sancto perfectionem docet et Domini inhumanationem
fideliter accipientibus repraesentat. Sed quoniam hi qui veritatis reprobare
praedicationem conantur, per proprias haereses novas voces genuerunt ... et
vocem denegantes, qua theotocos de Virgine praedicatur, alii autem confusionem
et temperamentum introducentes et unam naturam esse carnis et divinitatis
stulte confingentes et passibilem Unigeniti divinam naturam per confusionem
prodigiose dicentes, propter hoc illis omnem machinationem contra veritatem
volens claudere praesens nunc sancta et magna et universalis synodus
praedicationem hanc ab initio inmobilem docens decrevit ante omnia fidem
inrecusabilem permanere CCCXVIII sanctorum Patrum (Conc. Nieaeni) et doctrinam
confirmat, quae de substantia Spiritus Sancti a Patribus CL postea congregatis
in regia civitate (C'politana) tradita est propter illos qui Spiritui Sancto
repugnabant, quam illi omnibus notam fecerunt, non quasi quod aliquid deesset
antecedentibus, inferentes, sed de Sancto Spiritu intellectum eorum contra
illos qui dominationem eius respuere temptaverunt Scripturarum testimoniis
declarantes. Propter illos autem, qui dispensationis corrumpere conantur
mysterium, et purum hominem esse illum Genitum ex sancta virgine Maria
impudenter delirant, epistulas synodicas beati Cyrilli quondam Alexandrinae
Ecclesiae praesulis ad Nestorium et ad Orientales congrue habentes suscepit ad
convincendas Nestorii vesanias... Quibus etiam epistulam maximae et senioris
urbis Romae praesulis beatissimi et sanctissimi archiepiscopi Leonis quae
scripta est ad s. mem. archiepiscopum Flavianum ad perimendam Eutychis malam
intelligentiam (DS 290ss) consequentissime coaptavit utpote et magni illius Petri
confessioni congruentem et communem quandam columnam nobis adversum prava
dogmata exsistentem, ad confirmationem rectorum dogmatum. His namque, qui in
duos filios dispensationis divinae mysterium discerpere nituntur, obsistit, et
illos, qui passibilem deitatem Unigeniti ausi sunt dicere, a sacro coetu
expellit, et his, qui in duabus naturis Christi temperamentum aut confusionem
exquirunt, resistit et eos, qui caelestem aut alterius alicuius esse
substantiae dicunt quam ex nobis assumpsit servi formam, ut dementes abigit, et
qui duas quidem ante unitionem naturas Domini fabulantur, unam vero post
unitionem confingunt anathematizat.
149 ...Quid enim fide ad laetitiam superius? ... Quam ipse desuper nobis
Salvator ad salutem tradidit dicens: ambulantes 'docete omnes gentes ...' (Mt
28,19s), quam ipse tamquam auream catenulam praecepto imponentis deductam in
nos conservasti, vocis beati Petri omnibus interpres exsistens et illius fidei
omnibus beatitudinem attrahens. Unde et nos tamquam principi tibi huius boni ad
utilitatem usi veritatis filii Ecclesiae sortem ostendimus, ... uno consensu et
concordia fidei confessionem cognoscentes. Et fuimus in communi exsultatione
spiritalibus tamquam imperialibus cenis epulationibus in cibis quas per tuas
litteras Christus epulantibus apparavit (quasi in imperialibus cenis deliciis
spiritalibus epulantes, quas per tuas litteras Christus praeparaverat
invitatis), et supercaelestem Sponsum inter nos cernere videbamur epulantem. (D
149) Si enim ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius, ibi ait se esse
in medio eorum (cf. Mt 18, 20), quantam circa quingentos viginti sacerdotes
familiaritatem monstrabat, qui et patriae et labori circa eum scientiam
confessionis praeposuerunt? Quibus tu tamquam caput
membris praepositus eras per eos, qui tuam continent vicem, rectum consilium
demonstrans...
301
(Definitio) Sequentes igitur sanctos Patres, unum eundemque confiteri Filium
Dominum nostrum Iesum Christum consonanter omnes docemus, eundem perfectum in
deitate, eundem perfectum in humanitate, Deum vere et hominem vere, eundem ex
anima rationali et corpore, consubstantialem Patri secundum deitatem et
consubstantialem nobis eundem secundum humanitatem, 'per omnia nobis similem
absque peccato' (cf. Hebr 4, 15); ante saecula quidem de Patre genitum secundum
deitatem, in novissimis autem diebus eundem propter nos et propter nostram
salutem ex Maria virgine Dei genetrice secundum humanitatem:
302 Unum
eundemque Christum Filium Dominum unigenitum, in duabus naturis inconfuse,
immutabiliter, indivise, inseparabiliter agnoscendum, nusquam sublata
differentia naturarum propter unitionem magisque salva proprietate utriusque
naturae, et in unam personam atque subsistentiam concurrente, non in duas
personas partitum sive divisum, sed unum et eundem Filium unigenitum Deum
Verbum Dominum Jesum Christum: sicut ante Prophetae de eo et ipse nos Jesus
Christus erudivit, et Patrum nobis symbolum tradidit (DS 125, 150).
303 (S a n c t
i o) His igitur cum omni undique scrupulositate et diligentia nobis dispositis,
definivit sancta et universalis Synodus, alteram fidem nulli licere proferre
vel conscribere aut componere aut sentire aut docere aliter ...
Canones
304 Can. 2. Si
quis episcopus per pecunias fecerit ordinationem (Cheirotonian) et sub pretio
redegerit gratiam quae non potest vendi, ordinaveritque per pecunias episcopum
aut chorepiscopum aut presbyterum aut diaconum vel quemlibet ex his qui
connumerantur in clero, aut promoverit (probaloito) dispensatorem aut
defensorem vel mansionarium (oikonomon e ekdikon e paramonarion) vel quemquam
omnino qui subiectus est regulae (tina tou kanonos) pro suo turpis lucri
commodo, is cui hoc adtemptandum probatum fuerit, proprii gradus periculo
subiacebit, et qui ordinatus est, nihil ex hac ordinatione vel promotione, quae
est per negotiationem facta, proficiat (ÙpheleisthÙ), sed sit
alienus ea dignitate (allotrios tes axias) vel sollicitudine (tou
phrontismatos), quam pecuniis acquisivit. Si quis vero mediator tam turpibus et
nefandis datis vel acceptis exstiterit, et ipse, si quidem clericus fuerit,
proprio gradu decidat, si vero laicus vel monachus, anathematizetur.
305 Can. 14.
Quoniam in quibusdam provinciis concessum est lectoribus et psaltis uxores
ducere (gamein), statuit sancta synodus non licere cuiquam ex his accipere
sectae alterius uxorem (eterodoxon gunaika). Qui vero ex huiusmodi coniugio iam
filios susceperunt, si quidem praeventi, ut ex se genitos apud haereticos
baptizarent, offerre eos Ecclesiae catholicae communioni conveniet; non baptizatos
autem non posse ulterius apud haereticos baptizari, sed neque copulari debet
nuptura haeretico aut Judaeo vel pagano, nisi forte promittat ad orthodoxam
fidem se persona orthodoxae copulanda transferre. Si quis autem hanc
definitionem (ton oron) sanctae synodi transgressus fuerit, correptioni
canonicae subiacebit.
306 Si enim
ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius, ibi ait se esse in medio
eorum (cf. Mt 18, 20), quantam circa quingentos viginti sacerdotes
familiaritatem monstrabat, qui et patriae et labori circa eum scientiam
confessionis praeposuerunt? Quibus tu tamquam caput membris praepositus eras
per eos, qui tuam continent vicem, rectum consilium demonstrans...
1.21 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Sollicitudinis quidem tuae' ad
1.22 Theodorum episc. Foroiuliensem (Fréjus, Galliae merid.),
1.23 11 juin 452
1.24
310 147 (c. 5) Unde oportet unumquemque christianum
conscientiae suae habere iudicium, ne converti ad Deum de die in diem differat
nec satisfactionis sibi tempus in fine vitae suae constituat, ... et cum posset
pleniore satisfactione indulgentiam promereri, illius temporis angustias
eligat, quo vix inveniat spatium vel confessio paenitentis vel reconciliatio
sacerdotis. Verum, ut dixi, etiam talium necessitati ita auxiliandum est, ut et
actio illis paenitentiae et communionis gratia, si eam etiam amisso vocis
officio per indicia integri sensus postulant, non negetur. At si aliqua vi
aegritudinis ita fuerint aggravati, ut, quod paulo ante poscebant, sub
praesentia sacerdotis significare non valeant, testimonia eis fidelium
circumstantium prodesse debebunt, ut simul et paenitentiae et reconciliationis
beneficium consequantur ...
Saint Léon I le Grand, Ep.
'Regressus ad nos' ad Nicetam episc.
1.25 Aquil., 21 Mars 458
311
(c. 1) Cum ergo per bellicam cladem et per gravissimas hostilitatis incursus
ita quaedam dicatis divisa esse coniugia, ut abductis in captivitatem viris
feminae eorum remanserint destitutae, quae cum viros proprios aut interemptos
putarent aut numquam a dominatione crederent liberandos, ad aliorum coniugium,
solitudine cogente, transierint, cumque nunc, statu rerum auxiliante Domino in
meliora converso nonnulli eorum qui putabantur periisse, remeaverint, merito
caritas tua videtur ambigere, quid de mulieribus. quae aliis iunctae sunt viris
a nobis debeat ordinari. Sed quia novimus scriptum, quod a Deo iungitur mulier
viro (cf. Prov 19, 14) et iterum praeceptum agnovimus, ut quod Deus iunxit,
homo non separet (Mt 19, 6), necesse est, ut legitimarum foedera nuptiarum
redintegranda credamus et, remotis malis quae hostilitas intulit, unicuique hoc
quod legitime habuit reformetur omnique studio procurandum est, ut recipiat
unusquisque quod proprium est.
312 (c. 2) Nec
tamen culpabilis iudicetur et tamquam alieni iuris pervasor habeatur, qui
personam eius mariti, qui iam non esse existimabatur, assumpsit. Sic enim
multa, quae ad eos qui in captivitatem ducti sunt pertinebant, in ius alienum
transire potuerunt, et tamen plenum iustitiae est, ut eisdem reversis propria
reformentur. Quodsi in mancipiis vel in agris aut etiam in domibus ac possessionibus
rite servatur, quanto magis in coniugiorum redintegratione faciendum est, ut,
quod bellica necessitate turbatum est, pacis remedio reformetur?
313 (c. 3) Et
ideo, si viri post longam captivitatem reversi ita in dilectione suarum
coniugum perseverent, ut eas cupiant in suum redire consortium, omittendum est
et inculpabile iudicandum quod necessitas intulit, et restituendum, quod fides
poscit.
314 (c. 4) Si
autem aliquae mulieres ita posteriorum virorum amore sunt captae, ut malint his
cohaerere quam ad legitimum redire consortium, merito sunt notandae, ita ut
etiam ecclesiastica communione priventur: quae de re excusabili contaminationem
criminis elegerunt, ostendentes sibimet pro sua incontinentia placuisse, quod
iusta remissio poterat expiare.
315 (c. 6) His
vero ..., qui ad iterandum baptismum vel metu coacti sunt vel errore traducti,
et nunc se contra catholicae fidei sacramentum egisse cognoscunt, ea
custodienda est moderatio, qua in societatem nostram non nisi per paenitentiae
remedium et per impositionem episcopalis manus communionis recipiant unitatem.
...
316 (c. 7) Nam
hi, qui baptismum ab haereticis acceperunt, cum antea baptizati non fuissent,
sola invocatione Spiritus Sancti per impositionem manuum confirmandi sunt, quia
formam tantum baptismi sine sanctificationis virtute sumpserunt. Et hanc
regulam, ut scitis, servandam in omnibus Ecclesiis praedicamus, ut lavacrum
semel initum nulla iteratione violetur, dicente Apostolo: 'Unus Dominus, una
fides, unum baptisma' (Eph 4, 5). Cuius ablutio nulla iteratione temeranda est,
sed, ut diximus, sola sanctificatio Spiritus Sancti invocanda est: ut quod ab
haereticis nemo accipit, a catholicis sacerdotibus consequatur.
1.26 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Promisisse me memini' ad Leonem I
1.27 imp., 17 août 458
317
(c. 6) Licet ergo in uno Domino Iesu Christo, vero Dei atque ho
minis Filio, Verbi et carnis una persona sit, quae inseparabiliter atque
indivise communes habeat actiones, intellegendae tamen sunt ipsorum operum
qualitates, et sincera fidei contemplatione cernendum est, ad quae provehatur
humilitas carnis, et ad quae inclinetur altitudo deitatis, quid sit, quod caro
sine Verbo non agit, et quid sit, quod Verbum sine carne non efficit....
Quamvis itaque ab illo initio, quo in utero Virginis Verbum caro factum est,
nihil unquam inter utramque formam divisionis exstiterit, et per omnia
incrementa corporea unius personae fuerint totius temporis actiones, ea ipsa
tamen, quae inseparabiliter facta sunt, nulla permixtione confundimus, sed quid
cuius formae sit, ex operum qualitate sentimus. ...
318 (c. 8) Cum
ergo unus sit Dominus Iesus Christus et verae deitatis veraeque humanitatis in
ipso una prorsus eademque persona sit, exaltationem tamen, qua illum, sicut
Doctor gentium dicit, exaltavit Deus et donavit illi nomen, quod super omne
nomen excellit (cf. Phil 2, 9s), ad eandem intellegimus pertinere formam, quae
ditanda erat tantae glorificationis augmento. In forma quippe Dei aequalis erat
Filius Patri, et inter Genitorem atque Unigenitum nulla erat in essentia
discretio, nulla in maiestate diversitas; nec per incarnationis mysterium
aliquid decesserat Verbo, quod ei Patris munere redderetur. Forma autem servi,
per quam impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis implevit, humana
humilitas est, quae in gloriam divinae potestatis evecta est, in tantam
unitatem ab ipso conceptu Virginis deitate et humanitate conserta, ut nec sine
homine divina, nec sine Deo agerentur humana.
1.28 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Frequenter quidem' ad Neonem
1.29 episcopum Ravennat., 24 octobre 458
319
(1) ... Quorumdam fratrum suggestione comperimus, aliquos captivorum ad sedes
suas libere redeuntes, qui scilicet in captivitatem illa aetate devenerint,
quae nullius rei firmam potuerat habere notitiam, remedium quidem implorare
baptismatis, sed utrum eiusdem mysterium baptismatis ac sacramenta perceperint,
infantiae inscientia non posse reminisci, et ideo sub hoc latentis
recordationis incerto animas suas in discrimen adduci, dum sub specie cautionis
negatur his gratia, quae ideo non impenditur, quia putatur impensa. Cum itaque
tribuere talibus dominici sacramenta mysterii non immerito quorumdam fratrum
formido dubitaret, in sodali ut diximus coetu formam huiuscemodi consultationis
accepimus ... In primis itaque providere debemus, ne dum speciem quamdam
cautionis tenemus, damnum regenerandarum incidamus animarum. Quis enim ita sit
suspicationibus suis deditus, ut verum esse definiat, quod, omni manifestatione
cessante, ex opinione ambigua suspicatur? Cum itaque baptizatum se nec ille
recordetur, qui regenerationis est cupidus, nec alter attestari de eo possit,
qui nesciat consecratum, nihil est, in quo peccatum possit obrepere, cum in hac
parte conscientiae suae nec ille reus sit, qui consecratur, nec ille, qui
consecrat. Scimus quidem inexpiabile esse facinus, quoties iuxta haereticorum
damnata a sanctis Patribus instituta cogitur aliquis lavacrum. quod
regenerandis semel tributum est, bis subire, apostolica reclamante doctrina,
quae nobis unam praedicat in Trinitate deitatem, unam in fide confessionem,
unum in baptismate sacramentum (Eph 4, 5). Sed in hoc nihil simile formidatur,
quoniam non potest in iterationis crimen venire, quod factum esse omnino
nescitur. ...
320 (2) Quod
si ab haereticis baptizatum quempiam fuisse constiterit, erga hunc nullatenus
sacramentum regenerationis iteretur, sed hoc tantum, quod ibi defuit,
conferatur: ut per episcopalem manus impositionem virtutem Sancti Spiritus
consequatur.
1.30 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Epistolas fraternitatis'
1.31 ad Rusticum, episc. Narbon., 458 aut 459
321
(Inquisitio 14) Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum
deseri non potest absque peccato. Quod enim quis vovit
Deo, debet et reddere (Dt 23, 21; Ps 49, 14). Unde qui relicta singularitatis
professione ad militiam vel ad nuptias devolutus est, publicae paenitentiae
satisfactione purgandus est: quia etsi innocens militia et honestum potest esse
coniugium, electionem meliorum deseruisse transgressio est.
322 ( Inqu.
15) Puellae, quae non coactae parentum imperio, sed spontaneo iudicio
virginitatis propositum atque habitum susceperunt, si postea nuptias eligunt,
praevaricantur, etiam si consecratio non accessit...
1.32 Saint Léon le Grand, Ep. 'Magna indignatione' ad universos
1.33 episcopos per Campaniam etc., 6 Mars 459
323 145
(c. 2) Illam etiam contra apostolicam regulam praesumptionem, quam nuper agnovi
a quibusdam illicita usurpatione committi, modis omnibus constituo submoveri.
De paenitentia scilicet, quae a fidelibus postulatur, ne de singulorum
peccatorum genere libello scripta professio publice recitetur, cum reatus
conscientiarum sufficiat solis sacerdotibus indicari confessione secreta.
Quamvis enim plenitudo fidei videatur esse laudabilis, quae propter Dei timorem
apud homines erubescere non veretur, tamen quia non omnium huiusmodi sunt peccata,
ut ea qui paenitentiam poscunt, non timeant publicare, removeatur tam
improbabilis consuetudo, ne multi a paenitentiae remediis arceantur, dum aut
erubescunt aut metuunt inimicis suis facta reserari, quibus possint legum
constitutione percelli. Sufficit enim illa confessio, quae primum Deo offertur,
tum etiam sacerdoti, qui pro delictis paenitentium precator accedit. Tunc enim
demum plures ad paenitentiam poterunt provocari, si populi auribus non
publicetur conscientia confitentis.
1.34 'Statuta Ecclesiae Antiqua', (milieu ou fin du Veme siecle,
1.35 Gaule Narbonnaise)
325
Qui episcopus ordinandus est, ante(a) examinetur, si... in Scripturarum
sensibus cautus, si in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus, et ante omnia, si
fidei documenta verbis simplicibus adserat, id est, Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum unum Deum esse confirmans, totamque in Trinitate deitatem
coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et coomnipotentem praedicans;
si singulam quamque in Trinitate personam plenum Deum et totas tres personas
unum Deum; si incarnationem divinam non in Patre neque in Spiritu Sancto factam
sed in Filio tantum (credat), ut, qui erat in divinitate Dei Patris Filius,
ipse fieret in homine hominis matris filius, Deus verus ex Patre, et homo verus
ex matre, carnem ex matris visceribus habens, et animam humanam rationabilem,
simul in eo ambae naturae, id est, homo et Deus, una persona, unus Filius, unus
Christus, unus Dominus, creator omnium quae sunt, et auctor et dominus et
creator (rector) cum Patre et Spiritu Sancto omnium creaturarum, qui passus sit
(est) vera carnis passione, mortuus vera corporis sui morte, resurrexit vera
carnis suae resurrectione et vera animae resumptione, in qua veniet iudicare
vivos et mortuos. Quaerendum est etiam ab eo, si Novi et Veteris Testamenti, id
est Legis et Prophetarum et Apostolorum unum eundemque credat auctorem et Deum;
si diabolus non per condicionem, sed per arbitrium factus sit malus. Quaerendum
etiam ab eo, si credat huius quam gestamus et non alterius carnis
resurrectionem; si credat iudicium futurum et recepturos singulos pro his quae
in hac carne gesserunt vel poenas vel glorias (-am); si nuptias non improbet;
si secunda matrimonia non damnet; si carnium perceptionem non culpet; si
paenitentibus reconciliatis communicet; si in baptismo omnia peccata, id est,
tam illud originale contractum quam illa quae voluntarie admissa sunt,
dimittantur; si extra Ecclesiam catholicam nullus salvetur. Cum, in his omnibus
examinatus, inventus fuerit plene instructus, tunc cum consensu clericorum et
laicorum et conventu totius provinciae episcoporum ... ordinetur episcopus.
326 150
Can. 90 (2). E p i s c o p u s cum ordinatur, duo episcopi (ex)ponant et
teneant Evangeliorum codicem super cervicem (caput) eius, et, uno super eum
fundente benedictionem, reliqui omnes episcopi qui adsunt manibus suis caput
eius tangant.
327 151
Can. 91 (3). Presbyter cum ordinatur, episcopo eum (-!) benedicente et manus
super caput eius tenente, etiam omnes presbyteri qui praesentes sunt manus suas
iuxta manum (-us) episcopi super caput illius teneant.
328 152
Can. 92 (4). D i a c o n u s cum ordinatur, solus episcopus qui eum benedicit
manum suam (-us -as) super caput illius (eius) ponat: quia non ad sacerdotium,
sed ad ministerium consecratur.
329 153
Can. 93 (5). S u b d i a c o n u s cum ordinatur, quia manus impositionem non
accipit, patenam de manu episcopi accipiat vacuam, et vacuum calicem. De manu
vero archidiaconi accipiat urceolum cum aqua et manile et manutergium.
154 Can. 6 (94) Acolythus cum ordinatur, ab episcopo quidem doceatur,
qualiter se in officio suo agere debeat: ab archidiacono accipiat cereoforaleum
cum cereis, ut sciat se ad accendenda ecclesiae luminaria mancipandum. Accipiat
et urceolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistia sanguinis Christi.
155 Can. 7 (95). E x o r c i s t a cum ordinatur, accipiat de manu episcopi
libellum, in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi episcopo: Accipe et
commenda memoriae, et habeto potestatem imponendi manum super energumenum sive
baptizatum sive catechumenum.
156 Can. 8 (96). Lector cum ordinatur, faciat de illo verbum episcopus
ad plebem, indicans eius fidem ac vitam atque ingenium. Post haec spectante
plebe tradat ei codicem, de quo lecturus est, dicens ad eum: Accipe et esto
verbi Dei relator, habiturus, fideliter et utiliter si impleveris officium,
partem cum his, qui verbum Dei ministraverunt.
157 Can. 9 (97). Ostiarius cum ordinatur, postquam ab archidiacono
instructus fuerit, qualiter in domo Dei debeat conversari, ad suggestionem
archidiaconi tradat ei episcopus claves ecclesiae de altario, dicens: Sic age,
quasi redditurus Deo rationem pro his rebus, quae istis clavibus recluduntur.
158 Can. 10 (98). Psalmista,
id est cantor, potest absque scientia episcopi, sola iussione presbyteri,
officium suscipere cantandi, dicente sibi presbytero: Vide, ut quod ore cantas,
corde credas: et quod corde credis, operibus comprobes.
1.36 Saint Simplicius, Ep. 'Quantum presbyterorum' ad Acacium episc.
1.37 Cepolit., 10 janvier 476
343 159
( 3 (c. 2)) Quia sanctae memoriae prae(de)cessorum Nostrorum exstante doctrina,
contra quam nefas est disputare, quisquis recte sapere videtur novis
assertionibus non indiget edoceri, sed plana atque perfecta sunt omnia, quibus
potest vel deceptus ab haereticis erudiri, vel in vinea Domini plantandus
institui; implorata fide clementissimi principis vocem faciendae synodi fac
respui. ... (6(3)) Hortor ergo, frater carissime, ut modis omnibus faciendae
synodi perversorum conatibus resistatur, quae non alias semper indicta est,
nisi cum aliquid in pravis sensibus novum aut in assertione dogmatum emersit
ambiguum: ut in commune tractantibus, si qua(e) esset obscuritas, sacerdotalis
deliberationis illuminaret auctoritas; sicut primum Arii ac deinde Nestorii,
postremum Dioscori atque Eutych(et)is fieri coegit impietas. Et quod
misericordia Christi Dei nostri Salvatoris avertat - intimandum est,
abominabile esse, contra sententias totius orbis Domini sacerdotum et principum
utriusque rectorum damnatos restitui. ...
1.38 Saint Félix II (III), Ep. 'Quoniam pietas' ad Zenonem imp., 1
1.39 août 484
345
Cum apud barbaras etiam nationes atque ipsius deitatis ignaras (in) exsequendis
negotiis vel humanis iure gentium semper legationis cuiuslibet habeatur
sacrosancta libertas, notum est omnibus quanto magis ab imperatore Romano et
christiano principe in rebus praesertim divinis oportuerit intemerata servari.
... Puto autem quod pietas tua, quae etiam suis mavult vinci legibus quam
reniti, caelestibus debeat parere decretis atque ita humanarum sibi rerum
fastigium noverit esse commissum, ut tamen ea quae divina sunt, per
dispensatores divinitus adtributos percipienda non ambigat; puto quod vobis
sine ulla dubitatione sit utile, si Ecclesiam catholicam vestri tempore principatus
sinatis uti legibus suis nec libertati eius quemquam permittatis obsistere,
quae regni vobis restituit potestatem. Certum est enim, hoc rebus vestris esse
salutare, ut cum de causis agitur Dei, iuxta ipsius constitutum regiam
voluntatem sacerdotibus Christi studeatis subdere, non praeferre, et
sacrosancta per eorum praesules discere potius quam docere, Ecclesiae formam
sequi, non huic humanitus sequenda iura praefigere neque eius sanctionibus
velle dominari, cui Deus voluit clementiam tuam piae devotionis colla
summittere, ne dum mensura caelestis dispositionis exceditur, eatur in
contumeliam disponentis.
1.40 Saint Gélase I, Ep. 'Famuli vestrae pietatis' ad Anastasium I
1.41 imp., 494
347
(2) Duo sunt quippe, imperator auguste, quibus principaliter mundus hic
regitur, auctoritas sacrata pontificum et regalis potestas, in quibus tanto
gravius pondus est sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus hominum in divino
reddituri sunt examine rationem. Nosti etenim, fili clementissime, quoniam
licet praesedeas humano generi dignitate, rerum tamen praesulibus divinarum
devotus colla submittis atque ab eis causas tuae salutis expetis, hincque
sumendis caelestibus sacramentis eisque, ut competit, disponendis subdi te
debere cognoscis religionis ordine potius quam praeesse, itaque inter haec
illorum te pendere iudicio, non illos ad tuam velle redigi voluntatem. Si enim
quantum ad ordinem publicae pertinet disciplinae, cognoscentes imperium tibi
superna dispositione conlatum legibus tuis ipsi quoque parent religionis
antistites, ne vel in rebus mundanis exclusae... videantur obviare sententiae,
quo, oro te, decet affectu eis et convenit oboedire, qui praerogandis
venerabilibus sunt attributi mysteriis ? Proinde, sicut non leve discrimen
incumbit pontificibus siluisse pro divinitatis cultu quod congruit, ita his,
quod absit, non mediocre periculum est, qui, cum debeant parere, despiciunt. Et
si cunctis generaliter sacerdotibus recte divina tractantibus fidelium convenit
corda submitti, quanto potius sedis illius praesuli consensus est adhibendus,
quem cunctis sacerdotibus et divinitas summa voluit praeminere et subsequens Ecclesiae
generalis iugiter pietas celebravit ?
(3) Ubi pietas tua evidenter advertit numquam quolibet penitus humano consilio
elevare se quemquam posse illius privilegio vel confessioni, quem Christi vox
praetulit universis, quem Ecclesia veneranda confessa semper est et habet
devota primatem. Impeti possunt humanis praesumptionibus, quae divino sunt
iudicio constituta, vinci autem quorumlibet potestate non possunt.
1.42 Saint Gélase I, Synodus Romana: Acta de absolutione Miseni, 13
1.43 Mai 495
348
... Cum nulli animae Deus omnipotens et misericors per ecclesiasticam pietatem
quaerenti voluerit remedium denegari, non dubium est hoc ipso auctore Deo et
divina conpunctione prodire, ut tunc de eius (Miseni) receptione tractetur,
quando eam non protelanda quoque necessitas compellat impendi, nostro praeterea
Salvatore beato Petro Apostolo prae ceteris deleganti: 'Quaecumque ligaveris
super terram, ligata erunt et in caelis, et quaecumque solveris super terram,
erunt soluta et in caelis' (Mt 16, 19), sicut et his verbis nihil constat
exceptum, sic per apostolicae dispensationis officium et totum possit generaliter
alligari et totum consequenter absolvi, praecipue cum ex hoc magis praeberi
cunctis oporteat apostolicae miserationis exemplum, ut absolutione damnati, si
resipiscant universi et ab errore se retrahant ... vinculis se damnationis ...
non ambigant exuendos.... Proinde quantum permittente Domino possibilitatis
humanae desideranti remedia praebeamus, totum, quod supra nostrae facultatis
est modulum, divino iudicio relinquentes, non autem nobis poterunt imputare,
cur praevaricationis offensam viventibus remittamus, quod Ecclesiae Deo
largiente possibile est, qui nos etiam mortuis veniam praestare deposcunt, quod
nobis possibile non esse manifestum est. Quia cum dictum sit 'quae ligaveris
super terram' , quos ergo non esse iam constat super terram, non humano, sed
suo iudicio reservavit, nec audet Ecclesia sibimet vindicare, quod ipsis beatis
apostolis conspiciat non fuisse concessum, quia alia sit causa superstitum,
alia defunctorum.
1.44 Concile d'Arles, 473, Libelle de soumission du prêtre Lucidus
1.45 De gratia et praedestinatione
330 160a
Correptio vestra salus publica, et sententia vestra medicina est. Unde et ego
summum remedium duco, ut praeteritos errores accusando excusem, et salutifera
confessione me diluam. Proinde iuxta praedicandi recentia statuta concilii,
damno vobiscum sensum illum qui dicit humanae oboedientiae laborem divinae
gratiae non esse iungendum;
331 160a
qui dicit post primi hominis lapsum ex toto arbitrium voluntatis exstinctum;
332 160a
qui dicit quod Christus Dominus et Salvator noster mortem non pro omnium salute
susceperit;
333 160a
qui dicit quod praescientia Dei hominem violenter compellat (impellat) ad
mortem, vel quod Dei pereant voluntate qui pereunt;
334 160a
qui dicit quod post acceptum legitime baptismum in Adam moriatur quicumque
deliquerit;
335 160a
qui dicit alios deputatos ad mortem, alios ad vitam praedestinatos;
336 160a
qui dicit ab Adam usque ad Christum nullos ex gentibus per primam Dei gratiam,
id est per legem naturae, in adventum Christi esse salvatos eo quod liberum
arbitrium ex omnibus (= ex toto; al.: eis omnibus) in primo parente
perdiderint;
337 160a
qui dicit patriarchas ac prophetas vel summos quosque sanctorum, etiam ante
redemptionis tempora in paradisi habitatione (intra paradisum) deguisse;
338 160a
qui dicit ignes et inferna non esse.
339 160a
Haec omnia quasi impia et sacrilegiis repleta condemno. Ita autem assero
gratiam Dei, ut adnisum hominis et conatum gratiae semper adiungam, et
libertatem voluntatis humanae non exstinctam, sed adtenuatam et infirmatam esse
pronuntiem, et periclitari eum, qui salvus est, et eum qui periit, potuisse
salvari.
340 160b
Christum etiam, Deum et Salvatorem nostrum, quantum pertinet ad divitias
bonitatis suae, pretium mortis pro omnibus obtulisse, et quia nullum perire
velit, qui est Salvator omnium hominum, maxime fidelium, dives in omnibus qui
invocant illum (Rom 10, 12). Et quia in tantis rebus conscientiae
satisfaciendum, memini me ante dixisse, quod Christus pro his tantum, quos
credituros praescivit, advenisset (provocando ad Mt 20,28; 26,28; Hebr 9,27).
Nunc vero sacrorum testimoniorum auctoritate, quae abunde per spatia divinarum
inveniuntur Scripturarum, ex seniorum doctrinae ratione patefacta, libens
fateor Christum etiam pro perditis advenisse, quia eodem nolente perierunt.
Neque enim fas est circa eos solum, qui videntur esse salvati, immensae
divitias bonitatis ac beneficia divina concludi. Nam si Christum his tantum
remedia adtulisse dicimus, qui redempti sunt, videbimur absolvere non
redemptos, quos pro redemptione contempta constat esse puniendos.
341 160b
Assero etiam per rationem et ordinem saeculorum alios lege gratiae, alios lege
Moysi, alios lege naturae, quam Deus in omnium cordibus scripsit (cf. Rom
2,15), in spe adventus Christi fuisse salvatos; nullos (-! ) tamen ex initio
mundi, ab originali nexu nisi intercessione sacri sanguinis (non) absolutos.
342 160b
Profiteor etiam aeternos ignes et infernales flammas factis capitalibus
praeparatas, quia perseverantes in finem humanas culpas merito sequitur divina
sententia, quam iuste incurrunt, qui haec non toto corde crediderint. Orate pro
me, domini sancti et apostolici Patres! - Lucidus presbyter hanc epistolam manu
propria subscripsi et, quae in ea adstruuntur, assero, et quae sunt damnata,
damno.
1.46 Saint Gélase I, Tomus 'Ne forte' de anathematis vinculo, 495
349 167 (5) Dixit Dominus, quod in Spiritum Sanctum peccantibus nec
hic esset nec in futuro saeculo remittendum (Mt 12, 32). Quantos autem
cognoscimus in Sancto Spiritu (in Spiritum Sanctum) delinquentes, sicut
haereticos diversos ... ad fidem catholicam revertentes, et hic remissionem
suae percepisse blasphemiae, et in futurum spem sumpsisse indulgentiae
consequendae ? Nec ideo non vera est Domini sententia, aut putabitur esse
ullatenus resoluta, cum circa tales, si hoc esse permaneant, nunquam omnino
solvenda persistat, effectis autem non talibus inesse non possit, quae non est
talibus inrogata. Sicut etiam est consequenter et illud beati Ioannis Apostoli:
Est peccatum ad mortem: non dico, ut oretur pro eo; et est peccatum non ad
mortem: dico, ut oretur pro eo (1 Jo 5, 16 17). Est
peccatum ad mortem in eodem peccato manentibus; est peccatum non ad mortem ab
eodem peccato recedentibus. Nullum est quippe peccatum, pro quo aut non oret
Ecclesia remittendo, aut quod, data sibi divinitus potestate, desistentibus ab
eodem non possit absolvere, vel paenitentibus relaxare, cui dicitur: Quaecunque
dimiseritis super terram ... (cf. Jo 20, 23); 'quaecunque solveritis super
terram, soluta erunt et in caelo' (Mt 18, 18). In quibuscunque omnia sunt,
quantacunque sint, et qualiacunque sint, veraci nihilominus eorum manente
sententia, qua nunquam solvendus esse denuntiatur in eorum tenore consistens,
non etiam ab hoc eodem post recedens.
1.47 'Decretum Gelasianum' seu Ep. decretalis de libris recipiendis
1.48 et non recipiendis, tp. incerto
350 163
Post (has omnes) propheticas et evangelicas atque apostolicas (quas superius
deprompsimus) scripturas, quibus Ecclesia catholica per gratiam Dei fundata
est, etiam illud intimandum putavimus, quod, quamvis universae per orbem
catholicae diffusae Ecclesiae unus thalamus Christi sit, sancta tamen Romana
Ecclesia nullis synodicis constitutis ceteris Ecclesiis praelata sit, sed
evangelica voce Domini et Salvatoris primatum obtenuit: Tu es Petrus, inquiens,
et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non
praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni caelorum, et quaecumque
ligaveris super terram, erunt ligata et in caelo, et quaecumque solveris super
terram, erunt soluta et in caelo (Mt 16, 18s). Addita est etiam societas
beatissimi Pauli Apostoli, vas(is) electionis, qui non diverso, sicut haeretici
garriunt, sed uno tempore, uno eodemque die gloriosa morte cum Petro in urbe
Roma sub Caesare Nerone agonizans coronatus est; et pariter supradictam sanctam
Romanam Ecclesiam Christo Domino consecrarunt aliisque omnibus urbibus in
universo mundo sua praesentia atque venerando triumpho praetulerunt.
351 163
Est ergo prima Petri Apostoli sedis (sedes) Romanae Ecclesiae, non habens
maculam neque rugam nec aliquid eiusmodi (Eph 5, 27). Secunda autem sedis
(sedes) apud Alexandriam beati Petri nomine a Marco eius discipulo atque
evangelista consecrata est .... Tertia vero sedis (sedes) apud Anthiociam
(Antiochiam) beatissimi Apostoli Petri habetur honorabilis, eo quod illic
primus (primitus) quam Romae venisset habitavit et illic primum nomen
Christianorum novellae gentis exortum est (cf Act 11, 26).
352 164
Et quamvis aliud fundamentum nullus possit ponere praeter id, quod positum est,
qui est Christus Iesus (cf. I Cor 3, 11), tamen ad aedificationem sancta id est
Romana Ecclesia post illas Veteris vel Novi Testamenti, quas regulariter
suscipimus, etiam has suscipi non prohibet Scripturas, id est: Sanctam Synodum
Nicaenam ...; (sanctam Synodum Constantinopolitanam, ... in qua Macedonius
haereticus debitam damnationem excepit;) s. Synodum Ephesinam...; s. Synodum
Calchedonensem (= Chalcedon). ... (Sed et si qua sunt concilia a s. Patribus
hactenus instituta, post istorum quattuor auctoritatem et custodienda et
recipienda decrevimus.)
353 (Iam nunc
subiiciendum de opusculis s. Patrum, quae in Ecclesia, calholica recipiuntur.)
Item (-!) opuscula beati Caecilii Cypriani martyris, Carthag. episcopi (in
omnibus recipienda). Item opuscula ... (Eodem
modo allegantur Gregor. Naz., Basilius M., Athanas. Alex.,
Johannes Chrysost., Theophilus Alex., Cyrill. Alex., Hilarius Pict., Ambros.,
Augustin., Hieronym., Prosper Aquit.) Item epistolam beati Leonis papae ad
Flavianum C'politanum episcopum destinatam; de cuius textu quispiam si usque ad
unum iota disputaverit, et non eam in omnibus venerabiliter receperit, anathema
sit. Item opuscula atque tractatus omnium orthodoxorum Patrum, qui in nullo a
sanctae Ecclesiae Romanae consortio deviarunt, ... legendos decernit. Item decretales epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab
urbe Roma pro diversorum Patrum consultatione dederunt, venerabiliter
suscipiendas esse. Item gesta sanctorum martyrum ... Sed ideo secundum antiquam
consuetudinem singulari cautela in sancta Romana Ecclesia non leguntur, quia et
eorum, qui conscripsere, nomina penitus ignorantur, et ab infidelibus vel (et)
idiotis superflua aut minus apta quam rei ordo fuerit, esse putantur ....
Propter quod, ... ne vel levis subsannandi oriretur occasio, in sancta Romana
Ecclesia non leguntur. Nos tamen cum praedicta Ecclesia et omnes martyres et
eorum gloriosos agones, qui Deo magis quam hominibus noti sunt, omni devotione
veneramur. Item vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum,
quas tamen vir beatissimus Hieronymus descripsit, cum omni honore suscipimus.
(Continuando seriem librorum monetur:) cum haec ad catholicorum manus
advenerint (pervenerint), beati Pauli Apostoli praecedat sententia: 'Omnia
probate, quod bonum est, tenete' (1 Thess 5, 21). Item Rufinus vir religiosus
plurimus ecclesiastici operis edidit libros, nonnullas etiam Scripturas
interpretatus est. Sed quoniam venerabilis Hieronymus eum in aliquibus de
arbitrii libertate notavit, illa sentimus, quae praedictum beatum Hieronymum
sentire cognoscimus; et non solum de Rufino, sed etiam de universis, quos vir
saepius memoratus zelo Dei et fidei religione reprehendit. - Item Origenis
nonnulla opuscula, quae vir beatissimus Hieronymus non repudiat, legenda
suscipimus. Reliqua autem omnia cum auctore suo dicimus renuenda. ... (DS 354)
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.)
354 165-166
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.) (D 166) Haec et his similia, quae ...
haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt, quorum nomina minime
retinentur, non solum repudiata, verum etiam ab omni Romana catholica et
apostolica Ecclesia eliminata atque cum suis auctoribus auctorumque sequacibus
sub anathematis insolubili vinculo in aeternum confitemur esse damnata.
165 = DS350 (Iam nunc subiiciendum de opusculis s. Patrum, quae in
Ecclesia, calholica recipiuntur.) Item (-!) opuscula beati Caecilii Cypriani
martyris, Carthag. episcopi (in omnibus recipienda). Item opuscula ... (Eodem modo allegantur Gregor. Naz., Basilius
M., Athanas. Alex., Johannes Chrysost., Theophilus
Alex., Cyrill. Alex., Hilarius Pict., Ambros., Augustin., Hieronym., Prosper
Aquit.) Item epistolam beati Leonis papae ad Flavianum C'politanum episcopum
destinatam; de cuius textu quispiam si usque ad unum iota disputaverit, et non
eam in omnibus venerabiliter receperit, anathema sit. Item opuscula atque
tractatus omnium orthodoxorum Patrum, qui in nullo a sanctae Ecclesiae Romanae
consortio deviarunt, ... legendos decernit. Item
decretales epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma
pro diversorum Patrum consultatione dederunt, venerabiliter suscipiendas esse.
Item gesta sanctorum martyrum ... Sed ideo secundum antiquam consuetudinem
singulari cautela in sancta Romana Ecclesia non leguntur, quia et eorum, qui
conscripsere, nomina penitus ignorantur, et ab infidelibus vel (et) idiotis
superflua aut minus apta quam rei ordo fuerit, esse putantur .... Propter quod,
... ne vel levis subsannandi oriretur occasio, in sancta Romana Ecclesia non
leguntur. Nos tamen cum praedicta Ecclesia et omnes martyres et eorum gloriosos
agones, qui Deo magis quam hominibus noti sunt, omni devotione veneramur. Item
vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum, quas tamen vir
beatissimus Hieronymus descripsit, cum omni honore suscipimus. (Continuando
seriem librorum monetur:) cum haec ad catholicorum manus advenerint
(pervenerint), beati Pauli Apostoli praecedat sententia: 'Omnia probate, quod
bonum est, tenete' (1 Thess 5, 21). Item Rufinus vir religiosus plurimus
ecclesiastici operis edidit libros, nonnullas etiam Scripturas interpretatus
est. Sed quoniam venerabilis Hieronymus eum in aliquibus de arbitrii libertate
notavit, illa sentimus, quae praedictum beatum Hieronymum sentire cognoscimus;
et non solum de Rufino, sed etiam de universis, quos vir saepius memoratus zelo
Dei et fidei religione reprehendit. - Item Origenis nonnulla opuscula, quae vir
beatissimus Hieronymus non repudiat, legenda suscipimus. Reliqua autem omnia
cum auctore suo dicimus renuenda. ...
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.)
Haec et his similia, quae ... haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt,
quorum nomina minime retinentur, non solum repudiata, verum etiam ab omni
Romana catholica et apostolica Ecclesia eliminata atque cum suis auctoribus
auctorumque sequacibus sub anathematis insolubili vinculo in aeternum
confitemur esse damnata.
1.49 Saint Gélase I, Tomus 'Necessarium quoque' adv. Eutychen et
1.50 Nestorium, tp. incerto
355 168
(c. 4) Quamvis enim unus atque idem sit Dominus Iesus Christus, et totus Deus
et totus homo Deus, et quicquid est humanitatis, Deus homo suum faciat, et
quicquid est Dei, homo Deus habeat: tamen ut hoc permaneat sacramentum nec
possit ex aliqua parte dissolvi, sic totus homo permanet esse quod Deus est, ut
totus Deus permaneat esse quod homo est ...
1.51 Anastase II, Ep. 'Exordium pontificatus mei' ad Anastasium I
1.52 imp., 496
356 169
(c.7) Secundum Ecclesiae catholicae consuetudinem sacratissimum serenitatis
tuae pectus agnoscat, quod nullum de his, vel quos baptizavit Acacius vel quos
sacerdotes sive levitas secundum canones ordinavit, ulla eos ex nomine Acacii
porti laesionis attingat, quo forsitan per iniquum tradita sacramenti gratia
minus firma videatur. Nam et baptismum ... sive ab adultero vel a fure fuerit
datum, ad percipientem munus pervenit illibatum: quia vox illa, quae per columbam
sonuit, omnem maculam humanae pollutionis excludit, qua declaratur ac dicitur:
'Hic est qui baptizat...' (Lc 3.16). Nam si visibilis solis istius radii, cum
per loca foetidissima transeunt, nulla contactus inquinatione maculantur, multo
magis illius, qui istum visibilem fecit, virtus nulla ministri indignitate
constringitur. ... (c.9, al.8) Ideo ergo et hic ... male bona ministrando sibi
tantum nocuit. Nam inviolabile sacramentum, quod per illum datum est, aliis
perfectionem suae virtutis obtinuit.
1.53 Anastase II, Ep. 'In prolixitate epistolae' ad Laurentium
1.54 episc. Lignidensem (Lignido in Illyrico), 497
357
Confitemur ergo, Dominum nostrum Iesum Christum Filium Dei unigenjtum ante
omnia quidem saecula sine principio ex Patre natum secundum deitatem, in
novissimis autem diebus de sancta virgine Maria eundem incarnatum et perfectum
hominem ex anima rationali et corporis susceptione, homousion Patri secundum
deitatem et homousion nobis secundum humanitatem. Duarum enim naturarum
perfectarum unitas facta est ineffabiliter. Propter quod unum Christum eundem
Filium Dei et hominis unigenitum a Patre et primogenitum ex mortuis confitemur,
scientes quod quidem coaeternus suo Patri secundum divinitatem, secundum quam
opifex est omnium, et dignatus est post consensionem sanctae Virginis, cum
dixit ad angelum 'Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum' (Lc 1,
38), ineffabiliter sibi ex ipsa aedificari templum et istud sibi univit, quod
non coaeternum de sua substantia e caelo detulit corpus, sed ex massa nostrae
substantiae, hoc est ex Virgine. Hoc accipiens et sibi
uniens non Deus Verbum in carne versus est neque ut phantasma apparens, sed
inconvertibiliter et incommutabiliter suam conservavit essentiam, primitias
naturae nostrae sibi univit. Nam principium Deus Verbum has nostrae naturae
primitias per multam sibi bonitatem unire dignatus est: qui non permixtus, sed
in utrisque substantiis unus et ipse visus secundum quod scriptum est: 'Solvite
templum istud, et in tribus diebus resuscitabo illud' (Jo 2, 19). Solvitur enim
Christus Iesus secundum meam substantiam, quam suscepit, et solutum suscitat proprium
templum, hoc ipse secundum divinam substantiam, secundum quam et omnium artifex
est.
358 Numquam
autem post resurrectionem unitionis nostrae naturae discessit a proprio templo
nec discedere potest propter ineffabilem suam benignitatem, sed est ipse Dominus
Iesus Christus et passibilis et impassibilis, passibilis secundum humanitatem,
impassibilis secundum divinitatem. Suscitavit igitur suum templum Deus Verbum
et in se naturae nostrae resurrectionem et renovationem operatus est. Et hanc
Dominus Christus, postquam resurrexit a mortuis, discipulis ostendebat dicens:
'Palpate me et videte, quoniam spiritus carnem et ossa non habet, quemadmodum
me videtis habere' (Lc 24, 39). Non dixit 'quemadmodum me dicitis esse', sed
'habere', ut et qui habet et qui habetur considerans, non permixtionem, non
conversionem, non mutationem, sed unitatem factam respicias. Propterea et
fixuras clavorum et punctionem lanceae demonstravit et cum discipulis
manducavit, ut per omnia resurrectionem nostrae naturae in se renovatam doceret,
et, quia secundum beatam divinitatis substantiam inconvertibilis,
incommutabilis, impassibilis, immortalis, nullius indigens, perficiens omnes
passiones, et permisit proprio inferri templo quod virtute propria suscitavit,
et per propriam perfectionem templi sui renovationem nostrae naturae operatus
est.
359 Qui autem
dicunt subtilem hominem Christum aut passibilem Deum aut in carne versum aut
non counitum habuisse corpus aut de caelo hoc detulisse aut phantasma esse aut
mortalem dicentes Deum Verbum indiguisse, ut a Patre resuscitaretur, aut sine
anima corpus aut sine sensu hominem suscepisse aut duas substantias Christi
secundum permixtionem confusas unam factam fuisse substantiam et non
confitentes Dominum nostrum Jesum Christum duas esse naturas inconfusas, unam
autem personam, secundum quod unus Christus, unus idem Filius, istos
anathematizat catholica et apostolica Ecclesia.
1.55 Anastase II, Ep. 'Bonum atque iucundum' ad epos Galliae,
1.56 23 août 498
360 170
(c.1 2) (Asserunt quidam haeretici) quod humano generi parentes, ut ex
materiali faece tradunt corpora, ita etiam vitalis animae spiritum tribuant....
( 4) Quomodo ergo contra divinam sententiam carnali nimis intellectu animam ad
Dei imaginem factam putant hominum permixtione diffundi atque insinuari, cum ab
illo, qui ab initio hoc fecit, actio ipsa hodieque non desinat, sicut ipse
dixit: 'Pater meus adhuc operatur, et ego operor' (Cf Jo 5,l7)? ... Cum et illud debeant intelligere quod scriptum est : 'Qui vivit in
aeternum, creavit omnia simul' (Eccli 18,1). Si igitur, antequam Scriptura per
species singulas in singulis quibusque creaturis ordinem rationemque
disponeret, 'potentialiter', quod negari non potest, 'et causaliter in opere
pertinente ad temporum cursum usque nunc operatur' : sanae igitur doctrinae
acquiescant, quod ille indat animas, qui 'vocat ea, quae non sunt, tanquam
sint' (cf. Rom 4,17).
361 170
(c.4 7) Qua putant fortasse pie ac bene se dicere, ut animas merito dicant a
parentibus tradi, cum sint peccatis implicitae, hac ab ipsis sapienti debent
separatione discerni: quod ab illis nihil aliud potest tradi, quam quod ab
ipsorum mala praesumptione commissum est, id est, culpa poenaque peccati, quam
per traducem secuta progenies evidenter ostendit, ut pravi homines distortique
nascantur. In quo solo utique Deus nullam communionem
habere perspicue cernitur, qui ne in hanc necessitatem calamitatis inciderent,
genito mortis terrore prohibuit atque praedixit. Itaque per traducem, quod a
parentibus traditur, evidenter apparet, et quid ab initio usque ad finem vel
operatus sit Deus vel operetur ostenditur.
1.57 Saint Symmaque, Ep. 'Ad augustae memoriae' ad Anastasium I
1.58 Simp.,
1.59 post a. 506
362
(8) Conferamus autem honorem imperatoris cum honore pontificis: inter quos
tantum distat, quantum ille rerum humanarum curam gerit, iste divinarum. Tu
imperator a pontifice baptismum accipis, sacramenta sumis, orationem poscis,
benedictionem speras, paenitentiam rogas. Postremo tu humana administras, ille
tibi divina dispensat. Itaque ut non dicam superior, certe aequalis honor
est.... Sit istud in mundo iudicium spectante Deo et angelis eius, spectaculum
omni saeculo simus, quo aut sacerdotes bonae vitae aut imperator religiosae
modestiae consequantur exemplum, quia his praecipue duobus officiis regitur
humanum genus, et non debeat aliquis eorum exsistere, quo valeat offendi
divinitas, maxime cum uterque honor videatur esse perpetuus atque ita humano
generi ex alterutro consulatur. Precor, imperator, pace tua dixerim, memento te
hominem, ut possis uti concessa tibi divinitus potestate, quia etiam si haec
sub humano provenerint iudicio, sub divino necesse est ut discutiantur examine.
Fortassis dicturus es, scriptum esse: omni potestati nos subditos esse debere
(cf. Tit 3,1). Nos quidem potestates humanas suo loco suscipimus, donec contra
Deum suas (Aliqui codices: non) erigant voluntates. Ceterum si omnis potestas a
Deo est, magis ergo quae rebus est praestituta divinis. Defer Deo in nobis, et
nos deferimus Deo in te.
1.60 Saint Hormisdas, 'Libellus fidei Hormisdae papae' C'polim
1.61 missus 11 août 515
363 171
(1) Prima salus est rectae fidei regulam custodire et a constitutis Patrum
nullatenus deviare. Et quia non potest Domini nostri Jesu Christi praetermitti
sententia dicentis: 'Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo Ecclesiam
meam' (Mt 16, 18), haec, quae dicta sunt, rerum probantur effectibus, quia in
Sede Apostolica immaculata est semper catholica servata religio.
364 171
(2) De hac ergo (qua) spe et fide separari minime cupientes et Patrum sequentes
in omnibus (-!) constituta, anathematizamus omnes haereses, praecipue Nestorium
haereticum, qui quondam Constantinopolitanae fuit urbis episcopus, damnatum in
Concilio Epheseno a Caelestino papa urbis Romae et a sancto (venerabili viro)
Cyrillo Alexandrinae civitatis antistite; una cum isto (similiter)
anathematizantes Eutychen et Dioscorum Alexandrinum in sancta Synodo, quam
sequimur et amplectimur, Chalcedonensi damnatos (, quae secuta s. Concilium
Nicaenum fidem apostolicam praedicavit).
(3) His Timotheum addiicientes parricidam (Detestamur et T. parr.), Aelurum
cognomento, et discipulum quoque ipsius atque sequacem in omnibus Petrum
Alexandrinum; itemque (-!) condemnamus (etiam) et anathematizamus Acacium
Constantinopolitanum quondam episcopum ab Apostolica Sede damnatum, eorum
complicem atque sequacem, vel qui in eorum communionis societate permanserint:
quia (Acacius) quorum se communioni miscuit, ipsorum similem meruit in
damnatione sententiam. Petrum nihilominus Antiochenum
damnantes (damnamus) cum sequacibus suis et omnium supra scriptorum.
365 172
(4) Quapropter (-! ) suscipimus (autem) et probamus epistolas beati Leonis
papae universas, quas de christiana religione conscripsit. Unde (-! ), sicut
praediximus, sequentes in omnibus Apostolicam Sedem et praedicantes eius omnia
constituta, (. Et ideo) spero, ut in una communione vobiscum, quam Sedes
Apostolica praedicat, esse merear in qua est integra et verax christianae
religionis (et perfecta) soliditas : promittentes (promittens) etiam (in
sequenti tempore) sequestratos a communione Ecclesiae catholicae, id est non
consentientes Sedi Apostolicae, eorum nomina inter sacra non recitanda esse
mysteria. (Quodsi in aliquo a professione mea deviare
tentavero, his, quos damnavi, complicem me mea sententia esse profiteor.)
(5) Hanc autem professionem meam (ego) manu propria (mea) subscripsi et tibi
Hormisdae sancto et venerabili papae urbis Romae obtuli (direxi) ...
1.62 Saint Hormisdas, Ep. 'Sicut rationi' ad Possessorem episc.
1.63 SAfrum,
1.64 13 août 520
366 173a
(c. 5) De arbitrio tamen libero et gratia Dei quid Romana, hoc est catholica,
sequatur et servet Ecclesia, licet et variis libris beati Augustini, et maxime
ad Hilarium et Prosperum, abunde possit agnosci, tamen et in scriniis
ecclesiasticis expressa Capitula continentur, quae, si ibi desunt et necessaria
creditis, destina(bi)mus, quamquam qui diligenter Apostoli dicta considerat,
quid sequi debeat, evidenter agnoscat.
1.65 Saint Hormisdas, Ep. 'Inter ea quae' ad Iustinum imperatorem,
1.66 26 mars 521
367 (c. 7) Nam si Trinitas Deus, hoc est Pater et Filius et Spiritus
Sanctus, Deus autem unus, specialiter Legislatore dicente: 'Audi Israel,
Dominus Deus tuus Deus unus est' (Dt 6, 4): qui aliter habet, necesse est aut
divinitatem in multa dividat aut specialiter passionem ipsi essentiae
Trinitatis impingat et ... hoc est aut plures deos more profanae gentilitatis
inducere aut sensibilem poenam ad eam naturam, quae aliena est ab omni
passione, transferre. (8) Unum est sancta Trinitas, non multiplicatur numero,
non crescit augmento nec potest aut intellegentia comprehendi aut hoc quod Deus
est discretione seiungi. Quis ergo illi secreto aeternae impenetrabilisque
substantiae, quod neque ulla vel invisibilium creaturarum potuit investigare
natura, profanam divisionem temptet ingerere et divini arcana mysterii revocare
ad calculum moris humani? Adoremus Patrem et Filium et Spiritum Sanctum,
indistinctam distincte, inconprehensibilem et inenarrabilem substantiam
Trinitatis, ubi etsi admittit numerum ratio personarum, unitas tamen non
admittit essentiae (adde: numerum), ita tamen, ut servemus divinae propria
naturae, servemus propria unicuique personae, ut nec personis divinitatis
singularitas denegetur nec ad essentiam hoc, quod est proprium nominum,
transferatur. (9) Magnum est sanctae et incomprehensibile mysterium Trinitatis:
Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus, Trinitas indivisa, et tamen
notum est, quia proprium est Patris, ut generaret Filium; proprium Filii Dei,
ut ex Patre Patri nasceretur aequalis, notum etiam, quid sit proprium Spiritus
Sancti.
368 (c. 10)
Proprium autem Filii Dei, ut ... in novissimis temporibus Verbum caro fieret et
habitaret in nobis, ita intra viscera sanctae Mariae virginis genitricis Dei
unitis utrisque sine aliqua confusione naturis, ut qui ante tempora erat Filius
Dei, fieret Filius hominis et nasceretur ex tempore hominis more, matris vulvam
natus aperiens et virginitatem matris deitatis virtute non solvens. (11) Dignum
plane Deo nascente mysterium. ut servaret partum sine corruptione, qui
conceptum fecit esse sine semine, servans quod ex Patre erat, et repraesentans
quod ex matre suscepit. ...
369 (12) Idem
enim Deus et homo, non, ut ab infidelibus dicitur, sub quartae introductione
personae, sed ipse Dei Filius Deus et homo, idem virtus et infirmitas,
humilitas et maiestas, redimens et venditus, in cruce positus et caeli regna
largitus, ita nostrae infirmitatis ut possit interimi, ita ingenitae potentiae
ne posset morte consumi. (13) Sepultus est iuxta id, quod homo voluit nasci, et
iuxta id, quod Patri erat similis, resurrexit : patiens vulnerum et salvator aegrorum,
unus defunctorum et vivificator obeuntium, ad inferna descendens et a Patris
gremio non recedens. Unde et animam, quam pro communi
condicione posuit, pro singulari virtute et admirabili potentia mox resumpsit.
1.67 Concile d'Orange II, commencé le 3 juillet 529
1.68 a) Prooemium
370 173b
... Pervenit ad nos, esse aliquos, qui de gratia et libero arbitrio per
simplicitatem minus caute et non secundum fidei catholicae regulam sentire
velint. Unde id nobis, secundum admonitionem et auctoritatem Sedis Apostolicae,
iustum ac rationabile visum, ut pauca capitula ab Apostolica nobis Sede
transmissa, quae ab antiquis Patribus de sanctarum Scripturarum voluminibus in
hac praecipue causa collecta sunt, ad docendos eos, qui aliter quam oportet
sentiunt, ab omnibus observanda et manibus nostris subscribere deberemus. ...
1.69 b) Canones
371 174
Can.1. Si quis per offensam praevaricationis Adae non totum, id est secundum
corpus et animam, 'in deterius' dicit hominem 'commutatum', sed animae
libertate illaesa durante, corpus tantummodo corruptioni credit obnoxium,
Pelagii errore deceptus adversatur Scripturae dicenti: 'Anima, quae peccaverit,
ipsa morietur' (Ez 18,20); et: 'Nescitis, quoniam, cui exhibetis vos servos ad
oboediendum, servi estis eius, cui oboeditis?' (Rom
6,16); et: 'A quo quis superatur, eius et servus addicitur' (cf. 2 Petr 2,19).
372 175
Can. 2. Si quis soli Adae praevaricationem suam, non et eius propagini asserit
nocuisse, aut certe mortem tantum corporis quae poena peccati est, non autem et
peccatum, quod mors est animae, per unum hominem in omne genus humanum
transiisse testatur, iniustitiam Deo dabit contradicens Apostolo dicenti : 'Per
unum hominem peccatum intravit in mundum (mundo), et per peccatum mors, et ita
in omnes homines (mors) pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (cf. Rom 5,12).
373 176
Can. 3. Si quis invocatione humana gratiam Dei dicit posse conferri, non autem
ipsam gratiam facere, ut invocetur a nobis, contradicit Isaiae prophetae vel
Apostolo idem dicenti: 'Inventus sum a non quaerentibus me; palam apparui his,
qui me non interrogabant' (Rom 10, 20; cf. Is 65, 1)
374 177
Can. 4. Si quis, ut a peccato purgemur, voluntatem nostram Deum exspectare
contendit, non autem, ut etiam purgari velimus, per Sancti Spiritus infusionem
et operationem in nos fieri confitetur, resistit ipsi Spiritui Sancto per
Salomonem dicenti: 'Praeparatur voluntas a Domino' (Prv 8, 35 sec. Septg.), et
Apostolo salubriter praedicanti: 'Deus est, qui operatur in vobis et velle et
perficere pro bona voluntate' (cf. Phil 2, 13).
375 178
Can. 5. Si quis, sicut augmentum, ita etiam initium fidei ipsumque credulitatis
affectum, quo in eum credimus, qui iustificat impium, et ad (re)generationem
sacri baptismatis pervenimus, non per gratiae donum, id est per inspirationem
Spiritus Sancti corrigentem voluntatem nostram ab infidelitate ad fidem, ab
impietate ad pietatem, sed naturaliter nobis inesse dicit, apostolicis
dogmatibus adversarius approbatur, beato Paulo dicente: 'Confidimus, quia qui
coepit in vobis bonum opus, perficiet usque in diem Iesu Christi' (cf. Phil 1,
6); et illud: 'Vobis datum est pro Christo non solum, ut in eum credatis, verum
etiam, ut pro illo patiamini' (cf. Phil 1, 29); et: 'Gratia salvi facti estis
per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est' (cf. Eph 2, 8). Qui enim fidem, qua in Deum credimus, dicunt esse naturalem, omnes eos,
qui ab Ecclesia Christi alieni sunt, quodammodo fideles esse definiunt.
376 179
Can. 6. Si quis sine gratia Dei credentibus, volentibus, desiderantibus,
conantibus, laborantibus, orantibus, vigilantibus, studentibus, petentibus,
quaerentibus, pulsantibus nobis misericordiam dicit conferri divinitus, non
autem, ut credamus, velimus, vel haec omnia, sicut oportet, agere valeamus, per
infusionem et inspirationem Sancti Spiritus in nobis fieri confitetur, et aut
humilitati, aut oboedientiae humanae subiungit gratiae adiutorium, nec, ut
oboedientes et humiles simus, ipsius gratiae donum esse consentit, resistit Apostolo
dicenti: 'Quid habes, quod non accepisti ?' (I Cor 4, 7); et: 'Gratia Dei sum
id, quod sum' (l Cor 15, 10).
377 180
Can. 7. Si quis per naturae vigorem bonum aliquid, quod ad salutem pertinet
vitae aeternae, cogitare, ut expedit, aut eligere, sive salutari, id est
evangelicae praedicationi consentire posse confirmat absque illuminatione et
inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem in consentiendo et
credendo veritati, haeretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei in
Evangelio dicentis: 'Sine me nihil potestis facere' (Jo 15, 5); et illud
Apostoli: 'Non quod idonei simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed
sufficientia nostra ex Deo est' (2 Cor 3, 5).
378 181
Can. 8. Si quis alios misericordia, alios vero per liberum arbitrium, quod in
omnibus, qui de praevaricatione primi hominis nati sunt, constat esse vitiatum,
ad gratiam baptismi posse venire contendit, a recta fide probatur alienus. Is
enim non omnium liberum arbitrium per peccatum primi hominis asserit infirmatum,
aut certe ita laesum putat, ut tamen quidam valeant sine revelatione Dei
mysterium salutis aeternae per semetipsos posse conquirere. Quod quam sit
contrarium, ipse Dominus probat, qui non aliquos, sed neminem ad se posse
venire testatur nisi 'quem Pater attraxerit' (cf. Jo 6, 44), sicut et Petro
dicit: 'Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed
Pater meus, qui in caelis est' (Mt 16, 17); et Apostolus: 'Nemo potest dicere
Dominum Iesum nisi in Spiritu Sancto' (cf. 1 Cor 12, 3).
379 182
Can. 9. 'De adiutorio Dei. Divini est muneris, cum et recte cogitamus, et pedes
nostros a falsitate et iniustitia continemus; quoties enim bona agimus, Deus in
nobis atque nobiscum, ut operemur, operatur'.
380 183
Can. 10. De adiutorio Dei. Adiutorium Dei etiam renatis ac sanatis semper est
implorandum, ut ad finem bonum pervenire, vel in bono possint opere perdurare.
381 184
Can. 11. 'De obligatione votorum. Nemo quidquam Domino recte voveret, nisi ab
ipso acceperit quod voveret', sicut legitur: Et quae de manu tua accepimus,
damus tibi (I Par 29, 14).
382 185
Can. 12. 'Quales nos diligat Deus. Tales nos amat Deus, quales futuri sumus
ipsius dono, non quales sumus nostro merito'.
383 186
Can. 13. De reparatione liberi arbitrii. Arbitrium voluntatis in primo homine
infirmatum, nisi per gratiam baptismi non potest reparari; 'quod amissum, nisi
a quo potuit dari, non potest reddi. Unde Veritas ipsa dicit: 'Si vos Filius
liberaverit, tunc vere liberi eritis'' (Jo 8,36).
384 187
Can. 14. 'Nullus miser de quantacumque miseria liberatur, nisi qui Dei
misericordia praevenitur', sicut dicit Psalmista: 'Cito anticipet nos
misericordia tua Domine' (Ps 78, 8); et illud: 'Deus meus, misericordia eius
praeveniet me' (Ps 58, 11).
385 188
Can. 15. 'Ab eo, quod formavit Deus, mutatus est Adam, sed in peius per
iniquitatem suam. Ab eo, quod operata est iniquitas, mutatur fidelis, sed in
melius per gratiam Dei. Illa ergo mutatio fuit praevaricatoris primi, haec
secundum Psalmistam 'mutatio est dextrae Excelsi' (cf. Ps 76, 11)'.
386 189
Can. 16. 'Nemo ex eo, quod videtur habere, glorietur, tamquam non acceperit,
aut ideo se putet accepisse, quia littera extrinsecus vel, ut legeretur,
apparuit, vel, ut audiretur, sonuit. Nam sicut Apostolus dicit: 'Si per legem iustitia,
ergo Christus gratis mortuus est' (Gal 2,21); 'ascendens in altum captivavit
captivitatem, dedit dona hominibus' (cf Eph 4,8; cf. Ps 67,19). Inde habet,
quicumque habet; quisquis autem se inde habere negat, aut vere non habet, aut
id, 'quod habet, auferetur ab eo (Mt 25, 29)'.
387 190
Can. 17. 'De fortitudine christiana. Fortitudinem Gentilium mundana
cupiditas, fortitudinem autem Christianorum Dei caritas facit, quae diffusa est
in cordibus nostris', non per voluntatis arbitrium, quod est a nobis, sed 'per
Spiritum Sanctum, qui datus est nobis' (Rom 5, 5)'.
388 191
Can. 18. 'Nullis meritis gratiam praeveniri. Debetur merces bonis operibus,
si fiant; sed gratia, quae non debetur, praecedit, ut fiant'.
389 192
Can. 19. 'Neminem nisi Deo miserante salvari. Natura
humana, etiamsi in illa integritate, in qua est condita, permaneret, nullo modo
se ipsam, creatore suo non adiuvante, servaret; unde cum sine Dei gratia
salutem non possit custodire, quam accepit, quomodo sine Dei gratia poterit
reparare, quod perdidit?'.
390 193
Can. 20. 'Nihil boni hominem posse sine Deo. Multa Deus facit in homine bona,
quae non facit homo; nulla vero facit homo bona, quae non Deus praestat, ut
faciat homo'.
391 194
Can. 21. 'De natura et gratia. Sicut iis, qui volentes in lege iustificari et a
gratia exciderunt, verissime dicit Apostolus: 'Si ex lege iustitia est, ergo
Christus gratis mortuus est (Gal 2,21), sic iis, qui gratiam, quam commendat et
percipit fides Christi, putant esse naturam, verissime dicitur: Si per naturam
iustitia est 'ergo Christus gratis mortuus est'. Iam
hic enim erat lex, et non iustificabat: iam hic erat et natura, et non
iustificabat. Ideo Christus non gratis mortuus est, ut et lex per illum
impleretur, qui dixit: 'Non veni legem solvere, sed adimplere' (Mt 5, 17), et
natura per Adam perdita per illum repararetur, qui dixit, venisse se 'quaerere
et salvare, quod perierat' (Lc 19, 10)'.
392 195
Can. 22. 'De his, quae hominum propria sunt. Nemo habet de suo nisi mendacium
et peccatum. Si quid autem habet homo veritatis atque iustitiae, ab illo fonte
est, quem debemus sitire in hac eremo, ut ex eo quasi guttis quibusdam irrorati
non deficiamus in via'.
393 196
Can. 23. 'De voluntate Dei et hominis. Suam voluntatem homines faciunt, non
Dei, quando id agunt, quod Deo displicet; quando autem id faciunt, quod volunt,
ut divinae serviant voluntati, quamvis volentes agant quod agunt, illius tamen
voluntas est, a quo et praeparatur et iubetur, quod volunt'.
394 197
Can.24 "De palmitibus vitis. Ita sunt in vite palmites, ut viti nihil
conferant, sed inde accipiant unde vivant: sic quippe vitis est in palmitibus,
ut vitale alimentum subministret iis, non sumat ab iis. Ac per hoc et manentem
in se habere Christum, et manere in Christo, discipulis prodest utrumque, non
Christo. Nam praeciso palmite, potest de viva radice alius pullulare; qui autem
praecisus est, sine radice non potest vivere (cf Jo 15.5ss)
395 198
Can. 25. 'De dilectione, qua diligimus Deum. Prorsus donum Dei est diligere
Deum. Ipse ut diligeretur dedit, qui non dilectus diligit. Displicentes amati
sumus, ut fieret in nobis unde placeremus. Diffundit enim caritatem in cordibus
nostris Spiritus (Rom 5, 5) Patris et Filii, quem cum Patre amamus et Filio'.
1.70 c) Conclusio a Caesario episc. Arelat. redacta
396 199 Ac sic
secundum supra scriptas sanctarum Scripturarum sententias vel antiquorum Patrum
definitiones hoc Deo propitiante et praedicare debemus et credere, quod per
peccatum primi hominis ita inclinatum et attenuatum fuerit liberum arbitrium,
ut nullus postea aut diligere Deum sicut oportuit, aut credere in Deum aut
operari propter Deum quod bonum est, possit, nisi eum gratia misericordiae
divinae praevenerit. Unde et Abel iusto et Noe et Abraham et Isaac et Iacob, et
omni antiquorum Sanctorum multitudini illam praeclaram fidem, quam in ipsorum
laude praedicat Apostolus Paulus (Hebr 11), non per bonum naturae, quod prius
in Adam datum fuerat, sed per gratiam Dei credimus fuisse collatam. Quam
gratiam etiam post adventum Domini omnibus, qui baptizari desiderant, non in
libero arbitrio haberi, sed Christi novimus simul et credimus largitate
conferri, secundum illud, quod iam saepe dictum est et praedicat Paulus
Apostolus: 'Vobis donatum est pro Christo, non solum, ut in eum credatis, sed
etiam, ut pro eo patiamini (Phil 1,29); et illud: Deus, qui coepit in vobis
bonum opus, perficiet usque in diem Domini nostri' (Phil 1, 6); et illud:
'Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est'
(Eph 2,8); et quod de se ipso ait Apostolus: 'Misericordiam consecutus sum, ut
fidelis essem' (l Cor 7, 25;1 Tim 1, 13); non dixit: 'quia eram', sed: ut
essem. Et illud: 'Quid habes, quod non accepisti ?' (1 Cor
4, 7). Et illud: 'Omne datum bonum, et omne donum perfectum desursum est,
descendens a Patre luminum' (Jac 1,17). Et illud: 'Nemo habet quidquam, nisi
illi datum fuerit desuper' (Jo 3,27). Innumerabilia sunt
sanctarum Scripturarum testimonia, quae possint ad probandam gratiam proferri,
sed brevitatis studio praetermissa sunt, quia et revera, cui pauca non
sufficiunt, plura non proderunt.
397 200 Hoc
etiam secundum fidem catholicam credimus, quod post acceptam per baptismum
gratiam omnes baptizati, Christo auxiliante et cooperante, quae ad salutem
animae pertinent, possint et debeant, si fideliter laborare voluerint,
adimplere. Aliquos vero ad malum divina potestate praedestinatos esse, non
solum non credimus, sed etiam, si sunt qui tantum mali credere velint, cum omni
detestatione illis anathema dicimus. Hoc etiam salubriter profitemur et
credimus, quod in omni opere bono non nos incipimus, et postea per Dei
misericordiam adiuvamur, sed ipse nobis nullis praecedentibus bonis meritis et
fidem et amorem sui prius inspirat, ut et baptismi sacramenta fideliter
requiramus, et post baptismum cum ipsius adiutorio ea, quae sibi sunt placita
implere possimus. Unde manifestissime credendum est, quod et illius latronis
quem Dominus ad paradisi patriam revocavit (Lc 23, 43), et Cornelii
centurionis, ad quem angelus Domini missus est (Act 10, 3) et Zachaei, qui
ipsum Dominum suscipere meruit (Lc 19, 6), illa tam admirabilis fides non fuit
de natura, sed divinae gratiae largitate donata (divinae largitatis donum).
1.71 Boniface II, Ep. 'Per filium nostrum' ad Caesar. ep. Arelat.,
1.72 25 janvier 531; Confirmatio Concilii Arausicani II
398 200a
(c. 1) ... Petitioni tuae, quam laudabili fidei (al.: fieri) sollicitudine
concepisti, catholicum non distulimus dare responsum. Indicas enim quod aliqui
episcopi Galliarum, cum cetera iam bona ex Dei acquieverint gratia provenire,
fidem tantum, qua in Christo credimus, naturae esse velint, non gratiae; et
hominibus ex Adam, quod dici nefas est in libero arbitrio remansisse, non etiam
nunc in singulis misericordiae divinae largitate conferri; postulans ut pro
ambiguitate tollenda, confessionem vestram, qua vos e diverso fidem rectam in
Christo, totiusque bonae voluntatis initium, iuxta catholicam veritatem per
praevenientem Dei gratiam singulorum definitis sensibus inspirari, auctoritate
Sedis Apostolicae firmaremus.
399 200b
(c. 2) Atque ideo, cum de hac re multi Patres, et prae ceteris beatae
recordationis Augustinus episcopus, sed et maiores nostri Apostolicae Sedis
antistites ita ratione probentur disseruisse latissima, ut nulli ulterius
deberet esse ambiguum, fidem quoque nobis ipsam venire de gratia: supersedendum
duximus responsione multiplici; maxime cum secundum eas, quas ex Apostolo
direxisti sententias, quibus dicit: 'Misericordiam consecutus sum, ut fidelis
essem' (I Cor 7, 25), et alibi: Vobis datum est pro Christo, non solum ut in
eum credatis, verum etiam ut pro eo patiamini (Phil 1, 29), evidenter appareat,
fidem, qua in Christo credimus, sicut et omnia bona singulis hominibus ex dono
supernae venire gratiae, non ex humanae potestate naturae. Quod etiam
Fraternitatem tuam, habita collatione cum quibusdam sacerdotibus Galliarum,
iuxta fidem gaudemus sensisse catholicam: in his scilicet, in quibus uno, sicut
indicasti, consensu definierunt fidem, qua in Christo credimus, gratia
divinitatis praeveniente conferri; adiicientes etiam, nihil esse prorsus
secundum Deum boni, quod sine Dei quis gratia aut velle, aut incipere, aut
operari, aut perficere possit, dicente ipso Salvatore nostro: 'Sine me nihil
potestis facere' (Jo 15, 5). Certum est enim atque catholicum, quia in omnibus
bonis, quorum caput est fides, nolentes nos adhuc misericordia divina
praeveniat, ut velimus, insit in nobis cum volumus, sequatur etiam ut in fide
duremus, sicut David propheta dicit: 'Deus meus, misericordia eius praeveniet
me' (Ps 58, 11); et iterum: 'Misericordia mea cum ipso est' (Ps 88, 25): et
alibi: 'Misericordia eius subsequitur me' (Ps 22, 6). Similiter
et beatus Paulus dicit: 'Aut quis prior dedit ei, et retribuetur illi? Quoniam
ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia' (Rom 11, 35 s).
400 200b
Unde nimis eos, qui contra sentiunt, admiramur, usque eo vetusti erroris adhuc
reliquiis praegravari, ut ad Christum non credant Dei beneficio, sed naturae
veniri; et ipsius naturae bonum, quod Adae peccato noscitur depravatum,
auctorem nostrae fidei dicant magis esse quam Christum; nec intelligant se
dominicae reclamare sententiae dicenti: 'Nemo venit ad me, nisi datum fuerit
illi a Patre meo' (Jo 6, 44); sed et beato Paulo simul obsistere clamanti ad
Hebraeos: 'Curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei
et consummatorem Iesum Christum' (Hebr 12, 1s). Quae cum ita sint, invenire non
possumus, quid ad credendum in Christo, sine Dei gratia humanae deputent
voluntati; cum Christus auctor consummatorque sit fidei. - (c.3) Quapropter ...
supra scriptam confessionem vestram consentaneam catholicis Patrum regulis
approbamus.
1.73 Jean II, Ep. 'Olim quidem' ad senatores C'politanos, Mars 534
1.74
401 201-202 (Justinianus imperator) de his tribus
quaestionibus orta certamina fuisse significavit:
(I) Utrum 'unus ex Trinitate' Christus et Deus noster dici possit, hoc est una
de tribus personis sanctae Trinitatis sancta persona.
(II) An Deus Christus carne pertulerit impassibilis deitate.
(III) An proprie et veraciter <Dei genitrix materque Dei Verbi ex ea
incarnati> Mater Domini Dei nostri Iesu Christi Maria semper virgo debeat
appellari ...
(De adagio 'Unus de Trinitate passus est'.)
Unum enim ex sancta Trinitate Christum esse, hoc est unam de tribus sanctae
Trinitatis personis sanctam esse personam sive subsistentiam, quam Graeci
hypostasim dicunt, in his exemplis evidenter ostendimus (allegantur inter alia
Gn 3, 22; 1 Cor 8,6; Symb. Nicaenum).
(De Christo 'Deo carne passo'.)
Deum vero carne passum his nihilominus roboremus exemplis (Dt 28, 66; Io 14, 6;
Mal 3, 8; Act 3, 15; 20, 28; 1 Cor 2, 8; Cyrill. Al., Anathem. 12; Leo I, Tom.
ad Flav. etc.).
(De titulo 'Mater Dei'.) Gloriosam vero sanctam semper virginem Mariam et
proprie et veraciter Dei genitricem matremque Dei Verbi ex ea incarnati ab
hominibus catholicis confiteri recte docemus. Proprie namque et veraciter idem
ipse ultimis temporibus incarnatus, ex sancta et gloriosa Virgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo, quia proprie et veraciter Dei Filius ex ea
incarnatus et natus est, ideo proprie et veraciter matrem Dei ex ea incarnati
et nati esse confitemur, et <proprie quidem>, ne Dominus Iesus per
honorificentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur, sicut Nestorius
sentit insulsus: veraciter autem ideo, ne in phantasmate aut aliquo modo non
veram sumpsisse carnem credatur ex virgine, sicut asseruit impius Eutyches.
(De titulo 'Mater Dei'.) Gloriosam vero sanctam semper virginem Mariam et
proprie et veraciter Dei genitricem matremque Dei Verbi ex ea incarnati ab
hominibus catholicis confiteri recte docemus. Proprie namque et veraciter idem
ipse ultimis temporibus incarnatus, ex sancta et gloriosa Virgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo, quia proprie et veraciter Dei Filius ex ea
incarnatus et natus est, ideo proprie et veraciter matrem Dei ex ea incarnati
et nati esse confitemur, et <proprie quidem>, ne Dominus Iesus per
honorificentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur, sicut Nestorius
sentit insulsus: veraciter autem ideo, ne in phantasmate aut aliquo modo non
veram sumpsisse carnem credatur ex virgine, sicut asseruit impius Eutyches.
402 (Summarium christologiae.) His
igitur evidenter ostensum est, ... quid speraverit imperator, quid Romana
sequatur et colat Ecclesia, scl. Christum Dominum nostrum unum esse, ut saepe
diximus, sanctae Trinitatis, ex duabus naturis cognoscendum, hoc est in deitate
et humanitate perfectum, non antea exsistente carne et postea unita Verbo, sed
in ipso Deo Verbo initium, ut esset, accipiente. Ideo enim quia Verbi ex
materno corpore caro sumpsit initium, salva proprietate et veritate utriusque
naturae (cf. DS 293) hoc est divinitatis atque humanitatis, Dei Filium Dominum
nostrum Iesum Christum catholice confitemur, omni posthac commutatione vel
confusione submota. Neque enim naturas in eo aliter agnoscimus, nisi
differentias intellegentes et confitentes divinitatis atque humanitatis. Sed
nec duas personas in Christo intellegimus per id quod dicimus duas naturas, ut
adunationis divisionem facere videamur et sit, quod absit, quaternitas, non
trinitas, sicut Nestorius sentit insanus, nec confundimus easdem unitas
naturas, cum unam personam Christi confitemur, ut Eutyches impius credit. Tomum
vero papae Leonis omnesque epistolas nec non et quattuor synodos, Nicaenam,
Constantinopolitanam et Ephesenam primam et Calchidonensem (= Chalcedon.),
sicut Romana hactenus suscepit et veneratur Ecclesia, sequimur, amplectimur
atque servamus.
Vigile, Edit de l'empereur
Justinien à Ménas patriarche de
1.75 Constantinople, publié dans le Synode de Constantinople
1.76 en 543; Anathématismes contre Origene
403 203
Can. 1. Si quis dicit aut sentit, praeexsistere hominum animas, utpote quae
antea mentes fuerint et sanctae virtutes, satietatemque cepisse divinae
contemplationis, et in deterius conversas esse, atque idcirco refrixisse a Dei
caritate, et inde psuchas graece, id est, animas esse nuncupatas, demissasque
esse in corpora supplicii causa: anathema sit.
404 204
Can. 2. Si quis dicit aut sentit, Domini animam prius exstitisse, atque unitam
fuisse Deo Verbo ante incarnationem et genrationem ex virgine, an. s.
405 205
Can.3. Si quis dicit aut sentit, primum formatum esse corpus Domini nostri Jesu
Christi in utero beatae Virginis, ac postea unitum ei esse Deum Verbum, et
animam, utpote quae ante fuisset, an. s.
406 206
Can. 4. Si quis dicit aut sentit, omnibus caelestibus ordinibus assimilatum
esse Deum Verbum, cherubim que factum esse ipsis cherubim, et seraphim ipsis
seraphim, ac omnibus plane supernis virtutibus similem esse factum, an. s.
407 207
Can. 5. Si quis dicit aut sentit, in resurrectione corpora hominum orbiculata
suscitari, nec confitetur nos suscitari rectos, an. s.
408 208
Can. 6. Si quis dicit <aut sentit>, caelum, et solem, et lunam, et
stellas et aquas, quae super caelos sunt, animatas et ratione praeditas
(materiales) esse quasdam virtutes, an. s.
409 209
Can. 7. Si quis dicit aut sentit, Dominum Christum in futuro saeculo crucifixum
iri pro daemonibus, sicuti et pro hominibus, an. s.
410 210
Can. 8. Si quis dicit aut sentit, vel finitam esse Dei potestatem, vel eum
tanta fecisse, quanta comprehendere et cogitare (-!) potuit vel creaturas Deo
coaerernas esse (-!), an. s.
411 211
Can. 9 Si quis dicit aut sentit, ad tempus esse daemonum et impiorum hominum
supplicium, eiusque finem aliquando futurum, sive restitutionem et
redintegrationem esse (fore) daemonum aut impiorum hominum, an. s.
1.77 Vigile, Ep. 'Dum in sanctae' ad univ. populum Dei,
1.78 5 février 552; Professio fidei Vigilii papae
412
Sciant igitur universi nos illam fidem praedicare, tenere ac defendere, quam ab
Apostolis traditam et per successores eorum inviolabiliter custditam reverenda
Nicaena synodus CCCXVIII patrum Sancto Spiritu sibi revelante suscipiens
redegit in symbolum ac deinde tres aliae sanctae synodi, id est
Constantinopolitana ... Ephesena ... Calchidonensis ( = Chalcedon. ) .. .
ediderunt.
413 Hinc est
quod Dominus noster contra errorum huiusmodi feritatem pastorale caelitus
armavit officium, quod beatissimo Petro apostolo trina praeceptione commendans
ait: 'Pasce oves meas' (Jo 2l,15). Et recte illi pascendarum est cura commissa,
cuius fidei praeclara confessio Domini est laudata.... eundem ipsum (Christum)
hominis esse filium Deique sub mirabili interrogationis responsionisque
brevitate confessus est 'Tu es Christus filius Dei vivi' (Mt 16, 16),
sacratissimae scilicet mysterium incarnationis eius aperiens, dum in unitate
personae, servata geminae proprietate naturae, homo idemque Deus esset, quod ex
matre semper virgine sumpsit in tempore, et quod natus ex patre est ante
saecula, permaneret. Inconfuse autem et indivise atque
inconvertibiliter et substantialiter uniens sibi carnem Deus Verbum Emmanuel
noster, qui lege et profitia (prophetia) adnuntiantibus exspectabatur, advenit.
'Verbum ergo caro factum est et habitavit in nobis' (Jo 1,14), totus in suis,
totus in nostris, adsumens ex vulva carnem cum anima rationali et intellectuali....
Humanitatis sumpsit initium, ut nos aeternitatis suae faceret coheredes;
nostrae consors dignatus est esse naturae, ut nos suae immortalitatis faceret
esse participes; pauper factus est, cum esset dives, ut eius inopia ditaremur;
omnia quae nostra sunt, evacuato noxarum nostrarum chirographo condonavit (cf.
Col 2, 13s)... id peragens ..., ut 'mediator Dei et hominum homo Christus
Iesus' (I Tim 2, 5) maledicto quo primus homo terrenus mortis vinculis
tenebatur, adstrictus, secundus homo caelestis (1 Cor l5, 47), dum mortem morte
calcaret, absolveret.
414 Passus est
pro nobis Dei Filius, crucifixus carne est, mortuus carne est et die tertio
resurrexit, ut divina inpassibili permanente natura et carnis nostrae veritate
servata unius eiusdemque Domini Dei nostri Jesu Christi et passiones et
miracula fateamur, ut glorificationem Capitis nostri totius Ecclesiae corpus
aspiciens, quales primitias in Capite nostro, id est in Christo Deo ac Domino,
intueretur ex mortuis, tales in his qui eius membra sunt, in futurae gloriae
praestoletur adventum. Ipse igitur Redemptor noster sedet ad dexteram Patris,
unus idemque sine confusione utriusque naturae, sine divisione personae et ex
duabus atque in duabus creditus permanensque naturis, inde venturus iudicare
vivos et mortuos.
415 Pater
autem cum eodem unigenito Filio et Spiritu Sancto unus est in deitate et
aequalis indiscretaeque naturae. Huius fidei plenitudinem Dominus noster post
resurrectionem mandavit Apostolis dicens: 'Ite, docete omnes gentes,
baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti' (Mt 28, 19). 'In
nomine', inquit (dixit), non in nominibus, ut in quibus una virtus, una
potestas, una deitas, una aeternitas, una gloria, una omnipotentia, una
beatitudo, una operatio est unaque natura, unius quoque nominis exsistat
integritas. Nihil in deitate quippe discretum est, cum tantum personarum
proprietas manifesta distinctione signetur. Totum ergo quod Trinitas est,
permanet consubstantialis et indiscreta divinitas.
1.79 Vigile, Constitutum (I) 'Inter innumeras sollicitudines' de
1.80 tribus Capitulis ad Justinianum imperatorem, 14 mai 553;
1.81 Damnatio errorum Nestorianismi de humanitate Christi
416 1.
Si quis servata inconvertibilitate naturae divinae non confitetur Verbum carnem
factum et ex ipsa conceptione de utero Virginis humanae naturae sibi secundum
subsistentiam unisse principia, sed tamquam cum exsistenti iam homine fuerit
Deus Verbum, ut per hoc non sancta Virgo vere Dei genitrix esse credatur, sed
verbo tenus appelletur, anathema sit.
417 2. Si quis
secundum subsistentiam unitatem naturarum in Christo factam denegat, sed
seorsum existenti homini tamquam uni iustorum inhabitare Deum Verbum, et non
ita confitetur naturarum secundum subsistentiam unitatem, ut Deus Verbum cum
adsumpta carne una permanserit permaneatque subsistentia sine persona, an. s.
418 3. Si quis
voces evangelicas et apostolicas in uno Christo ita dividit, ut etiam naturarum
in ipso unitarum divisionem introducat, an. s.
419 4. Si quis
unum Iesum Christum verum Dei et eundem verum hominis Filium futurorum
ignorantiam aut diei ultimi iudicii habuisse dicit et tanta scire potuisse,
quanta ei deitas quasi alteri cuidam inhabitans revelabat, an. s.
420 5. Si quis
illud Apostoli, quod est in Ep. ad Hebraeos (5, 8 et 7) dictum, quod
experimento cognovit oboedientiam et cum clamore forti et lacrimis preces
supplicationesque obtulit ad eum, qui salvum illum posset a morte facere,
tamquam nudo deitate Christo deputans, qui laboribus virtutis perfectus sit, ut
ex hoc duos introducere Christos vel duos Filios videatur, et non unum
eundemque credit Christum Dei et hominis Filium ex duabus et in duabus naturis
inseparabilibus indivisisque confitendum atque adorandum, an. s.
1.82 Concile de Constantinople II (oecum. V), Session VIII
1.83 2 juin 553, Canons
421 213
( Trinitas divina) Can. 1. Si quis non confitetur Patris, et Filii, et Spiritus
Sancti unam naturam sive substantiam, et unam virtutem et potestatem,
trinitatem consubstantialem, unam deitatem in tribus subsistentiis sive
personis adorandam, talis anathema sit. Unus enim Deus
et Pater, ex quo omnia; et unus Dominus Iesus Christus, per quem omnia; et unus
Spiritus Sanctus, in quo omnia.
422 214
Can. 2. Si quis non confitetur Dei Verbi duas esse nativitates, unam quidem
ante saecula ex patre sine tempore incorporaliter alteram vero in ultimis
diebus eiusdem ipsius, qui de caelis descendit, et incarnatus de sancta
gloriosa Dei Genitrice et semper Virgine Maria, natus est ex ipsa, talis an. s.
423 215
Can.3. Si quis dicit, alium esse Deum Verbum qui miracula fecit, et alium
christum qui passus est, vel Deum Verbum cum Christo nascente de muliere, vel
in ipso esse ut alterum in altero, et non unum eundemque Dominum nostrum Jesum
Christum, Dei Verbum incarnatum et hominem factum, et ejusdem ipsius miracula
et passiones quas voluntarie carne sustinuit, talis an. s.
424 216
Can. 4. Si quis dicit, secundum gratiam, vel secundum operationem, vel secundum
dignitatem, vel secundum aequalitatem honoris, vel secundum auctoritatem, aut
relationem, aut affectum, aut virtutem, unitionem Dei Verbi ad hominem factam
esse, vel secundum bonam voluntatem, quasi quod placuit Deo Verbo homo, eo quod
bene visum est ei de ipso, sicut Theodorus insipiens dicit: vel secundum
homonymiam, per quam Nestoriani Deum Verbum Filium et Christum vocantes, et
hominem separatim Christum et Filium nominantes, et duas personas evidenter
dicentes, per solam nominationem, et honorem, et dignitatem, et adorationem,
unam personam, unum Filium, et unum Christum confingunt dicere: sed non
confitetur unitatem Dei Verbi ad carnem animatam anima rationabili et
intellectuali, secundum compositionem sive secundum subsistentiam factam esse,
sicut sancti Patres docuerunt, et ideo unam eius subsistentiam compositam, qui
est Dominus (noster) Jesus Christus, unus de Sancta Trinitate, talis an. s.
425 216
Cum enim multis modis unitas intelligitur, qui impietatem Apollinarii et
Eutychetis sequuntur, interemptionem eorum quae convenerunt colentes, unitionem
secundum confusionem dicunt. Theodori autem et Nestorii sequaces, divisione
gaudentes, affectualem unitatem introducunt. Sancta Dei Ecclesia utriusque
perfidiae impietatem reiciens, unitionem Dei Verbi ad carnem secundum
compositionem confitetur, quod est secundum subsistentiam. Unitio enim per
compositionem in mysterio Christi non solum inconfuse ea, quae convenerunt,
conservat, sed nec divisionem suscipit.
426 217
Can. 5. Si quis unam subsistentiam Domini nostri Jesu Christi sic intelligit,
tamquam suscipientem plurimarum subsistentiarum significationem, et per hoc
introducere conatur in mysterio Christi duas subsistentias, seu duas personas,
et duarum personarum, quas introducit, unam personam dicit secundum dignitatem,
et honorem, et adorationem, sicut Theodorus et Nestorius insanientes
conscripserunt; et calumniatur sanctam Chalcedonensem Synodum tamquam secundum
istum impium intellectum unius subsistentiae utentem vocabulo, sed non
confitetur Dei Verbum carni secundum subsistentiam unitum esse, et propter hoc
unam eius subsistentiam, seu unam personam, et sic et sanctum Chalcedonense
Concilium unam subsistentiam Domini nostri Jesu Christi confessum esse, talis
an. s. Nec enim adiectionem personae vel subsistentiae suscepit sancta Trinitas
ex incarnato uno de sancta Trinitate Deo Verbo.
427 218
Can. 6. Si quis abusive et non vere Dei genitricem dicit sanctam gloriosam
semper Virginem Mariam, vel secundum relationem, quasi homine puro nato, sed
non Deo Verbo incarnato et nato ex ipsa, referenda autem, sicut illi dicunt,
hominis nativitate ad Deum Verbum, eo quod cum homine erat nascente, et
calumniatur sanctam Chalcedonensem Synodum, tamquam secundum istum impium
intellectum, quem Theodorus exsecrandus adinvenit, Dei genitricem Virginem
dicentem, vel qui hominis genitricem vocat, aut Christotocon, id est, Christi
genitricem, tamquam si Christus Deus non esset, et non proprie et vere Dei genitricem
ipsam confitetur, eo quod ipse qui ante saecula ex Patre natus est Deus Verbum,
in ultimis diebus ex ipsa incarnatus et natus est, et sic pie et sanctam
Chalcedonensem Synodum eam esse confessam, talis an. s.
428 219
Can. 7. Si quis in duabus naturis dicens, non ut in deitate et humanitate, unum
Dominum nostrum Iesum Christum cognosci confitetur, ut per hoc significet
differentiam naturarum, in quibus inconfuse ineffabilis unitio facta est, neque
Deo Verbo in carnis naturam transmutato, neque carne in Verbi naturam
transducta (manet enim utrumque hoc quod est natura, etiam facta unitate
secundum subsistentiam), sed pro divisione per partem, talem excipit vocem in
mysterio Christi, vel numerum naturarum confitendo in eodem Domino nostro Jesu
Christo Deo Verbo incarnato, non intellectu tantummodo differentiam excipit
earum, ex quibus et compositus est, non interemptam propter unitatem (unus enim
ex utroque, et per unum utraque), sed in hoc numero utitur ut separatim
unaquaque natura suam habente subsistentiam, talis an. s.
429 220
Can. 8. Si quis ex duabus naturis deitatis et humanitatis confitens unitatem
factam esse, vel unam naturam Dei Verbi incarnatam dicens, non sic ea excipit
sicut Patres docuerunt, quod ex divina natura et humana, unitione secundum
subsistentiam facta, unus Christus effectus est, sed ex talibus vocibus unam
naturam sive substantiam deitatis et carnis Christi introducere conatur, talis
an. s.
430 220
Secundum subsistentiam enim dicentes unigenitum Deum Verbum carni unitum esse
non confusionem aliquam naturarum in se invicem factam esse dicimus, sed magis
permanente utraque hoc quod est, unitum esse carni Deum Verbum intelligimus.
Propter quod et unus est Christus, Deus et homo, idem ipse consubstantialis
Patri secundum deitatem, et consubstantialis nobis idem ipse secundum
humanitatem. Aequaliter enim et eos qui per partem dividunt vel incidunt, et
eos qui confundunt divinae dispensationis mysterium Christi, reicit et
anathematizat Dei Ecclesia.
431 221
Can.9. Siquis in duabus naturis adorari dicit Chritum, ex quo duas adorationes
introducunt, separatim Deo Verbo, et separatim homini: vel si quis ad
interemptionem carnis vel confusionem deitatiset humanitatis, unam naturaml
sive substantiam eorum quae convenerunt introducens, sic Christum adorat, sed
non una adoratione Deum Verbum incarnatum cum propria ipsius carne adorat,
sicut ab initio Dei Ecclesiae traditum est, talis an. s.
432 222
Can. 10. Si quis non confitetur, Dominum nostrum Iesum Christum qui crucifixus
est carne, Deum esse verum, et Dominum gloriae, et unum de Sancta Trinitate,
talis an. s.
433 223
Can. 11. Si quis non anathematizat Arium, Eunomium, Macedonium, Apollinarium,
Nestorium, Eutychen, Origenem cum impiis eorum conscriptis, et alios omnes
haereticos, qui condemnati et anathematizati sunt a sancta catholica et
apostolica Ecclesia et a praedictis sanctis quattuor Conciliis, et eos, qui
similia praedictis haereticis sapuerunt vel sapiunt et usque ad mortem in sua
impietate permanserunt vel permanent, talis an. s.
434 224
Can.12. Si quis defendit impium Theodorum Mopsuestenum, qui dixit alium esse
Deum Verbum, et alium Christum a passionibus animae et desideriis carnis
molestias patientem, et a deterioribus paulatim recedentem, et sic ex profectu
operum melioratum, et a conversatione immaculatum factum, et tamquam purum
hominem baptizatum esse in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, et par
baptisma Sancti Spiritus gratiam accepisse, et filiationem meruisse, et ad
similitudinem imperialis imaginis in persona Dei Verbi adorari, et post
resurrectionem immutabilem cogitationibus et impeccabilem omnino factum fuisse.
Et iterum dixit idem impius Theodorus, talem factam esse unitionemDei Verbi ad
Christum, qualem dixit Apostolus de viro et muliere: "erunt duo in carne
una" (Eph 5.31). Et super alias innumerabiles blasphemias ausus est
dicere, quod post resurrectiuonem, cum insufflasset Dominus discipulis et
dixisset: "Accipite Spiritum Sanctum" (Jo 20.22), non dedit eis
Spiritum Sanctum, sed figuratim tantummodo insufflavit. Iste enim et
confessionem, quam fecit Thomas, cum palpasset manus et latus Domini post
resurrectionem dicens: "Dominus meus et Deus meus" (Jo 20.28), inquit
non esse dictam a Thomas de Christo (nec enim dicit Theodorus Deum esse Christum),
sed ad miraculum resurrectionis stupefactum Thomam glorificasse Deum, qui
Christum resuscitavit.
435 225
Et, quod peius est, etiam in interpretatione, quam in Actus Apostolorum
scripsit Theodorus, similem fecit Christum Platoni, et Manichaeo, et Epicuro,
et Marcioni, dicens: Quod sicut illorum unusquisque ex dogmate, quod invenit,
suos discipulos fecit vocari Platonicos et Manichaeos et Epicureos et
Marcionistas: simili modo et cum Christus dogma invenisset, ex ipso Christianos
vocari. Si quis igitur defendit praedictum impium Theodorun et impia eius
conscripta, in quibus tam praedictas quam alias innumerabiles blasphemias
effudit contra magnum Deum et Salvatorem Jesum Christum et non anathematizat
eum, et impia eius conscripta, et omnes qui suscipiunt vel defendunt eum, et
dicunt orthodoxe eum exposuisse, et qui scripserunt pro eo, et eadem illi
sapuerunt, vel scribunt pro eo, vel impiis eius conscriptis et eos qui similia
illi sapiunt, vel aliquando sapuerunt, et usque ad morte permanserunt vel
permanent in tali impietate, talis an. s.
436 226
Can. 13. Si quis defendit impia T h e o d o r i t i conscripta, quae Contra
rectam fidem et contra primam Ephesinam sanctam Synodum, et sanctum Cyrillum et
duodecim eius capitula (cf. *252-263) exposuit, et omnia qua conscripsit pro
Theodoro et Nestorio impiis, et pro aliis qui eadem praedictis Theodoro et
Nestorio sapuerunt, defendens eos et eorum impietate " et propter hoc
impios vocans doctores Ecclesiae, qui unitatem secundum subsistentiam Dei Verbi
ad carnem confitentur, et non anathematizat ea, et eos qui similia eis
sapuerunt, vel sapiunt insuper autem et omnes, qui scripserunt contra rectam
fidem, et sanctum Cyrillum et duodecim eius capitula et usque ad mortem in tali
impietate permanserunt, talis an. s.
437 227
Can. 14. Si quis defendit epistolam, quam dicitur Ibas ad Marin Persam
haereticum scripsisse, quae abnegat quidem Deum Verbum de sancta Dei genitrice
semper virgine Maria incarnatum, hominem factum esse, dicit autem purum hominem
ex ipsa natum esse, quem templum vocat, ut alius sit Deus Verbum, et alius
homo, et sanctum Cyrillum, qui rectam fidem Christianorum praedicavit, tamquam
haereticum et similiter Apollinario impio scripsisse criminatur, et inculpat
primam Ephesinam sanctam Synodum tamquam sine examinatione et quaestione
Nestorium condemnantem, et duodecim capitula sancti Cyrilli (DS 252-263) impia
et contraria rectae fidei vocat eadem impia epistola, et defendit Theodorum et
Nestorium, et impia eorum dogmata et conscripta. Si quis igitur memoratam impiam
epistolam defendit, et non anathematizat eam, et defensores eius, et eos, qui
dicunt eam rectam esse, vel partem eius, et eos, qui scripserunt vel scribunt
pro ea, vel pro impietate quae in ea continetur, et praesumunt eam defendere
vel insertam ei impietatem nomine sanctorum Patrum vel sancti Chalcedonensis
Concilii, et in his usque ad mortem permanent, talis an. s.
438 228
Cum igitur haec ita recte confessi sumus, quae tradita nobis sunt tam a divinis
Scripturis, quam a sanctorum Patrum doctrina, et ab his quae definita sunt de
una eademque fide a praedictis sanctis quattuor Conciliis, facta autem a nobis
et condemnatione contra haereticos et eorum impietatem, nec non etiam contra
eos, qui defenderunt vel defendunt praedicta impia tria capitula, et permanserunt
in suo errore, vel qui permanent; si quis conatus fuerit contra haec, quae pie
disposuimus, vel tradere vel docere vel scribere, si quidem episcopus vel
clericus sit, iste tamquam aliena a sacerdotibus et statu ecclesiastico
faciens, denudabitur episcopatu vel clericatu: si autem monachus vel laicus
sit, anathematizabitur.
1.84 Pélage I, Ep. " Humani generis " à Childebert 1er, roi
1.85 3 février 561
443 228a
(De consummatione mundi.) Quem credo et confiteor...sicut ascendit in caelos,
ita venturum iudicare vivos et mortuos. Omnes enim homines ab Adam usque ad
consummationem saeculi natos et mortuos cum ipso Adam eiusque uxore, qui non ex
aliis parentibus nati sunt, sed alter de terra, alter (altera) autem de costa
viri (cf Gn 2, 7 22) creati sunt, tunc resurrecturos esse confiteor et adstare "
ante tribunal Christi, ut recipiat unusquisque propria corporis, prout gessit,
sive bona sive mala " (Rom 14, 10; 2 Cor 5 10) et iustos quidem per
largissimam gratiam Dei, utpote vasa misericordiae in gloriam praeparata "
(cf Rom 9.23) aeternae vitae praemiis donaturum, in societate videlicet
angelorum absque ullo iam lapsus sui metu sine fine victuros; iniquos autem
arbitrio voluntatis propriae " vasa irae apta in interitum " (Rom 9.
22) permanentes, qui viam Domini aut non agnoverunt aut cognitam diversis capti
praevaricationibus reliquerunt, in poenis aeterni atque inexstinguibilis ignis,
ut sine fine ardeant, iustissimo iudicio traditurum. Haec est igitur fides mea
et spes, quae in me dono misericordiae Dei est, pro qua maxime paratos esse
debere beatus Petrus Apostolus praecipit (praecepit) ad respondcndum omni
poscenti nos rationem (cf Pet1 3, 15).
441 (De
Trinitate divina. )
Credo igitur in unum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum: Patrem
scilicet omnipotentem, sempiternum, ingenitum; Filium vero, ex eiusdem Patris
substantia vel natura genitum, ante omne omnino vel temporis vel aevi cuiusquam
initium, id est (al.: de omnipotente) omnipotentem, aequalem, consempiternum et
consubstantialem Genitori; Spiritum quoque Sanctum, omnipotentem, utrique, Patri
scilicet ac Filio, aequalem, consempiternum atque consubstantialem; qui ex
Patre intemporaliter procedens, Patris est Filiique Spiritus: Hoc est, tres
personas sive tres subsistentias unius essentiae sive naturae, unius virtutis,
unius operationis, unius beatitudinis atque unius potestatis; ut trina sit
unitas, et una sit Trinitas, iuxta vocis dominicae veritatem, dicentis: 'Ite,
docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Pilii et Spiritus
Sancti' (Mt 28, 19 s). 'In nomine', inquit, non 'in (-! ) nominibus', ut et
unum Deum per indistinctum divinae essentiae nomen ostenderet et personarum
discretionem suis demonstratam proprietatibus edoceret (cf. DS 415); quia dum
tribus unum deitatis nomen est, aequalitas ostenditur personarum, et rursus aequalitas
personarum nihil extraneum, nihil accedens in eis permittit intelligi: ita ut
et unusquisque eorum verus perfectusque sit Deus, et omnes tres simul unus
verus perfectusque sit Deus (al.: -! ) videlicet ex plenitudine divinitatis
nihil minus in singulis, nihil amplius intellegatur in tribus.
442 (De Filio
Dei incarnato.)
Ex hac autem sancta et beatissima atque consubstantiali Trinitate credo atque
confiteor unam personam, id est Filium Dei, pro salute humani generis
novissimis temporibus descendisse de caelo, nec patriam sedem nec mundi
gubernacula relinquentem, et superveniente in beata virgine Maria Sancto
Spiritu atque obumbrante ei virtute Altissimi, eundem Verbum ac Filium Dei in
utero eiusdem sanctae virginis Mariae clementer ingressum et de carne eius sibi
unisse carnem anima rationali et intellectuali animatam: nec ante creatam esse
carnem, et postea supervenisse Filium Dei, sed, sicut scriptum est, 'sapientia
aedificante sibi domum' (Prov 9,1) mox carnem in utero Virginis, mox Verbi Dei
carnem factam exindeque sine ulla permutatione aut conversione Verbi carnisque
naturae, Verbum ac Filium Dei factum hominem, unum in utraque natura, divina
scilicet et humana, Christum Iesum Deum verum eundemque verum hominem
processisse, id est natum esse, servata integritate maternae virginitatis: quia
sic eum Virgo permanens genuit, quemadmodum Virgo concepit. Propter quod eandem
beatam virginem Mariam Dei genitricem verissime confitemur: peperit enim
incarnatum Dei Verbum. Est ergo unus atque idem Iesus Christus verus Filius Dei
et idem ipse verus filius hominis, perfectus in deitate, et idem ipse perfectus
in humanitate, utpote totus in suis et idem ipse totus in nostris (cf. DS 293);
sic per secundam nativitatem sumens ex homine matre quod non erat, ut non
desisteret esse quod per primam, qua ex Patre natus est, erat. Propter quod eum
ex duabus et in duabus, manentibus indivisis inconfusisque credimus esse
naturis: indivisis quidem, quia et post adsumptionem naturae nostrae unus
Christus Filius Dei permansit et permanet: inconfusis autem, quia sic in unam
personam atque subsistentiam adunatas credimus esse naturas, ut utriusque
proprietate servata, neutra converteretur in alteram. Ac propterea, sicut saepe
diximus, unum eundemque Christum esse verum Filium Dei, et eundem ipsum verum
filium hominis confitemur, consubstantialem Patri secundum deitatem, et
consubstantialem nobis eundem secundum humanitatem, per omnia nobis similem
absque peccato; passibilem carne, eundem ipsum inpassibilem deitate. Quem sub
Pontio Pilato sponte pro salute nostra passum esse carne confitemur, crucifixum
carne, mortuum carne, resurrexisse tertia die, glorificata et incorruptibili
eadem carne, et ... ascendisse in caelos, sedere etiam ad dexteram Patris.
1.86 Pélage I, Ep. encycl. 'Vas electionis' ad universum populum Dei
1.87 cc. 557
444 De
sanctis vero quattuor conciliis, id est Nicaeno trecentorum decem et octo
(Patrum), Constantinopolitano centum quinquaginta, Epheseno primo ducentorum,
sed et (de) Calchedonensi (Chalcedonensi) sexcentorum triginta, ita me
protegente divina misericordia sensisse et usque ad terminum vitae meae sentire
toto animo et tota virtute profiteor, ut eas in sanctae fidei defensione et
damnationibus haeresum atque haereticorum, utpote Sancto firmatas Spiritu,
omnimoda devotione custodiam; quarum firmitatem, quia universalis Ecclesiae
firmitas est, ita me tueri ac defendere profiteor, sicut eas decessores meos
defendisse non dubium est. In quibus illum maxime et sequi et imitari desidero,
quem Calchedonensis synodi auctorem novimus exstitisse (Leo I pp.), qui suo
congruens nomini eius se membrum, qui de tribu Iuda leo exstitit (cf. Apoc 5,
5), vivacissima fidei sollicitudine evidenter ostendit. Similem igitur
suprascriptis synodis reverentiam me semper exhibiturum esse confido, et
quicumque ab eisdem quattuor conciliis absoluti sunt, me esse orthodoxos
habiturum, nec umquam in vita mea ... aliquid de sanctae et verae
praedicationis eorum auctoritate minuere. Sed et canones, quos Sedes Apostolica
suscipit, sequor et veneror ... Epistolas etiam beatae recordationis papae
Caelestini, ... et Agapiti pro defensione fidei catholicae et pro firmitate
suprascriptarum quattuor synodorum et contra haereticos .. me custodire
profiteor, et omnes, quos ipsi damnaverunt, habere damnatos, et quos ipsi
receperunt, praecipue venerabiles episcopos Theodoretum et Ibam, me inter orthodoxos
venerari .
1.88 Pélage I, Ep. 'Admonemus ut' ad Gaudentium episc. Volaterrae,
1.89 inter Sept. 558 et 2. Febr. 559
445 229
De haereticis (ad catholicam fidem reversuris, de quibus) ... Nos consulendos
esse duxisti, ... utrum baptizandi sint an tantummodo reconciliandi, haec tuam
volumus observantiam custodire...: ... quia in nomine solummodo Christi una
etiam mersione se asserunt baptizari, evangelicum vero praeceptum ... nos
admonet, in nomine Trinitatis, trina etiam mersione sanctum baptisma unicuique
tribuere, dicente Domino nostro discipulis suis: 'Ite, baptizate omnes gentes
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti' (Mt 28, 19), si re vera hi de
praefatis haereticis ... solummodo se in nomine Domini baptizatos fuisse
forsitan confitentur, sine cuiusquam dubitationis ambiguo eos ad catholicam
fidem venientes sanctae Trinitatis nomine baptizabis. Sin vero ... manifesta
confessione claruerit, quod in Trinitatis fuerint nomine baptizati, sola
reconciliationis inpensae gratia (al.: gratia impensa) catholicae sociare fidei
maturabis ...
1.90 Pélage I, Ep. 'Adeone te' ad (Iohannem) episc., ineunte a. 559
446 230
Adeone te in summo sacerdotii gradu positum catholicae fefellit veritas matris,
ut non statim schismaticum te conspiceres, cum a Sedibus Apostolicis
recessisses? Adeone populis ad praedicandum positus non legeras super
Apostolorum principem a Christo Deo nostro Ecclesiam esse fundatam, et ita
fundamentum ut portae adversus ipsam inferi praevalere non possunt (al.:
possent) (cf. Mt 16, 18)? Quod si legeras, ubinam praeter ipsum esse credebas
Ecclesiam, in quo uno omnes scilicet Apostolicae Sedes sunt, quibus pariter,
sicut illi, qui claves acceperat, ligandi solvendique potestas indulta est? Sed
idcirco uni primum, quod daturus erat, etiam (in) omnibus dedit, ut, secundum
beati Cypriani martyris id ipsum exponentis sententiam, una esse monstretur
Ecclesia. Quo ergo tu, carissime iam in Christo, ab ista divisus errabas, vel
quam salutis tuae tenebas spem?
1.91 Pélage I, Ep. 'Relegentes autem' ad Valerianum patricium, Mart.
1.92 aut init. Apr. 559
447
Nec licuit aliquando nec licebit, particularem synodum ad diiudicandum
generalem synodum congregari. Sed quotiens aliqua de universali synodo
aliquibus dubitatio nascitur, ad recipiendam de eo quod non intellegunt
rationem aut sponte ii qui salutem animae suae desiderant, ad Apostolicas Sedes
pro percipienda ratione conveniunt, aut, si forte ... ita obstinati et
contumaces exstiterint ut doceri non velint, eos ab eisdem Apostolicis Sedibus
aut attrahi ad salutem quoquomodo necesse est, aut, ne aliorum perditio esse
possint, secundum canones per saeculares opprimi potestates.
1.93 Concile de Braga I; 561: anathématismes, principalement contre
1.94 les Priscillanistes
1.95
451 231 1. Si quis Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum non confitetur tres personas unius esse substantiae et virtutis ac
potestatis, sicut catholica (et apostolica) Ecclesia docet, sed unam tantum
dicit et solitariam esse personam, ita ut ipse sit Pater qui Filius, ipse etiam
sit Paraclitus Spiritus, sicut Sabellius et Priscillianus dixerunt, anathema
sit.
452 232 2. Si quis extra sanctam
Trinitatem alia nescio quae divinitatis nomina introducit, dicens quod in ipsa
divinitate sit trinitas trinitatis, sicut Gnostici et Priscillianus (-i)
dixerunt, an. s.
453 233 3. Si quis dicit, Filium Dei
Dominum nostrum, antequam ex Virgine nasceretur, non fuisse, sicut Paulu
Samosatenus et Photinus et Priscillianus dixerunt, an. s.
454 234 4. Si quis natalem Christi
secundum carnem non vere honorat, sed honorare se simulat, ieiunans in eodem
die et in Dominico, quia Christum in vera hominis natura natum esse non
credidit (credit), sicut Cerdon, Marcion, Manichaeus et Priscillianus dixerunt
(-! ), an. s.
455 235 5. Si quis animas humanas vel
angelos ex Dei credit substantia exstitisse, sicut Manichaeus et Priscillianus
dixerunt, an. s.
456 236 6. Si quis animas humanas dicit prius
in caelesti habitatione peccasse et pro hoc in corpora humana in terra deiectas,
sicut Priscillianus dixit, an. s.
457 237 7. Si quis dicit, diabolum non
fuisse prius (bonum) angelum a Deo factum, nec Dei opificium fuisse naturam
eius, sed dicit eum ex chao et (-!) tenebris emersisse nec aliquem sui habere
auctorem, sed ipsum esse principium atque substantiam mali, sicut Manichaeus et
Priscillianus dixerunt, an. s.
458 238 8. Si quis credit, quia
aliquantas in mundo creaturas diabolus fecerit et tonitrua et fulgura et
tempestates et siccitates ipse diabolus sua auctoritate faciat, sicut
Priscillianus dixit, an. s.
459 239 9. Si quis animas et corpora
humana fatalibus stellis (animas humanas fatali signo) credit adstringi, sicut
pagani et Priscillianus dixerunt, an. s.
460 240 10. Si quis duodecim signa vel
sidera (de sideribus), quae mathematici observare solent, per singula animi
(animae) vel corporis membra disposita (dissipata) credunt et nominibus
Patriarcharum adscripta dicunt, sicut Priscillianus dixit, an. s.
461 241 11. Si quis coniugia humana damnat
et procreationem nascentium perhorrescit, sicut Manichaeus et Priscillianus
dixerunt, an. s.
462 242 12. Si quis plasmationem humani
corporis diaboli dicit esse figmentum, et conceptiones in uteris matrum
operibus dicit daemonum figurari, propter quod et resurrectionem carnis non
credit, sicut Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an, s.
463 243 13. Si quis dicit, creationem
universae carnis non opificium Dei sed malignorum esse angelorum, sicut
Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an. s.
464 244 14. Si quis immundos putat cibos
carnium, quos Deus in usus hominum dedit, et, non propter afflictionem corporis
sui, sed quasi immunditiam putans, ita ab eis abstineat, ut ne olera cocta cum
carnibus praegustet, sicut Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an. s.
245 17. Si quis Scripturas, quas Priscillianus secundum suum depravavit
errorem, vel tractatus Dictinii, quos ipse Dictinius, antequam converteretur,
scripsit, vel quaecunque haereticorum scripta sub nomine Patriarcharum,
Prophetarum vel Apostolorum suo errori consona confinxerunt legit et impia
eorum figmata sequitur aut defendit, A. S.
Pélage II, Ep. 'Quod ad
dilectionem' ad episcopos schismaticos
1.96 Istriae, c. 585
246 Nostis (enim)
in evangelio Dominum proclamantem : Simon, Simon, ecce satanas expetivit vos,
ut cribraret sicut triticum : ego autem rogavi pro te Patrem, ut non deficiat
fides tua ; et tu conversus confirma fratres tuos (Lc 22, 31 sq). Considerate,
carissimi, quia Veritas mentiri non potuit nec fides PETRI in aeternum quassari
poterit vel mutari. Nam cum omnes discipulos diabolus ad cribrandum poposcerit,
pro solo PETRO se Dominus rogasse testatur et ab eo ceteros voluit confirmari;
cui etiam pro maiori dilectione, quam prae ceteris Domino exhibebat,
pascendarum ovium sollicitudo commissa est (cf. Io 21, 15 sqq); cui et claves
regni coelorum tradidit et super quem suam Ecclesiam aedificaturum esse
promisit nec portas inferni adversus eam praevalere testatus est (Mt 16,16sqq).
Sed quia inimicus humani generis usque in finem saeculi non quiescit in Domini
Ecclesiam bono semini superseminare zizania (Mt 13,25), ideoque, ne forte
quisquam maligno studio aliqua de fidei nostrae integritate diaboli
instigatione fingere praesumpserit et argumentari, et ex hoc vestri fortasse
videantur animi perturbari, necessarium iudicavimus per praesentem epistolam
nostram, et ad viscera vos matris Ecclesiae ut reverti debeatis, cum lacrimis
exhortari, et de nostrae fidei integritate vobis satisfactionem mittere. ...
(Confirmata fide Synodorum NICAENAE, CONSTANTINOPOL. I, EPHESINAE I, et
praecipue CHALCEDONENSIS, necnon epistolae dogmaticae LEONIS ad Flavianum, sic
pergit :) Si quis autem contra hanc fidem aut sapit aut credit aut docere
praesumit, secundum eorundem Patrum sententiam damnatum atque anathematizatum
se esse cognoscat. ... Considerate (ergo), quia quicunque in pace et unitate
Ecclesiae non fuerit, Deum habere non poterit (Gal. 3, 7). ...
1.97 Pélage II, Ep. 'Dilectionis vestrae' ad episcopos schismaticos
1.98 Istriae, a. 585 aut 586
468 247
Ubi namque sit Ecclesia constituta, licet ipsius Domini voce in sancto
evangelio sit apertum, quid tamen beatus Augustinus eiusdem dominicae memor
sententiae definierit, audiamus. In his namque, ait, esse Dei Ecclesiam
constitutam, qui Sedibus Apostolicis per successionem praesulum praesidere
noscuntur, et quicumque ab earumdem Sedium se communione vel auctoritate
suspenderit, esse in schismate demonstratur. Et post
alia: 'Positus foris, etiam pro Christi nomine mortuus eris. Inter membra Christi patere pro Christo haerens corpori; pugna pro
capite (Inter membra Christi non numeraberis; patere pro Christo; haerens
corpori pugna pro capite)'.
469 247 Sed
et beatus Cyprianus ... inter alia sic dicit: 'Exordium ab unitate
proficiscitur, et primatus Petro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra
monstretur; et pastores sunt omnes, sed grex unus ostenditur, qui ab Apostolis
unanimi consensione pascatur'. Et post pauca: 'Hanc Ecclesiae unitatem qui non
tenet, tenere se fidem credit ? Qui cathedram Petri, super quam Ecclesia
fundata est (cf: Mt 16, 18), deserit et resistit, in Ecclesia se esse
confidit?' ... Cum Deo manere non possunt, qui esse in Ecclesia Dei unanimiter
noluerunt: ardeant licet flammis et ignibus traditi, vel obiecti bestiis animam
suam ponant non erit illa fidei corona, sed poena perfidiae; nec exigitur
(Cypr.: religiosae virtutis exitus) gloriosus, sed desperationis interitus.
Occidi talis potest, coronari non potest. ... Peius schismatis crimen est quam
quod hi, qui sacrificaverunt; qui tamen in paenitentia criminis constituti Deum
plenissimis satisfactionibus deprecantur. Illic Ecclesia quaeritur et rogatur;
hic Ecclesiae repugnatur. Illic qui lapsus est, sibi tantum nocuit; hic qui
schisma facere conatur, multos secum trahendo decipit. Illic animae unius est
damnum; hic periculum plurimorum. Certe peccasse se hic intellegit et
lamentatur et plangit; ille tumens in peccato suo et ipsis sibi delictis
placens, a matre filios segregat, oves a pastore sollicitat, Dei sacramenta disturbat,
et cum lapsus semel peccaverit, hic quotidie peccat. Postremo lapsus martyrium
postmodum consecutus, potest regni promissa percipere; hic, si extra Ecclesiam
fuerit occisus, ad Ecclesiae non potest praemia pervenire.
1.99 Conc. de Tolede III, commencé le 8 mai 589
470 Confitemur esse Patrem, qui genuerit ex sua substantia Filium sibi
coaequalem et coaeternum, non tamen ut ipse idem sit natus et genitor (natus
ingenitus), sed persona alius sit Pater, qui genuit, alius sit Filius, qui
fuerit generatus, unius tamen uterque substantiae divinitate subsistat: Pater,
ex quo sit Filius, ipse vero ex nullo sit alio, Filius, qui debeat (habeat)
Patrem, sed sine initio et sine diminutione in ea quia Patri coaequalis et
coaeternus est, divinitate subsistat. Spiritus aeque Sanctus confitendus a
nobis et praedicandus est a Patre et a Filio procedere et cum Patre et Filio
unius esse substantiae; tertiam vero in Trinitate Spiritus Sancti esse
personam, qui tamen communem habeat cum Patre et Filio divinitatis essentiam.
Haec enim sancta Trinitas unus est Deus, Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
cuius bonitate, omnis (hominis) licet bona sit condita creatura (natura), per
assumptam tamen a Filio humani habitus formam a damnata progenie reformamur ad
beatitudinem pristinam.
1.100 Saint Grégoire I le Grand, Ep. 'Considernati mihi' aux
1.101 patriarches, février 591
472
... Sicut sancti Evangelii quattuor libros, sic quattuor concilia suscipere et
venerari me fateor: Nicaenum scilicet, in quo perversum Arii dogma destruitur;
Constantinopolitanum quoque, in quo Eunomii et Macedonii error convincitur,
Ephesenum etiam primum, in quo Nestorii impietas iudicatur, Chalcedonense vero,
in quo Eutychis Dioscorique pravitas reprobatur, tota devotione complector,
integerrima robatione custodio: quia in his, velut in quadrato lapide, sanctae
fidei structura consurgit et cuiuslibet vitae atque actionis exsistat, quisquis
eorum soliditatem non tenet, etiam si lapis esse cernitur, tamen extra
aedificium iacet. Quintum quoque concilium pariter veneror, in quo Epistola
quae Ibae dicitur erroris plena reprobatur, Theodorus (Mopsuestenus) personam
Mediatoris Dei et hominum in duabus subsistentiis separans ad impietatis
perfidiam cecidisse convincitur, scripta quoque Theodoreti, per quae beati Cyrilli
(Alex.) fides reprehenditur, ausu dementiae prolata refutantur. Cunctas vero
quae praefata veneranda concilia personas respuunt, respuo, quae venerantur,
amplector, quia dum universali sunt consensu sunt constituta, se et non illa
destruit, quisquis praesumit aut solvere quos religant aut ligare quos solvunt.
Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit.
1.102 Saint Grégoire I le Grand,Ep. 'O quam bona' ad Virgilium episc.
1.103 Arelat., 12 août 595
473
... Agnovi quod in Galliarum vel Germaniae partibus nullus ad sacrum ordinem
sine commodi datione perveniat. Quod si ita est, flens dico, gemens denuntio,
quia cum sacerdotalis ordo intus cecidit, foris quoque diu stare non poterit.
Scimus quippe ex Evangelio, quid Redemptor noster per semetipsum fecerit, quia
ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit (Cf. Mt 21, 12). Columbas enim vendere est de Spiritu Sancto, quem Deus omnipotens
consubstantialem sibi per impositionem manuum hominibus tribuit, commodum
temporale percipere. Ex quo, ut praedixi, malo iam innuitur, quid sequatur,
quia qui in templo Dei columbas vendere praesumpserunt, eorum, Deo iudice,
cathedrae ceciderunt. - Qui videlicet error in subditis cum augmento
propagatur. Nam ipse quoque, qui pretio ad sacrum honorem (ordinem) perducitur,
iam in ipsa provectus sui radice vitiatus, paratior est aliis venumdare quod
emit. Et ubi est quod scriptum est: 'Gratis accepistis, gratis date' (Mt 10,
8)? Et cum prima contra sanctam Ecclesiam simoniaca haeresis sit exorta, cur
non perpenditur, cur non videtur, quia eum, quem quis cum pretio ordinat,
provehendo agit, ut haereticus fait?
1.104 Saint Grégoire I le Grand, Ep. 'Sicut aqua' ad Eulogium patr.
1.105 Alexandr., août 600
474 248
De eo ..., quod scriptum est, quia 'diem et horam neque Filius neque angeli
sciunt' (cf. Mc 13, 32), omnino recte vestra sanctitas sensit, quoniam non ad
eundem Filium iuxta hoc quod caput est, sed iuxta corpus eius quod nos sumus,
est certissime referendum. Qua de re multis in locis
Augustinus eo sensu utitur. Dicit quoque et aliud, quod de eodem Filio possit
intelligi, quia omnipotens Deus aliquando more loquitur humano, sicut ad
Abraham dicit: 'Nunc cognovi, quia times Deum (cf. Gn 22, 12), non quia se Deus
tunc timeri cognoverit, sed quia tunc eundem Abraham fecit agnoscere, quia Deum
timeret. Sicut enim nos diem laetum dicimus, non quod ipse dies laetus sit, sed
quia nos laetos facit, ita et omnipotens Filius nescire se dicit diem, quem
nesciri facit, non quod ipse nesciat, sed quia hunc sciri minime permittat.
475 248
Unde et Pater solus dicitur scire, quia consubstantialis et Filius ex eius
natura, qua est super angelos, habet ut hoc sciat, quod angeli ignorant. Unde
et hoc intelligi subtilius potest, quia incarnatus Unigenitus factusque pro
nobis homo perfectus in natura quidem humanitatis novit diem et horam iudicii,
sed tamen hunc non ex natura humanitatis novit. Quod ergo in ipsa novit, non ex
ipsa novit, quia Deus homo factus diem et horam iudicii per deitatis suae
potentiam novit. ... Itaque scientiam, quam ex humanitatis natura non habuit,
ex qua cum angelis creatura fuit, hanc se cum angelis, qui creaturae sunt,
habere denegavit. Diem ergo et horam iudicii scit Deus et homo; sed ideo, quia
Deus est homo.
476 248
Res autem valde manifesta est, quia quisquis Nestorianus non est, Agnoita esse
nullatenus potest. Nam qui ipsam Dei Sapientiam fatetur
incarnatam, qua mente valet dicere esse aliquid, quod Dei Sapientia ignoret ? Scriptum est : 'In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
Deus erat Verbum. Omnia per ipsum facta sunt' (Jo 1,13).
Si omnia, procul dubio etiam dies iudicii et hora. Quis ergo ita desipiat, ut
dicere praesumat, quia Verbum Patris fecit quod ignorat? Scriptum quoque est:
Sciens Iesus, quia omnia dedit ei Pater in manus (Jo 13,3). Si omnia, profecto
et iudicii diem et horam. Quis ergo ita stultus est, ut dicat, quia accepit
Filius in manibus quod nescit? De eo vero loco, in quo mulieribus de Lazaro
dicit: 'Ubi posuistis eum?' (Jo 11,34), ipsa specialiter sensimus, quae
sensistis, quia si negant scisse Dominum, ubi fuerat Lazarus sepultus, atque
ideo requisisse, procul dubio compelluntur fateri quia nescivit Dominus, in
quibus locis se Adam et Eva post culpam absconderant, cum in paradiso dixit:
'Adam, ubi es?' (cf. Gn 3, 9), aut cum Cain corripit
dicens: 'Ubi est Abel frater tuus?' (Gn 4, 9). Qui si nesciebat, cur protinus
adiunxit: 'Sanguis fratris tui de terra clamat ad me'?
1.106 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Litterarum tuarum primordia' ad
1.107 Serenum episc. Massiliensem, octobre 600
477 Perlatum ... ad Nos fuerat, quod ... Sanctorum imagines sub hac
quasi excusatione, ne adorari debuissent, confringeres (confregeris ). Et
quidem quia eas adorari vetuisses, omnino laudamus; fregisse vero
reprehendimus.... Aliud est enim, picturam adorare, aliud, (per) picturae
historia (historiam) quid sit adorandum, addiscere. Nam quod legentibus
scriptura, hoc idiotis praestat pictura cernentibus. quia in ipsa (etiam)
ignorantes vident quod (quid) sequi debeant, in ipsa legunt qui litteras
nesciunt; unde (et) praecipue gentibus pro lectione pictura est.... Si quis
imagines facere voluerit, minime prohibe, adorare (adorari) vero imagines
omnimodis devita (modis omnibus veta). Sed hoc sollicite fraternitas tua
admoneat, ut ex visione rei gestae ardorem compunctionis percipiant et in
adoratione solius omnipotentis sanctae Trinjtatis humiliter prosternantur.
1.108 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Quia caritati nihil' ad episcopos
1.109 Iberiae (Georgiae), vers le 22 juin 601
478 249 Ab antiqua Patrum institutione didicimus, ut quilibet apud
haeresim in Trinitatis nomine baptizantur, cum ad sanctam Ecclesiam redeunt,
aut unctione chrismatis aut impositione manus aut sola professione fidei ad
sinum matris Ecclesiae revocentur. Unde Arianos per impositionem manus
Occidens, per unctionem vero sancti chrismatis ad ingressum Ecclesiae
catholicae Oriens reformat. Monophysitas vero et alios ex sola vera confessione
recipit, quia sanctum baptisma, quod sunt apud haereticos consecuti, tunc in
eis vires emundationis accipit, cum vel illi per impositionem manus Spiritum
Sanctum acceperint vel isti per professionem verae fidei sanctae et universalis
Ecclesiae visceribus fuerint uniti. Hi vero haeretici, qui in Trinitatis nomine
minime baptizantur, sicut sunt Bonosiaci et Catafrigae, quia et illi Christum
Dominum non credunt et isti Sanctum Spiritum perverso sensu esse quendam pravum
hominem Montanum credunt, ... cum ad sanctam Ecclesiam veniunt, baptizantur,
quia baptisma non fuit, quod in errore positi in sanctae Trinitatis nomine
minime perceperunt. Nec potest hoc ipsum iteratum dici baptisma, quod, sicut
dictum est, in Trinitatis nomine non erat datum.... Absque ulla dubitatione eos
(scl. Nestorianos reversos) Sanctitas vestra, servatis eis propriis ordinibus,
in suo coetu recipiat, ut, dum ... per mansuetudinem nullam eis contrarietatem
vel difficultatem de propriis suis ordinibus facitis, eos ab antiqui hostis ore
rapiatis.
479 250
Non autem prius in utero Virginis caro concepta est, et postmodum divinitas
venit in carne; sed mox (ut) Verbum venit in utero (uterum), mox Verbum,
servata propriae virtute naturae, factum est caro.... Nec ante conceptus et
postmodum unctus est; sed hoc ipsum de Spiritu Sancto ex carne Virginis concipi
a Sancto Spiritu ungueri (ungi) fuit.
1.110 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Qui sincera' ad Paschasium
1.111 episc. Neapolit., Novembre 602
480
Qui sincera intentione extraneos ad christianam religionem, ad fidem cupiunt
rectam adducere, blandimentis debent, non asperitatibus, studere, ne quorum
mentem reddita plana (ad planum) ratio poterat provocare, pellat procul
adversitas. Nam quicumque aliter agunt et eos sub hoc velamine a consueta ritus
sui volunt cultura suspendere, suas illi magis quam Dei probantur causas
attendere. Iudaei siquidem Neapolim habitantes questi Nobis sunt asserentes,
quod quidam eos a quibusdam feriarum suarum solemnibus irrationabiliter
nitantur arcere, ne illis sit licitum, festivitatum suarum solemnia colere,
sicut eis nunc usque et parentibus eorum longis retro temporibus licuit
observare vel colere. Quod si ita se veritas habet, supervacuae rei videntur
operam adhibere. Nam quid utilitatis est, quando, etsi contra longum usum
fuerint vetiti, ad fidem illis et conversionem nihil proficit ? Aut cur
Iudaeis, qualiter caeremonias suas colere debeant, regulas ponimus, si per hoc
eos lucrari non possumus? Agendum ergo est, ut ratione potius et mansuetudine
provocati sequi nos velint, non fugere, ut eis ex eorum Codicibus ostendentes
quae dicimus ad sinum matris Ecclesiae Deo possimus adiuvante convertere.
Itaque fraternitas tua eos monitis quidem, prout potuerit Deo adiuvante, ad
convertendum accendat et de suis illos solemnitatibus inquietari denuo non
permittat, sed omnes festivitates feriasque suas, sicut hactenus ... tenuerunt,
liberam habeant observandi celebrandique licentiam.
1.112 Concile de Tolede IV, commencé le 5 décembre 638
485 (cap.1) Secundum divinas Scripturas et doctrinam, quam a sanctis
Patribus accepimus, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unius deitatis atque
substantiae confitemur; in personarum diversitate trinitatem credentes, in
divinitate unitatem praedicantes, nec personas confundimus nec substantiam
separamus. Patrem a nullo factum vel genitum dicimus, Filium a Patre non factum
sed genitum asserimus, Spiritum vero Sanctum nec creatum nec genitum, sed
procedentem ex Patre et Filio profitemur, ipsum autem Dominum nostrum Jesum
Christum Filium Dei et creatorem omnium, ex substantia Patris ante saecula
genitum, descendisse ultimo tempore pro redemptione mundi a Patre, qui numquam
desiit esse cum Patre; incarnatus est enim ex Spiritu Sancto et sancta gloriosa
Dei genitrice virgine Maria et natus ex ipsa solus; idem Christus Dominus Iesus
unus de sancta Trinitate anima et carne perfectum sine peccato suscipiens
hominem, manens quod erat, assumens quod non erat, aequalis Patri secundum
divinitatem, minor Patri secundum humanitatem, habens in una persona duarum
naturarum proprietates; naturae enim in illo duae, Deus et homo, non autem duo
filii et dii duo, sed idem una persona in utraque natura; perferens passionem
et mortem pro nostra salute, non in virtute divinitatis, sed in infirmitate
humanitatis, descendit ad inferos, ut sanctos, qui ibidem tenebantur, erueret,
devictoque mortis imperio resurrexit; assumptus deinde in caelos venturus est
in futuro ad iudicium vivorum et mortuorum; cuius morte et sanguine mundati remissionem
peccatorum consecuti sumus, resuscitandi ab eo in die novissima in ea qua nunc
vivimus carne et in ea qua resurrexit idem Dominus forma, percepturi ab ipso,
alii pro iustitiae meritis vitam aeternam, alii pro peccatis supplicii aeterni
sententiam. - Haec est catholicae Ecclesiae fides, hanc confessionem
conservamus atque tenemus, quam quisquis firmissime custodierit perpetuam
salutem habebit.
486 (cap. 17)
Apocalypsim librum multorum conciliorum auctoritas et synodica sanctorum
praesulum Romanorum decreta Iohannis Evangelistae esse perscribunt (prae-) et
inter divinos libros recipiendum constituerunt, et quia (quam)plurimi sunt, qui
eius auctoritatem non recipiunt arque (eumque) in ecclesia Dei praedicare
contemnunt. Si quis eum deinceps aut non receperit aut a Pascha usque ad
Pentecosten Missarum tempore in ecclesia non praedicaverit, excommunicationis
sententiam habebit.
1.113 Honorius I, Ep. 'Scripta fraternitatis' ad Sergium patr., 634
487 251
... Duce Deo perveniemus usque ad mensuram rectae fidei, quam apostoli
veritatis Scripturarum sanctarum funiculo extenderunt: Confitentes Dominum
Iesum Christum, mediatorem Dei et hominum (cf. 1 Tim 2, 5), operatum divina
media humanitate Verbo Dei naturaliter (gr.: hypostatice) unita, eundemque
operatum humana ineffabiliter atque singulariter assumpta carne (gr.: in-)
discrete, inconfuse atque inconvertibiliter plena divinitate..., ut nimirum
stupenda mente mirabiliter manentibus utrarumque naturarum differentiis
cognoscatur (caro passibilis divinitati) uniri ... Unde et unam voluntatem
fatemur Domini nostri Iesu Christi, quia profecto a divinitate assumpta est
nostra natura, non culpa; illa profecto, quae ante peccatum creata est, non
quae post praevaricationem vitiata. Christus enim ... sine peccato conceptus de
Spiritu Sancto etiam absque peccato est partus de sancta et immaculata Virgine
Dei genitrice, nullum experiens contagium vitiatae naturae... Nam lex alia in
membris, aut voluntas diversa non fuit vel contraria Salvatori, quia super
legem natus est humanae condicionis... Quia Dominus Iesus Christus, Filius ac
Verbum Dei, 'per quem facta sunt omnia' (Jo 1,3), ipse sit unus operator
divinitatis atque humanitatis, plenae sunt sacrae litterae luculentius
demonstrantes. Utrum autem propter opera divinitatis et humanitatis, una an
geminae operationes debeant derivatae dici vel intelligi, ad nos ista pertinere
non debent; reliquentes ea grammaticis, qui solent parvulis exquisita derivando
nomina venditare. Nos enim non unam operationem vel duas Dominum Iesum Christum
eiusque Sanctum Spiritum sacris litteris percepimus, sed multiformiter
cognovimus operatum.
488 252
... Quantum ad dogma ecclesiasticum pertinet, quae tenere vel praedicare
debemus propter simplicitatem hominum et amputandas inextricabiles quaestionum
ambages..., non unam vel duas operationes in mediatore Dei et hominum definire,
sed utrasque naturas in uno Christo unitate naturali copulatas, cum alterius
communicatione operantes atque operatrices confiteri debemus, et divinam
quidem, quae Dei sunt, operantem, et humanam, quae carnis sunt, exsequentem non
divise, neque confuse, aut convertibiliter, Dei naturam in hominem et humanam
in Deum conversam edocentes: sed naturarum differentias integras confitentes. .
. Auferentes ergo. . . scandalum novellae adinventionis, non nos oportet unam
vel duas operationes definientes praedicare; sed pro una, quam quidam dicunt,
operatione oportet nos unum operatorem Christum Dominum in utrisque naturis
veridice confiteri: et pro duabus operationibus, ablato geminae operationis
vocabulo, ipsas potius duas naturas, i. e. divinitatis et carnis assumptae, in
una persona unigeniti Dei Patris inconfuse, indivise, atque inconvertibiliter
nobiscum praedicare propria operantes.
1.114 Concile de Tolede VI, commencé le 9 janvier 638
490 Credimus et confitemur sacratissimam et omnipotentissimam Trinitatem,
Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, unum Deum solum non solitarium, unius
essentiae, virtutis, potestatis, maiestatis uniusque naturae, discretam
inseparabiliter personis, indiscretam essentialiter substantia deitatis
creatricem omnium creaturarum; Patrem ingenitum, increatum, fontem et originem
totius divinitatis; Filium a Patre intemporaliter ante omnem creaturam sine
initio genitum, non creatum; nam nec Pater umquam sine Filio nec Filius
exsistit sine Patre, sed tamen Filius Deus de Patre Deo, non Pater Deus de
Filio Deo, Pater Filii non Deus de Filio; ille autem Filius Patris et Deus de
Patre, per omnia coaequalis Patri, Deus verus de Deo vero; Spiritum vero
Sanctum neque genitum neque creatum, sed de Patre Fllioque procedentem
utriusque esse Spiritum; ac per hoc substantialiter unum sunt, quia et unus ab
utroque procedit. In hac autem Trinitate tanta est
unitas substantiae, ut pluralitate careat et aequalitatem teneat, nec minor in
singulis quam in omnibus, nec maior in omnibus quam in singulis maneat
personis.
491 Ex
his igitur tribus divinitatis personis solum Filium fatemur ad redemptionem
humani generis propter culparum debita, quae per inoboedientiam Adae originaliter
et nostro libero arbitrio contraxeramus, resolvenda, a secreto Patris arcanoque
prodiisse, et hominem sine peccato de sancta semper virgine Maria assumpsisse,
ut idem Filius Dei Patris esset filius hominis, Deus perfectus et homo
perfectus ut homo et Deus esset unus Christus naturis in duabus, in persona
unus, ne quaternitas trinitati accederet, si in Christo persona geminata esset.
Ergo a Patre et Spiritu Sancto inseparabiliter discretus est persona, ab homine
autem assumpto natura; item cum eodem homine unus exstat persona, cum Patre et
Spirito Sancto natura, ac sicut diximus, ex duabus naturis et una persona unus
est Dominus noster Jesus Christus in forma divinitatis aequalis Patri, in forma
servi minor Patre; hinc enim est vox eius in Psalmo (21, 11 ): 'De ventre
matris meae Deus meus es tu'. Natus itaque a Deo sine matre, natus a virgine
sine patre solus, 'Verbum caro factum est et habitavit in nobis' (Jo 1,14); et
cum tota cooperata sit Trinitas formationem suscepti hominis, quoniam
inseparabilia sunt opera Trinitatis, solus tamen accepit hominem in
singularitate personae, non in unitate divinae naturae, in id quod est proprium
Filii, non quod commune Trinitati; nam si naturam hominis Deique alteram in
altera confudisset, tota Trinitas corpus assumpsisset, quoniam constat naturam
Trinitatis esse unam, non tamen personam.
492 Hic
igitur Dominus Jesus Christus missus a Patre, suscipiens quod non erat, nec
amittens quod erat, inviolabilis de suo, mortalis de nostro, venit in hunc
mundum peccatores salvos facere et credentes iustificare, faciensque mirabilia,
traditus est propter delicta nostra, mortuus est propter expiationem nostram,
resurrexit propter iustificationem nostram, cuius livore sanati (Is 53, 5),
cuius morte Deo Patri reconciliati, cuius resurrectione sumus resuscitati, quem
etiam venturum in fine exspectamus saeculorum et cum resurrectione omnium
aequissimo suo iudicio redditurum iustis praemia et impiis poenas.
493
Ecclesiam quoque catholicam credimus sine macula in opere et absque ruga (cf.
Eph 5, 23-27) in fide corpus eius esse, regnumque habituram cum capite suo
omnipotente Christo Iesu, postquam hoc corruptibile induerit incorruptionem et
mortale immortalitatem (l Cor 15, 53) 'ut sit Deus omnia in omnibus' (ib. 15,
28 ). Hac fide corda purificantur (cf. Act 15, 9), hac haereses exstirpantur,
in hac omnis Ecclesia collocata iam in regno caelesti et degens in saeculo
praesenti gloriatur, et non est in alia fide salus: 'Nec enim nomen aliud est
sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri' (Act 4,12).
1.115 Jean IV, Ep. 'Dominus qui dixit' ad Constantinum III imp.
1.116 (Apologia pro Honorio papa), 641
496 253 Sergius rev. mem. patriarcha praedicto sanctae record.
Romanae urbis pontifici (Honorio) significavit, quod quidam in Redemptore
nostro Domino Iesu Christo duas contrarias dicerent voluntates; quo praefatus
papa comperto rescripsit ei, quia Salvator noster, sicut esset monadicus unus,
ita et mirabiliter super omne genus hominum conceptus et natus esset. Ex sancta
quoque ipsius incarnata dispensatione docebat, quia Redemptor noster, sicut
esset Deus perfectus, ita esset et homo perfectus: ut, quam primus homo per
praevaricationem amisit, sine aliquo peccato natus primae imaginis nobilem
originem renovaret. Natus ergo est secundus Adam nullum habens nascendo vel cum
hominibus conversando peccatum; etenim Verbum caro factum in similitudine
carnis peccati omnia nostra suscepit, nullum reatus vitium ferens ex traduce
praevaricationis exortum...
Ergo unus et solus est sine peccato mediator Dei et
hominum homo Christus Iesus (cf. I Tim 2,5), qui in mortuis liber conceptus et
natus est. In dispensatione itaque sanctae carnis suae duas numquam habuit
contrarias voluntates, nec repugnavit voluntati mentis eius voluntas carnis
ipsius.... Unde scientes, quod nullum in eo, cum nasceretur et conversaretur,
esset omnino peccatum, decenter dicimus et veraciter confitemur, unam
voluntatem in sanctae ipsius dispensationis humanitate, et non duas contrarias
mentis et carnis praedicamus, secundum quod quidam haeretici velut in puro
homine delirare noscuntur.
497 253
Secundum hunc igitur modum ... (Honorius papa Sergio) scripsisse dignoscitur,
quia in Salvatore nostro duae voluntates contrariae, i. e. in membris ipsius
(cf. Rom 7, 23), penitus non consistunt, quoniam nihil vitii traxit ex praevaricatione
primi hominis.... Sed ne quis nonnumquam minus intellegens reprehendat,
quamobrem de humana tantum natura, et non etiam de divina natura, (Honorius)
docere sciatur: . . . debet qui super hoc ambigit scire, quoniam ad hoc facta
est responsio ad iam dicti patriarchae interrogationem. Praeterea et hoc fieri
solet, ut scilicet ubi est vulnus, ibi medicinale occurrat auxilium. Nam et
beatus Apostolus hoc saepe fecisse dignoscitur, se secundum auditorum
consuetudinem praeparans; et aliquando quidem de suprema natura docens, de
humana penitus tacet; aliquando vero de humana dispensatione disputans,
mysterium divinitatis eius non tangit...
498 Praedictus
ergo decessor meus docens de mysterio incarnationis Christi dicebat, non fuisse
in eo, sicut in nobis peccatoribus, mentis et carnis contrarias voluntates.
Quod quidam ad proprium sensum convertentes, divinitatis eius et humanitatis
unam eum voluntatem docuisse suspicati sunt, quod veritati omnimodis est
contrarium.
1.117 Concile du Latran, 5-31 octobre 649, sous saint Martin I
500 et duas eiusdem sicuti naturas unitas inconfuse, ita et duas naturales
voluntates, divinam et humanam, in approbatione perfecta et indiminuta eundem
veraciter esse perfectum Deum et hominem perfectum secundum veritatem, eundem
atque unum Dominum nostrum et Deum Iesum Christum, utpote volentem et operantem
divine et humane nostram salutem, (dein continuatur Symb. Chalc.: cf DS 302; le
présent passage est inséré entre 'Jesum Christum:' et 'sicut ante prophetae')
1.118 Canones
1.119
501 254 Can 1. Si quis secundum sanctos Patres non
confitetur proprie et veraciter Patrem et Filium et Spiritum Sanctum,
trinitatem in unitate et unitatem in trinitate, hoc est, unum Deum in tribus
subsistentiis consubstantialibus et aequalis gloriae, unam eandemque trium
deitatem, naturam, substantiam, virtutem, potentiam, regnum, imperium, voluntatem,
operationem, inconditam. sine initio, incomprehensibilem, immutabilem,
creatricem omnium et protectricem (...), condemnatus sit.
502 Can.2. Si quis sec. sanctos Patres non
confitetur proprie et secundum veritatem ipsum unum sanctae et consubstantialis
et venerandae Trinitatis Deum Verbum e caelo descendisse, et incarnatum ex
Spiritu Sancto et Maria semper virgine, et hominem factum, crucifixum carne,
propter nos sponte passum sepultumque, et resurrexisse tertia die, et
ascendisse in caelos, atque sedentem in dextera Patris, et venturum iterum cum
gloria paterna cum assumpta ab eo atque animata intellectualiter carne eius,
judicare vivos et mortuos, condemnatus sit.
503 256 Can. 3. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem Dei genitricem sanctam
semperque Virginem et immaculatam Mariam, utpote ipsum Deum Verbum specialiter
et veraciter, qui a Deo Patre ante omnia saecula natus est, in ultimis
saeculorum absque semine concepisse ex Spiritu Sancto, et incorruptibiliter eam
(eum?) genuisse, indissolubili permanente et post partum eiusdem virginitate,
condemnatus sit (v.D.218).
504 257 Can.4. Si quis sec. s. patres non
confitetur... ipsius et unius Domini nostri et Dei Jesu Christi duas
nativitates, tam ante saecula ex Deo et Patre incorporaliter et
sempiternaliter, quamque de sancta virgine semper Dei genitrice Maria
corporaliter in ultimis saeculorum, atque unum eundemque Dominum nostrum Jesum
Christum consubstantialem Deo et Patri secundum deitatem, et consubstantialem
homini et matri secundum humanitatem, atque eundem passibilem carne et
impassibilem deitate, circumscriptum corpore, incircumscriptum deitate, eundem
inconditum et conditum, terrenum et caelestem, visibilem et intelligibilem,
capabilem et icapabilem, ut toto homine eodemque et Deo totus homo
reformaretur, qui sub peccato cecidit, condemnatus sit.
505 258 Can.5. Si quis sec. s. Patres non
confitetur... unam naturam Dei Verbi incarnatam, per hoc quod incarnata dicitur
nostar substantia perfecte in Christo Deo et indiminute, absque tantummodo
peccato significata, condemnatus sit.
506 259 Can. 6: Si quis secundum
sanctos Patres non confitetur proprie et secundum veritatem, ex duabus et in
duabus naturis substantialiter unitis inconfuse et indivise unum eundemque esse
Dominum et Deum Jesum Christum, condemnatus sit.
507 260 Can. 7. Si quis secundurn sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem substantialem differentiam
naturarum inconfuse et indivise in eo salvatam, condemnatus sit (v. D. 148).
508 261 Can. 8: Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem naturarum substantialem
unitionem indivise et inconfuse in eo cognitam, condemnatus sit.
509 262 Can. 9. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem naturales proprietates
deitatis eius et humanitatis indiminute in eo et sine deminoratione salvatas,
condemnatus sit.
510 263 Can. 10. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem duas unius eiusdemque
Christi Dei nostri voluntates cohaerenter unitas, divinam et humanam, ex hoc
quod per utramque eius naturam voluntarius naturaliter idem consistit nostrae
salutis (addunt editores: operator), condemnatus sit.
511 264 Can. 11. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem duas unius eiusdemque
Christi Dei nostri operationes cohaerenter unitas, divinam et humanam, ab eo
quod per utramque eius naturam operator naturaliter idem exsistit nostrae
salutis, condemnatus sit.
512 265 Can. 12. Si quis secundum
scelerosos haereticos unam Christi Dei nostri voluntatem confitetur et unam
operationem, in peremptionem sanctorum Patrum confessionis, et abnegationem
eiusdem Salvatoris nostri dispensationis, condemnatus sit.
513 266 Can. 13. Si quis secundum
scelerosos haereticos in Christo Deo in unitate substantialiter salvatis et a
sanctis Patribus nostris pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus
operationibus, divina et humana, contra doctrinam Patrum, et unam voluntatem
atque unam operationem confitetur, condemnatus sit.
514 267 Can. 14. Si quis secundum
scelerosos haereticos cum una voluntate et una operatione, quae ab haereticis
impie confitetur, et duas voluntates pariterque et operationes, hoc est,
divinam et humanam, quae in ipso Christo Deo in unitate salvantur, et a sanctis
Patribus orthodoxe in ipso praedicantur, denegat et respuit, condemnatus sit.
515 268 Can. 15. Si quis secundum
scelerosos haereticos deivirilem operationem, quod Graeci dicunt theandriken,
unam operationem insipienter suscipit, non autem duplicem esse confitetur
secundum sanctos Patres, hoc est divinam et humanam, aut ipsam deivirilis quae
posita est, novam vocabuli dictionem unius esse designativam, sed non utriusque
mirificae et gloriosae unitionis demonstrativam, condemnatus sit.
516 269 Can. 16. Si quis secundum
scelerosos haereticos in peremptione salvatis in Christo Deo essentialiter in
unitione, et (a) sanctis Patribus pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus
operationibus, hoc est, divina et humana, dissensiones et divisiones
insipienter mysterio dispensationis eius innectit, et propterea evangelicas et
apostolicas de eodem Salvatore voces non uni eidemque personae et essentialiter
tribuit eidem ipsi Domino et Deo nostro Jesu Christo secundum beatum Cyrillum,
ut ostendatur Deus esse et homo idem naturaliter, condemnatus sit.
517 270 Can. 17. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem omnia, quae tradita sunt et
praedicata sanctae catholicae et apostolicae Dei Ecclesiae, perindeque a
sanctis Patribus et venerandis universalibus quinque Conciliis usque ad unum
apicem verbo et mente, condemnatus sit.
518 271 Can. 18. Si quis sec. s. Patres
consonanter nobis pariterque fide non respuit et anathematizat anima et ore omnes,
quos respuit et anathematizat nefandissimos haereticos cum omnibus impiis eorum
conscriptis usque ad unum apicem sancta Dei Ecclesia catholica et apostolica,
hoc est, sanctae et universales quinque Synodi et consonanter omnes probabiles
Ecclesiae Patres,
519 271 (Can. 18. Si quis sec. s. Patres
consonanter nobis pariterque fide non respuit et anathematizat anima et ore
omnes...) - id est, Sabellium, Arium, Eunomium, Macedonium, Apollinarem.
Polemonem, Eutychen, Dioscurum, Timotheum Aelurum, Severum, Theodosium,
Colluthum, Themistium, Paulum Samosatenum, Diodorum, Theodorum, Nestorium,
Theodulum Persam, Origenem, Didymum, Evagrium, et compendiose omnes reliquos
haereticos (Commemorantur insuper Monotheletae Theodorus episc. Pharanitanus,
Cyrus patr. Alex., Sergius patr. C'politanus eiusque successores Pyrrhus et
Paulus, edictum Heraclii imp., " Ecthesis " a Sergio in favorem
monotheletismi compositum (a. 638) et Constantini III (alias Constantis II
appellati) " Typus " quo " Ecthesis " quidem revocata doctrina
vero dyotheletica taciturnitate constricata est) -
520 272 Si quis igitur, iuxta quod dictum
est, consonanter nobis omnia haec impiissima haereseos illorum dogmata, et ea,
quae pro illis aut in definitione eorum a quolibet impie conscripta sunt, et
denominatos haereticos, Theodorum dicimus, Cyrum et Sergium, Pyrrhum et Paulum,
non respuit et anathematizat, utpote catholicae Ecclesiae rebelles exsistentes:
aut si quis aliquem de his, qui ab illis vel similibus eorum in scripto vel
sine scripto quocunque modo vel loco aut tempore temere depositi sunt aut
condemnati, utpote similia eis minime credentem, sed sanctorum Patrum nobiscum
confitentem doctrinam, uti condemnatum habet aut omnino depositum, sed non
arbitratur huiusmodi quicunque fuerit, hoc est, sive episcopus, aut presbyter,
vel diaconus, sive alterius cuiuscunque ecclesiastici ordinis, aut monachus,
vel laicus, pium et orthodoxum et catholicae Ecclesiae propugnatorem, atque in
ipso firmius consolidatum, in quo vocatus est a Domino ordine, illos autem
impios atque detestabilia eorum pro hoc iudicia, vel sententias vacuas et
invalidas atque infirmas, magis autem profanas et exsecrabiles vel reprobabiles
arbitratur, huiusmodi condemnatus sit.
521 273 Can. 19. Si quis ea, quae
scelerosi haeretici sapiunt, indubitanter professus atque intelligens, per
inanem proterviam dicit haec pietatis esse dogmata, quae tradi derunt ab initio
speculatores et ministri verbi, hoc est dicere, sanctae et universales quinque
Synodi, calumnians utique ipsos sanctos Patres et memoratas sanctas quinque
Synodos, in deceptione simplicium, vel susceptione suae profanae perfidiae,
huiusmodi condemnatus sit.
522 274 Can. 20. Si quis secundum
scelerosos haereticos quocunque modo, aut verbo, aut tempore, aut loco terminos
removens illicite, quos posuerunt firmius sancti catholicae Ecclesiae Patres
(Prov22, 28), id est, sanctae et universales quinque Synodi, novitates temere
exquirere, et fidei alterius expositiones, aut libellos, aut epistolas, aut
conscripta, aut subscriptiones, aut testimonia falsa, aut synodos, aut gesta
monumentorum, aut ordinationes vacuas ecclesiasticae regulae incognitas aut
loci servaturas incongruas et irrationabiles, et compendiose, si quid aliud
impiissimis haereticis consuetum est agere, per diabolicam operationem tortuose
et callide agit contra pias orthodoxorum catholicae Ecclesiae, hoc est dicere,
paternas eius et synodales praedicationes, ad eversionem sincerissimae in
Dominum Deum nostrum confessionis, et usque in finem sine poenitentia permanet
haec impie agens, huiusmodi in saecula saeculorum condemnatus sit, " et
dicat omnis populus: fait fait " (Ps 105, 48).
Concile
de Tolede XI, commencé le 7 novembre 675; Symbole
525 275
(1) Confitemur et credimus sanctam atque ineffabilem Trinitatem, Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum, unum Deum naturaliter esse unius substantiae, unius
naturae, unius quoque maiestatis atque virtutis.
(2) Et Patrem quidem non genitum, non creatum, sed ingenitum profitemur. Ipse
enim a nullo originem ducit, ex quo et Filius nativitatem et Spiritus Sanctus
processionem accepit. Fons ergo ipse et origo est totius divinitatis.
(3) Ipse quoque Pater est essentiae suae qui de ineffabili substantia Filium
(al.: Pater, essentia quidem ineffabilis, substantiae suae Filium)
ineffabiliter genuit nec tamen aliud quam quod ipse est, genuit: Deus Deum, lux
lucem; ab ipso est ergo " omnis paternitas in caelo et in terra "
(Eph 3,15).
526 276
(4) Filium quoque de substantia Patris sine initio ante saecula natum,
nec tamen factum esse fatemur: quia nec Pater sine Filio, nec Filius aliquando
exstitit sine Patre.
(5) Et tamen non sicut Filius de Patre, ita Pater de Filio, quia non Pater a
Filio, sed Filius a Patre generationem accepit. Filius
ergo Deus de Patre, Pater autem Deus, sed non de Filio; Pater quidem Filii, non
Deus de Filio: ille autem Filius Patris et Deus de Patre. Aequalis
tamen per omnia Filius Deo Patri: quia nec nasci coepit aliquando, nec desiit.
(6) Hic etiam unius cum Patre substantiae creditur, propter quod et omoousioV
Patri dicitur, hoc est eiusdem cum Patre substantiae; omoV enim graece unum,
ousia vero substantia dicitur, quod utrumque coniunctum sonat 'una substantia'.
Nec enim de nihilo, neque de aliqua alia substantia, sed de Patris utero, id
est, de substantia eius idem Filius genitus vel natus esse credendus est.
(7) Sempiternus ergo Pater, sempiternus et Filius. Quod si semper Pater fuit,
semper habuit Filium, cui Pater esset: et ob hoc Filium de Patre natum sine initio
confitemur.
(8) Nec enim eundem Filium Dei, pro eo, quod de Patre sit genitus, desectae
naturae portiunculam nominamus; sed perfectum Patrem, perfectum Filium sine
diminutione, sine desectione genuisse asserimus, quia solius divinitatis est
inaequalem Filium non habere.
(9) Hic etiam Filius Dei natura est Filius, non adoptione, quem Deus Pater nec
voluntate nec necessitate genuisse credendus est; quia nec ulla in Deo
necessitas capit (al. cadit), nec voluntas sapientiam praevenit.
527 277
(10) Spiritum quoque Sanctum, qui est tertia in Trinitate
persona, unum atque aequalem cum Deo Patre et Filio credimus esse Deum, unius
substantiae, unius quoque esse naturae: non tamen genitum vel creatum, sed ab
utrisque procedentem, amborum esse Spiritum.
(11) Hic etiam Spiritus Sanctus nec ingenitus nec genitus creditur: ne aut si
ingenitum dixerimus, duos Patres dicamus, aut si genitum, duos Filios
praedicare monstremur: qui tamen nec Patris tantum nec Filii tantum, sed simul
Patris et Filii Spiritus dicitur.
(12) Nec enim de Patre procedit in Filium, vel de Filio procedit ad
sanctificandam creaturam, sed simul ab utrisque processisse monstratur; quia
caritas sive sanctitas amborum esse agnoscitur.
(13) Hic igitur Spiritus Sanctus missus ab utrisque
sicut Filius (a Patre) creditur; sed minor a Patre et Filio non habetur, sicut
Filius propter assumptam carnem minorem se Patre et Spiritu Sancto esse
testatur.
528 278
(14) Haec est sanctae Trinitatis relata narratio: quae non triplex, sed
Trinitas et dici et credi debet. Nec recte dici potest, ut in uno Deo sit
Trinitas, sed unus Deus Trinitas.
(15) In relativis vero personarum nominibus Pater ad Filium, Filius ad Patrem,
Spiritus Sanctus ad utrosque refertur: quae cum relative tres personae
dicantur, una tamen natura vel substantia creditur
(16) Nec sicut tres personas, ita tres substantias praedicamus, sed unam
substantiam tres autem personas.
(17) Quod enim Pater est, non ad se, sed ad Filium est; et quod Filius est, non
ad se, sed ad Patrem est; similiter et Spiritus Sanctus non ad se, sed ad
Patrem et Filium relative refertur: in eo quod Spiritus Patris et Filii
praedicatur.
(18) Item cum dicimus Deum (" Deus "), non ad aliquid dicitur, sicut
Pater ad Filium vel Filius ad Patrem vel Spiritus Sanctus ad Patrem et Filium,
sed ad se specialiter dicitur Deus.
529 279
(19) Nam et si de singulis personis interrogemur, Deum necesse est fateamur.
Deus ergo Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus singulariter dicitur: nec
tamen tres dii, sed unus est Deus.
(20) Item et Pater omnipotens et Filius omnipotens et Spiritus Sanctus
omnipotens singulariter dicitur: nec tamen tres omnipotentes, sed unus
omnipotens, sicut et unum lumen, unumque principium praedicatur.
(21) Singulariter ergo, et unaquaeque persona plenus Deus et totae tres
personae unus Deus confitetur (sic!) et creditur: una illis vel indivisa atque
aequalis Deitas, maiestas sive potestas, nec minoratur in singulis, nec augetur
in tribus; quia nec minus aliquid habet, cum unaquaeque persona Deus
singulariter dicitur, nec amplius, cum totae tres personae unus Deus
enuntia(n)tur.
530 280
(22) Haec ergo sancta Trinitas, quae unus et verus est Deus, nec recedit a
numero, nec capitur numero. In relatione enim personarum
numerus cernitur; in divinitatis vero substantia, quid numeratum sit, non
comprehenditur. Ergo (in) hoc solum numerum insinuant, quod ad invicem sunt et
in hoc numero carent, quod ad se sunt.
(23) Nam ita huic sanctae Trinitati unum naturale convenit nomen ut in tribus
personis non possit esse plurale. Ob hoc ergo credimus
illud in sacris litteris dictum: " Magnum Dominus noster et magna virtus
eius et sapientiae eius non est numerus " (Ps 146, 5).
(24) Nec quia tres has personas esse diximus unum Deum, eundem esse Patrem quem
Filium, vel esse Filium eum, qui est Pater, aut eum, qui Spiritus Sanctus est,
vel Patrem vel Filium dicere poterimus.
(25) Non enim ipse est Pater qui Filius, nec Filius ipse qui Pater, nec
Spiritus Sanctus ipse qui est vel Pater vel Filius, cum tamen ipsum sit Pater
quod Filius, ipsum Filius quod Pater, ipsum Pater et Filius quod Spiritus
Sanctus: id est, natura unus Deus.
(26) Cum enim dicimus non ipsum esse Patrem quem Filium, ad personarum
distinctionem refertur. Cum autem dicimus ipsum esse Patrem quod Filium, ipsum
Filium quod Patrem, ipsum Spiritum Sanctum quod Patrem et Filium, ad naturam,
qua Deus est, vel substantiam pertinere monstratur, quia substantia unum sunt:
personas enim distinguimus, non deitatem separamus.
531 (27)
Trinitatem igitur in personarum distinctione agnoscimus, unitatem propter
naturam vel substantiam profitemur, Tria ergo ista unum sunt, natura scilicet,
non persona.
(28) Nec tamen tres istae personae separabiles aesti mandae sunt, cum nulla
ante aliam, nulla post aliam, nulla sine alia vel exstitisse, vel quidpiam
operasse aliquando credatur.
(29) Inseparabiles enim inveniuntur et in eo quod sunt, et in eo quod faciunt:
quia inter generantem Patrem et generatum Filium vel procedentem Spiritum
Sanctum nullum fuisse credimus temporis intervallum, quo aut genitor genitum
aliquando praecederet, aut genitus genitori deesset, aut procedens Spiritus
Patre vel Filio posterior appareret.
(30) Ob hoc ergo inseparabilis et inconfusa haec
Trinitas a nobis et praedicatur et creditur. Tres igitur personae istae
dicuntur, iuxta quod maiores definiunt, ut agnoscantur, non ut separentur.
(31) Nam si attendamus illud, quod Scriptura sancta dicit de Sapientia: "
Splendor est lucis aeternae " (Sap 7,26): sicut splendorem luci videmus
inseparabiliter inhaerere, sic confitemur Filium a Patre separari non posse.
(32) Tres ergo illas unius atque inseparabilis naturae personas sicut non
confundimus, ita separabiles nullatenus praedicamus.
532 (33)
Quando quidem ita nobis hoc dignata est ipsa Trinitas evidenter ostendere, ut
etiam in his nominibus, quibus voluit sigillatim personas agnosci, unam sine
altera non permittat intelligi: nec enim Pater absque Filio cognoscitur, nec
sine Patre Filius invenitur.
(34) Relatio quippe ipsa vocabuli personalis personas separari vetat, quas
etiam, dum non simul nominat, simul insinuat. Nemo autem audire potest
unumquodque istorum nominum, in quo non intelligere cogatur et alterum.
(35) Cum igitur haec tria sint unum et unum tria, est tamen unicuique personae
manens sua proprietas. Pater enim aeternitatem habet sine nativitate, Filius
aeternitatem cum nativitate, Spiritus vero Sanctus processionem sine nativitate
cum aeternitate.
533 282
(36) De his tribus pesonis solam Filii personam pro liberatione humani generis
hominem verum sine peccato de sancta et immaculata Maria Virgine credimus
assumpsisse, de qua novo ordine novaque nativitate est genitus; novo ordine,
quia invisibilis divinitate, visibilis monstratur in carne; nova autem
nativitate est genitus, quia intacta virginitas et virilem coitum nescivit et
foecundatam per Spiritum Sanctum carnis materiam ministravit.
(37) Qui partus virginis nec ratione colligitur, nec exemplo monstratur; quod
si ratione colligitur, non est mirabile; si exemplo, non erit singulare.
(38) Nec tamen Spiritus Sanctus Pater esse credendus est Filii, pro eo quod
Maria eodem Spiritu Sancto obumbrante concepit: ne duos patres Filii videamur
asserere, quod utique nefas est dici.
534 283
(39) In quo mirabili conceptu, aedificante sibi Sapientia domum, " Verbum
caro factum est et habitavit in nobis " (Jo 1,14). Nec tamen Verbum ipsum
ita in carne conversum atque mutatum est, ut desisteret Deus esse, qui homo
esse voluisset; sed ita Verbum caro factum est, ut non tantum ibi sit Verbum
Dei et hominis caro, sed etiam rationalis hominis anima; atque hoc totum et
Deus dicatur propter Deum et homo propter hominem.
(40) In quo Dei Filio duas credimus esse naturas; unam
divinitatis, alteram humanitatis, quas ita in se una Christi persona univit, ut
nec divinitas ab humanitate, nec humanitas a divinitate possit aliquando
seiungi.
(41) Unde perfectus Deus, perfectus et homo in unitate personae unus (unius)
est Christus; nec tamen, quia duas diximus in Filio esse naturas, duas
causabimus in eo esse personas; ne Trinitati, quod absit, accedere videatur
quaternitas.
(42) Deus enim Verbum non accepit personam hominis, sed naturam, et in aeternam
personam divinitatis temporalem accepit substantiam carnis.
535 284
(43) Item cum unius substantiae credamus esse Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum, non tamen dicimus, ut huius Trinitatis unitatem Maria Virgo genuerit,
sed tantummodo Filium, qui solus naturam nostram in unitate personae suae
assumpsit.
(44) Incarnationem quoque huius Filii Dei tota Trinitas operasse credenda est,
quia inseparabilia sunt opera Trinitatis. Solus tamen Filius formam servi
accepit (cf Phil 2.7) in singularitate personae, non in unitate divinae
naturae, in id quod est proprium Filii, non quod commune Trinitati:
(45) quae forma illi ad unitatem personae coaptata est, id est ut Filius Dei et
Filius hominis unus sit Christus. Item idem Christus in his duabus naturis,
tribus exstat substantiis: Verbi, quod ad solius Dei essentiam referendum est,
corporis et animae, quod ad verum hominem pertinet.
536 (46)
Habet igitur in se geminam substantiam divinitatis suae et humanitatis nostrae.
(47) Hic tamen per hoc quod de Deo Patre sine initio prodiit, natus tantum,
(nam) neque factus, neque praedestinatus accipitur; per hoc tamen quod de Maria
Virgine natus est, et natus et factus et praedestinatus esse credendus est.
(48) Ambae tamen in illo generationes mirabiles, quia et de Patre ante saecula
sine matre est genitus, et in fine saeculorum de matre sine patre est
generatus; qui tamen secundum quod Deus est, creavit Mariam, secundum quod
homo, creatus est a Maria: ipse et pater Mariae matris et filius.
(49) Item per hoc quod Deus, est aequalis Patri; per hoc quod homo, minor est
Patre.
(50) Item et maior et minor seipso esse credendus est: in forma enim Dei etiam
ipse Filius se ipso maior est, propter humanitatem assumptam, qua divinitas
maior est; in forma autem servi se ipso minor est, id est, humanitate, quae
minor divinitate accipitur.
(51) Nam sicut per assumptam carnem non tantum a Patre, sed a seipso minor
accipitur, ita secundum divinitatem quae aequalis (coaequalis) est Patri, et
ipse et Pater maior est homine, quem sola Filii persona assumpsit.
537 (52) Item
in eo, quod quaeritur, utrum posset Filius sic aequalis et minor esse Spiritu
Sancto, sicut Patri nunc aequalis, nunc minor (Patre) creditur esse,
respondemus: Secundum formam Dei aequalis est Patri et Spiritui Sancto,
secundum formam servi minor est et a Patre et a Spiritu Sancto: quia nec
Spiritus Sanctus nec Deus Pater, sed sola Filii persona suscepit carnem, per
quam minor esse creditur illis personis duabus.
(53) Item hic Filius a Deo Patre et Spiritu Sanclo inseparabiliter discretus
creditur esse persona, ab homine autem assumpto (assumpta) natura. Item cum
homine exstat persona, cum Patre vero et Spiritu Sancto natura divinitatis sive
substantia.
538 (54)
Missus tamen Filius non solum a Patre, sed a Spiritu Sancto missus esse
credendus est: in eo quod ipse per prophetam dicit: 'Et nunc Dominus misit me
et Spiritus eius' (cf. Is 48,16).
(55) A seipso quoque missus accipitur: pro eo quod
inseparabilis non solum voluntas, sed operatio totius Trinitatis agnoscitur.
(56) Hic enim, qui ante saecula unigenitus est vocatus,
temporaliter primogenitus factus est: unigenitus propter deitatis substantiam,
primogenitus propter assumptae carnis naturam.
539 284
(57) In qua suscepta hominis forma juxta evangelicam veritatem sine peccato
conceptus, sine peccato natus, sine peccato mortuus creditur, qui solus pro
nobis "peccatum est factus" (cf Cor2 5.21), id est, sacrificium pro
peccatis nostris.
(58) Et tamen passionem ipsam, salva divinitate sua, pro delictis nostris
sustinuit, motique adjudicatus et cruci veram carnis mortem excepit, tertio
quoque die virtute propria sua suscitatus e sepulchro surrexit.
540 (59) Hoc
ergo exemplo Capitis nostri confitemur veram fieri resurrectionem carnis omnium
mortuorum.
(60) Nec in aÎrea vel qualibet alia carne (ut quidam delirant) surrecturos nos
credimus, sed in ista qua vivimus, consistimus et movemur.
(61) Peracto huius sanctae resurrectionis exemplo idem Dominus noster atque
Salvator paternam ascendendo sedem repetiit, de qua numquam per divinitatem
discessit.
(62) Illic ad dexteram Patris sedens, exspectatur in finem saeculorum iudex
omnium vivorum et mortuorum.
(63) Inde cum sanctis omnibus (Angelis et hominibus) veniet ad faciendum
iudicium, reddere unicuique mercedis propriae debitum, prout quisque gesserit
incorpore nositus sive bonum, sive malum (cf 2 Cor 5, 10).
(64) Ecclesiam sanctam catholicam pretio sui sanguinis
comparatam cum eo credimus in perpetuum regnaturam.
(65) Intra cuius gremium constituti unum baptisma credimus et confitemur in
remissionem omnium peccatorum. (66) Sub qua fide ct resurrectinnem mortuorum
veraciter redimus et futuri saeculi gaudia exspectamus.
(67) Hoc tantum orandum nobis est et petendum. ut, cum peracto finitoque
Judicio tradiderit Filius regnum Deo Patri (cf. I Cor 15, 24), participes nos
efficiat regni sui, ut per hanc fidem, qua illi inhaesimus, cum illo sine fine
regnemus.
541 (68) Haec est
confessionis nostrae fides exposita, per quam omnium haereticorum dogma
perimitur, per quam fidelium corda mundantur, per quam etiam ad Deum gloriose
acceditur... (ascenditur in saecula saeculorum. Amen).
1.120 Saint Agathon, Ep. 'Consideranti mihi' ad imperatores,
1.121 27 mars 680
542
Hic igitur status est evangelicae atque apostolicae fidei regularisque
traditionis, ut confitentes sanctam et inseparabilem Trinitatem, id est Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum, unius esse deitatis, unius naturae et
substantiae sive essentiae, unius eam praedicemus et naturalis voluntatis,
virtutis, operationis, dominationis, maiestatis, potestatis et gloriae. Et
quidquid de eadem sancta Trinitate essentialiter dicitur, singulari numero
tamquam de una natura trium consubstantialium personalrum comprehendamus
regulari ratione hoc instituti.
543 Cum vero
de uno earumdem trium personarum ipsius sanctae Trinitatis Filio Dei, Deo
Verbo, et de mysterio adorandae eius secundum carnem dispensationis confitemur,
omnia duplicia unius eiusdemque Domini Salvatoris nostri Iesu Christi secundum
evangelicam traditionem asserimus, id est, duas eius naturas praedicamus,
divinam scilicet et humanam, ex quibus et in quibus etiam post admirabilem
atque inseparabilem unitionem subsistit. Et unamquamque eius naturam,
proprietatem naturalem habere confitemur, et habere divinam omnia quae divina
sunt et humanam omnia quae humana sunt absque ullo peccato. Et utrasque unius
eiusdem Dei Verbi incarnati, id est, humanati, inconfuse, inseparabiliter,
immutabiliter esse cognoscimus, sola intelligentia, quae unita sunt, discernente,
propter confusionis dumtaxat errorem. Aequaliter enim et divisionis et
commistionis detestamur blasphemiam.
544 Cum duas
autem naturas duasque naturales voluntates et duas naturales operationes
confitemur in uno Domino nostro Iesu Christo, non contrarias eas nec adversas
ad alterutram dicimus ... nec tamquam separatas in duabus personis vel
subsistentiis, sed duas dicimus eundemque Dominum n. Iesum Christum, sicut
naturas, ita et naturales in se voluntates et operationes habere, divinam
scilicet et humanam: divinam quidem voluntatem et operationem habere ex aeterno
cum coessentiali Patre communem; humanam temporaliter ex nobis cum nostra
natura susceptam....
545 Porro
apostolica Christi Ecclesia... ex proprietatibus naturalibus unamquamque harum
Christi naturarum perfectam esse cognoscit, et quidquid ad proprietates
naturarum pertinet, duplicia omnia confitetur, quia ipse Dn. n. Iesus Christus
et Deus perfectus est et homo perfectus est et ex duabus et in duabus
naturis... Consequenter itaque... duas etiam naturales
voluntates in eo et duas naturales operationes esse confitetur et praedicat.
Nam si personalem quisquam intelligat voluntatem, dum tres personae in sancta
Trinitate dicuntur, necesse est, ut et tres voluntates personales et tres
personales operationes (quod absurdum est et nimis profanum) dicerentur. Sin
autem, quod fidei christianae veritas continet, naturalis vo1untas est, ubi una
haec natura dicitur sanctae et inseparabilis Trinitatis, consequenter et una
naturalis voluntas et una naturalis operatio intelligenda est. Ubi vero in una
persona Domini n. Iesu Christi Mediatoris Dei et hominum duas naturas, id est
divinam et humanam, confitemur, in quibus et post admirabilem adunationem
consistit, sicut duas unius eiusdemque naturas, ita et duas naturales
voluntates duasque naturales operationes eius regulariter confitemur.
1.122 Conc. romanum Ep. dogmat. synodalis 'Omnium bonorum spes' ad
1.123 imperatores, 27 mars 680
546
Credentes in Deum Patrem... et in Filium eius... et in Spiritum Sanctum,
Dominum et vivificatorem, ex Patre procedentem, cum Patre et Filio coadorandum
et conglorificandum: Trinitatem in unitate, et unitatem in Trinitate, unitatem
quidem essentiae, Trinitatem vero personarum sive subsistentiarum; Deum Patrem
confitentes, Deum Filium, Deum Spiritum Sanctum, non tres deos, sed unum Deum,
Patrem et Filium et Spiritum Sanctum; non trium nominum subsistentiam, sed
trium subsistentiarum unam substantiam; quorum una essentia sive substantia vel
natura, id est, una deitas, una aeternitas, una potestas, unum imperium, una
gloria, una adoratio, una essentialis eiusdem sanctae et inseparabilis Trinitatis
voluntas et operatio, quae omnia condidit, dispensat et continet.
547 Confitemur
autem unum eiusdem sanctae coessentialis Trinitatis, Deum Verbum, qui ante
saecula de Patre natus est, in ultimis saeculorum temporibus pro nobis
nostraque salute descendisse de caelis, et incarnatum de Spiritu Sancto et
sancta, immaculata semperque virgine gloriosa Maria, domina nostra, vere et
proprie Dei genitrice, secundum carnem scilicet ex ea natum et vere hominem
factum, eundem Deum verum eundemque hominem verum, Deum quidem ex Deo Patre,
hominem autem ex virgine matre, incarnatum ex ea carne animam habente
rationalem et intellectualem; consubstantialem eundem Deo Patri secundum
Deitatem, consubstantialemque nobis eundem ipsum secundum humanitatem, et per
omnia similem nobis absque solo peccato, crucifixum pro nobis sub Pontio
Pilato, passum sepultumque et resurgentem...
548 288
Unum quippe eundemque Dominum nostrum Iesum Christum, Filium Dei unigenitum, ex
duabus et in duabus substantiis inconfuse, incommutabiliter, indivise,
inseparabiliter subsistere cognoscimus nusquam sublata differentia naturarum
propter unitionem, sed potius salva proprietate utriusque naturae et in unam
personam unamque subsistentiam concurrente, non in dualitatem personarum
dispertitum vel diversum, neque in unam compositam naturam confusum: sed unum
eundemque Filium unigenitum, Deum Verbum, Dominum nostrum Iesum Christum, neque
alium in alio, neque alium et alium, sed eundem ipsum in duabus naturis, id
est, in Deitate et humanitate, et post subsistentialem adunationem cognoscimus:
quia neque Verbum in carnis naturam conversum est, neque caro in Verbi naturam
transformata est: permansit enim utrumque, quod naturaliter erat: differentiam
quippe adunatarum in eo naturarum sola contemplatione discernimus, ex quibus
inconfuse, inseparabiliter et incommutabiliter est compositus: unus enim ex
utrisque et per unum utraque, quia simul sunt et altitudo deitatis et humilitas
carnis, servante utraque natura etiam post adunationem sine defectu proprietatem
suam, et 'operante utraque forma cum alterius communione quod proprium habet;
Verbo operante quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis est: quorum unum
coruscat miraculis, aliud succumbit iniuriis.' (DS 294). Unde consequenter,
sicut duas naturas, sive substantias, id est deitatem et humanitatem,
inconfuse, indivise, incommutabiliter eum habere veraciter confitemur, ita
quoque et duas naturales voluntates et duas naturales operationes habere,
utpote perfectum Deum et perfectum hominem, unum eundemque ipsum Dominum Iesum
Christum (DS 501 ss.) pietatis nos regula instruit, quia hoc nos apostolica
atque evangelica traditio, sanctorumque Patrum magisterium, quos sancta
apostolica atque catholica Ecclesia et venerabiles Synodi suscipiunt,
instituisse monstratur.
1.124 Concile de Constantinople III (oecum. VI); Sess. XIII,
1.125 28 mars 681
550
Retractantes dogmaticas epistolas, quae tamquam a Sergio quondam patriarcha
huius a Deo conservandae regiae urbis scriptae sunt tam ad Cyrum, qui tunc
fuerat episcopus Phasidis, quam ad Honorium quondam papam antiquae Romae,
similiter autem et epistolam ab illo, id est Honorio, rescriptam ad eundem
Sergium (cf. DS 487), hasque invenientes omnino alienas exsistere ab
apostolicis dogmatibus et a definitionibus sanctorum conciliorum et cunctorum
probabilium Patrum, sequi vero falsas doctrinas haereticorum: eas omnino abiicimus
et tamquam animae noxias exsecramur.
551 Quorum
autem, id est eorumdem, impia exsecramur dogmata, horum et nomina a sancta Dei
Ecclesia proiici iudicavimus, id est Sergii..., qui aggressus est de huiusmodi
impio dogmate conscribere, Cyri Alexandriae, Pyrrhi, Pauli et Petri, qui et
ipsi praesulatu functi sunt in sede huius a Deo conservandae civitatis et
similia iis senserunt; ad haec et Theodori quondam episcopi Pharani, quarum
omniurn suprascriptarum personarum mentionem fecit Agatho, sanctissimus ac ter
beatissimus papa antiquae Romae in suggestione, quam fecit ad piissimum...
imperatorem (DS 542ss) eosque abiecit utpote contraria rectae fidei nostrae
sentientes, quos anathemati submitti detinimus.
552 Cum iis
vero simul proiici a sancta Dei catholica Ecclesia simulque anathematizari
praevidimus et Honorium, qui fuerat papa antiquae Romae, eo quod invenimus per
scripta, quae ab eo facta sunt ad Sergium, quia in omnibus eius mentem secutus
est et impia dogmata confirmavit.
553 289
Quae praesens sancta et univesalis Synodus fideliter suscipiens et expansis
manibus amplectens tam suggestionem, quae a sanctissimo ac beatissimo Agathone
Papa antiquae Romae facta est ad Constantinum, piissimum atque fidelissimum
nostrum imperatorem, quae nominatim abjecit eos, qui docuerunt vel
praedicaverunt, sicut superus dictum est, unam voluntatem et unam operationem
in incarnationis dispensatione Domini nostri Jesu Christi veri Dei nostri (cf
DS548), adaeque amplexa est et alteram synodalem suggestionem, quae missa est a
sacro Concilio, quod est sub eodem sanctissimo Papa centum viginti quinque Deo
amabilium episcoporum, ad ejus a Deo instructam tranquillitatem, utpote
consonantes sancto Chalcedonensi Concilio (cf DS300ss) et tomo sacerrimi ac
beatissimi Papae ejusdem antiquae Romae Leonis, qui directus est ad sanctum
Flavianum (cf DS290ss), quem et columnam rectae fidei hujusmodi Synodus
appellavit.
554 290
Ad haec et synodicis epistolis, quae scripta sunt a beato Cyrillo adversus
impium Nestorium et ad orientales episcopos: (Synodus) assecuta quoque sancta V
universalia Concilia et sanctos atque probabiles Patres, consonanterque
confitetur definiens Dominum nostrum Jesum Christum verum Deum nostrum, unum de
sancta et consubstantiali et vitae originem praebente Trinitate, perfectum in
deitate, et perfectum eundem in humanitate, Deum vere et hominem vere, eundem
ex anima rationali et corpore; consubstantialem Patri secundum deitatem, et
consubstantialem nobis secundum humanitatem, per omnia similem nobis absque
peccato (Heb 4.15).
555 290
ante saecula quidem ex Patre genitum secundum deitatem, in ultimis diebus autem
eundem propter nos et propter nostram salutem de Spiritu Sancto et Maria
Virgine proprie et veraciter Dei genitrice secundum humanitatem, unum eundemque
Christum Filium Dei unigenitum in duabus naturis inconfuse, inconvertibiliter,
inseparabiliter, indivise cognoscendum, nusquam exstinctaz harum naturarum
differentia propter unitionem, salvataque magis proprietate utriusque naturae,
et in unam personam, et in unam subsistentiam concurrente, non in duas personas
partitum vel divisum, sed unum eundemque unigenitum Filium Dei Verbum Dominum
Jesum Christum, juxta quod olim Prophetae de eo et ipse nos Dominus
JesusChristus erudivit, et sanctorum Patrum nobis tradidit symbolum.
556 291
Et duas naturales voluntates in eo, et duas naturales operationes indivise,
inconvertibiliter, inseparabiliter, inconfuse secundum sanctorum Patrum
doctrinam adaeque praedicamus; et duas naturales voluntates non contrarias,
absit, juxta quod impii asseruerunt haeretici, sed sequentem ejus humanam
voluntatem et non resistentem vel eluctantem, sed potius et subjectam divinae
ejus atque omnipotenti voluntati. Oportebat enim carnis voluntatem moveri,
subici vero voluntati divinae, juxta sapientissimum Athanasium. Sicut enim ejus
caro Dei Verbi dicitur et est,ita et naturalis carnis ejus voluntas propria Dei
Verbi dicitur et est, sicut ipse ait: Quia descendi de caelo, non ut faciam
voluntatem meam, sed ejus qui misit me Patris (Jo 6.38), suam propriam dicens
voluntatem, quae erat carnis ejus. Nam et caro propria ejus facta est.
Quemadmodum enim sanctissima atque immaculata animata ejus caro deificata non
est perempta, sed in proprio sui statu et ratione permansit: ita et humana ejus
voluntas deificata non est perempta, salvata est autem magis,secundum deiloquum
Gregorium dicentem: "Nam illius velle, quod in Salvatore intelligitur, non
est contrarium Deo, deificatum totum" (Oratio 30, c.12).
557 Duas vero
naturales operationes indivise, inconvertibiliter, inconfuse, inseparabiliter
in eodem Domino nostro Jesu Christo vero Deo nostro glorificamus, hoc est,
divinam operationem et humanam operationem, secundum divinum praedicatorem
Leonem apertisime asserentem: " agit enim utraque forma cum alterius
communione quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi est, et carne
exsequente quod carnis est " (cf DS 294). Nec enim in quoquam unam dabimus
naturalem operationem Dei et creaturae, ut neque quod creatum est, in divinam
educamus essentiam, neque quod eximium est divinae naturae, ad competentem
creaturis locum deiciamus. Unius enim ejusdemque tam miracula quamque passiones
cognoscimus, secundum aliud et aliud earum ex quibus est, naturarum et in
quibus habet esse, sicut admirabilis inquit Cyrillus. (DS 558) Undique igitur
inconfusum atque indivisum conservantes, brevi voce cuncta proferimus: unum
sanctae Trinitatis et post incarnationem Dominum nostrum Jesum Christum verum
Deum nostrum esse credentes, asserimus, duas ejus esse naturas in una ejus
radiantes subsistentia, in qua tam miracula quamque passiones per omnem sui
dispensativam conversationem, non per phantasiam,sed veraciter demonstravit, ob
naturalem differentiam in eadem una subsistentia cognoscendam, dum cum alterius
communione utraque natura indivise et inconfuse propria vellet atque
operaretur: juxta quam rationem et duas naturales voluntates et operationes
confitemur, ad salutem humani generis convenienter in eo concurrentes.
559 293
His igitur cum omni undique cautela auque diligentia a nobis formatis,
definimus, aliam fidem nulli licere proferre aut conscribere componereve aut
sapere vel etiam aliter docere. Qui vero praesumpserint fidem alteram componere
vel proferre vel docere, vel tradere aliud symbolum volentibus converti ad agnitionem
veritatis ex gentilitate vel Judaismo aut ex qualibet haeresi : aut qui
novitatem vocis, vel sermonis adinventionem ad subversionem eorum, quae nunc a
nobis determinata sunt introducere: hos siquidem episcopi fuerint aut clerici,
alienos esse, episcopos quidem ab episcopatu, clericos vero a clero: sin autem
monachi fuerint vel laici, etiam anathematizari eos.
1.126 Saint Léon II, Ep. 'Regi regum' à l'empereur Constantin IV,
1.127 août 682
561
Cognovimus enim, quod sancta et universalis et magna sexta Synodus (C'politana
III) eadem, quae et universum concilium assidens huic Sanctae Sedi Apostolicae
(Romanam a.680) ... senserit, ... atque concorditer nobiscum confessa est: Unum
esse de sancta et inseparabili Trinitate nostrum Dominum Jesum Christum, ex
duabus et in duabus naturis inconfuse, inseparabiliter, indivise consistentem,
ut vere Deum perfectum et hominem perfectum eumdem ipsum, salvaque proprietate
uniuscuiusque in eo convenientium naturarum, eumdem ipsum divina operatum ut
hominem, absque solo peccato: et duas idcirco naturales voluntates duasque
naturales operationes eum habere veraciter praedicavit, per quae principaliter
et naturarum eius veritas demonstratur, usque ad cognoscendam profecto
differentiam, quarum sunt naturarum, ex quibus et in quibus unus idemque
Dominus noster Iesus Christus consistit; per quae revera probavimus, hanc
sanctam... sextam Synodum ... apostolicam praedicationem inoffenso pede fuisse
secutam, sanctorumque et universalium quinque conciliorum definitionibus in
omnibus consentientem, nihil super statuta orthodoxae fidei augentem aut
minuentem, sed regiam et evangelicam semitam rectissime gradientem, et in his
atque per eos sacrorum dogmatum lima et probabilium catholicae Ecclesiae Patrum
doctrina servata est...
562 Et quia
(Synodus C'polit.) definitionem rectae fidei... plenissime praedicavit, quam et
Apostolica Sedes beati Petri Apostoli... veneranter suscepit, idcirco et Nos,
et per Nostrum officium haec veneranda Sedes Apostolica concorditer ac
unanimiter his quae definita sunt ab ea consentit et beati Petri auctoritate
confirmat ...
563 Pariterque
anathematizamus novi erroris inventores, id est Theodorum Pharanitanum
episcopum, Cyrum Alexandrinum, Sergium, Pyrrhum . . . necnon et Honorium, qui
hanc apostolicam Ecclesiam non apostolicae traditionis doctrina lustravit, sed
profana proditione immaculatam fidem subvertere conatus est (graeca recensio: =
maculari permisit).
1.128 Concile de Tolede XIV, 14-20 novembre 684
1.129
564 (c. 8) At nunc nos... (fidelibus) praedicamus,
brevi admodum definitione collecta, ut in una (enim) Christi Filii Dei persona
duarum naturarum individuas proprietates agnoscant, sicut indivisas atque
inseparabiles, ita inconfusas et inconvertibiles permanere, unam deitatis
alteram hominis, unam qua ex Deo Patre est genitus, alteram qua ex Maria
virginegeneratus (generatur). Utraque ergo ei generatio plena utraque perfecta,
nihil minus ex deitate habens, nihil imperfectum ex humanitate suscipiens, non
naturarum geminatione divisus, non persona geminatus, sed plenus Deus plenusque
homo absque omni peccato in singularitate personae unus est Christus. Unus igitur in utraque natura consistens et divinitatis signis effulget
et humanitatis passionibus subiacet. Nec enim alter ex Patre, alter ex matre
est genitus, cum tamen aliter de Patre, aliter de matre sit natus: ipse tamen
in utroque naturarum genere non divisus, sed unus idemque et Dei et hominis
filius; ipse vivit moriens, ipse moritur vivens; ipse impassibilis patiens ipse
passioni non subiacens nec deitate succumbens nec humanitate passioni se
subtrahens; habens ex deitatis natura non posse mori, habens ex humanitatis
substantia et nolle et posse mori; ex una immortalis habetur, ex altera
mortalium condicione resolvitur; habens in aeterna divinitatis voluntate quod
(quo) susceptum hominem sumeret, habens in suscepti hominis voluntate, ut
humana voluntas Deo subdita esset. Unde et ipse dicit ad Patrem: 'Pater, non
mea voluntas, sed tua fiat' (Lc 22,42), alteram videlicet ostendens voluntatem
divinitatis qua susceptus est homo, alteram hominis qua oboediendum est Deo. -
(c. 9) Et ideo secundum harum duarum differentiam naturarum, duarum quoque
inseparabilium proprietates praedicandae sunt voluntatum et operum. - (c.
10)... Si quis igitur Iesu Christo Dei Filio ex utero Mariae virginis nato
aliquid aut divinitatis imminuit aut de suscepta humanitate subducit, excepta
sola lege peccati, et eum non verum Deum hominemque perfectum in una persona
subsistentem sincerissime credit, anathema sit.
Concile
de Tolede XV, commencé le 11 mai 688
566 294
(1)... Invenimus, quod in libro illo Responsionis fidei nostrae, quem per
Petrum regionarium Romanae Ecclesiae miseramus, id primum capitulum iam dicto
papae (Benedicto II) incaute visum fuisset a nobis positum, ubi nos secundum
divinam essentiam diximus: 'Voluntas genuit voluntatem, sicut et sapientia
sapientiam'; quod vir ille in incuriosa lectionis transcursione praeteriens
existimavit haec ipsa nomina iuxta relativum, aut secundum comparationem
humanae mentis nos posuisse: et ideo ipsa renotatione sua ita nos admonere
iussus est, dicens: 'Naturali ordine cognoscimus, quia verbum ex mente originem
ducit, sicut ratio et voluntas, et converti non possunt ut dicatur: quia sicut
verbum et voluntas de mente procedit, ita et mens de verbo aut voluntate; et ex
ista comparatione visum est Romano Pontifici, voluntatem ex voluntate non posse
dici'. Nos autem non secundum hanc comparationem humanae mentis, nec secundum
relativum, sed secundum essentiam diximus: Voluntas ex voluntate, sicut et
sapientia ex sapientia. Hoc enim est Deo esse, quod
velle: hoc velle, quod sapere. Quod tamen de homine dici non potest. Aliud
quippe est homini id, quod est sine velle, et aliud velle etiam sine sapere. In
Deo autem non est ita, quia simplex ita natura est, et ideo hoc est illi esse,
quod velle, quod sapere...
567 295
(4) Ad secundum quoque retractandum capitulum transeuntes, quo idem Papa
incaute nos dixisse putavit, tres substantias in Christo Dei Filio profiteri:
sicut nos non pudebit, quae sunt vera defendere, ita forsitan quosdam pudebit,
quae vera sunt ignorare. Quis enim nesciat, unumquemque hominem duabus constare
substantiis, animae scilicet et corporis? (Provocatur ad 2 Cor 4, 16 et Ps 62,
2)...
(5) Contra quam regulam invenimus item in Scripturis aut carne plerumque
nominata totum hominem posse intelligi aut anima sola interdum nominata totius
hominis perfectionem agnosci. Quapropter natura divina humanae sociata naturae
possunt et tres proprie et duae tropice appellari substantiae. Sed aliud est,
cum per proprietatem totus homo exprimitur, aliud, cum a parte totus
intelligitur. Est enim quidam modus locutionis, qui frequenter in Scripturis
divinis positus invenitur, quo significatur a parte totum : hic etiam tropus
apud grammaticos 'synecdoche' dicitur.
1.130 Concile de Tolede XVI, commencé le 2 mai 693; Symbole
568 (art. 1) Credimus et confitemur omnium creaturarum, quae trinis rerum
machinis continentur, auctricem atque conservatricem individuam Trinitatem:
(2) id est Patrem, qui est totius fons et origo divinitatis; Filium, qui est
plena imago Dei propter expressam in se paternae claritatis unionem, ante
omnium saeculorum eventu ex Patris intimo ineffabiliter genitus; Spiritum vero
Sanctum ex Patre Filioque absque aliquo initio procedentem.
569 (3) Qui
tres, quamquam personarum secernantur distinctione, numquam tamen separantur
potentiae maiestate : inseparabilis nempe aequalitatis eorum insinuatur
divinitas. Et tamen, quamvis Pater genuerit Filium, nec ideo Filius sit idem
qui Pater, neque Pater sit ipse qui Filius, sed nec Spiritus Sanctus Pater sit
Filiusque, sed tantum Patris Filiique Spiritus eidem Patri et Filio etiam ipse
coaequalis.
(4) Nequaquam in hac sancta Trinitate quicquam creatum servum famulumque
convenit credi, nec adventitium vel subintroductum tamquam ei aliquando
acciderit, quod constet eam aliquando minime habuisse, condecet autumari....
(6) Quarum tamen personarum, quamvis in hoc, quod ad se sunt, nulla possit
separabilitas inveniri, in hoc vero, quod ad distinctionem adtinet, sunt
quaedam, quae specialius unicuique possint pertinere personae: scilicet, quod
Pater a nullo originem sumpsit, Filius Patre generante exsistit, Spiritus
quoque Sanctus ex Patris Filiique unione procedit....
(10) Et ista dicentes non personarum confundimus proprietates, nec unionem substantiae
separamus; nihil etiam in eadem sancta Trinitate maius aut minus credere
oportet nihilque etiam imperfectum atque mutabile. ...
570 (12) Idcirco
sunt quaedam, quae in hac sancta Trinitate indiscrete oporteat confiteri. In hoc etenim, quod ad se sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
indiscrete unus Deus credendus est Pater cum Filio et Spiritu Sancto. Quod vero
ad relativum adtinet, discrete personarum trium est praedicanda proprietas,
Evangelista praedicante: Ite, docete omnes gentes in nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti (cf. Mt 28,19). Relativum etenim dicitur,
quod una ad aliam persona referatur; nam quando dicitur Pater, Filii
nihilominus persona signatur, et cum dicitur Filius, Pater ei sine dubio inesse
monstratur.
(13) At nunc, quoniam Spiritus Sancti vocabulum, quo non tota Trinitas
significatur, sed tertia quae est in Trinitate persona, quomodo secundum
relativum ad Patris Filiique referatur personam, nequaquam apertissime pateat
pro id scilicet, quia sicut dicimus Spiritum Sanctum Patris non consequenter
dicimus Patrem Spiritus Sancti, ne Filius Spiritus Sanctus intellegatur; in
aliis tamen vocabulis, quibus eiusdem Sancti Spiritus signatur persona, ad
relativum pertinere dinoscitur.
(14) Igitur 'donum' specialiter Spiritum Sanctum accipimus, quae in sancta
praenoscitur Trinitate tertia esse persona pro eo quod a Patre Filioque, cum
quibus unius essentiae per omnia creditur, fidelibus condonetur: quapropter cum
dicitur 'donum donatoris' et 'donator doni', relativum haud dubie declaratur:
quod etiam de ipso vocabulo Spiritus Sancti inculpabiliter est credendum.
571 (16) Unde,
licet inseparabilia sint opera Trinitatis, tamen fideliler profitemur..., quod
non tota Trinitas susceperit carnem, sed solus Filius Dei, qui est ante saecula
ex Dei Patris substantia genitus, in fine saeculorum de virgine Maria evangelio
est teste enixus, qui ait: 'Verbum caro factum est et habitavit in nobis' (Jo
l,14)....
(18) ... Angeli oraculum, cum Spiritum Sanctum superventurum in ea dicit, et
virtutem Altissimi, qui est Dei Patris Filius, obumbraturum eam praemonuit (cf:
Lc 1,35), eiusdem Filii carni totam Trinitatem cooperatricem esse monstravit.
(19) Quae scilicet virgo sicut ante conceptionem obtinuit virginitatis pudorem,
ita post partum nullam sensit integritatis corruptionem; nam virgo concepit,
virgo peperit, et post partum incorruptelae pudorem sine interceptione
obtinuit. ...
572 (22) Ipse
vero Dei Filius ab ingenito Patre genitus, a vero verus, a perfecto perfectus,
ab uno unus, a toto totus, Deus sine initio, perfectum hominem de sancta et
inviolata Maria semper virgine adsumpsisse est manifestus.
(23) Cui etiam, sicut hominis perfectionem adscribimus, ita duas ei voluntates
inesse, unam divinitatis suae, aliam humanitatis nostrae, nihilominus credimus:
(24) quod etiam per quatuor Evangelistarum oracula eiusdem Redemptoris nostri
affatu evidentissime declaratur; sic enim fatus est dicens: 'Pater mi, si
possibile est transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed
sicut tu' vis (Mt 26, 39); et iterum: Non veni voluntatem meam facere, sed
voluntatem eius, qui misit me (cf. Jo 6, 38) . . .
(25) Quibus etiam adlocutionibus demonstrat suam voluntatem ad hominem
retulisse adsumptum, Patris ad divinitatem, in qua est idem unus et aequalis
cum Patre: quippe quantum ad divinitatis adtinet unitatem, non est alia
voluntas Patris, alia Filii; una enim est voluntas, ubi una persistit
divinitas. Quantum autem ad hominis naturam adsumpti alia est voluntas deitatis
suae, alia etiam humanitatis nostrae.
(26) Proinde in hoc quod ait: 'Non sicut ego volo, sed sicut tu' (Mt 26, 39),
patule ostendit non velle id fieri quod voluntate humani loquebatur affectus,
sed propter quod ad terras paterna voluntate descenderat, cuius tamen Patris
voluntas nequaquam contraria Filii voluntati exstitit, quia quibus est
divinitas una, non potest esse voluntas diversa; et ubi in natura nihil potest
diversitatis accidere, ibi nihilominus enumerantur generaliter aliqua numerosa.
573 296
(27) Igitur huius voluntatis sanctae vocabulum, quamvis per comparativam
similitudinem Trinitatis, qua dicitur memoria, intellegentia et voluntas, ad
personam Sancti referatur Spiritus, secundum hoc autem, quod ad se dicitur,
substantialiter praedicatur.
(28) Nam voluntas Pater, voluntas Filius, voluntas Spiritus Sanctus,
quemadmodum Deus est Pater, Deus est Filius, Deus est Spiritus Sanctus, et
multa alia similia, quae secundum substantiam dici ab his, qui catholicae fidei
veridici cultores exsistunt, nulla ratione ambigitur.
(29) Et sicut est catholicum dici Deum de Deo, lumen de lumine, lucem de luce,
ita verae fidei est proba adsertio, voluntatem dici de voluntate, sicut
sapientiam de sapientia, essentiam de essentia: et veluti Deus Pater genuit
Filium Deum, ita voluntas Pater genuit Filium voluntatem.
(30) Itaque quamquam secundum essentiam Pater voluntas, Filius voluntas,
Spiritus Sanctus voluntas, non tamen secundum relativum unus esse credendus
est, quoniam alius est Pater qui refertur ad Filium, alius Filius qui refertur
ad Patrem, alius Spiritus Sanctus qui pro eo quod de Patre Filioque procedit,
ad Patrem Filiumque refertur: non aliud, sed alius; quia quibus est unum esse
in deitatis natura, his est in personarum distinctione specialis proprietas.
...
574 (35)
Exemplum nobis sua resurrectione impendens, sicut ille vivificans nos post duos
dies tertio vivus resurrexit a mortuis, sic nos etiam in huius saeculi fine
resurrecturos usquequaque credamus. Non in aeria, vel in phantasticae visionis
umbra, ut quorumdam improbanda opinio praestruit, sed in veridicae carnis
substantia, in qua nunc sumus et vivimus, ac tempore iudicii coram Christo et
sanctis angelis eius adstantes unusquisque referet corporis sui propria, prout
gessit, sive bonum, sive malum, recepturus ab eo aut pro propriis actibus interminabilis
beatitudinis regnum, aut pro suis sceleribus perpetuae damnationis interitum.
575 (36) Huius
etenim fidei Ecclesia sancta catholica, baptismatis aqua abluta, Christi
sanguine pretioso redempta, quae neque in fide habet rugam neque maculosi perfert
operis notam (cf. Eph 5,23-27), insignibus pollet, virtutibus cluit (al.:
claruit), Sanctique Spiritus donis referta coruscat.
(37) Quae etiam cum Iesu Christo Domino nostro capite suo, cuius corpus esse
nequaquam ambigitur, est perenniter regnatura atque omnes, qui nunc in ea
minime consistunt sive constiterint aut ab ea recesserunt sive recesserint aut
peccata in ea relaxari diffidentiae malo negaverint, nisi paenitudinis ope ad
eam redierint et quaeque Nicaena synodus..., Constantinopolitanus conventus
..., Epheseni primi concilii amplecti auctoritas sanxit atque Chalcedone
sanctorum una nimitas vel reliquorum conciliorum sive etiam omnium venerabilium
Patrum in fide sana recte viventium edicta custodire praecipiunt, absque aliquo
dubietatis naevo non crediderint, perpetuae damnationis sententia ulciscentur
atque in fine saeculi cum diabolo eiusque sociis ignivomis rogis cremabuntur.
1.131 Saint Grégoire II, Ep. 'Desiderabilem mihi' ad S. Bonifatium,
1.132 22 Nov. 726
580 296a Quosdam baptizatos absque interrogatione symboli ab
adulteris et indignis presbyteris fassus es. In his tua dilectio teneat
antiquum morem Ecclesiae: quia, quisquis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti baptizatus est, rebaptizari liceat minime; non enim in nomine
baptizantis, sed in nomine Trinitatis huius gratiae donum percepit. Et
teneatur, quod Apostolus dicit: Unus Deus, una fides, unum baptisma (Cf. Eph 4,
5). Doctrinam vero spirit(u)alem talibus studiosius ut
impertias demandamus.
1.133 Saint Grégoire II, Lettre à l'empereur Léon III
1.134 (entre 726 et 730)
581 ( Versio:) Et dicis nos lapides et parietes ac tabellas adorare. Non
ita est, ut dicis, imperator; sed ut memoria nostra excitetur, et ut custodia
et imperita crassaque mens nostra erigatur et in altum provehatur per eos,
quorum haec nomina et quorum appellationes et quorum hae sunt imagines; et non
tamquam deos, ut tu inquis; absit! Non enim spem in illis habemus. Ac si quidem
imago sit Domini, dicimus : Domine Iesu Christe Fili Dei, succurre et salva
nos! Sin autem sanctae matris eius, dicimus Sancta Dei genitrix Domini mater,
intercede apud Filium tuum verum Deum nostrum, ut salvas faciat animas nostras!
Sin vero martyris: Sancte Stephane, qui pro Christo sanguinem tuum fudisti, qui
ut protomartyr loquendi confidentiam habes, intercede pro nobis! Et de quovis
martyre, qui passus est martyrium, ita dicimus. tales per illos preces
offerimus. Nec ita est, uti dicis, imperator quasi deos
martyres appellemus.
1.135 Saint Grégoire III, Ep. 'Magna nos habuit' à saint Boniface,
1.136 évêque, vers 732
296b Illi quippe,
qui baptizati sunt per diversitatem et declinationem linguarum gentilitatis,
tamen, quod in nomine Trinitatis baptizati sunt, oportet eos per manus
impositionis (impositionem) et sacri chrismatis confirmari.
582 Eosdemque, quos a paganis baptizatos esse asseruisti, si
ita habetur, ut denuo baptizes in nomine Trinitatis, mandamus.... Nam et eos,
qui se dubitant fuisse baptizatos an non, vel qui a presbytero Iovi mactanti et
immolaticias carnes vescenti, ut baptizentur praecipimus.
583 Pro obeuntibus quippe consuluisse dinosceris, si
liceat oblationes offerre. Sancta sic tenet Ecclesia, ut quisque pro suis
mortuis vere christianis offerat oblationes atque presbyter eorum faciat
memoriam. Et quamvis omnes peccatis subiaceamus,
congruit, ut sacerdos pro mortuis catholicis memoriam faciat et intercedat. Non tamen pro impiis, quamvis christiani fuerint, tale quid agere
licebit.
586 ( 2)
Repperimus (in Bonifatii ep. ad papam)..., quod talia a te nobis referantur,
quasi Nos corruptores simus canonum et Patrum rescindere traditiones quaeramus,
ac per hoc, quod absit, cum nostris clericis in simoniacam haeresim incidamus,
accipientes et compellentes quorum pallia tribuimus (compellentes, ut in quibus
pallia tribuimus), ut (-!) nobis praemia largiantur, expetentes ab illis
pecunias.... (Admonetur Bonifatius, ne tale quid iterum scribar), quia
fastidiosum a Nobis et iniuriosum suscipitur, dum illud nobis ingeritur quod
Nos omnino detestamur. Absit enim a Nobis et a nostris clericis, ut donum, quod
per Spiritus Sancti gratiam suscepimus, pretio venumdemus... anathematizantes
namque omnes, quicumque ausi fuerint donum Sancti Spiritus pretio venumdare.
1.137 Concile romain, Action III, 25 octobre 745
587 ... Clemens, qui per suam stultitiam sanctorum Patrum statuta
(scripta) respuit vel omnia synodalia acta (parvipendit), inferens etiam
Christianis judaismum, dum praedicet fratris defuncti accipere uxorem (uxorem
posse in matrimonium iungi), insuper et Dominum Iesum Christum descendentem ad
inferos omnes (-!) pios et impios exinde praedicat (simul inde) abstraxisse, ab
omni sit (-!) sacerdotali officio nudatus (deponatur) et anathematis vinculo
obligatus (obligetur).
1.138 Saint Zacharias, Ep. 'Virgilius et Sedonius' ad S. Bonifatium,
1.139 1 juillet 746 (745?)
588 297
Retulerunt quippe, quod fuerit in eadem provincia sacerdos, qui latinam linguam
penitus ignorabat et, dum baptizaret, nesciens latini eloquii, infringens
linguam diceret: 'Baptizo te in nomine Patria et Filia et Spiritus Sancti'. Ac
per hoc tua reverenda fraternitas consideravit rebaptizare. Sed... si ille qui
baptizavit, non errorem introducens aut haeresim, sed pro sola ignorantia
Romanae locutionis infringendo linguam, ut supra fati sumus, baptizans
dixisset, non possumus consentire, ut denuo baptizentur...
1.140 Saint Zacharias, Ep. 'Sacris liminibus' à saint Boniface,
1.141 1 mai 748
589 297a
In illa (Anglorum synodo) tale decretum et iudicium firmissime praeceptum et
diligenter demonstratum esse dignoscitur, ut quicumque sine invocatione
Trinitatis lotus fuisset, quod sacramentum regenerationis non haberet. Quod omnino verum est; quia si mersus in fonte baptismatis quis fuerit
sine invocatione Trinitatis, perfectus non est, nisi fuerit in nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti baptizatus. ... Hoc quoque observari (observasse) in
supradicta synodo sacerdotes, ut, qui vel unam de Trinitate personam in
baptismo non nominaret, illud baptismum esse non posse, quod pro certo verum
est, quia qui unum ex sancta Trinitate confessus non fuerit, perfectus
Christianus esse non potest.
1.142 Etienne II (III), 'Responsa Carisiaca' (Quiercy), a. 754
592
(Resp. XIV.) De illo presbytero, qui baptizavit isto modo sic rustice: In nomine
Patris mergo et Filii mergo et Spiritus Sancti mergo, et ipse presbyter nescit,
si episcopus fuit qui eum benedixit: hic, qui ordinationem suam ignorat, omnino
abiiciendus est...; infantes vero illi, quos baptizavit, licet rustice, quia in
nomine sanctae Trinitatis sunt baptizati, in eo permaneant baptismo.
1.143 Hadrien I, Ep. 'Pastoralibus curis' ad patriarch. Tarasium, 785
298 ...
Pseudosyllogus ille, qui sine Apostolica Sede... factus est adversus
venerabilium Patrum traditionem contra divinas imagines, anathematizetur
praesentibus apocrisiariis nostris..., et Domini nostri Iesu Christi sermo
compleatur, quia: 'portae inferi non praevalebunt adversus eam' (Mt 16,18); et
rursus: 'Tu es Petrus ...' (Mt 16, 18-19). Cuius sedes in omnem terrarum orbem
primatum tenens refulget, et caput omnium ecclesiarum Dei consistit.
1.144 Hadrien I, Ep. "Institutio universalis" aux évêques d'Espagne,
1.145 (entre 785 et 791)
595 299
... De partibus vestris pervenit ad nos lugubre capitulum, quod quidam episcopi
ibidem degentes, videlicet Eliphandus et Ascaricus cum aliis eorum consentaneis,
Filium Dei adoptivum confiteri non erubescunt, quod nullus quamlibet
haeresiarcha talem blasphemiam ausus est oblatrare, nisi perfidus ille
Nestorius,qui purum hominem Dei confessus est Filium...
596 300
Illud autem, quod alii ex ipsis dicunt, quod praedestinatio ad vitam sive ad
mortem in Dei sit potestate et non nostra; isti dicunt 'Ut quid conamur vivere,
quod in Dei est potestate?'; alii iterum dicunt: 'Ut quid rogamus Deum, ne
vincamur tentatione, quod in nostra est potestate, quasi libertate arbitrii ?'
Revera enim nullam rationem reddere vel accipere valent, ignorantes beati
Fulgentii episcopi ad Eugipium presbyterum contra sermonem cuiusdam Pelagiani
opuscula directa: 'Opera ergo misericordiae ac iustitiae praeparavit Deus in
aeternitate incommutabilitatis suae...; praeparavit ergo iustificandis
hominibus merita; praeparavit iisdem glorificandis et praemia; malis vero non
praeparavit voluntates malas aut opera mala, sed praeparavit eis iusta et
aeterna supplicia. Haec est aeterna praedestinatio futurorum operum Dei, quam,
sicut nobis apostolica doctrina semper insinuari cognoscimus, sic etiam
fiducialiter praedicamus.'
1.146 Hadrien I, Ep. 'Instituio universalis' ad episcopos Hispaniae,
1.147 785
301 Porro,
dilectissimi, diversa capitula, quae ex illis audivimus partibus, id est: quod
multi dicentes se catholicos esse, communem vitam gerentes cum Iudaeis et non
baptizatis paganis, tam in escis quamque in potu seu in diversis erroribus
nihil pollui se inquiunt : et illud, quod inhibitum est, ut nulli liceat iugum
ducere cum infidelibus; ipsi enim filias suas cum alio benedicent, et sic populo
gentili tradentur et quod sine examinatione praefati presbyteri, ut praesint,
ordinantur : et alius quoque immanis invaluit error perniciosus, ut, etiam
vivente viro, mulieres sibi in conubio sortiantur ipsi pseudosacerdotes,
simulque et de libertate arbitrii, et alia multa, sicut de illis audivimus
partibus, quae longum est dici. ...
1.148 Concile de Nicée II (oecum. VII; 787); Action VII,
1.149 13 octobre 787; Definitio de sacris imaginibus
600 302
(definitio) ... Regiae quasi continuati semitae, sequentesque divinitus
inspiratum sanctorum Patrum nostrorum magisterium, et catholicae traditionem
Ecclesiae (nam Spiritus Sancti hanc esse novimus, qui nimirum in ipsa inhabitat),
definimus in omni certitudine ac diligentia, sicut figuram pretiosae ac
vivificae crucis, ita venerabiles ac sanctas imagines proponendas tam quae de
coloribus et tessellis, quam quae ex alia materia congruenter in sanctis Dei
ecclesiis, et sacris vasis et vestibus, et in parietibus ac tabulis, domibus et
viis: tam videlicet imaginem Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, quam
intemeratae Dominae nostrae sanctae Dei genitricis, honrobiliumque Angelorum,
et omnium Sanctorum simul et almorum virorum.
601 302
Quanto enim frequentius per imaginalem formationem videntur, tanto, qui has
contemplantur, alacrius eriguntur ad primitivorum earum memoriam et desiderium,
ad osculum et ad honorariam his adorationem tribuendam, non tamen ad veram
latriam, quae secundum fidem est quaeque solam divinam naturam decet,
impartiendam: ita ut istis, sicuti figurae pretiosae ac vivificae crucis, et
sanctis evangeliis, et reliquis sacris monumentis, incensorum et luminum
oblatio ad harum honorem efficiendum exhibeatur, quemadmodum et antiquis piae
consuetudinis erat. Imaginis enim honor ad primitivum transit: et qui adorat
imaginem, adorat in ea depicti subsistentiam.
602 303
(probatio) Sic enim robur obtinet sanctorum Patrum nostrorum doctrina, id est,
traditio sanctae catholicae Ecclesiae, quae a finibus usque ad fines terrae
suscepit evangelium. Sic Paulum, qui in Christo locutus est (cf Cor2 2.17), et
omnem divinum apostolicum coetum et paternam sanctitatem exsequimur tenentes
traditiones (Thess2 2.14), quas accepimus. Sic triumphales Ecclesiae prophetice
canimus hymnos: Gaude satis, filia Sion, praedica, filia Jerusalem: jucundare
et laetare ex toto corde tuo. Abstulit Dominus a te injustitias adversantium
tibi: redemit te de manu inimicorum tuorum. Dominus rex in medio tui: non
videbis mala ultra (Soph 3.14s: Sptg) et pax in te in tempus aeternum.
603 304
(Sanctio) Eos ergo, qui audent aliter sapere aut docere aut secundum scelestos
haereticos ecclesiasticas traditiones spernere et novitatem quamlibet excogitare,
vel proicere aliquid ex his, quae sutn Ecclesiae deputata, sive evangelium,
sive figuram crucis, sive imaginalem picturam, sive sanctas reliquias martyris;
aut excogitare prave aut astute ad subvertendum quidquam ex legitimis
traditionibus Ecclesiae catholicae; vel etiam quasi communibus uti sacris vasis
aut venerabilibus monasteriis: si quidem episcopi aut clerici fuerint, deponi
praecipimus; monachos autem vel laicos a communione segregari.
1.150 Concile de Nicée II (oecum. VII); Action VIII, 23 octobre 787
604 305
Can. 3. Omnis electio a principibus facta episcopi aut presbyteri aut diaconi
irrita maneat secundum regulam (Can. apost. 30), quae dicit: Si quis episcopus
saecularibus potestatibus usus, ecclesiam per ipsos obtineat, deponatur, et
segregentur omnes, qui illi communicant. Oportet enim, ut, qui provehendus est
in episcopum, ab episcopis eligatur, quemadmodum a sanctis Patribus, qui apud
Nicaeam convenerunt, in regula (Can. Nicaen. 4) definitum est, quae dicit:
Episcopum convenit maxime quidem ab omnibus qui sunt in provincia, episcopis
ordinari. Si autem hoc difficile fuerit aut propter instantem necessitatem aut
propter itineris longitudinem, tribus tamen omnimodis in idipsum
convenientibus, et aliis per litteras consentientibus, tunc consecratio fiat.
Firmitas autem eorum, quae geruntur, per unamquamque provinciam metropolitano
tribuatur antistiti.
605 306
Nos venerandas imagines recipimus. Nos (eos), qui ita non sentiunt, anathemati
subiicimus...
606 307
Si quis Christum Deum nostrum circumscriptum non confitetur secundum
humanitatem, anathema sit.
607 Si
quis evangelicas historias imaginibus expressas non admittit, an. sit.
608 Si quis
ipsas non salutat, cum sint in nomine Domini et Sanctorum eius anathema sit.
609 308 Si
quis omnem ecclesiasticam traditionem sive scriptam sive non scriptam reicit,
anathema sit.
1.151 Hadrien I, Ep. "Si tamen licet" aux évêques d'Espagne
1.152 (793 ou 794)
610 309
Materia autem causalis perfidiae inter cetera reicienda de adoptione Jesu
Christi Fili Dei secundum carnem falsis argumentationibus digesta, pefidorum
verborum ibi stramina incomposito calamo legebantur. Hoc catholica Ecclesia
nunquam credidit, numquam docuit, numquam male credentibus assensum praebuit.
...
611 309
Ipse enim (Christus) de se innotuit, cujus filius esset, cum Patris nomen se
asserit hominibus adnuntiasse. Ait enim: "Manifestavi nomen tuum
hominibus, quos dedisti mihi de mundo" (Jo 17.6). Nomen paternum tunc
manifestavit hominibus, cum se Patris Filium verum et non putativum, proprium
innotuit et non adoptivum. Sed notandum quod dicitur: "hominibus, quos
dedisti mihi". Non enim isti ex illis hominibus, quos ei Pater dederat et
immo quos ille cum Patre ante mundi constitutionem elegerat, qui eum adoptivum
et non proprium Filium confitentur, quasi alienus aliquando a Patre fuerit aut
per carnis extraneus ab eo factus esset adsumptionem, cum, ut Verbum caro
fieret, una exstiterit Patris Filiique voluntas, sicut scriptum est: "Ut
facerem voluntatem tuam; Deus meus, volui" (Ps 39.9). Hinc alias dicit:
"Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum" (Jo 20.17). Distincte enim
dixit "meum" et "vestrum", ejus videlicet non per gratiam,
sed per naturam, noster vero per gratiam adoptionis. Porro numquam non fuit
Filius, quia numquam non fuit Pater. Semper eum et ubique distincte Patrem
appellat. "Pater" inquit "meus usque modo operatur, et ego
operor" (Jo 5.17), et rursus: "Pater, clarifica Filium tuum, ut
Filius tuus clarificet te" (Jo 17.1), et: "Pater meus quod dedit
mihi, majus omnibus est" (Jo 10.29). Quodsi secundum eorum callidam
tergiversationem cuncta, quae protulimus, ad divinitatem tantummodo Filii Dei
referenda opinantur, dicant, ubi umquam communi affectu dixerit nobiscum "Pater
noster". "Scit enim", inquit
"Pater vester, quid vobis opus est" (Mt 6.8). Non ait
"noster", quasi nobiscum adoptatus per gratiam. Et alibi "Estote
ergo et vos perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est" (Mt
5.48). Cur non dixit "noster"? Quia aliter noster et aliter suus.
Hinc rursus ait: "Si vos, cum sitis mali, nostis bona dare filiis vestris,
quanto magis Pater vester de caelo dabit spiritum bonum petentibus se?"
(Lc 11.13) et cetera. hinc Paulus, vas electionis, ait: "Proprio Filio suo
non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum" (Rom 8.32).
Scimus enim, quia non est traditus secundum divinitatem, sed secundum id quod
homo verus erat.
310 ... Adoptivum eum Filium, quasi purum hominem, calamitati(s) humanae
subiectum et, quod pudet dicere, servum eum, impii et ingrati tantis
beneficiis, liberatorem nostrum non pertimescitis venenosa fauce susurrare. ...
Cur non veremini, queruli detrectatores, Deo odibiles, illum servum nuncupare,
qui vos de servitute diaboli liberavit? ... Nam etsi in umbra prophetiae dictus
est servus (cf. Ib 1,8sqq) propter servilis formae conditionem, quam sumpsit ex
Virgine, ... hoc nos ... intelligimus et secundum historiam de sancto Iob et
allegorice de Christo dictum. ...
1.153 Concile de Francfort (Frankfurt / Main), 794; Ep. synod. des
1.154 évêques de France aux autorités d'Espagne
612 311
... Invenimus enim in libelli vestri principio scriptum, quod posuistis vos:
"Confitemur et credimus Deum Dei Filium ante omnia tempora sine initio ex
Patre genitum, coaeternum et consubstantialem, non adoptione, sed genere".
Item post pauca eodem loco legebatur: "Confitemur et credimus eum factum
ex muliere, factum sub lege (cf Gal 4.4), non genere esse Filium Dei, sed
adoptione, non natura, sed gratia". Ecce serpens inter pomifera paradisi
latitans ligna, ut incautos quosque decipiat...
613 312
Quod etiam et in sequentibus adjunxistis, in professione Nicaeni symboli non
invenimus dictum, in Christo duas naturas et tres substantias (cf DS 567), et
"homo deificus et Deus humanatus". Quid est natura hominis, nisi
anima et corpus? vel quid est inter naturam et substantiam, ut tres substantias
necesse sit nobis dicere, et non magis simpliciter, sicut sancti Patres
dixerunt, confiteri Dominum nostrum Jesum Christum DEum verum et verum homnem
in una persona? Mansit vero persona Filii in sancta Trinitate, cui persoane
humana accessit natura, ut esset una persona, Deus et homo, non homo deificus
et humanatus Deus, sed Deus homo et homo Deus: propter unitatem personae unus
Dei Filius, et idem hominis Filius, perfectus Deus, perfectus homo. Perfectus homo non est nisi anima et corpore... , nec negamus et nos,
Christo haec tria veraciter inesse, divinitatem scilicet, animam et corpus. Sed
quia vere Deus et homo dicitur, in Dei nomine totum quod Dei est designatur, in
hominis vero totum quicquid hominis intelligitur. Ideo sufficit, in eo unam perfectam
divinitatis et alteram perfectam humanitatis confiteri substantiam. ...
Consuetudo ecclesiastica solet in Christo duas substantias nominare, Dei
videlicet et hominis. ...
614 313
Si ergo Deus verus est, qui de Virgine natus est, quomodo tunc potest adoptivus
esse vel servus? Deum enim nequaquam audetis confiteri servum vel adoptivum: et
si eum propheta servum nominasset, non tamen ex condicione servitutis, sed ex
humilitatis obedientia, qua factus est Patri "oboediens usque ad
mortem" (Phil 2.8).
615 314
Can.1. ... In primordio capitulorum exortum est de impia ac nefanda haeresi
Eliphandi, Toletanae sedis episcopi, et Felicis, Orgellitanae, eorumque
sequacibus, qui lmale sentientes in Dei Filio asserebant adoptionem: quam omnes
qui supra sanctissimi Patres et respuentes una voce contradixerunt atque hanc
haeresim funditus a sancta Ecclesia eradicandam statuerunt.
1.155 Concile de Frioul (foroiuliense) (796 ou 797),
1.156 Symbole De Trinitate divina
1.157
616 (Post Symb. C'politanum sequitur:) Sanctam
autem, perfectam inseparabilem et ineffabilem veramque Trinitatem, i. e. Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum, individuam confiteor in unitate naturae, quia
trinus et unus est Deus: trinus nimirum per distinctionem personarum unus vero
per substantiam inseparabilem deitatis. Has
igitur tres personas . . . non putativas vel quasi suspicabiles tantum, sed
veras, subsistentes, coaeternas, coaequales credimus et consubstantiales...
617 Nam Pater verus Deus, vere et proprie
Pater est, qui genuit ex se, i. e. ex sua substantia, intemporaliter et sine
initio verum Filium, coaeternum, consubstantialem et coaequalem sibi. -Et
Filius verus Deus, vere et proprie est Filius, qui ante omnia saecula genitus
est de Patre intemporaliter et absque ullo initio... Et numquam fuit Pater sine
Filio, nec Filius sine Patre... -Spiritus namque Sanctus verus Deus, vere et
proprie Spiritus Sanctus est: non genitus nec creatus, sed ex Patre Filioque
intemporaliter et inseparabiliter procedens. Consubstantialis, coaeternus et
aequalis Patri Filioque semper est, erat et erit. Et numquam fuit Pater aut
Filius sine Spiritu Sancto, nec Spiritus Sanctus sine Patre et (vel) Filio.
618 Et idcirco inseparabilia sunt semper
opera Trinitatis, et nihil est in sancta Trinitate diversum aliquid aut
dissimile vel inaequale: non divisum naturaliter, non confusum personaliter,
nihil maius aut minus, non anterior, non posterior, non inferior, non superior;
sed una et aequalis potestas, par gloria, sempiterna et coaeterna
consubstantialisque maiestas...
619 314a De hac autem ineffabili Trinitate
sola Verbi Dei persona, i.e. Filius, ... descendit de caelis, unde numquam
recesserat; Incarnatus est de Spiritu Sancto et semper virgine Maria verus homo
factus, verusque permanet Deus. (D 314a) Nec obfuit humana et temporalis
nativitas divinae illi et intemporali nativitati, sed in una Christi Jesu
persona verus Dei verusque hominis Filius, non alter hominis Filius, alter
Dei,sed unus idmque Dei homnisque Filius, in utraque natura, divina scilicet et
humana, Deus verus et homo verus, non putativus Dei Filius, sed verus; non
adoptivus, sed proprius, quia numquam fuit propter hominem quem adsumpsit a
Patre alienus. Solus enim sine peccato natus est homo, quoniam solus est
icarnatus de Spiritu Sancto et immaculata Virgine novus homo. Consubstantialis
Deo Patri in sua, i.e. divina; consubstantialis etiam matri, sine sorde peccati,
in nostra, i.e. humana. et ideo in utraque natura proprium eum et non adoptivum
Dei Filium confitemur, quia inconfusibiliter et inseparabiliter adsumpto homine
unus idemque est Dei et hominis Filius. Naturaliter Patri
secundum divinitatem, naturaliter matri secundum humanitatem; proprius tamen
Patri in utroque...
Conc.
Ticinense (Pavia), a. 850
620 315
(8) Illud quoque salutare sacramentum, quod commendat Jacobus Apostolus dicens:
'Infirmatur quis ... remittetur ei' (Iac 5,14s), solerti praedicatione populis
innotescendum est: magnum sane ac valde appetendum mysterium, per quod, si
fideliter poscitur, et peccata remittuntur, et consequenter corporalis salus
restituitur... Hoc tamen sciendum, quia, si is, qui infirmatur, publicae
paenitentiae mancipatus est, non potest huius mysterii consequi medicinam, nisi
prius reconciliatione percepta communionem corporis et sanguinis Christi
meruerit. Cui enim reliqua sacramenta interdicta sunt, hoc uno nulla ratione
uti conceditur.
1.158 Conc. Carisiacum (Quiercy-sur-Oise), mai 853
621 316 Cap. 1. Deus omnipotens hominem sine peccato rectum cum
libero arbitrio condidit, et in paradiso posuit quem in sanctitate iustitiae
permanere voluit. Homo libero arbitrio male utens peccavit et cecidit, et
factus est 'massa perditionis' totius humani generis. Deus autem bonus et
iustus elegit ex eadem massa perditionis secundum praescientiam suam quos per
gratiam praedestinavit (Rom 8, 29 ss; Eph 1, 11) ad vitam, et vitam illis
praedestinavit aeternam : ceteros autem, quos iustitiae iudicio in massa
perditionis reliquit, perituros praescivit, sed non ut perirent praedestinavit;
poenam autem illis quia iustus est, praedestinavit aeternam. Ac per hoc unam Dei praedestinationem tantummodo dicimus, quae aut ad
donum pertinet gratiae aut ad retributionem iustitiae.
622 317
Cap. 2. Libertatem arbitrii in primo homine perdidimus, quam per Christum
Dominum nostrum recepimus : et habemus liberum arbitrium ad bonum, praeventum
et adiutum gratia, et habemus liberum arbitrium ad malum, desertum gratia.
Liberum autem habemus arbitrium, quia gratia liberatum et gratia de corrupto
sanatum.
623 318
Cap. 3. Deus omnipotens 'omnes homines' sine exceptione 'vult salvos fieri' (I
Tim 2, 4), licet non omnes salventur. Quod autem quidam salvantur, salvantis
est donum : quod autem quidam pereunt, pereuntium est meritum.
624 319
Cap.4. Christus Jesus D.N., sicut nullus homo est, fuit vel erit, cujus natura
in illo assumpta non fuerit, ita nullus est, fuit vel erit homo, pro quo passus
non fuerit; licet non omnes passionis ejus mysterio redimantur. Quod vero omnes
passionis ejus mysterio non redimuntur, non respicit ad magnitudinem et pretii
copiositatem, sed ad infidelium et ad non credentium ea fide "quae per
dilectionem operatur" (Gal 5.6), respicit partem; quia poculum humanae
salutis, quod confectum est infirmitate nostra et virtute divina, habet quidem
in se, ut omnibus prosit: sed si non bibitur, non medetur.
1.159 Conc. Valentinum (Valence), 8 janvier 855
625 320
Can. 1. ... Novitates vocum et praesumptivas garrulitates, unde potius inter
fratres contentionum et scandalorum fomes excitari potest, quam aedificatio
ulla timoris Dei succrescere, cum studio omni devitamus. Indubitanter autem doctoribus
pie et recte tractantibus verbum veritatis, ipsisque sacrae Scripturae
lucidissimis expositoribus, id est Cypriano, Hilario, Ambrosio, Hieronymo,
Augustino, ceterisque in catholica pietate quiescentibus, reverenter auditum et
obtemperanter intellectum submittimus, et pro viribus, quae ad salutem nostram
scripserunt, amplectimur. Nam de praescientia Dei, et de praedestinatione, et
de quaestionibus aliis, in quibus fratrum animi non parum scandalizati
probantur, illud tantum firmissime tenendum esse credimus quod ex maternis
Ecclesiae visceribus nos hausisse gaudemus.
626 321
Can. 2. 'Deum praescire et praescisse aeternaliter et bona, quae boni erant
facturi, et mala, quae mali sunt gesturi', quia vocem Scripturae dicentis
habemus: 'Deus aeterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia antequam
fiant' (Dn 13, 42), fideliter tenemus; et placet tenere, 'bonos praescisse
omnino per gratiam suam bonos futuros, et per eandem gratiam aeterna praemia
accepturos : malos praescisse per propriam malitiam malos futuros, et per suam
iustitiam aeterna ultione damnandos' : ut secundum Psalmistam: 'Quia potestas
Dei est, et Domini misericordia, ut reddat unicuique secundum opera sua' (Ps
61, 12 s), et sicut apostolica doctrina se habet: 'His quidem, qui secundum
patientiam boni operis gloriam et honorem et incorruptionem quaerunt, vitam
aeternam : his autem, qui (sunt) ex contentione, et qui non acquiescunt
veritati, credunt autem iniquitati, ira et indignatio, tribulatio et angustia
in omnem animam hominis operantis malum' (Rom 2, 7ss). In eodem sensu idem
alibi : 'In revelatione', inquit, 'Domini nostri Jesu Christi de caelo cum
angelis virtutis eius, in igne flammae dantis vindictam his, qui non noverunt
Deum, et qui non oboediunt evangelio Domini nostri Jesu Christi, qui poenas
dabunt in interitu aeternas, ... cum venerit glorificari in Sanctis suis et
admirabilis fieri in omnibus, qui crediderunt' (2 Thess 1, 7ss).
627 321
Nec prorsus ulli malo praescientiam Dei imposuisse necessitatem, ut aliud esse
non posset, sed quod ille futurus erat ex propria voluntate, sicuti Deus, qui
novit omnia antequam fiant, praescivit ex sua omnipotenti et incommutabili
majestate. " Nec ex praejudicio ejus
aliquem, sed ex merito propriae iniquitatis credimus condemnari'. 'Nec ipsos malos ideo perire, quia boni esse non potuerunt; sed quia
boni esse noluerunt, suoque vitio in massa damnationis vel merito originali vel
etiam actuali permanserunt'.
628 322
Can. 3. Sed et de praedestinatione Dei placuit, et fideliter placet, iuxta auctoritatem
apostolicam, quae dicit: 'An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa
facere aliud vas in honorem, aliud vero in contumeliam ?' (Rom 9, 21 ) ubi et
statim subiungit : 'Quod si volens Deus ostendere iram et notam facere
potentiam suam, sustinuit in multa patientia vasa irae aptata sive praeparata
in interitum, ut ostenderet divitias gratiae suae in vasa misericordiae, quae
praeparavit in gloriam' (Rom 9, 22 s) : fidenter fatemur praedestinationem
electorum ad vitam, et praedestinationem impiorum ad mortem: in electione tamen
salvandorum misericordiam Dei praecedere meritum bonum : in damnatione autem
periturorum meritum malum praecedere iustum Dei iudicium. 'Praedestinatione
autem Deum ea tantum statuisse, quae ipse vel gratuita misericordia vel iusto
iudicio facturus erat' secundum Scripturam dicentem: 'Qui fecit, quae futura
sunt' (Is 45, 11: Septg.) : in malis vero ipsorum malitiam praescivisse, quia
ex ipsis est, non praedestinasse, quia ex illo non est.
629 322
Poenam sane maium meritum eorum sequentem, uti Deum, qui omnia prospicit,
praescivisse et praedestinasse, quia iustus est, apud quem est, ut sanctus
Augustinus ait, de omnibus omnino rebus tam fixa sententia quam certa
praescientia. Ad hoc siquidem facit Sapientis dictum : 'Parata sunt derisoribus
iudicia, et mallei percutientes stultorum corporibus' (Prv 19, 29). De hac
immobilitate praescientiae praedestinationis Dei, per quam apud eum futura iam
facta sunt, etiam apud Ecclesiasten bene intelligitur dictum: Cognovi, quod omnia
opera, quae fecit Deus, perseverent in perpetuum. Non possumus his addere nec
auferre, quae fecit Deus, ut timeatur (Eccle 3,14). 'Verum aliquos ad malum
praedestinatos esse divina potestate', videlicet ut quasi aliud esse non
possint, non solum non credimus, sed etiam si sunt, qui tantum mali credere
velint cum omni detestatione', sicut Arausica(na) Synodus, 'illis anathema
dicimus' (DS 397).
630 323
Can. 4. Item de redemptione sanguinis Christi, propter nimium
errorem,qui de hac causa exortus est, ita ut quidam, sicut eorum scripta
indicant, etiam pro illis impiis, qui a mundi exordio usque ad passionem Domini
in sua impietate mortui aeterna damnatone puniti sunt, effusum eum definiant.
contra illud propheticum: Ero mors tua, o mors, morsus tuus ero, inferne "
(Os l3, 14): illud nobis simpliciter et fideliter tenendum ac docendum placet
iuxta evangelicam et apostolicam veritatem, quod pro illis hoc datum pretium
teneamus, de quibus ipse Dominus noster dicit: " Sicut Moyses exaltavit
serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis qui credit
in ipso (ipsum), non pereat, sed habeat vitam aeternam. Sic enim Deus dilexit
mundum, ut Filium suum unigenitum daret: ut omnis, qui credit in eum, non
pereat, sed habeat vitam aeternam (lo 3,14 ss), et Apostolus: " Christus
", inquit, 'semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata' (Hebr
9,28).
631 323
Porro capitula- (-quattuor, quae a concilio fratrum nostrorum minus prospecte
suscepta sunt, propter inutilitatem vel etiam noxietatem, et errorem contrarium
veritati: sed et alia-) XIX syllogismis ineptissime conclusa et, licet
iactetur, nulla saeculari litteratura nitentia, in quibus commentum diaboli
potius quam argumentum aliquod fidei deprehenditur, a pio auditu fidelium
penitus explodimus, et ut talia et similia caveantur per omnia, auctoritate
Spiritus Sancti interdicimus: novarum etiam rerum introductores, ne districtius
feriantur, castigandos esse censemus.
632 324
Can. 5. Item firmissime tenendum credimus, quod omnis multitudo fidelium 'ex
aqua et Spiritu Sancto' (Jo 3, 5) regenerata, ac per hoc veraciter Ecclesiae
incorporata, et iuxta doctrinam apostolicam in morte Christi baptizata (Rom 6,
3), in eius sanguine sit a peccatis suis abluta : quia nec in eis potuit esse
vera regeneratio, nisi fieret et vera redemptio : cum in Ecclesiae sacramentis
nihil sit cassum, nihil ludificatorium, sed prorsus totum verum, et ipsa sui
veritate ac sinceritate subnixum. Ex ipsa tamen multitudine fidelium et
redemptorum alios
salvari aeterna salute, quia per gratiam Dei in redemptione sua fideliter
permanent, ipsius Domini sui vocem in corde ferentes: 'Qui ... perseveraverit
usque in finem, hic salvus erit' (Mt 10,22 et 24,13): alios, quia noluerunt
permanere in salute fidei, quam initio acceperunt, redemptionisque gratiam
potius irritam facere prava doctrina vel vita, quam servare elegerunt, ad
plenitudinem salutis et ad perceptionem aeternae beatitudinis nullo modo
pervenire. (Provocatur ad Rom 6, 3; Col 3, 27; Hebr 10, 22s 26 28s).
633 325
Can 6. Item de gratia, per quam salvantur credentes, et sine qua rationalis
creatura numquam beate vixit, et de 1ibero arbitrio per peccatum in primo
homine infirmato, sed per gratiam Domini Iesu fidelibus eius redintegrato et
sanato, idipsum constantissimi et fide plena fatemur, quod sanctissimi Patres
auctoritate sacrarum Scripturarum nobis tenendum reliquerunt, quod Africana (DS
222), quod Arausica(na) (DS 370ss) Synodus professa est, quod beatissimi
Pontifices Apostolicae Sedis (DS 238ss) catholica fide tenuerunt : sed et de
natura et gratia, in aliam partem nullo modo declinare praesumentes. Ineptas
autem quaestiunculas, et aniles pene fabulas (I Tim 4, 7), Scotorumque pultes
puritati fidei nauseam inferentes quae periculosissimis et gravissimis
temporibus, ad cumulum laborum nostrorum, usque ad scissionem caritatis
miserabiliter et lacrimabilter succreverunt, ne mentes christianae inde
corrumpantur et excidant a simplicitate et castitate fidei, quae est in Christo
(2 Cor 11, 3) Jesu, penitus respuimus, et ut fraterna caritas cavendo a talibus
auditum castiget, Domini Christi amore monemus.
1.160 Saint Nicolas I, Conc. Romain, 860 et 863
326 Cap. 5. Si
quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel decreta pro catholica fide,
pro ecclesiastica disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione
sceleratorum vel interdictione imminentium vel futurorum malorum a Sedis
Apostolicae praeside salubriter promulgata contempserit, anathema sit.
1.161 Concile Romain (Saint Nicolas I), 862
635 327
Cap.1 (7). Veraciter quidem credendum est et omnimodis profitendum, quia
Dominus noster Iesus Christus Deus et Dei Filius passionem crucis tantummodo
secundum carnem sustinuit, deitate autem impassibilis mansit, ut apostolica
docet auctoritas et sanctorum Patrum luculentissime doctrina ostendit.
636 328
Cap. 2 (8). His (Hi) autem, qui aiunt, quia Redemptor noster et Dominus (-!)
Jesus Christus et Dei Filius passionem crucis secundum deitatem sustinuit, quod
(quoniam) impium est et catholicis mentibus exsecrabile, anathema sit (sint).
637 329
Cap. 9 (4). Omnibus enim, qui dicunt, quod hi, qui sacrosancti fonte
baptismatis credentes in Patrem et Filium Sanctumque Spiritum renascuntur, non
aequaliter originali abluantur delicto, anathema sit.
1.162 Saint Nicolas I, Ep. 'Proposueramus quidem' à l'empereur
1.163 Michel, 28 septembre 865
638 330
... Neque ab Augusto neque ab omni clero neque a regibus neque a populo iudex
iudicabitur... 'Prima Sedes non iudicabitur a quoquam'...
639 331
Ubinam legistis, imperatores antecessores vestros in synodalibus conventibus
interfuisse, nisi forsitan in quibus de fide tractatum est, quae universalis
est, quae omnium communis est, quae non solum ad clericos, verum etiam ad
laicos et ad omnes omnino pertinet Christianos ? ... Quanto magis ad potioris
auctoritatis iudicium tenditur querimonia, tanto adhuc amplius maius culmen
petendum est, quousque gradatim perveniatur ad eam Sedem, cuius causa aut a se,
negotiorum meritis exigentibus, in melius commutatur, aut solius Dei sine
quaestione reservatur arbitrio.
640 332
Porro si Nos non audieritis, restat, ut sitis apud Nos necessario, quales
Dominus noster Iesus Christus hos haberi praecepit, qui Ecclesiam Dei audire
contempserint, praesertim cum Ecclesiae Romanae privilegia, Christi ore in b.
Petro firmata, in Ecclesia ipsa disposita, antiquitus observata et a sanctis
universalibus synodis celebrata atque a cuncta Ecclesia iugiter venerata,
nullatenus possint minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari, quoniam
fundamentum quod Deus posuit, humanus non valet amovere conatus, et quod Deus
statuit, firmum validumque consistit.... Ista igitur privilegia huic sanctae
Ecclesiae a Christo donata, a synodis non donata, sed iam solummodo celebrata
et venerata, nos cogunt nosque compellunt 'omnium habere sollicitudinem
ecclesiarum' Dei (cf. 2 Cor 11,28)...
641 333
Quoniam, cum secundum canones, ubi est maior auctoritas, iudicium inferiorum
sit deferendum, ad dissolvendum scilicet vel ad roborandum : patet profecto
Sedis Apostolicae, cuius auctoritate maior non est, iudicium a nemine fore
retractandum (cf. DS 232), 'neque cuiquam de eius liceat iudicare iudicio.
Siquidem ad illam de qualibet mundi parte canones appellari voluerunt, ab illa
autem nemo sit appellare permissus'... Ergo de iudicio Romani praesulis non
retractando, quia nec mos exigit, quod diximus comprobato, non negamus eiusdem
Sedis sententiam posse in melius commutari, cum aut sibi subreptum aliquid
fuerit, aut ipsa pro consideratione aetatum vel temporum seu gravium
necessitatum dispensatorie quiddam ordinare decreverit. quoniam et egregium
Apostolum Paulum quaedam fecisse dispensatorie legimus, quae postea reprobasse
dinoscitur; quando tamen illa, Romana videlicet Ecclesia, discretissima
consideratione fieri delegerit, non quando ipsa, quae bene sunt diffinita,
retractari renuerit...
642 333
Vos autem, quaesumus, nolite praeiudicium Dei Ecclesiae irrogare : illa quippe
nullum imperio vestro praeiudicium infert, cum magis pro stabilitate ipsius
aeternam divinitatem exoret et pro incolumitate vestra et perpetua salute iugi
devotione precetur. Nolite, quae sua sunt, usurpare; nolite, quae ipsi soli
commissa sunt, velle surripere, scientes, quia tanto nimirum a sacris debet
omnis mundanarum rerum administrator esse remotus, quanto quemlibet ex catalogo
clericorum et militantium Deo nullis convenit negotiis saecularibus implicari. Denique hi, quibus tantum humanis rebus et non divinis praeesse
permissum est, quomodo de his, per quos divina ministrantur, iudicare praesumant,
penitus ignoramus. Fuerunt haec ante adventum Christi, ut quidam typice reges
simul et sacerdotes exsisterent; quod sanctum Melchisedech fuisse sacra prodit
historia, quodque in membris suis diabolus imitatus, utpote qui semper quae
divino cultui conveniunt sibimet tyrannico spiritu vindicare contendit, ut
pagani imperatores iidem et 'maximi pontifices' dicerentur. Sed cum ad verum
ventum est eundem regem atque pontificem, ultra sibi nec imperator iura
pontificatus arripuit, nec pontifex nomen imperatorium usurpavit. Quoniam idem
'Mediator Dei et hominum homo Christus Iesus' (I Tim 2, 5) sic actibus propriis
et dignitatibus distinctis officia potestatis utriusque discrevit, propria
volens medicinali humilitate sursum efferri, non humana superbia rursus in
inferna demergi, ut et christiani imperatores pro aeterna vita pontificibus
indigerent, et pontifices pro cursu temporalium tantummodo rerum imperialibus
legibus uterentur: quatenus spiritalis actio carnalibus distaret incursibus, et
ideo militans Deo minime se negotiis saecularibus implicaret, ac vicissim non
ille rebus divinis praesidere videretur, qui esset negotiis saecularibus
implicatus: ut et modestia utriusque ordinis curaretur, ne extolletur utroque
suffultus, et competens qualitatibus actionum specialiter professio aptaretur.
1.164 Saint Nicolas I, Resp. 'Ad consulta vestra' aux Bulgares,
1.165 13 novembre 866
643 334
Cap 3... Sufficiat secundum leges solus eorum consensus, de quorum
coniunctionibus agitur; qui consensus si solus in nuptiis forte defuerit,
cetera omnia, etiam cum ipso coitu celebrata, frustrantur, Joanne Chrysostomo
magno doctore testante, qui ait: 'Matrimonium non facit coitus, sed voluntas'.
644 334a
Cap. 15. Interrogatis, utrum homines illi, qui hoc ab illo (pseudo-presbytero)
baptismo receperunt, Christiani sint an iterum baptizari debeant. Sed si in
nomine summae ac individuae Trinitatis baptizati fuere, Christiani profecti
sunt et eos, a quocumque Christiano baptizati sunt, iterato baptizari non
convenit; quoniam ... 'baptismum ...sive ab adultero vel a fure fuerit datum,
ad percipientem munus pervenit illibatum'. ( DS 356)... Et ideo mali (malus)
bona ministrando non aliis sed sibi detrimenti cumulum ingerunt (ingerit), ac
per hoc certum est quia quos ille Graecus baptizavit, nulla portio laesionis
attingit, propter illud: 'Hic est qui baptizat' (Jo 1, 33), id est Christus, et
iterum : 'Deus incrementum dat' (1 Cor 3, 7), subauditur : et non homo.
645 Cap. 71.
Non potest aliquis (sacerdos adulter) quantumcumque pollutus sit, sacramenta
divina polluere, quae purgatoria cunctarum remedia contagionum exsistunt. Nec
potest solis radius per cloacas et latrinas transiens aliquid exinde
contaminationis attrahere; proinde qualiscumque sacerdos sit, quae sancta sunt
coinquinare non potest; idcirco ab eo, usquequo episcoporum iudicio reprobetur,
communio percipienda est : quoniam mali bona ministrando se tantummodo laedunt,
et cerea fax accensa sibi quidem detrimentum praestat, aliis vero lumen in
tenebris administrat... Sumite igitur intrepide ab omni sacerdote Christi
mysteria, quoniam omnia in fide purgantur.
646 335
Cap. 104. A quodam Judaeo,
nescitis utrum christiano an pagano, multos in patria vestra baptizatos
asseritis, et quid de his sit agendum consulitis. Hi profecto, si in nomine
sanctae Trinitatis vel tantum in nomine Christi, sicut in Actibus Apostolorum
(2, 38; 19, 5) legimus, baptizati sunt (unum quippe idemque est, ut sanctus
exponit Ambrosius), constat eos non esse denuo baptizandos: sed primum, utrum
christianus aut paganus ipse Judaeus exstiterit, vel si postmodum factus fuerit
christianus, investigandum est, quamvis non praetereundum esse credamus, quid
beatus de baptismo dicat Augustinus : 'Jam satis' inquit 'ostendimus ad
baptismum, qui verbis evangelicis consecratur, non pertinere cuiusquam vel
dantis vel accipientis errorem sive de Patre sive de Filio sive de Spiritu
Sancto aliter sentiat quam doctrina caelestis insinuat', et iterum: 'Sunt etiam
quidam ex eo numero, qui adhuc nequiter vivant aut etiam in haeresibus vel in
gentilium superstitionibus iaceant, et tamen etiam illic 'novit Dominus, qui
sunt eius' (2 Tim 2, 19). Namque in illa ineffabili praescientia multi, qui
foris videntur, intus sunt'. Et alio loco: 'Etiam corde tardiores, quantum
existimo, intelligunt baptisma Christi nulla perversitate hominis sive dantis
sive accipientis posse violari'; et rursus : 'Potest tamen' ait tradere
separatus, sicut potest habere separatus, sed quam perniciose tradere; ille
autem cui tradit potest salubriter accipere, si ipse non separatus accipiat'.
647 Cap. 41. De
his (iis) autem, qui christianitatis bonum suscipere renuunt, ... nihil aliud
scribere possumus vobis, nisi ut eos ad fidem rectam monitis, exhortationibus
et ratione illos potius quam vi, quod vane sapiant, convincatis.... Porro illis
violentia, ut credant, nullatenus inferanda est. Nam omne quod ex voto non est,
bonum esse non potest (affertur Ps 53,8; 118,108; 27,7); ultronea quippe Deus
obsequia et exhiberi tantum ab ultroneis praecipit : nam si vim inferre
voluisset, nullus omnipotentiae illius resistere potuisset.
648 Cap. 86.
Si fur vel latro deprehensus fuerit, et negaverit quod si impingitur, asseritis
apud vos, quod iudex caput eius verberibus tundat et aliis stimulis ferreis,
donec veritatem depromat, ipsius latera pungat; quam rem nec divina lex nec
humana prorsus admittit, cum non invita, sed spontanea debeat esse confessio,
nec sit violenter elicienda, sed voluntarie proferenda; denique, si contigerit
vos etiam illis poenis illatis nihil de his, quae passo in crimen obiiciuntur,
penitus invenire, nonne saltem tunc erubescitis, et quam impie iudicetis
agnoscitis? Similiter autem, si homo criminatus, talia passus sustinere non
valens, dixerit se perpetrasse quod non perpetravit: ad quem, rogo, tantae
impietatis magnitudo revolvitur nisi ad eum, qui hunc talia cogit mendaciter
confiteri ? Quamvis non confiteri noscatur, sed loqui, qui hoc ore profert,
quod corde non tenet! ... Porro cum liber homo crimine fuerit appetitus, nisi
iam pridem repertus est alicuius sceleris reus, aut tribus testibus convictus
poenae succumbit, aut si convinci non potuerit, ad Evangelium sacrum, quod sibi
obiicitur, minime commisisse iurans absolvitur, et deinceps huic negotio finis
imponitur, quemadmodum crebro dictus Apostolus gentium attestatur: 'Omnis''
inquiens 'controversiae eorum finis ad confirmationem est iuramentum' (Hebr 6,
16).
1.166 Concile de Constantinople IV (oecum. VIII), Sessio X,
1.167 28 février 870; Canons
650 336
Can. 1. Per aequam et regiam divinae iustitiae viam inoffense incedere
volentes, veluti quasdam lampades semper lucentes et illuminantes gressus
nostros, qui secundum Deum sunt, sanctorum Patrum definitiones et sensus
retinere debemus.
651 336
Quapropter et has ut 'secundum eloquia' secundum magnum et sapientissimum
Dionysium arbitrantes et existimantes, etiam de eis cum divino David
promptissime canamus : 'Mandatum Domini lucidum illuminans oculos' (Ps 18, 9:
citatur et Ps 118,105; Prv 6, 23; Is 26, 9: Septg).... Luci enim veraciter
assimilatae sunt divinorum canonum hortationes et dehortationes, secundum quod
discernitur melius a peiore et expediens atque proficuum ab eo, quod non
expedire, sed et obesse dignoscitur.
652 336
Igitur regulas, quas sanctae catholicae et apostolicae Ecclesiae tam a sanctis
famosissimis Apostolis quam ab orthodoxorum universalibus necnon et localibus
conciliis vel etiam a quolibet deiloquo Patre ac magistro Ecclesiae traditae
sunt, servare ac custodire profitemur; his et propriam vitam et mores regentes
et omnem sacerdotii catalogum, sed et omnes, qui Christiano censentur vocabulo,
poenis et damnationibus et e diverso receptionibus ac iustificationibus, quae
per illas prolatae sunt et definitae, subiici canonice decernentes; tenere
quippe traditiones, quas accepimus sive per sermonem sive per epistolam (cf. 2
Thess 2, 14) Sanctorum, qui antea fulserunt, Paulus admonet aperte, magnus
Apostolus.
653 337
Can. 3. Sacram imaginem Domini nostri Jesu Christi et omnium Liberatris et
Salvatoris, aequo honore cum libro sanctirum Evangeliorum adorari decernimus.
654 337
Sicut enim per syllabarum eloquia, quae in libro feruntur, salutem consequemur
omnes, ita per colorum imaginariam operationem et sapientes et idiotae cuncti
ex eo, quod in promptu est, perfruuntur utilitate; quae enim in syllabis sermo,
haec et scriptura, quae in coloribus est, praedicat et commendat; et dignum
est, ut secundum congruentiam rationis et antiquissimam traditionem propter
honorem, quia ad principalia ipsa referentur, etaim derivative iconae honrentur
et adorentur aeque ut sanctirum sacer Evangeliorum liber atque typus pretiosae
crucis.
655 337
Si quis ergo non adorat iconam Salvatoris Christi, non videat formam ejus,
quando veniet in gloria paterna glorificari et glorificare sanctos suos (cf
Thess2 1.10); sed alienus sit a communione ipsius et claritate;
656 337
similiter autem et imaginem intemerate matris ejus et Dei genitricis Mariae;
insuper et iconas sanctorum Angelorum depingimus, quemadmodum eos figurat
verbis divina Scriptura; sed et laudabilissimorum Apostolorum, Prophetarum,
martyrum et sanctorum virorum, simul et omnium Sanctorum, et honoramus et
adoramus. ( ) Et qui sic se non habent, anathema sint
a Patre et Filio et Spiritu Sancto.
657 338
Can. 11. Veteri et Novo Testamento unam animam rationabilem et intellectualem
habere hominem docente et omnibus deiloquis Patribus et magistris Ecclesiae
eandem opinionem asseverantibus: in tantum impietatis quidam, maiorum
inventionibus dantes operam, devenerunt, ut duas eum habere animas impudenter
dogmatizare et quibusdam irrationabilibus conatibus ... propriam haeresim
confirmare pertentent.
658 338
Itaque sancta haec et universalis Synodus ... talis impietatis inventores et
patratores et his similia sentientes magna voce anathematizat, et definit atque
promulgat, neminem prorsus habere vel servare quoquo modo statuta huius
impietatis auctorum. Si autem quis contraria gerere praesumpserit huic sanctae
et magnae Synodo, anathema sit et a fide atque cultura Christianorum alienus.
659 339
Can. 12. (graece non exstat) Apostolicis et synodicis canonibus promotiones et
consecrationes episcopotum et potentia et praeceptione principium factas
penitus interdicentibus, concordantes definimus et sententiam nos quoque
proferimus, ut, si quis episcopus per versutiam vel tyrannidem principum
huiusmodi dignitatis consecrationem susceperit, deponatur omnimodis, utpote qui
non ex voluntate Dei et ritu ac decreto ecclesiastico, sed ex voluntate
carnalis sensus ex hominibus et per homines Dei domum possidere voluit vel
consensit.
660 340
Can. 17 (lat.). Illud autem tamquam perosum quiddam ab auribus nostris
repulimus, quod a quibusdam imperitis dicitur, non posse synodum absque
principali praesentia celebrari : cum nusquam sacri canones convenire
saeculares principes in conciliis sanxerint, sed solos antistites. Unde nec
interfuisse illos synodis, exceptis conciliis universalibus, invenimus : neque
enim fas est, saeculares principes spectatores fieri rerum, quae sacerdotibus
Dei nonnumquam eveniunt ...
661 341
Can. 21. (Haec pars graece non exstat) Dominicum sermonem, quem Christus
sanctis Apostolis et discipulis suis dixit, quia: 'Qui vos recipit, me recipit'
(Mt 10, 40); 'et qui vos spernit, me spernit' (Lc 10, 16), ad omnes etiam, qui
post eos secundum ipsos facti sunt Summi Pontifices et pastorum principes in
Ecclesia catholica dictum esse credentes definimus, neminem prorsus mundi
potentium quemquam eorum, qui patriarchalibus sedibus praesunt, inhonorare aut
movere a proprio throno tentare, sed omni reverentia et honore dignos iudicare;
praecipue quidem sanctissimum Papam senioris Romae, deinceps autem
Constantinopoleos patriarcham, deinde vero Alexandriae ac Antiochiae atque
Hierosolymorum; sed nec alium quemcunque conscriptiones contra sanctissimum
Papam senioris Romae ac verba complicare et componere sub occasione quasi
diffamatorum quorundam criminum; quod et nuper Photius fecit et multo ante
Dioscorus.
662 341
Quisquis autem tanta iactantia et audacia usus fuerit, ut secundum Photium vel
Dioscorum in scriptis vel sine scriptis iniurias quasdam contra sedem Petri,
Apostolorum principis, moveat, aequalem et eandem quam illi condemnationem
recipiat.
663 341
Si vero quis aliqua saeculi potestate fruens vel potens, pellere tentaverit
praefatum Apostolicae cathedrae Papam aut aliorum patriarcharum quemquam,
anathema sit.
664 341
Porro si Synodus universalis fuerit congregata, et facta fuerit etiam de sancta
Romanorum Ecclesia quaevis ambiguitas et controversia oportet venerabiliter et
cum convenienti reverentia de proposita quaestione sciscitari et solutionem
accipere aut proficere ut profectum facere, non tamen audacter sententiam
dicere contra Summos senioris Romae Pontifices.
1.168 Jean VIII, Ep. 'Unum est' aux princes de Sardaigne,
1.169 vers septembre 873
668
Unum est, unde vos modicum paterno more debeamus monere; quod nisi
emendaveritis, grande peccatum incurritis, et ob hoc, sicut speratis, non
lucra, sed magis vobis dam(p)na augebitis. Igitur Graecorum studiis, sicut
didicimus, multi a paganis captivi sublati in vestris partibus venundantur et a
vestratibus empti sub iugo servitutis tenentur; cum constet pium et sanctum
esse, veluti Christianos decet, ut, cum eos vestrates ab ipsis Graecis emerint,
pro amore Christi liberos esse dimittant, et non ab hominibus, sed ab ipso
Domino nostro Iesu Christo mercedem accipiant. Unde vos exhortamur et paterno
amore praecipimus, ut, cum captivos aliquos ab ipsis redemeritis, pro salute
animae vestrae liberos eos abire sinatis.
1.170 Saint Etienne V (VI), Ep. 'Consuluisti de infantibus'
1.171 ad Ludbertum archiep. Maguntinum (Mainz), inter 887-888
670
Consuluisti de infantibus, qui in uno lecto cum parentibus dormientes mortui
reperiuntur, utrum ferro candente an (aut) aqua fervente seu alio quolibet
examine parentes se purificare debeant eos non oppressisse. Monendi namque sunt
et protestandi parentes, ne tam tenellos secum in uno collocent lecto, ne (nec)
negligentia qualibet provenient suffocentur vel opprimantur, unde ipsi
homicidii rei inveniantur. Nam ferri candentis vel aquae ferventis examinatione
confessionem extorqueri a quolibet sacri non censent canones; et quod sanctorum
Patrum documento sancitum non est, superstitiosa adinventione non est
praesumendum. Spontanea enim confessione vel testium approbatione publicata
delicta, habita prae oculis Dei timore, commissa sunt regimini nostro iudicare;
occulta vero et incognita illius sunt iudicio relinquenda, 'qui solus novit
corda filiorum hominum' (cf. 3 Reg 8, 39). Hi autem qui probantur vel
confitentur talis reatus se noxios, tua eos castiget moderatio, quia si
conceptum in utero qui per aborsus (abortum) deleverit, homicida est, quanto
magis qui unius saltem diei puerulum peremerit, homicidam se esse excusare
nequibit?
1.172 Jean XV, Ep. Enc. 'Cum conventus esset' ad episcopos et abbates
1.173 Galliae et Germaniae, 3 février 993
1.174
675 342 (2) ... Communi consilio decrevimus,
memoriam illius, id est sancti Udalrici episcopi, affectu piissimo, devotione
fidelissima venerandam : quoniam sic adoramus et colimus reliquias martyrum et
confessorum, ut eum, cuius martyres et confessores sunt, adoremus; honoramus
servos, ut honor redundet in Dominum, qui dixit: 'Qui vos recipit, me recipit'
(Mt 10,40): ac proinde nos qui fiduciam nostrae iustitiae non habemus, illorum
precibus et meritis apud clementissimum Deum iugiter adiuvemur, quia divina
saluberrima praecepta. et sanctorum canonum ac venerabilium Patrum instabant
efficaciter documenta omnium ecclesiarum pio considerationis intuitu, immo
apostolici moderaminis annisu, utilitatum commoditatem atque firmitatis
perficere integritatem, quatenus memoria Udalrici iam praefati venerabilis
episcopi divino cultui dicata exsistat, et in laudibus Dei devotissime
persolvendis semper valeat proficere.
Saint Léon IX, Ep. " Congratulamur vehementer " à
Pierre,
1.175 patriarche d'Antioche, 13 avril 1053; Profession de Foi
680 343 Firmiter (enim) credo sanctam Trinitatem, Patrem et Filium
et Spiritum Sanctum, unum Deum omnipotentem esse, totamque in Trinitate
deitatem coessentialem et consubstantialem, coaeternam et coomnipotentem,
uniusque voluntatis, potestatis et maiestatis: creatorem omnium creaturarum, ex
quo omnia, per quem omnia, in quo omnia (Rom 11, 36), quae sunt in caelo et in
terra, visibilia et invisibilia. Credo etiam singulas quasque in Sancta
Trinitate personas unun Deum verum, plenum et perfectum.
681 344
Credo quoque ipsum Dei Patris Filium, Verbum Dei aeternaliter natum ante omnia
tempora de Patre, consubstantialem, coomnipotentem et coaequalem Patri per
omnia in divinitate, temporaliter natum de Spiritu Sancto ex Maria semper
virgine, cum anima rationali: duas habentem nativitates, unam ex Patre
aeternam, alteram ex matre temporalem: duas voluntates et operationes habentem:
Deum verum et hominem verum: proprium in utraque natura atque perfectum: non
commixtionem atque divisionem passum, non adoptivum, neque phantasticum: unicum
et unum Deum, Filium Dei in duabus naturis, sed in unius personae
singularitate: impassibilem et immortalem divinitate, sed in humanitate pro
nobis et pro nostra salute passum vera carnis passione et sepultum, ac resurrexisse
a mortuis die tertia vera carnis resurrectione: propter quam confirmandam cum
discipulis nulla indigentia cibi, sed sola voluntate et potestate, comedisse:
die quadragesimo post resurrectionem cum carne, qua surrexit, et anim
ascendisse in caelum et sedere in dextera Patris, inde decimo die misisse,
Spiritum Sanctum, et inde, sicut ascendit, venturum iudicare vivos et mortuos,
et redditurum unicuique secundum opera sua.
682 345
Credo etiam Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum, a Patre et
Filio procedentem, coaequalem et coessentialem et coomnipotentem et coaeternum
per omnia Patri et Filio, per prophetas locutum.
683 346
Hanc sanctam et individuam Trinitatem non tres Deos, sed in tribus personis et
in una natura sive essentia unum Deum omnipotentem, aeternum, invisibilem et
incommutabilem ita credo et confiteor, ut Patrem ingenitum, Filium unigenitum,
Spiritum Sanctum nec genitum nec ingenitum, sed a Patre et Filio procedentem,
veraciter praedicem.
684 347
( Varia:) Credo sanctam, catholicam et apostolicam, unam esse veram Ecclesiam,
in qua unus datur baptismus et vera omnium remissio peccatorum. Credo etiam
veram resurrectionem eiusdem carnis, quam nunc gesto, et vitam aeternam.
685 348
Credo etiam Novi et Veteris Testamenti, legis et Prophetarum et Apostolorum
unum esse auctorem, Deum et Dominum omnipotentem. Deum praedestinasse solummodo
bona, praescivisse autem bona malaque. Gratiam Dei praevenire et subsequi
hominem credo et profiteor, ita tamen, ut liberum arbitrium rationali creaturae
non denegem. Animam non esse partem Dei, sed ex nihilo
creatam, et absque baptismate originali peccato obnoxiam, credo et praedico.
686 349
Porro anathematizo omnem haeresim extollentem se adversus sanctam Ecclesiam
catholicam, pariterque eum, quicunque aliquas scripturas praeter eas, quas
catholica Ecclesia recipit, in auctoritate habendas esse crediderit vel
veneratus fuerit. Quattuor Concilia omnimode recipio et velut quattuor
evangelia veneror: quia per quattuor partes mundi universalis Ecclesia, in his
tanquam in quadro lapide, fundata consistit (cf. DS 472).... Pari modo recipio
et veneror reliqua tria Concilia.... Quidquid supradicta septem sancta et
universalia Concilia senserunt et collaudaverunt, et sentio et collaudo, et
quoscunque anathematizaverunt, anathematizo.
1.176 Saint Léon IX, Ep. 'Ad splendidum nitentis' ad S. Petrum
1.177 Damiani, a. 1054
687
... Oportet, sicut desideras, Apostolicam Nostram interponamus auctoritatem,
quatenus scrupulosam legentibus auferamus dubietatem, et constet omnibus
certum, Nostro iudicio placuisse quaecumque continet ipse libellus
(Gomorrhianus) diabolico igni velut aqua oppositus. Igitur ne caenosae
libidinis impunita licentia pervagetur, necesse est Apostolicae severitatis
congrua reprehensione refellatur, et tamen aliquod tentamentum in austeritate
ponatur.
688 Ecce omnes
illi, qui quavis quattuor generum quae dicta sunt foeditate polluuntur,
prospecta aequitatis censura ab omnibus immaculatae Ecclesiae gradibus tam
sacrorum canonum quam Nostro iudicio depelluntur. Sed Nos humanius agentes eos
qui vel propriis manibus vel (invicem) inter se egerunt semen, vel etiam inter
femora profuderunt, et non longo usu nec cum pluribus, si voluptatem
refrenaverint et digna paenitudine probrosa commissa luerint, admitti ad eosdem
gradus, in quibus in scelere manentes, non permanentes, fuerant, divinae
miserationi confisi, volumus atque etiam iubemus; ablata aliis spe
recuperationis sui ordinis, qui vel per longa tempora secum sive cum aliis vel
cum pluribus, brevi licet tempore, quolibet duorum foeditatis genere, quae
descripseras, maculati vel, quod est horrendum dictu et auditu, in terga
prolapsi sunt. Contra quod Nostrum Apostolicae sanctionis decretum si quis
ausus fuerit vel iudicare vel latrare, ordinis sui se noverit periculo agere.
1.178 Conc. Romanum (Nicolas II), a. 1059; Professio fidei in
1.179 Eucharistiam Berengario praescripta
690
Ego Berengarius ... cognoscens veram et apostolicam fidem, anathematizo omnem
haeresim, praecipue eam, de qua hactenus infamatus sum: quae adstruere conatur,
panem et vinum, quae in altari ponuntur post consecrationem solummodo
sacramentum, et non verum corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi esse,
nec posse sensualiter, nisi in solo sacramento, manibus sacerdotum tractari vel
frangi vel fidelium dentibus atteri. Consentio autem sanctae Romanae Ecclesiae
et Apostolicae Sedi, et ore et corde profiteor de sacramento dominicae mensae
eam fidem me tenere, quam dominus et venerabilis papa Nicolaus et haec sancta
Synodus auctoritate evangelica et apostolica tenendam tradidit mihique
firmavit: scilicet panem et vinum, quae in altari ponuntur, post consecrationem
non solum sacramentum, sed etiam verum corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi
esse, et sensualiter, non solum sacramento, sed in veritate, manibus sacerdotum
tractari et frangi et fidelium dentibus atteri, iurans per sanctam et homousion
Trinitatem et per haec sacrosancta Christi evangelia. Eos vero, qui contra hanc
fidem venerint, cum dogmatibus et sectatoribus suis, aeterno anathemate dignos
esse pronuntio.
1.180 Saint Léon IX, Ep. 'In terra pax hominibus' ad Michaelem
1.181 Cerularium et Leonem Acridanum, 2 septembre 1053
350 Cap. 5.
... Dicimini Apostolicam et Latinam Ecclesiam nova praesumptione atque
incredibili audacia nec auditam nec convictam palam damnasse, pro eo maxime,
quod de azymis audeat commemorationem Dominicae passionis celebrare. Ecce
incauta reprehensio vestra, ecce non bona gloriatio vestra, quando ponitis in
coelum os vestrum, cum lingua vestra, transiens in terra (PS 72, 9), humanis
argumentationibus et coniecturis antiquam fidem confodere ac subvertere
moliatur. ...
351 Cap. 7. ... Sancta Ecclesia super petram, id est Christum, et super
PETRUM vel Cepham, filium Ioannis, qui prius Simon dicebatur, aedificata, quia
inferi portis, disputationibus scilicet haereticorum, quae vanos ad interitum
introducunt, nullatenus foret superanda ; sic pollicetur ipsa Veritas, per quam
sunt vera, quaecunque sunt vera: 'Portae inferi non praevalebunt adversus eam'
(Mt 16,18). Cuius promissionis effectum se precibus impetrasse a Patre idem
Filius protestatur, dicendo ad PETRUM: 'Simon, ecce Satanas' etc. (Lc 22, 31).
Erit ergo quisquam tantae dementiae, qui orationem illius, cuius velle est
posse, audeat in aliquo vacuam putare ? Nonne a Sede principis Apostolorum,
Romana videlicet Ecclesia, tam per eundem PETRUM, quam per successores suos,
reprobata et convicta atque expugnata sunt omnium haereticorum commenta, et
fratrum corda in fide PETRI, quae hactenus nec defecit, nec usque in finem
deficiet, sunt confirmata ?
352 Cap. 11. ... Praeiudicium faciendo summae Sedi de qua nec iudicium
licet facere cuiquam hominum, anathema accepistis ab universis Patribus omnium
venerabilium Conciliorum. ...
353 Cap. 32. ... Sicut cardo immobilis permanens ducit et reducit
ostium, sic PETRUS et sui successores liberum de omni Ecclesia habent iudicium,
cum nemo debeat eorum dimovere statum, quia 'Summa Sedes a nemine iudicatur'
(v. D 330 sqq.).
1.182 Conc. (minus) Lateranense (Nicolas II), avril 1060
691 354 Domnus papa Nicolaus synodo in basilica Constantiniana
praesidens dixit: ( 1) Erga simoniacos nullam misericordiam in dignitate
servanda habendam esse decernimus; sed iuxta canonum sanctiones et decreta
sanctorum Patrum eos omnino damnamus, ac deponendos esse apostolica auctoritate
sancimus.
692 354
( 2) De iis autem, qui non per pecuniam, sed gratis sunt a simoniacis ordinati,
quia quaestio a longo tempore est diutius ventilata, omnem nodum (modum)
dubietatis absolvimus: ita ut super hoc capitulo neminem deinceps ambigere
permittamus.... Eos, qui usque modo gratis sunt a simoniacis consecrati, ... in
acceptis ordinibus manere permittimus ... Ita tamen auctoritate sanctorum
Apostolorum Petri et Pauli omnimodis interdicimus, ne aliquando aliquis successorum
Nostrorum ex hac Nostra permissione regulam sibi vel alicui assumat vel
praefigat: quia non hoc (hoc non) auctoritas antiquorum Patrum iubendo aut
concedendo promulgavit, sed temporis nimia necessitas permittendum a Nobis
extorsit.
693 ( 3) De cetero
autem si quis hinc in posterum ab eo, quem simoniacum esse non dubitat, se
consecrari permiserit, et consecrator et consecratus non disparem damnationis
sententiam subeat, sed uterque depositus paenitentiam agat et privatus a
propria dignitate persistat.
694 ( 5)
Nicolaus episcopus episcopis omnibus: Statuimus decretum de simoniaca
tripartita haeresi, id est (1.) de simoniacis simoniace ordinatoribus
(ordinantibus) vel ordinatis, (2.) et de simoniacis simoniace a non simoniacis,
(3.) et simoniacis non simoniace a simoniacis: Simoniaci simoniace ordinati vel
ordinatores secundum ecclesiasticos canones a proprio gradu decidant. Simoniaci quoque simoniace a non simoniacis ordinati similiter ab
officio male accepto removeantur. Simoniacos autem non simoniace a simoniacis
ordinatos misericorditer per manus impositionem pro temporis necessitate
concedimus in officio permanere.
1.183 Alexandre II, Ep. 'Super causas' ad Rainaldum episc. Cumanum,
1.184 a. 1063
695
Super causas Guillandi (Gissandi) presbyteri tui de morte episcopi sui,
prae(de)cessoris tui, infamati, in medium consuluimus.... si certi accusatores
defuerint, tunc dictante iustitia, sine omni controversia, presbyter quaecumque
ob hoc iniuste amisit, ac sacerdotium accipiat et integra beneficia,
purgationem tamen antea, duobus sibi sacerdotibus iunctis, ubi accusator
cessaverit, eumdem ex se praebere suo committimus arbitrio. Vulgarem denique ac
nulla canonica sanctione fultam legem, ferventis scilicet sive frigidae aquae
ignitique ferri contactum aut cuiuslibet popularis inventionis (quia fabricante
haec sunt omnino ficta invidia) nec ipsum exhibere nec aliquo te modo volumus
postulare immo apostolica auctoritate prohibemus firmissime.
1.185 Alexandre II, Ep. 'Licet ex' ad Landulfum princ. Benevent.,
1.186 a. 1065
698
Licet ex devotionis studio non dubitamus procedere, quod nobilitas tua Judaeos
ad christianitatis cultum disponit adducere, tamen quia id inordinato videris
studio agere, necessarium duximus, admonendo tibi litteras nostras dirigere.
Dominus enim noster Jesus Christus nullum legitur ad sui servitium violenter
coegisse, sed humili exhortatione, reservata unicuique proprii arbitrii
libertate, quoscumque ad vitam praedestinavit aeternam non iudicando, sed
proprium sanguinem fundendo ab errore revocasse.... Item beatus Gregorius, ne
eadem gens ad fidem violentia trahatur, in quadam sua epistola interdicit.
1.187 Conc. Romain (Saint Grégoire VII), Iusiurandum Berengarii
1.188 Turon., 11 février 1079
700 355
Ego Berengarius corde credo et ore confiteor, panem et vinum, quae ponuntur in
altari, per mysterium sacrae orationis et verba nostri Redemptoris
substantialiter converti in veram et propriam ac vivificatricem carnem et
sanguinem Iesu Christi Domini nostri et post consecrationem esse verum Christi
corpus, quod natum est de Virgine et quod pro salute mundi oblatum in cruce
pependit, et quod sedet ad dexteram Patris, et verum sanguinem Christi, qui de
latere eius effusus est, non tantum per signum et virtutem sacramenti, sed in
proprietate naturae et veritate substantiae. Sicut in hoc Brevi continetur et ego
legi et vos intelligitis, sic credo, nec contra hanc fidem ulterius docebo. Sic
me Deus adiuvet et haec sacra (sancta Dei) Evangelia.
1.189 Bienheureux Urbain II, Ep. 'Debent subditi' ad Petrum episc.
1.190 Pistor. et Rusticum abb. Vallumbros., a. 1088
701
... Daibertum a Guezelone licet simoniaco non simoniace eiusdem confessione
reperimus in diaconum ordinatum, et b. Innocentii papae sententia constat
declaratum, quod Guezelon haereticus, quem constat ab haereticis ordinatum,
quia nihil habuit, dare nihil potuit ei, cui manus imposuit. Nos igitur tanti Pontificis
auctoritate firmati, Damasi papae testimonio roborati, qui ait: 'Reiterari
oportere, quod male actum est', Daibertum, ab haereticis corpore et spiritu
digressum atque utilitati Ecclesiae pro viribus insudantem, ex integro,
Ecclesiae necessitate ingruente, diaconum constituimus. Quod non reiterationem
existimari censemus, sed tantum integram diaconii dationem, quoniam quidem, ut
praediximus, qui nihil habuit, nihil dare potuit.
1.191 Bienheureux Urbain II, Ep.'Gaudemus filii' ad Lanzonem,
1.192 Rodulfum etc., 1 février 1091
702
Illud sane omni modo requirendum est, utrum (Poppo) per manus Trevirensis illius
dicti archiepiscopi simoniace fuerit in diaconem ordinatus. Quidquid enim ab eo
extraordinarie indigneque suscepit, Nos Sancti Spiritus iudicio irritum esse
censemus, ut eosdem ordines ab aliquo sortiatur episcopo catholico praesenti
auctoritate praecipimus. Talis enim ordinator, cum nihil habuerit, dare nihil
potuit.
1.193 Conc. Beneventanum (Bienheureux Urbain II),
1.194 coeptum 18. Mart. 1091
703 356
Can. 1. Nullus deinceps in episcopum eligatur, nisi qui in sacris ordinibus
religiose inventus est. Sacros autem ordines dicimus diaconatum ac
presbyteratum. Hos siquidem solos primitiva
legitur Ecclesia habuisse; super his solum praeceptum habemus Apostoli.
1.195 Conc. (minus) Lateranense (Pascal II), 1102
704 357
Anathematizo omnem haeresim et praecipue eam, quae statum praesentis Ecclesiae
perturbat, quae docet et adstruit : anathema contemnendum et Ecclesiae
ligamenta spernenda esse. Promitto autem oboedientiam Apostolicae Sedis
Pontifici Domino Paschali eiusque successoribus sub testimonio Christi et Ecclesiae,
affirmans quod affirmat, damnans quod damnat sancta et universalis Ecclesia.
1.196 Conc. Guastallense (Pascal II), 22 octobre 1106
705 358
(4) Per multos iam annos regni Teutonici latitudo ab Apostolicae Sedis unitate
divisa est. In quo nimirum schismate tantum periculum factum est, ut, quod cum
dolore dicimus, vix pauci sacerdotes aut clerici catholici in tanta terrarum
latitudine reperiantur. Tot igitur (ergo) filiis in hac strage iacentibus,
christianae pacis necessitas exigit, ut super hos (hoc) materna Ecclesiae
viscera aperiantur. Patrum itaque (ergo) nostrorum exemplis et script(ur)is
instructi, qui diversis temporibus Novatianos, Donatistas et alios haereticos
in suis ordinibus susceperunt: praefati regni episcopos in schismate ordinatos,
nisi aut invasores aut simoniaci aut criminosi comprobentur, in officio
episcopali suscipimus. Id ipsum de clericis
cuiuscumque ordinis constituimus, quos vita scientiaque commendat.
1.197 Conc. (minus) Lateranense (Pascal II), 7 Mart. 1110
706 Can. 9 (al. 4). Quicumque res naufragorum diripiunt, ut raptores et
fratrum necatores ab Ecclesiae liminibus (limitibus) excludantur.
707 Can. 10
(Cc. Plac. 1) Quae de simoniacis statuta sunt, Nos quoque Sancti Spiritus
iudicio ex apostolica auctoritate firmamus. (2) Quidquid igitur vel in sacris
ordinibus vel in ecclesiasticis rebus (vel) data vel firmata (promissa)
pecunia, (lingua aut obsequio) requisitum est, Nos irritum esse et nullas
umquam vires obtinere censemus. (4) Qui vero scienter (se)
a simoniacis consecrari, immo exsecrari passi sunt, eorum ordinationem
(consecrationem) omnino irritam decernimus.
708 Can. 15 (Cc.
Plac. 13). Illud quoque praecipimus, quod pro chrismate, baptismo et sepultura
nihil umquam exigatur.
1.198 Conc. (oecum. IX) Latran I (Calliste II); canons, 27 mars 1123
710 359
Can. 1. 'Sanctorum Patrum exempla sequentes' et officii nostri debita
innovantes, 'ordinari quemquam per pecuniam in Ecclesia Dei vel promoveri,
auctoritate Sedis Apostolicae modis omnibus prohibemus. Si quis vero in
Ecclesia ordinationem vel promotionem taliter acquisierit, acquisita (-!)
prorsus careat dignitate'.
711 360
Can. 3 (al. 7). Presbyteris, diaconibus vel subdiaconibus concubinarum et
uxorum contubernia penitus interdicimus et aliarum mulierum cohabitationem,
praeter quas Synodus Nicaena (can. 3) propter solas necessitudinum causas
habitare permisit, videlicet matrem, sororem, amitam vel materteram aut alias
huiusmodi, de quibus nulla valeat iuste suspicio oriri.
712 361
Can. 4 (al. 8). Praeterea iuxta beatissimi Stephani (papae) sanctionem
statuimus, ut laici, quamvis religiosi sint, nullam tamen de ecclesiasticis
rebus aliquid disponendi habeant facultatem ; sed secundum Apostolorum canones
(can. 38, al. 39) omnium negotiorum ecclesiasticorum curam episcopus habeat et
ea velut Deo contemplante dispenset. (Al. can. 9) Si quis ergo principum aut
laicorum aliorum dispositionem (dispensationem vel donationem rerum) sive
possessionem ecclesiasticarum rerum (possessionum ecclesiasticarum) sibi
vindicaverit, ut sacrilegus iudicetur.
362 Can. 5. 'coniunctiones consanguineorum fieri prohibemus : quoniam
eas et divinae et saeculi prohibent leges. Leges enim divinae hoc agentes et
eos, qui ex eis prodeunt, non solum eiciunt, sed maledictos appellant ; vero
saeculi infames tales (eos) vocant et ab hereditate repellunt. Nos itaque,
Patres nostros sequentes, infamia eos notamus et infames esse censemus.'
363 Can. 10. Nullus in episcopum, nisi canonice electum ad consecrandum
manus mittat. Quodsi praesumpserit, et consecratus et
consecrator absque recuperationis spe deponatur.
1.199 Conc. (oecum. X) Latran II (Innocent II), coeptum 4. Apr. 1139;
1.200 canons
715 364
Can. 2. Si quis praebendam, vel prioratum, seu decanatum, aut honorem, vel
promotionem aliquam ecclesiasticam, seu quodlibet sacramentum ecclesiasticum,
utpote chrisma vel oleum sanctum, consecrationes altarium vel ecclesiarum,
interveniente exsecrabili ardore avaritiae per pecuniam acquisivit : honore
male acquisito careat, et emptor atque venditor et interventor nota infamiae
percellantur. Et nec pro pastu, nec sub obtentu alicuius consuetudinis ante vel
post a quoquam aliquid exigatur, vel ipse dare praesumat : quoniam simoniacum
est; sed libere et absque imminutione aliqua, collata sibi dignitate atque
beneficio perfruatur.
716 365
Can. 13. Porro detestabilem et probrosam, divinis et humanis legibus per
Scripturam in Veteri et in Novo Testamento abdicatam, illam, inquam,
insatiabilem foeneratorum rapacitatem damnamus, et ab omni ecclesiastica
consolatione sequestramus, praecipientes, ut nullus archiepiscopus, nullus
episcopus vel cuiuslibet ordinis abbas, seu quivis in ordine et clero, nisi cum
summa cautela usurarios recipere praesumat, sed in tota vita infames habeantur
et, nisi resipuerint, christiana sepultura priventur.
717 366
Can. 22. 'Sane quia inter cetera unum est, quod sanctam maxime perturbat
Ecclesiam, falsa videlicet paenitentia, confratres nostros et presbyteros
admonemus, ne falsis paenitentiis laicorum animas decipi et in infernum
pertrahi patiantur. Falsam autem paenitentiam esse constat, cum spretis
pluribus, de uno solo paenitentia agitur: aut cum sic agitur de uno, ut non
discedatur ab alio. Unde scriptum est: 'Qui totam legem observaverit, offendat
autem in uno, factus est omnium reus (Jac 2,10): scilicet quantum ad vitam
aeternam. Sicut enim, si peccatis esset omnibus involutus, ita, si in uno
tantum maneat, aeternae vitae ianuam non intrabit. Falsa etiam fit paenitentia
cum paenitens ab officio vel curiali vel negotiali non recedit, quod sine
peccato agi nulla ratione praevalet; aut si odium in corde gestetur, aut si
offenso cuilibet non satisfiat, aut si offendenti offensus non indulgeat aut si
arma quis contra iustitiam gerat.'
718 367
Can 23. 'Eos autem, qui religiositatis speciem simulantes, Domini corporis et
sanguinis sacramentum, baptisma puerorum, sacerdotium et ceteros ecclesiasticos
ordines et legitimarum damnant foedera nuptiarum, tanquam haereticos ab
Ecclesia Dei pellimus et damnamus et per potestates exteras coerceri
praecipimus. Defensores quoque ipsorum eiusdem damnationis vinculo innodamus.'
1.201 Concile de Sens, commencé le 2 juin 1140 (1141?); erreurs de
1.202 Pierre Abélard
721 368
1. Quod Pater sit plena potentia, Filius quaedam potentia, Spiritus Sanctus
nulla potentia.
722 369
2. Quod Spiritus Sanctus non sit de substantia (omnipotentia) Patris (aut
Filii), immo anima mundi.
370 (3- Quod Spiritus Sanctus sit anima mundi.)
723 371
3 (4). Quod Christus non assumpsit carnem, ut nos a jugo diaboli liberaret.
724 372
4 (5). Quod neque Deus et homo, neque haec persona quae Christus est, sit
tertia persona in Trinitate.
725 373
5 (6). Quod liberum arbitrium per se sufficiat (sufficit) ad aliquod bonum.
726 374
6 (7). Quod ea solummodo possit (potest) Deus facere, quae facit (-!), vel
dimittere, quae dimittit (-!), vel eo modo tantum, vel eo tempore, (quo facit)
et non alio.
727 375
7 (8). Quod Deus nec debeat nec possit mala impedire.
728 376
8 (9). Quod non contraximus culpam ex Adam, sed poenam tantum.
729 377
9 (10). Quod non peccaverunt, qui Christum ignorantes crucifixerunt
(, et) 10. (-!) Quod non sit (est) culpae adscribendum, quicquid fit per
ignorantiam.
731 378 11.
Quod in Christo non fuerit spiritus timoris Domini
732 379
12. Quod potestas ligandi atque solvendi Apostolis tantum data sit, et (-!) non
successoribus eorum (-!).
733 380
13. Quod propter opera nec melior nec peior efficiatur homo.
734 381
14. Quod ad Patrem, quia (qui) ab alio non est, proprie vel specialiter
attineat omnipotentia (operatio), non etiam sapientia et benignitas.
735 382
15. Quod etiam castus timor excludatur a futura vita.
736 383
16. Quod diabolus immittat suggestiones (suggestionem) per appositionem
(operationem) lapidum vel herbarum.
737 384
17. Quod adventus in fine saeculi posset (possit) attribui Patri.
738 385
18. Quod anima Christi perse non descendit ad inferos, sed per pontentiam
tantum.
739 386
19. Quod neque opus neque voluntas neque concupiscentia neque delectatio, quae
(cum) movet eam, peccatum sit, nec debemus eam velle exstingui (velle eam
exstinguere).
1.203 Innocent II, Ep. 'Testante Apostolo' ad Henricum episc. Senon.,
1.204 16 juillet 1140
387 Nos itaque,
qui in cathedra Sancti PETRI, cui a Domino dictum est : 'Et tu aliquando
conversus confirma fratres tuos' (Lc 22, 32), licet indigni, residere
conspicimur, communicato fratrum nostrorum episcoporum cardinalium consilio,
destinata nobis a vestra discretione capitula et universa ipsius Petri
(Abaelard) dogmata sanctorum canonum auctoritate cum suo auctore damnavimus,
eique tanquam haeretico perpetuum silentium imposuimus. Universos quoque
erroris sui sectatores et defensores a fidelium consortio sequestrandos et
excommunicationis vinculo innodandos esse censemus.
1.205 Innocent II, Ep. 'Apostolicam Sedem' ad episc. Cremonensem, tp.
1.206 incerto
741 388
Presbyterum, quem sine unda baptismatis extremum diem clausisse significasti,
quia in sanctae matris Ecclesiae fide et Christi nominis confessione
perseveravit, ab originali peccato solutum et caelestis patriae gaudium esse
adeptum asserimus incunctanter. Lege super octavo libro Augustini de civitate
Dei, ubi inter cetera legitur: 'Baptismus invisibiliter ministratur, quem non contemptus
religionis, sed terminus necessitatis excludit'. Librum etiam beati Ambrosii de
obitu Valentiniani idem asserentis revolve. Sopitis ergo quaestionibus,
doctorum Patrum sententias teneas, et in ecclesia tua iuges preces hostiasque
Deo offerri iubeas pro presbytero memorato.
1.207 Conc. Remense (Reims) (Eugene III), coeptum 21. Mart. 1148
745
'De primo tantum (capitulo) Romanus Pontifex diffinivit, ne aliqua ratio in
theologia inter naturam et personam divideret, neve Deus divina essentia
diceretur ex sensu ablativi tantum, sed etiam nominativi.'
1.208 Alexandre III, Ep. 'Ex litteris tuis' ad soldanum Iconii
1.209 residentem, 1169
748
(Maria) concepit nempe sine pudore, peperit sine dolore, et hinc migravit sine
corruptione, iuxta verbum angeli, immo Dei per angelum, ut plena, non
semiplena, gratiae esse probaretur; et (ut) Deus Filius eius antiquum quod
pridem docuit mandatum fideliter adimpleret, videlicet patrem et matrem honore
praevenire, et ne caro Christi virginea, quae de carne matris virginis assumpta
fuerat, a tota discreparet.
1.210 Alexandre III, Ep. 'Cum in nostra' ad Guilelmum archiep.
1.211 Senon., 28. Maii 1170
749
Cum in Nostra esses olim praesentia constitutus, tibi viva voce iniunximus, ut
suffraganeis tuis Parisius tibi ascitis ad abrogationem pravae doctrinae Petri
quondam Parisiensis episcopi, qua dicitur quod Christus secundum quod est homo,
non est aliquid, omnino intenderes et efficacem operam adhiberes. Inde siquidem
est, quod fraternitati tuae per Apostolica scripta mandamus, quatenus...
suffraganeos tuos Parisius convoces et una cum illis et aliis... praescriptam
doctrinam studeas penitus abrogare et a magistris scholaribus ibidem in
theologia studentibus Christum sicut perfectum Deum, sic et perfectum hominem
ex anima et corpore consistentem praecipias edoceri.
1.212 Conc. Remense, sous Eugene III, Professio fidei de Trinitate ;
1.213 1148
389 1. Credimus et
confitemur simplicem naturam divinitatis esse Deum, nec aliquo sensu catholico
posse negari, quin divinitas sit Deus et Deus divinitas. Si vero dicitur: Deum
sapientia sapientem, magnitudine magnum, aeternitate aeternum, unitate unum,
divinitate Deum esse et alia huiusmodi: credimus nonnisi ea sapientia, quae est
ipse Deus, sapientem esse; nonnisi ea magnitudine quae est ipse Deus, magnum
esse; nonnisi ea aeternitate quae est ipse Deus, aeternum esse; nonnisi ea
unitate quae est ipse Deus, unum esse; nonnisi ea divinitate Deum, quae est
ipse: id est, seipso sapientem, magnum, aeternum, unum Deum.
390 2. Cum de tribus personis loquimur, Patre, Filio et Spiritu Sancto,
ipsas unum Deum, unam divinam substantiam esse fatemur. Et e converso cum de
uno Deo, una divina substantia loquimur, ipsum unum Deum, unam divinam
substantiam esse tres personas confitemur.
391 3. Credimus (et confitemur) solum Deum Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum aeternum esse, nec aliquas omnino res, sive relationes, sive
proprietates, sive singularitates vel unitates dicantur, et huiusmodi alia,
adesse Deo, quae sint ab aeterno, quae non sint Deus.
392 4. Credimus (et
confitemur) ipsam divinitatem, sive substantiam divinam sive naturam dicas,
incarnatam esse, sed in Filio.
1.214 Conc. Turonense (Tours), coeptum 19 mai 1163
747 (Cap. 2) Plures clericorum, et quod maerentes dicimus, eorum quoque
qui praesens saeculum professione vocis et habitu reliquerunt, dum communes
usuras, quasi manifestius damnatas, exhorrent, commodata pecunia indigentibus
possessiones eorum in pignus accipiunt, et provenientes fructus percipiunt
ultra sortem. Idcirco generalis Concilii decrevit auctoritas, ut nullus amodo
constitutus in clero vel hoc vel aliud genus usurae exercere praesumat. Et si
quis (hactenus) alicuius possessionem data pecunia sub hac specie vel
condicione in pignus acceperit, si sortem suam, deductis expensis, de fructibus
iam perceperit, absolute possessionem restituat debitori. Si autem aliquid
minus habet, eo recepto, possessio libere ad dominum revertatur. Quodsi post huiusmodi
constitutum in clero quisquam exstiterit qui detestandis usurarum lucris
insistat, ecclesiastici officii periculum patiatur, nisi forte Ecclesiae
beneficium fuerit, quod redimendum ei hoc modo de manu laici videatur.
1.215 Lettre Cum Christus du pape Alexandre III à l'archevêque de
1.216 Reims, 18 février 1177
750 393 Cum Christus perfectus Deus perfectus homo sit, mirum est,
qua temeritate quisquam audet dicere, quod Christus non sit aliquid secundum
quod homo. Ne autem tanta possit in ecclesia Dei (dici) abusio suboriri vel
error induci, (...) mandamus, quatenus (...) auctoritate Nostra sub anathemate
interdicas, ne quis de cetero dicere audeat, Christum non esse aliquid secundum
quod homo, quia sicut verus Deus, ita verus est homo ex anima rationali et
humana carne subsistens.
1.217 Alexandre III, Ep. 'In civitate tua' ad archiep. Ianuensem,
1.218 tp. incerto
753 394 In
civitate tua dicis saepe contingere, quod, cum quidam piper, seu cinnamomum,
seu alias merces comparant, quae tunc ultra quinque libras non valent, et
promittunt se illis, a quibus illas merces accipiunt, sex libras statuto
termino soluturos. Licet autem contractus huiusmodi ex tali forma non possit
censeri nomine usurarum, nihilominus tamen venditores peccatum incurrunt, nisi
dubium sit, merces illas plus minusve solutionis tempore valituras: et ideo
cives tui saluti suae bene consulerent, si a tali contractu cessarent, cum
cogitationes hominum omnipotenti Deo nequeant occultari.
1.219 Alexandre III, Ep. 'Ex publico instrumento' ad episc.
1.220 Brixiensem, tp. incerto
754 395
Quia praefata mulier, licet a praefato viro desponsata fuerit, adhuc tamen,
sicut asserit, ab ipso est incognita, fraternitati tuae per apostolica scripta
praecipiendo mandamus, quatenus, si praedictus vir mulierem ipsam carnaliter
non cognoverit, et eadem mulier, sicut ex parte tua nobis proponitur, ad
religionem transire voluerit, recepta ab ea sufficienti cautione, quod vel ad
religionem transire vel ad virum suum redire infra duorum mensium spatium
debeat, ipsam contradictione et appellatione cessante a sententia (excommunicationis),
qua tenetur, absolvas ita, quod, si ad religionem transierit, uterque restituat
alteri, quod ab eo noscitur recepisse, et vir ipse, ea religionis habitum
assumente, ad alia vota licentiam habeat transeundi. Sane quod Dominus in
Evangelio dicit, non licere viro, nisi ob causam fornicationis uxorem suam
dimittere (Mt 5, 32; 19, 9), intelligendum est, secundum interpretationem sacri
eloquii, de his, quorum matrimonium carnali copula est consummatum, sine qua
matrimonium consummari non potest, et ideo, si praedicta mulier non fuit a viro
suo cognita, licitum est (sibi) ad religionem transire.
1.221 Alexandre III, Ep. (fragm.) 'Verum post' ad archiep. Salernit.,
1.222 tp. incerto
1.223
755 396 Post consensum legitimum de praesenti
licitum est alteri, altero etiam repugnante, eligere monasterium, sicut Sancti
quidem de nuptiis vocati fuerunt, dummodo carnalis commixtio non intervenerit
inter eos: et alteri remanenti, si commonitus continentiam servare noluerit,
licitum est ad secunda vota transire; quia cum non fuissent una caro simul
effecti, satis potest unus ad Deum transire, et alter in saeculo remanere...
756 397 Si (inter virum et mulierem)
legitimus consensus... interveniat de praesenti, ita quidem, ut unus alterum in
suo mutuo consensu verbis consuetis expresse recipiat.... sive sit iuramentum
interpositum sive non, non licet mulieri alii nubere. Et si nupserit, etiamsi
carnalis copula sit secuta, ab eo separari debet, et, ut ad primum redeat,
ecclesiastica districtione compelli, quamvis alii aliter sentiant, et aliter
etiam a quibusdam praedecessoribus nostris sit aliquando iudicatum.
Alexandre III, Ep. (fragm.) ad Pontium episc. Claromont. (?),
1.224 tp. incerto
757 398 Si quis sane puerum ter in aqua immerserit in nomine Patris
et Filii et Spiritus Sancti, Amen, et non dixerit: 'Ego baptizo te in nomine
Patris et Filii et Spiritus Sancti, Amen', non est puer baptizatus (al.: Si
quis - sane puerum tunc merserit dicendo: 'In nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti': si non dixerit: 'Ego te baptizo', talis immersio non potest
dici baptismus).
758 399
De quibus dubium est, an baptizati fuerint, baptizantur his verbis praemissis:
'Si baptizatus es, non te baptizo; sed, si nondum baptizatus es, ego te
baptizo, etc.'
1.225 Conc. (oecum. XI) Latran III, 5 - 19 (22)? Mart. 1179
751 400
Cap. 10. Monachi non pretio recipiantur in monasterio... Si quis autem exactus
pro sua receptione aliquid dederit, ad sacros ordines non ascendat. Is autem,
qui acceperit, officii sui privatione mulctetur.
401 Cap. 27. Sicut ait beatus LEO, 'licet ecclesiastica disciplina,
sacerdotali contenta iudicio, cruentas non efficiat ultiones : catholicorum
tamen principum constitutionibus adiuvatur, ut saepe quaerant homines salutare
remedium, dum corporale super se metuunt evenire supplicium'. Eapropter, quia
in Gasconia, Albegesio et partibus Tolosanis et aliis locis ita haereticorum,
quos alii Catharos, alii Patarenos, alii Publicanos, alii aliis nominibus
vocant, invaluit damnata perversitas, ut iam non in occulto, sicut aliqui,
nequitiam suam exerceant, sed suum errorem publice manifestent et ad suum
consensum simplices attrahant et infirmos: eos et defensores et receptatores
eorum anathemati decernimus subiacere, et sub anathemate prohibemus, ne quis
eos in domibus vel in terra sua tenere vel fovere vel negotiationem cum eis
exercere praesumat.
1.226 Conc. Veronense (Lucius III), exeunte Oct.-init. Nov. 1184
760
omnem haeresim, quocumque nomine censeatur, per huius Constitutionis seriem
auctoritate apostolica condemnamus: In primis ergo Catharos et Patarinos et eos
qui se Humiliatos vel Pauperes de Lugduno, falso nomine, mentiuntur,
Passaginos, Iosepinos, Arnaldistas, perpetuo decernimus anathemati subiacere.
761 402
Et quoniam nonnulli sub specie pietatis... auctoritatem sibi vindicant
praedicandi..., omnes, qui vel prohibiti vel non missi, praeter auctoritatem ab
Apostolica Sede vel episcopo loci susceptam publice vel privatim praedicare
praesumpserint, et universos, qui de sacramento corporis et sanguinis Domini
nostri Iesu Christi vel de baptismate seu de peccatorum confessione, matrimonio
vel reliquis ecclesiasticis sacramentis aliter sentire aut docere non metuunt,
quam sacrosancta Romana Ecclesia praedicat et observat, et generaliter
quoscumque eadem Romana Ecclesia vel singuli episcopi per dioeceses suas cum
consilio clericorum, vel clerici ipsi, Sede vacante, cum consilio, si
oportuerit, vicinorum episcoporum haereticos iudicaverint, pari vinculo
perpetui anathematis innodamus.
1.227 Lucius III, Ep. 'Dilectae in Christo' ad Simonem episc.
1.228 Meldensem (Meaux), tp. incerto
762
... Priorissa et conventus de Colonantia a Sede Apostolica quaesierunt, si
iuvenis quidam, conversus earum, genitalibus destitutus, in pre sbyterum possit
de permissione canonum ordinari. Nos itaque in hoc articulo distinctionem
volentes canonicam observari, fraternitati tuae per Apostolica scripta
mandamus, quatenus inquiras diligentius veritatem, si ab hostibus sectus fuerit
vel a medicis aut nesciens carnis vitio reluctari ipse sibi manum iniecerit.
Priores enim admittunt canones (cf. DSS 128a), si alias idoneus fuerit, tertium
velut homicidam sui statuunt puniendum.
1.229 Urbain III, Ep. 'Consuluit nos' ad presbyterum Brixiensem,
1.230 tp. incerto
764 403
Consuluit nos tua devotio, an ille in iudicio animarum quasi usurarius debeat
iudicari, qui non alias mutuo traditurus, eo proposito mutuam pecuniam credit,
ut, licet omni conventione cessante, plus tamen sorte recipiat; et utrum eodem
reatu criminis involvatur, qui ut vulgo dicitur, non aliter parabolam iuramenti
concedit, donec, quamvis sine exactione, emolumentum aliquod inde percipiat; et
an negotiator poena consimili debeat condemnari, qui merces suas longe maiore
pretio distrahit, si ad solutionem faciendam prolixioris temporis dilatio
prorogetur, quam si ei in continenti pretium persolvatur. Verum quia, quid in
his casibus tenendum sit, ex evangelio Lucae manifeste cognoscitur, in quo
dicitur: Date mutuum, nihil inde sperantes (cf. Lc 6, 35): huiusmodi homines
pro intentione lucri, quam habent, cum omnis usura et superabundantia
prohibeatur in lege, iudicandi sunt male agere, et ad ea, quae taliter sunt
accepta, restituenda in animarum iudicio efficaciter inducendi.
1.231 Innocent III, Ep. 'Cum apud sedem' ad Ymbertum archiep.
1.232 Arelat., 15 juillet 1198
766 404 Consuluisti nos, utrum mutus et surdus alicui possint
matrimonialiter copulari. Ad quod fraternitati tuae taliter respondemus, quod,
cum prohibitorium sit edictum de matrimonio contrahendo, ut quicunque non
prohibetur, per consequentiam admittatur, et sufficiat ad matrimonium solus
consensus illorum, de quorum quarumque coniunctionibus agitur: videtur, quod,
si talis velit contrahere, sibi non possit vel debeat denegari, cum, quod
verbis non potest, signis valeat declarare.
1.233 Innocent III, Ep. 'Ex parte tua' ad episc. Mutinensem, a. 1200
776 404 In
matrimoniis de cetero contrahendis illud te volumus observare, ut, postquam
inter legitimas personas consensus legitimus intervenerit de praesenti, qui
sufficit in talibus iuxta canonicas sanctiones et, si solus defuerit, cetera,
etiam cum ipso coitu celebrata, frustrantur si personae iunctae legitime cum
aliis postea de facto contrahant, quod prius de iure factum fuerat, non poterit
irritari.
1.234 Innocent III, Ep. 'Sicut universitatis' ad Acerbum consulem
1.235 Florentinum, 30 octobre 1198
767
Sicut universitatis conditor Deus duo magna luminaria in firmamento caeli
constituit, luminare maius, ut praeesset diei, et luminare minus, ut praeesset
nocti, sic ad firmamentum universalis Ecclesiae, quae caeli nomine nuncupatur,
duas magnas instituit dignitates: maiorem, quae quasi diebus animabus
praeesset, et minorem, quae quasi noctibus praeesset corporibus, quae sunt
pontificalis auctoritas et regalis potestas. Porro sicut luna lumen suum a sole
sortitur, quae revera minor est illo quantitate simul et qualitate, situ
pariter et effectu, sic regalis potestas ab auctoritate pontificali suae
sortitur dignitatis splendorem; cuius conspectui quanto magis inhaeret, tanto
maiori lumine decoratur, et quo plus ab eius elongatur aspecto, eo plus deficit
(al. vitiose: proficit) in splendore.
1.236 Innocent III, Ep. 'Quanto te magis' ad Ugonem episc.
1.237 Ferrariensem, 1 mai 1199
768 405
Tua fraternitas intimavit, quod altero coniugum ad haeresim transeunte, qui
relinquitur, ad secunda vota desiderat convolare et filios procreare, quod
utrum possit fieri de iure, per tuas Nos duxisti litteras consulendos. Nos
igitur consultationi tuae de communi fratrum Nostrorum consilio respondentes
distinguimus, licet quidam praedecessor noster (scl. Caelestinus III) sensisse
aliter videatur, an ex duobus infidelibus alter ad fidem catholicam
convertatur, vel ex duobus fidelibus alter labatur in haeresim vel decidat in
gentilitatis errorem. Si enim alter infidelium coniugum ad fidem catholicam
convertatur, altero vel nullo modo, vel saltem non sine blasphemia divini
nominis, vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum, ei cohabitare volente: qui
relinquitur, ad secunda, si voluerit, vota transibit; et in hoc casu
intelligimus, quod ait Apostolus: 'Si infidelis discedit, discedat: frater enim
vel soror non est servituti subiectus in huiusmodi' (cf. I Cor 7, 15). Et
canonem etiam, in quo dicitur: Quod 'contumelia creatoris solvit ius matrimonii
circa eum, qui relinquitur'.
769 406
Si vero alter fidelium coniugum vel labatur in haeresim vel transeat ad
gentilitatis errorem, non credimus, quod in hoc casu is qui relinquitur,
vivente altero possit ad secundas nuptias convolare licet in hoc casu maior
appareat contumelia creatoris. Nam etsi matrimonium verum quidem inter
infideles exsistat, non tamen est ratum: inter fideles autem verum quidem et
ratum exsistit: quia sacramentum fidei, quod semel est admissum, numquam
amittitur, sed ratum efficit coniugii sacramentum, ut ipsum in coniugibus illo
durante perduret.
1.238 Innocent III, Ep. 'Cum ex iniuncto' ad Metenses (Metz),
1.239 12 juillet 1199
770
(Significavit Nobis episcopus Metensis,) quod tam in dioecesi quam urbe Metensi
laicorum et mulierum multitudo non modica, tracta quodammodo desiderio
Scripturarum, Evangelia, Epistolas Pauli, Psalterium, Moralia, Iob et plures
alios libros sibi fecit in Gallico sermone transferri; ... (quo vero factum
est,) ut secretis conventionibus talia inter se laici et mulieres eructare
praesumant et sibi invicem praedicare: qui etiam aspernantur eorum consortium,
qui se similibus non immiscent ... Quidam etiam ex eis simplicitatem sacerdotum
suorum fastidiunt; et cum ipsis per eos verbum salutis proponitur, se melius
habere in libellis suis et prudentius se posse id eloqui, submurmurant in
occulto. Licet autem desiderium intelligendi divinas Scripturas et secundum eas
studium adhortandi reprehendendum non sit, sed potius commendandum, in eo tamen
apparent merito arguendi, quod tales occulta conventicula sua celebrant,
officium sibi praedicationis usurpant, sacerdotum simplicitatem eludunt et
eorum consortium aspernantur qui talibus non inhaerent.... Deus enim ... in
tantum odit opera tenebrarum, ut (Apostolis) ... praeceperit dicens: 'Quod dico
vobis in tenebris, dicite in lumine...' (Mt 10, 27); per hoc manifeste denuntians,
quod evangelica praedicatio non in occultis conventiculis, sicut haeretici
faciunt, sed in ecclesia iuxta morem catholicum est publice proponenda. ...
771 Arcana
vero fidei sacramenta non sunt passim omnibus exponenda, cum non passim ab
omnibus possint intelligi, sed eis tantum qui ea fideli possunt concipere
intellectu. Propter quod simplicioribus inquit Apostolus: 'Quasi parvulis in
Christo lac potum dedi vobis, non escam' (I Cor 3, 2). ... Tanta est enim
divinae Scripturae profunditas, ut non solum simplices et illiterati, sed etiam
prudentes et docti non plene sufficiant ad ipsius intelligentiam indagandam. Propter quod dicit Scriptura: 'Quia multi defecerunt scrutantes
scrutinio' (Ps 63, 7). Unde recte fuit olim in lege divina statutum, ut bestia,
quae montem (Sinai) tetigerit, lapidetur (cf. Hebr 12, 20; Ex 19, 12 s), ne
videlicet simplex aliquis vel et indoctus praesumat ad sublimitatem Scripturae
sacrae pertingere vel eam aliis praedicare. Scriptum est enim: 'Altiora te ne
quaesieris' (Eccli 3, 22). Propter quod dicit Apostolus: 'Non plus sapere quam
oporteat sapere, sed sapere ad sobrietatem' (Rom 12, 3). Sicut enim multa sunt
membra corporis, omnia vero membra non eundem actum habent, ita multi sunt
ordines in Ecclesia, sed non omnes idem habent officium, quia secundum
Apostolum 'alios quidem Dominus dedit apostolos, alios prophetas, alios autem
doctores etc.' (Eph 4, 11). Cum igitur doctorum ordo sit quasi praecipuus in
Ecclesia, non debet sibi quisquam indifferenter praedicationis officium usurpare.
1.240 Innocent III, Const. 'Licet perfidia Iudaeorum',
1.241 15 septembre 1199
772
Licet perfidia Iudaeorum sit multipliciter improbanda, quia tamen per eos fides
nostra veraciter comprobatur, non sunt a fidelibus graviter opprimendi ...
Sicut ergo Iudaeis non debet esse licentia in synagogis suis, ultra quam
permissum est lege, praesumere, ita in his, quae sunt illis concessa, nullum
debent praeiudicium sustinere. Nos ergo, licet in sua magis velint duritia
perdurare quam vaticinia prophetarum et Legis arcana (al.: prophetarum verba et
suarum Scripturarum arcana) cognoscere atque ad christianae fidei notitiam
pervenire, quia tamen Nostrae postulant defensionis auxilium, ex christianae
pietatis mansuetudine, praedecessorum Nostrorum fel. mem. Calixti (II.),
Eugenii (III.), Alexandri (III.), Clementis (III.) et Caelestini (III.)
Romanorum Pontificum vestigiis inhaerentes, ipsorum petitionem admittimus
eisque protectionis Nostrae clypeum indulgemus.
773 Statuimus
enim (etiam), ut nullus Christianus invitos vel nolentes eos ad baptismum per
violentiam venire compellat; sed si eorum quilibet sponte ad Christianos fidei
causa confugerit, postquam voluntas eius fuerit patefacta, sine qualibet
efficiatur calumnia Christianus. Veram quippe christianitatis fidem habere non
creditur, qui ad Christianorum baptisma non spontaneus sed invitus cognoscitur
pervenire. Nullus etiam Christianus sine potestatis terrae iudicio personas
eorum nequiter laedere vel res eorum violenter auferre praesumat aut bonas quas
hactenus in ea, in qua habitant regione, habuerint consuetudines immutare.
Praeterea, in festivitatum suarum celebratione quisquam fustibus vel lapidibus
eos ullatenus non perturbet, nec aliquis ab eis indebita (coacta) servitia
exigere vel extorquere contendat nisi ea quae ipsi praeteritis facere
temporibus consueverunt. Ad haec, malorum hominum pravitati et avaritiae obviantes,
decernimus, ut nemo coemeterium Iudaeorum mutilare audeat vel minuere, sive
obtentu pecuniae corpora effodere iam humata.... (Excommunicantur ii, qui hoc
decretum violant.) Eos autem dumtaxat huius protectionis praesidio volumus
communiri, qui nihil machinari praesumpserint in subversionem fidei
christianae.
1.242 Innocent III, Ep. 'Apostolicae Sedis primatus' ad (Iohannem)
1.243 patriarcham C'polit., 12 novembre 1199
774
Apostolicae Sedis primatus, quem non homo, sed Deus, immo verius Deus homo
constituit, multis quidem et evangelicis et apostolicis testimoniis
comprobatur, a quibus postmodum constitutiones canonicae processerunt,
concorditer asserentes sacrosanctam Ecclesiam in beato Petro Apostolorum
principe consecratam quasi magistram et matrem ceteris praeeminere. Hic enim
... audire promeruit: 'Tu es Petrus ... tibi dabo claves regni caelorum' (Mt
16, 18 s). Nam licet primum et praecipuum Ecclesiae fundamentum sit unigenitus
Dei Filius Jesus Christus, iuxta quod dicit Apostolus 'Quia fundamentum positum
est, praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus' (l Cor 3,
11), secundum tamen et secundarium Ecclesiae fundamentum est Petrus, etsi non
tempore primus, auctoritate tamen praecipuus inter ceteros, de quibus Paulus
Apostolus inquit: 'Iam non estis hospites et advenae, sed estis cives sanctorum
et domestici Dei, superaedificati supra fundamentum Apostolorum et Prophetarum'
(Eph 2, 20). ... Huius etiam primatum Veritas per se ipsam expressit, cum
inquit ad eum: 'Tu vocaberis Cephas' (Io 1, 42): quod etsi 'Petrus'
interpretetur, 'caput' tamen exponitur, ut sicut caput inter cetera membra
corporis, velut in quo viget plenitudo sensuum, obtinet principatum, sic et
Petrus inter Apostolos et successores ipsius inter universos Ecclesiarum
praelatos praerogativa praecellerent dignitatis, vocatis sic ceteris in partem
sollicitudinis, ut nihil eis de potestatis plenitudine deperiret. Huic Dominus
oves suas pascendas vocabulo tertio repetito commisit, ut alienus a grege
dominico censeatur, qui eum etiam in successoribus suis noluerit habere
pastorem. Non enim inter has et illas oves distinxit, sed simpliciter inquit:
'Pasce oves meas' (Jo 21, 17), ut omnes omnino intelligantur ei esse commissae.
... (Explicando allegorice Jo 21, 7:) Cum enim mare mundum designet (juxta Ps
103, 25), per hoc, quod Petrus se misit in mare, privilegium expressit pontificii
singularis, per quod universum orbem susceperat gubernandum, ceteris Apostolis
ut vehiculo navis contentis, cum nulli eorum universus fuerit orbis commissus,
sed singulis singulae provinciae vel Ecclesiae potius deputatae. (Simile
argumentum allegoricum deducitur ex Mt 14, 28 ss:) Per hoc quod Petrus super
aquas maris incessit, super universos populos se potestatem accepisse
monstravit.
775 Pro eo
Dominus se orasse fatetur...: 'Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides
tua. Et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos' (Lc 22, 32), ex hoc
innuens manifeste, quod successores ipsius a fide catholica nullo umquam
tempore deviarent, sed revocarent magis alios et confirmarent etiam
haesitantes, per hoc sic ei confirmandi alios potestatem indulgens, ut aliis
necessitatem imponeret obsequendi. ... Huic praeterea dictum ... legisti:
'Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis; et quodcumque
solveris super terram, erit solutum et in caelis' (Mt 16, 19). Quod si omnibus
etiam Apostolis simul dictum esse reperias, non tamen aliis sine ipso, sed ipsi
sine aliis attributam esse cognosces ligandi et solvendi a Domino facultatem,
ut quod non alii sine ipso, ipse sine aliis posset ex privilegio sibi collato a
Domino et concessa plenitudine potestatis...: Ipse (Petrus vidit) ... vas
quoddam velut linteum magnum quattuor initiis in terram de caelo submitti, quod
omnia quadrupedia et serpentia terrae ac caeli volatilia continebat (Act 10, 9
ss). ... Et vox ad eum est facta secundo: 'Quod Deus
purificavit, tu commune ne dixeris'. Per quod innuitur manifeste, quod Petrus
praelatus fuerit populis universis, cum vas illud orbem, et universitas
contentorum in eo universas significet tam Iudaeorum quam gentium nationes. ...
1.244 Innocent III, Ep. 'Gaudemus in Domino' ad episc. Tiberiadensem,
1.245 initio 1201
777 407
Utrum pagani uxores accipientes in secundo ve1 tertio vel ulteriore gradu sibi
coniunctas sic coniuncti debeant post conversionem suam insimul remanere vel ab
invicem separari, edoceri per scriptum Apostolicum postulasti. Super quo
fraternitati tuae taliter respondemus, quod, cum sacramentum coniugii apud
fideles et infideles exsistat, quemadmodum ostendit Apostolus dicens: 'Si quis
frater infidelem habet uxorem, et haec consentit habitare cum eo, non illam
dimittat' (cf. I Cor 7, 12); et in praemissis gradibus a paganis quoad eos
matrimonium licite sit contractum, qui constitutionibus canonicis non arctantur
(Quid enim ad nos, secundum Apostolum eundem, 'de his, quae foris sunt,
iudicare?' (cf I Cor 5, 12)): in favorem praesertim christianae religionis et
fidei, a cuius perceptione per uxores se deseri timentes viri possunt facile
revocari, fideles huiusmodi matrimonialiter copulati libere possunt et licite
remanere coniuncti, cum per sacramentum baptismi non solvantur coniugia, sed
crimina dimittantur.
778 408
Quia vero pagani circa plures insimul feminas affectum dividunt coniugalem,
utrum post conversionem omnes, vel quam ex omnibus retinere valeant, non
immerito dubitatur. Verum absonum hoc videtur et inimicum fidei christianae,
cum ab initio una costa in unam feminam sit conversa, et Scriptura divina
testetur, quod 'propter hoc relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori
suae, et erunt duo in carne una' (Eph 5, 31; Gn 2, 24; cf. Mt 19, 5); non dixit
'tres vel plures', sed duo: nec dixit: 'adhaerebit uxoribus', sed uxori. Nec
ulli unquam licuit insimul plures uxores habere, nisi cui fuit divina
revelatione concessum, quae mos quandoque, interdum etiam fas censetur, per
quam sicut Iacob a mendacio, Israelitae a furto, et Samson ab homicidio, sic et
Patriarchae et alii viri iusti, qui plures leguntur simul habuisse uxores, ab
adulterio excusantur. Sane veridica haec sententia probatur etiam de testimonio
Veritatis testantis in Evangelio: 'Quicunque dimiserit uxorem suam (, nisi) ob
fornicationem, et aliam duxerit, moechatur' (Mt 19, 9; cf. Mc 10, 11). Si ergo
uxore dimissa duci alia de iure non potest, fortius et ipsa retenta per quod
evidenter apparet, pluralitatem in utroque sexu, cum non ad imparia judicentur
circa matrimonium, reprobandam.
779 408
Qui autem secundum ritum suum legitimam repudiavit uxorem, cum tale repudium
Veritas in Evangelio reprobaverit, numquam ea vivente licite poterit aliam,
etiam ad fidem Christi conversus, habere, nisi post conversionem ipsius illa
renuat cohabitare cum ipso, aut etiamsi consentiat, non tamen absque contumelia
creatoris, vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum, in quo casu restitutionem
petenti, quamvis de iniusta spoliatione constaret, restitutio negaretur: quia
secundum Apostolum frater aut soror non est in huiusmodi subiectus servituti
(cf. I Cor 7, 15). Quod si conversum ad fidem et illa conversa sequatur,
antequam propter causas praedictas legitimam ille ducat uxorem, eam recipere
compelletur. Quamvis quoque secundum evangelicam veritatem, qui duxerit
dimissam, moechatur (Mt 19, 9): non tamen dimissor poterit obicere
fornicationem dimissae, pro eo, quod nupsit alii post repudium, nisi alias
fuerit fornicata.
1.246 Innocent III, Ep. 'Ex parte tua' ad Andream archiep. Lund, 12
1.247 janvier 1206
786 409
Nos nolentes a praedecessorum Nostrorum vestigiis in hoc articulo subito
declinare, qui respondere consulti, antequam matrimonium sit per carnalem copulam
consummatum, licere alteri coniugum, reliquo etiam inconsulto, ad religionem
transire, ita quod reliquus extunc legitime poterit alteri copulari: hoc ipsum
tibi consulimus observandum.
1.248 Innocent III, Ep. 'Maiores Ecclesiae causas' ad Ymbertum
1.249 archiep. Arelat., exeunte a. 1201
780 410
... Asserunt enim, parvulis inutiliter baptisma conferri... Respondemus, quod
baptisma circumcisione successit... Unde, sicut anima circumcisi de populo suo
non peribat (Gn 17,14), sic, qui ex aqua fuerit et Spiritu sancto renatus,
regni caelorum introiturn obtinebit (Jo 3, 5) ... Etsi originalis culpa
remittebatur per circumcisionis mysterium, et damnationis periculum vitabatur,
non tamen perveniebatur ad regnum caelorum, quod usque ad mortem Christi fuit
omnibus obseratum; sed per sacramentum baptismi Christi sanguine rubricati
culpa remittitur, et ad regnum caelorum etiam pervenitur, cuius ianuam Christi
sanguis fidelibus suis misericorditer reseravit. Absit enim, ut universi
parvuli pereant, quorum quotidie tanta multitudo moritur quin et ipsis
rnisericors Deus, qui neminem vult perire, aliquod remedium procuraverit ad
salutem ... Quod opponentes inducunt, fidem aut caritatem aliasque virtutes
parvulis, utpote non consentientibus, non infundi, a plerisque non conceditur
absolute..., aliis asserentibus per virtutem baptismi parvulis quidem culpam
remitti, sed gratiam non conferri; nonnullis vero dicentibus, et dimitti
peccatum, et virtutes infundi, habentibus illas quoad habitum (cf. DS 904), non
quoad usum, donec perveniant ad aetatem adultam.... Dicimus
distinguendum, quod peccatum est duplex: originale scilicet et actuale:
originale, quod absque consensu contrahitur, et actuale, quod committitur cum
consensu. Originale igitur, quod sine consensu contrahitur, sine consensu per
vim remittitur sacramenti; actuale vero, quod cum consensu contrahitur, sine
consensu minime relaxatur.... Poena originalis peccati est
carentia visionis Dei, actualis vero poena peccati est gehennae perpetuae
cruciatus...
781 411
Id est religioni christianae contrarium, ut semper invitus et penitus
contradicens ad recipiendam et servandam Christianitatem aliquis compellatur.
Propter quod inter invitum et invitum, coactum et coactum alii non absurde
distinguunt, quod is, qui terroribus atque suppliciis violenter attrahitur, et,
ne detrimentum incurrat, baptismi suscipit sacramentum, talis quidem sicut et
is, qui ficte ad baptismum accedit, characterem suscipit Christianitatis
impressum et ipse tamquam conditionaliter volens, licet absolute non velit,
cogendus est ad observantiam fidei christianae.... Ille vero, qui numquam
consentit, sed penitus contradicit, nec rem nec characterem suscipit
sacramenti, quia plus est expresse contradicere, quam minime consentire: sicut
nec ille notam alicuius reatus incurrit, qui contradicens penitus et reclamans
thurificare idolis cogitur violenter. Dormientes autem et amentes, si prius
quam amentiam incurrerent aut dormirent, in contradictione persisterent: quia
in eis intelligitur contradictionis propositum perdurare, etsi fuerint sic
immersi, characterem non suscipiunt sacramenti; secus autem si prius catechumeni
exstitissent et habuissent propositum baptizandi; unde tales in necessitatis
articulo consuevit Ecclesia baptizare. Tunc ergo
characterem sacramentalis imprimit operatio, cum obicem voluntatis contrariae
non invenit obsistentem.
1.250 Innocent III, Ep. 'Cum Marthae circa' ad Iohannem quondam
1.251 archiep. Lugdun., 29. Nov. 1202
782 414
Quaesivisti siquidem, quis formae (al.: quae sit forma) verborum, quam ipse
Christus expressit, cum in corpus et sanguinem suum panem transsubstantiavit et
vinum, (cum) illud in canone Missae, quo Ecclesia utitur generalis, adiecerit,
quod nullus Evangelistarum legitur expressisse... In canone Missae sermo iste
videlicet 'mysterium fidei' verbis ipsi(u)s interpositus invenitur. ... Sane
multa tam de verbis quam de factis dominicis invenimus ab Evangelistis omissa,
quae Apostoli vel supplevisse verbo vel facto expressisse leguntur. ... Ex eo
autem verbo, de quo movit tua fraternitas quaestionem, videlicet 'mysterium
fidei', munimentum erroris quidam trahere putaverunt, dicentes in sacramento
altaris non esse corporis Christi et sanguinis veritatem, sed imaginem tantum,
et speciem et figuram, pro eo, quod Scriptura interdum commemorat, id, quod in
altari suscipitur, esse sacramentum et mysterium et exemplum. Sed tales ex eo
laqueum erroris incurrunt, quod nec auctoritates Scripturae convenienter
intelligunt, nec sacramenta Dei suscipiunt reverenter, Scripturas et virtutem
Dei pariter nescientes (cf. Mt 22, 29). ... Dicitur tamen 'mysterium fidei',
quoniam et aliud ibi creditur, quam cernatur, et aliud cernitur, quam credatur.
Cernitur enim species panis et vini, et creditur veritas
carnis et sanguinis Christi, ac virtus unitatis et caritatis. ...
783 415
Distinguendum est tamen subtiliter inter tria, quae sunt in hoc sacramento
discreta, videlicet formam visibilem, veritatem corporis et virtutem
spiritualem. Forma est panis et vini, veritas carnis et sanguinis, virtus
unitatis et caritatis. Primum est 'sacramentum et non res'. Secundum est
'sacramentum et res'. Tertium est 'res et non sacramentum'. Sed primum est
sacramentum geminae rei. Secundum autem est sacramentum unius, et alterius res
exsistit. Tertium vero est res gemini sacramenti. Credimus igitur, quod formam
verborum, sicut in canone reperitur, et a Christo Apostoli, et ab ipsis eorum
acceperint successores. ...
784 416
Quaesivisti etiam, utrum aqua cum vino in sanguinem convertatur. Super hoc
autem opiniones apud scholasticos variantur. Aliquibus enim videtur, quod, cum
de latere Christi duo praecipua fluxerint sacramenta, redemptionis in sanguine
ac regenerationis in aqua, in illa duc vinum et aqua, quae commiscentur in
calice, divina virtute mutantur. ... Alii vero tenent, quod aqua cum vino
transsubstantiatur in sanguinem, cum in vinum transeat mixta vino. ...
Praeterea potest dici, quod aqua non transit in sanguinem, sed remanet prioris
vini accidentibus circumfusa.... Illud autem est nefarium opinari, quod quidam
dicere praesumpserunt, aquam videlicet in phlegma converti. ... Verum inter opiniones praedictas illa probabilior iudicatur, quae
asserit, aquam cum vino in sanguinem transmutari. (cf. DS 798).
1.252 Innocent III, Ep. 'Cum venisset' ad Basilium archiep.
1.253 Trinovitanum (Trnovo Bulgar.) 25. Febr. 1204
785 419 Per frontis chrismationem manus impositio designatur, quae
alio nomine dicitur confirmatio, quia per eam Spiritus Sanctus ad augmentum
datur et robur. Unde cum ceteras unctiones simplex sacerdos vel presbyter
valeat exhibere, hanc non nisi summus sacerdos, i. e. episcopus, debet
conferre, quia de solis Apostolis legitur, quorum vicarii sunt episcopi, quod
per manus impositionem Spiritum Sanctum dabant (cf. Act 8, 14 ss).
1.254 Innocent III, Ep. 'Non ut apponeres' ad Thoriam archiep.
1.255 Nidrosiensem (Trondheim in Norvegia), 1. Mart. 1206
787 412
Postulasti, utrum parvuli sint pro Christianis habendi, quos, in articulo
mortis constitutos, propter aquae penuriam et absentiam sacerdotis, aliquorum
simplicitas in caput ac pectus ac inter scapulas pro baptismo salivae
conspersione linivit. Respondemus, quod cum in baptismo duo semper, videlicet
'verbum et elementum', necessario requirantur, iuxta quod de verbo Veritas ait:
Euntes in mundum etc. (Mc 16, 15; cf. Mt 28, 19), eademque dicat de elemento:
Nisi quis etc. (Jo 3, 5), dubitare non debes, illos verum non habere baptismum,
in quibus non solum utrumque praedictorum, sed eorum alterum est omissum.
1.256 Innocent III, Ep. 'Debitum officii pontificalis' ad Bertoldum
1.257 (sive Bertrandum) episc. Metensem, 28. Aug. 1206
788 413
Sane ... intimasti, quod quidam Iudaeus in mortis articulo constitutus, cum
inter Iudaeos tantum exsisteret, in aquam seipsum immersit dicendo: 'Ego
baptizo me in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti (, Amen)'. Nunc autem
quaeris, utrum idem Iudaeus in devotione christianae fidei perseverans debeat
baptizari. Nos autem ... respondemus, quod, cum inter baptizantem et baptizatum
debeat esse discretio, sicut ex verbis Domini colligitur evidenter, dicentis
Apostolis: (Ite,) baptizate omnes gentes ... (cf: Mt 28, 19), memoratus Iudaeus
est denuo ab alio baptizandus, ut ostendatur, quod alius est, qui baptizatur,
et alius, qui baptizat ... Quamvis, si talis continuo decessisset, ad
(caelestem) patriam protinus evolasset propter sacramenti fidem, etsi non
propter fidei sacramentum.
1.258 Innocent III, Ep. 'De homine qui' ad rectores fraternitatis
1.259 Romanae, 22. Sept. 1208
789 418
Quaesivistis (enim) a Nobis, quid de incauto presbytero videatur, qui cum se
sciat in mortali crimine constitutum, missarum sollemnia, quae non potest
propter necessitatem quamlibet intermittere, propter sui facinoris conscientiam
dubitat celebrare ... peractisque ceteris circumstantiis missam celebrare se
fingit, et suppressis verbis, quibus conficitur corpus Christi, panem et vinum
tantummodo pure sumit. ... Cum ergo falsa sint abicienda remedia, quae veris
sunt periculis graviora: licet is, qui pro sui criminis conscientia reputat se
indignum, ab huiusmodi sacramento reverenter debeat abstinere ac ideo peccet
graviter, si se ingerat irreverenter ad illud, gravius tamen procul dubio
videtur offendere, qui sic fraudulenter illud praesumpserit simulare; cum ille
culpam vitando, dum facit, in solius misericordis Dei manum incidat iste vero
culpam faciendo, dum vitat, non solum Deo, cui non veretur illudere, sed et
populo, quem decipit, se adstringat.
1.260 Innocent III, Ep. " Ejus exemplo " à l'archevêque de Tarragone,
1.261 18 décembre 1208; Profession de foi prescrite aux Vaudois
1.262
790 420-421 Pateat omnibus fidelibus, quod ego
Durandus de Osca (Valdesius) ... et omnes fratres nostri (mei) corde credimus
fide intelligimus, ore confitemur et simplicibus verbis affirmamus: Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum tres personas esse, unum Deum totamque (deitatisl
Trinitatem coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et
(co-)omnipotentem, et singulas quasque in Trinitate personas plenum Deum (et
totas tres personas unum Deum), sicut in " Credo in Deum " (Symh. Apost. *30), in " Credo in unum Deum " (Symb. C'pol. *150)
et in " Quicumque vult " (Symb. ps.-Athan. *75s) continetur. - Patrem
quoque et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum, de quo nobis sermo, esse
creatorem, factorem, gubernatorem et (loco congruo et tempore) dispositorem
omnium corporalium et spiritualium (-!), visibilium et invisibilium,
(caelestium et aerarium, aquaticarum et terrenarum) corde credimus et ore
confitemur. Novi et Veteris Testamenti (, id est Legis Moysi et Prophetarum et
Apostolorum) unum eundemque (et Deum) auctorem credimus esse Deum (-!), qui in Trinitate, ut dictum est, permanens, de nihilo (-!) cuncta (omnia) creavit; Johannemque
Baptistam ab eo (ipso) missum esse sanctum et iustum et in utero matris suae
Spiritu Sancto repletum.
791 422 Incarnationem divinitatis non in
Patre neque in Spiritu Sancto factam, sed in Filio tantum, corde credimus et
ore confitemur; ut qui erat in divinitate Dei Patris Filius, Deus veus ex
Patre, esset in humanitate hominis filius (et) homo verus ex matre, veram
carnem habens ex visceribus matris et animam humanam rationabilem, simul (in
eo) utriusque naturae, id est Deus et homo, una persona, unus Filius, unus
Christus, unus Deus cum Patre et Spiritu Sancto, omnium auctor et rector, natus
ex virgine Maria vera carnis nativitate; manducavit et bibit, dormivit et
fatigatus ex itinere quievit, (qui)passus est vera carnis suae passione, (et)
mortuus (est) vera corporis sui morte, et resurrexit vera carnis suae
resurrectione et vera animae ad corpus (-!) resumptione; in qua postquam
manducavit et bibit, ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris et in eadem
venturus est judicare vivos et mortuos (corde credimus...).
792 423 Corde credimus et ore confitemur
(-!) unam Ecclesiam non haereticorum, sed sanctam Romanam (-!) catholicam,
(sanctam,) apostolicam (et immaculatam), extra quam neminem salvari credimus.
793 424 Sacramenta quoque, quae in ea
celebrantur, inaestimabili atque invisibili virtute Spiritus Sancti cooperante,
licet a peccatore sacerdote ministrentur, dum Ecclesia eum recipit, in nullo
reprobamus, nec ecclesiasticis officiis vel benedictionibus ab eo celebratis
detrahimus, sed benevolo animo tamquam a iustissimo amplectimur, quia non nocet
malitia episcopi vel presbyteri neque ad baptismum infantis neque ad
Eucharistiam consecrandam nec ad cetera ecclesiastica officia subditis
celebrata (-! ).
794 424 Approbamus ergo baptismum
infantium, qui (ut) si defuncti fuerint post baptismum, antequam peccata
committant, fatemur eos salvari et credimus; et (-!) in baptismate (vero) omnia
peccata, tam illud originale peccatum contractum quam illa, quae voluntarie com
missa sunt, dimitti credimus. - Confirmationem (quoque) ab episcopo factam, id
est impositionem manuum, sanctam et venerande esse accipiendam (venerandam
accipiendam esse) censemus. - Sacrificium, id est panem et vinum, post
consecrationem esse verum (-!) corpus et verum (-!) sanguinem Domini nostri
(-!) Jesu Christi, firmiter et indubitanter corde puro (-!) credimus et
simpliciter verbis fidelibus (-!) affirmamus, in quo nihil a bono maius nec a
malo minus perfici credimus (perficitur) sacerdote; quia non in merito
consecrantis, sed in verbo efficitur Creatoris et in virtute Spiritus Sancti.
Unde firmiter credimus et confitemur, quod quantumcumque quilibet honestus,
religiosus, sanctus et prudens sit, non potest nec debet Eucharistiam
consecrare nec altaris Sacrificium conficere, nisi sit presbyter, a visibili et
tangibili episcopo regulariter ordinatus. Ad quod officium tria sunt, ut
credimus, necessaria : scilicet certa persona, id est presbyter ab episcopo, ut
praediximus, ad illud proprie officium constitutus, et illa sollemnia verba,
quae a sanctis Patribus in canone sunt expressa, et fidelis intentio
proferentis; ideoque firmiter credimus et fatemur, quod quicumque sine
proecedenti ordinatione episcopali, ut praediximus, credit et contendit, se
posse sacrificium Eucharistiae facere, haereticus est et perditionis Core et
suorum complicum est particeps atque consors (Nm 16), et ab omni sancta Romana
Ecclesia segregandus (-!). - Peccatoribus vere (corde) paenitentibus (et ore
confitentibus et opere secundum Scripturas satisfacientibus) veniam concedi a
Deo credimus (a Deo posse consequi concedimus) et eis libentissime
communicamus. - Unctionem infirmorum cum oleo consecrato veneramur. - Coniugia
carnalia esse contrahenda, secundum Apostolum (cf. I Cor 7) non negamus,
ordinarie vero contracta disiungere omnino prohibemus. Hominem quoque cum sua
coniuge salvari credimus et fatemur (-!), nec etiam secunda et ulteriora (-!)
matrimonia condemnamus (damnamus ).
795 425 Carnium perceptionem minime
culpamus (-! Vd. infra DS 797). Non condemnamus iuramentum, imo credimus puro
corde, quod cum veritate et iudicio et iustitia licitum sit iurare (-!). (Additum a. 1210: De potestate saeculari asserimus, quod sine peccato
mortali potest iudicium sanguinis exercere, dummodo ad inferendam vindictam non
odio, sed iudicio, non incaute, sed consulte procedat ).
796 426 Praedicationem necessariam valde et
laudabilem esse credimus, tamen ex auctoritate vel licentia Summi Pontificis
vel praelatorum permissione illam credimus exercendam. In omnibus vero locis,
ubi manifeste haeretici manent et Deum et fidem sanctae Romanae Ecclesiae
abdicant et blasphemant, credimus, quod disputando et exhortando modis onmibus
secundum Deum debeamus illos confundere et eis verbo Dominico, veluti Christi
et Ecclesiae adversariis, fronte usque ad mortem libera contraire (-!). Ordines
vero ecclesiasticos et omne quod in sancta Romana (-!) Ecclesia sancitum
legitur aut canitur, humiliter collaudamus et fideliter veneramur.
797 427 Diabolum non per condicionem, sed
per arbitrium malum factum esse credimus. (Carnium perceptionem
minime culpamus. ) Corde credimus et ore confitemur huius carnis quam
(circum)gestamus, et non alterius, resurrectionem. Iudicium quoque per Jesum
Christum (-! ) futurum et singulos pro iis quae in hac carne gesserunt,
recepturos vel poenas vel praemia, firmiter credimus et affirmamus Eleemosynas
(et) sacrificium ceteraque beneficia fidelibus posse p r o d e s s e d e f u n
c t i s credimus (non dubitamus). (Et quia fides secundum Iacobum Apostolum
" sine operibus mortua est " (Jac 2, 17), saeculo abrenuntiavimus. et
quae habebamus, velut a Domino consultum est, pauperibus erogavimus et pauperes
esse decrevimus, ita ut de crastino solliciti es5e non curamus (Mt 6, 34), nec
aurum nec argentum vel aliquid tale praeter victum et vestitum quotidianum a
quoquam accepturi sumus. Consilia quoque evangelica velut praecepta servare
proposuimus.) Remanentes (autem) in saeculo et sua possidentes, eleemosynas et
cetera beneficia ex rebus suis agentes praecepta Domini servantes salvari (eos
omnino) fatemur et credimus. Decimas, primitias et
oblationes ex praecepto Domini credimus clericis persolvendas (-!) (Quapropter
discretionem vestram omnino deposci mus, quod si forte contigerit aliquos
venire ad vestras partes, dicentes se esse ex nobis, si hanc fidem non habuerint,
ipsos ex nostris non fore pro certo sciatis.)
Innocent
III, 'In quadam Nostra' ad Ugonem Episc. Ferrar.
1.263 5 mars 1209
798 417 In quadam
Nostra decretali epistola (DS 784) asseris te legisse, illud fuisse nefarium
opinari, quod quidam dicere praesumpserunt, in sacramento videlicet
Eucharistiae aquam in phlegma converti; nam de latere Christi non aquam, sed
humorem aquaticum mentiuntur exiisse. Licet autem hoc
magnos et authenticos viros sensisse recenseas, quorum opinionem dictis et
scriptis hactenus es secutus, ex quo tamen Nos in contrarium sentimus, Nostrae
compelleris sententiae consentire... Nam si non fuisset aqua, sed phlegma, quod
de latere Salvatoris exivit, ille, qui vidit et testimonium veritati perhibuit
(Cf. Io 19, 35), profecto non aquam, sed phlegma, dixisset. ... Restat igitur, ut qualiscumque fuerit illa aqua, sive naturalis sive
miraculosa, sive de novo divina virtute creata sive de componentibus ex parte
aliqua resoluta procul dubio vera fuit.
1.264 Innocent III, Ep. 'Licet apud' ad Henricum episc. Argentorat.,
1.265 9 janvier 1212
799
Licet apud iudices saeculares vulgaria exerceantur iudicia, ut aquae frigidae
vel ferri candentis sive duelli, huiusmodi tamen iudicia Ecclesia non admisit,
cum scriptum sit in lege divina: 'Non tentabis Dominum Deum tuum' (Dt 6, 16; Mt
4, 7).
1.266 Concile Latran IV (oecum. XII), 11 - 30 novembre 1215 (sous
1.267 Innocent III); cap. 1 de fide catholica; Définition contre les
1.268 Albigeois et les Cathares
800 428
Firmiter credimus et simpliciter confitemur, quod unus solus est verus Deus,
aeternus, immensus et incommutabilis, incomprehensibilis omnipotens et
ineffabilis, Pater et Filius et Spiritus Sanctus: tres quidem personae, sed una
essentia, substantia seu natura simplex omnino: Pater a nullo, Filius a Patre
solo, ac Spiritus Sanctus pariter ab utroque: absque initio, semper ac sine
fine: Pater generans, Filius nascens, et Spiritus Sanctus procedens:
consubstantiales et coaequales et coomnipotentes et coaeterni: unum universorum
principium: creator omnium visibilium et invisibilium, spiritualium et corporalium:
qui sua omnipotenti virtute simul ab initio temporis utramque de nihilo
condidit creaturam, spiritualem et corporalem, angelicam videlicet et mundanam:
ac deinde humanam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam. Diabolus
enim et alii daemones a Deo quidem natura creati sunt boni, sed ipsi per se
facti sunt mali. Homo vero diaboli suggestione peccavit. Haec sancta Trinitas,
secundum communem essentiam individua, et secundum personales proprietates
discreta, primo per Moysen et sanctos Prophetas aliosque famulos suos, iuxta
ordinatissimam dispositionem temporum, doctrinam humano generi tribuit
salutarem.
801 429
Et tandem unigenitus Dei Filius Jesus Christus, a tota Trinitate communiter
incarnatus, ex Maria semper Virgine Spiritus Sancti cooperatione conceptus,
verus homo factus, ex anima rationali et humana carne compositus, una in duabus
naturis persona, viam vitae manifestius demonstravit. Qui cum secundum
divinitatem sit immortalis et impassibilis, idem ipse secundum humanitatem
factus est passibilis et mortalis: qui(n) etiam pro salute humani generis in
ligno crucis passus et mortuus, descendit ad infernos, resurrexit a mortuis et
ascendit in caelum: sed descendit in anima, et resurrexit in carne: ascenditque
pariter in utroque: venturus in fine saeculi, iudicaturus vivos et mortuos, et
redditurus singulis secundum opera sua, tam reprobis quam electis: qui omnes
cum suis propriis resurgent corporibus, quae nunc gestant, ut recipiant
secundum opera sua, sive bona fuerint sive mala, illi cum diabolo poenam
perpetuam, et isti cum Christo gloriam sempiternam.
802 430
Una vero est fidelium universalis Ecc1esia, extra quam nullus omnino salvatur,
in qua idem ipse sacerdos est sacrificium Iesus Christus, cuius corpus et
sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis et vini veraciter
continentur, transsubstantiatis pane in corpus, et vino in sanguinem potestate
divina: ut ad perficiendum mysterium unitatis accipiamus ipsi de suo, quod
accepit ipse de nostro. Et hoc utique sacramentum nemo potest conficere, nisi
sacerdos, qui rite fuerit ordinatus, secundum claves Ecclesiae, quas ipse
concessit Apostolis eorumque successoribus Iesus Christus. Sacramentum vero
baptismi (quod ad Dei invocationem et individuae Trinitatis videlicet Patris,
et Filii, et Spiritus Sancti, consecratur in aqua) tam parvulis, quam adultis
in forma Ecclesiae a quocunque rite collatum proficit ad salutem. Et si post
susceptionem baptismi quisquam prolapsus fuerit in peccatum, per veram potest
semper paenitentiam reparari. Non solum autem virgines et continentes, verum
etiam coniugati, per rectam fidem et operationem bonam placentes Deo, ad
aeternam merentur beatitudinem pervenire.
1.269 Cap. 2 De errore abbatis Joachim
803 431
Damnamus ergo et reprobamus libellum seu tractatum, quem Abbas Joachim edidit
contra Magistrum Petrum Lombardum, de unitate seu essentia Trinitatis, appellans
ipsum haereticum et insanum pro eo, quod in suis dixit Sententiis: "
Quoniam quaedam summa res est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, et illa
non est generans, neque genita, neque procedens. " Unde asserit, quod ille
non tam Trinitatem, quam quaternitatem astruebat in Deo, videlicet tres
personas, et illam communem essentiam quasi quartam; manifeste protestans, quod
nulla res est, quae sit Pater et Filius et Spiritus Sanctus; nec est essentia,
nec substantia nec natura: quamvis concedat, quod Pater et Filius et Spiritus
Sanctus sunt una essentia, una substantia unaque natura. Verum unitatem
huiusmodi non veram et propriam, sed quasi collectivam et similitudinariam esse
fatetur, quemadmodum dicuntur multi homines unus populus, et multi fideles una
Ecclesia iuxta illud: Multitudinis credentium erat cor unum et anima una (Act
4, 32); et: Qui adhaeret Deo, unus spiritus est cum illo (I Cor6,17); item:
" Qui . . . plantat, et qui rigat, unum sunt " (I Cor 3, 8); et:
Omnes unum corpus sumus in Christo (Rom 12, 5); rursus in libro Regum (3 Reg
22, 5): Populus meus et populus tuus unum sunt. Ad hanc autem suam sententiam
astruendam illud potissimum verbum inducit, quod Christus de fidelibus inquit
in Evangelio: " Volo, Pater, ut sint unum in nobis, sicut et nos unum
sumus, ut sint consummati in unum " (Jo 17, 22 s). Non enim (ut ait)
fideles Christi sunt unum, i e. quaedam una res, quae communis sit onmibus, sed
hoc modo sunt unum, id est una Ecclesia, propter catholicae fidei unitatem, et
tandem unum regnum, propter unionem indissolubilis caritatis quemadmodum in
canonica Joannis Apostoli epistola legitur Quia " tres sunt, qui
testimonium dant in caelo, Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus: et hi tres
unum sunt " (1 Jo 5, 7), statimque subiungitur: " Et tres sunt, qui
testimonium dant in terra: Spiritus, aqua et sanguis et hi tres unum sunt
" (1 Jo 5, 8), sicut in quibusdam codicibus invenitur.
804 432
Nos autem, sacro approbante Concilio, credimus et confitemur cum Petro
Lombardo, quod una quaedam summa res est, incomprehensibilis quidem et
ineffabilis, quae veraciter est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus; tres
simul personae, ac singillatim quaelibet earundem: et ideo in Deo solummodo
Trinitas est, non quaternitas quia quaelibet trium personarum est illa res,
videlicet substantia, essentia seu natura divina: quae sola est universorum
principium, praeter quod aliud inveniri non potest: et illa res non est
generans, neque genita, nec procedens, sed est Pater, qui generat, et Filius,
qui gignitur, et Spiritus Sanctus, qui procedit: ut distinctiones sint in
personis, et unitas in natura.
805 432
Licet igitur " alius sit Pater, alius Filius, alius Spiritus Sanctus, non
tamen aliud ": sed id quod est Pater, est Filius et Spiritus Sanctus idem
omnino ut secundum orthodoxam et catholicam fidem consubstantiales esse
credantur. Pater enim ab aeterno Filium generando, suam substantiam ei dedit,
iuxta quod ipse testatur: 'Pater quod dedit mihi, maius omnibus est' (Jo 10,
29). Ac dici non potest, quod partem substantiae suae illi dederit, et partem
ipse sibi retinuerit, cum substantia Patris indivisibilis sit, utpote simplex
omnino sed nec dici potest, quod Pater in Filium transtulerit suam substantiam
generando, quasi sic dederit eam Filio, quod non retinuerit ipsam sibi alioquin
desiisset esse substantia, Patet ergo, quod sine ulla diminutione Filius
nascendo substantiam Patris accepit, et ita Pater et Filius habent eandem
substantiam: et sic eadem res est Pater et Filius. nec non et Spiritus Sanctus
ab utroque procedens.
806 432
Cum vero Veritas pro fidelibus suis orat ad Patrem, Volo (inquiens) " ut
ipsi sint unum in nobis, sicut et nos unum sumus " (Jo 17, 22): hoc nomen
" unum " pro fidelibus quidem accipitur, ut intelligatur unio
caritatis in gratia, pro personis vero divinis, ut attendatur identitatis
unitas in natura, quemadmodum alibi Veritas ait: 'Estote perfecti, sicut et
Pater vester caelestis perfectus est' (Mt 5, 48), ac si diceret manifestius:
'Estote perfecti' perfectione gratiae, 'sicut Pater vester caelestis perfectus
est' perfectione naturae, utraque videlicet suo modo quia inter creatorem et
creaturam non potest similitudo notari, quin inter eos maior sit dissimilitudo
notanda. Si quis igitur sententiam vel doctrinam praefati Ioachim in hac parte
defendere vel approbare praesumpserit, tamquam haereticus ab omnibus
confutetur.
807 433 In nullo tamen
propter hoc Florensi monasterio (cuius ipse Ioachim exstitit institutor)
volumus derogari: quoniam ibi et regularis est institutio, et observantia
salutaris: maxime, cum ipse Ioachim omnia scripta sua nobis assignari
mandaverit, Apostolicae Sedis iudicio approbanda seu etiam corrigenda, dictans
epistolam, quam propria manu subscripsit, in qua firmiter confitetur, se illam
fidem tenere, quam Romana tenet Ecclesia, quae (disponente Domino) cunctorum
fidelium mater est et magistra.
808 433
Reprobamus etiam et condemnamus perversissimum dogma impii Almarici, cuius
mentem sic pater mendacii excaecavit, ut eius doctrina non tam haeretica
censenda sit, quam insana.
1.270 3. De haereticis (waldensibus)
809 434
Quia vero 'nonnulli sub specie pietatis, virtutem eius (iuxta quod ait
Apostolus) abnegantes (cf. 2 Tim 3, 5), auctoritatem sibi vindicant
praedicandi, cum idem Apostolus dicat: 'Quomodo ... praedicabunt, nisi
mittantur?' (Rom 10, 15), omnes, qui prohibiti vel non missi, praeter
auctoritatem ab Apostolica Sede vel catholico episcopo loci susceptam, publice
vel privatim praedicationis officium usurpare praesumpserint (DS 76l),
excommunicationis vinculo innodentur : et nisi quantocius resipuerint, alia
competenti poena plectantur.
1.271 4. De superbia Graecorum contra Latinos
810 435
Licet Graecos, in diebus nostris ad oboedientiam Sedis Apostolicae revertentes,
fovere ac honorare velimus, mores ac ritus eorum, in quantum cum Domino
possumus, sustinendo, in his tamen illis deferre nec volumus nec debemus, quae
periculum generant animarum et ecclesiasticae derogant honestati. Postquam enim
Graecorum ecclesia cum quibusdam complicibus et fautoribus suis ab oboedientia
Sedis Apostolicae se subtraxit, in tantum Graeci coeperunt abominari Latinos,
quod inter alia, quae in derogationem eorum impie committebant, si quando
sacerdotes Latini super eorum celebrassent altaria, non prius ipsi sacrificare
volebant in illis, quam ea tamquam per hoc inquinata lavissent; baptizatos
etiam a Latinis ipsi Graeci rebaptizare ausu temerario praesumebant: et adhuc,
sicut accepimus, quidam hoc agere non verentur. Volentes ergo tantum scandalum
ab Ecclesia Dei amovere, sacro suadente Concilio districte praecipimus, ut
talia de cetero non praesumant, conformantes se tamquam oboedientiae filii
sacrosanctae Romanae Ecclesiae matri suae, ut sit 'unum ovile et unus pastor'
(Jo 10, 16). Si quis autem quid tale praesumpserit, excommunicationis mucrone
percussus ab omni officio et beneficio ecclesiastico deponatur.
811 436
Antiqua patriarchalium sedium privilegia renovantes, sacra universali Synodo
approbante, sancimus, ut post Romanam Ecclesiam, quae disponente Domino super
omnes alias ordinariae potestatis obtinet principatum, utpote mater universorum
Christi fidelium et magistra, Constantinopolitana primum, Alexandrina secundum,
Antiochena tertium, Hierosolymitana quartum locum obtineant.
812 437
Omnis utriusque sexus fidelis, postquam ad annos discretionis pervenerit, omnia
sua solus peccata saltem semel in anno fideliter confiteatur proprio sacerdoti,
et iniunctam sibi paenitentiam pro viribus studeat adimplere, suscipiens
reverenter ad minus in Pascha Eucharistiae sacramentum, nisi forte de consilio
proprii sacerdotis ob aliquam rationabilem causam ad tempus ab eius perceptione
duxerit abstinendum: alioquin et vivens ab ingressu ecclesiae arceatur et
moriens christiana careat sepultura. Unde hoc salutare statutum frequenter in
ecclesiis publicetur, ne quisquam ignorantiae caecitate velamen excusationis
assumat. Si quis autem alieno sacerdoti voluerit iusta de causa sua confiteri
peccata, licentiam prius postulet et obtineat a proprio sacerdote, cum aliter
ille ipsum non possit absolvere vel ligare.
813 437
Sacerdos autem sit discretus et cautus, ut more periti medici superinfundat
vinum et oleum (cf. Lc 10, 34) vulneribus sauciati, diligenter Inquirens et
peccatoris circumstantias et peccati, quibus prudenter intelligat, quale debeat
ei praebere consilium et cuiusmodi remedium adhibere, diversis experimentis
utendo ad sanandum (salvandum) aegrotum.
814 438
Caveat autem omnino, ne verbo aut signo aut alio quovis modo aliquatenus prodat
peccatorem : sed si prudentiore consilio indiguerit, illud absque ulla
expressione personae caute requirat, quoniam qui peccatum in paenitentiali
iudicio sibi detectum praesumpserit revelare, non solum a sacerdotali officio
deponendum decernimus, verum etiam ad agendam perpetuam paenitentiam in arctum
monasterium detrudendum.
815 ...
Ceterum cum anima sit multo pretiosior corpore, sub interminatione anathematis
prohibemus, ne quis medicorum pro corporali salute aliquid aegroto suadeat,
quod in periculum animae convertatur.
1.272 Cap. 41. De continuatione bonae fidei in omni praescriptione
816 439
Quoniam 'omne quod non est ex fide, peccatum est' (Rom 14, 23), synodali
iudicio diffinimus, ut nulla valeat absque bona fide praescriptio tam canonica
quam civilis, cum generaliter sit omni constitutione atque consuetudini
derogandum, quae absque mortali peccato non potest observari. Unde oportet, ut,
qui praescribit, in nulla temporis parte rei habeat conscientiam alienae.
1.273 51. De poena contrahentium clandestina matrimonia
817
Praedecessorum Nostrorum inhaerendo vestigiis, clandestina coniugia penitus
inhibemus; prohibentes etiam, ne quis sacerdos talibus interesse praesumat.
Quare specialem quorumdam locorum consuetudinem ad alia generaliter prorogando
statuimus, ut, cum matrimonia fuerint contrahenda, in ecclesiis per presbyteros
publice proponantur, competenti termino praefinito, ut infra illum, qui
voluerit et valuerit, legitimum impedimentum opponat. Et ipsi presbyteri
nihilominus investigent, utrum aliquod impedimentum obsistat. ...
1.274 62. De reliquiis Sanctorum
818 440
Cum ex eo, quod quidam Sanctorum reliquias exponunt venales et eas passim
ostendunt, christianae religioni detractum sit saepius: ne posterum detrahatur,
praesenti decreto statuimus, ut antiquae reliquiae amodo extra capsam
nullatenus ostendantur nec exponantur venales. Inventas autem de novo nemo
publice venerari praesumat, nisi prius auctoritate Romani Pontificis fuerint
approbatae. Praelati vero de cetero non permittant illos, qui ad eorum
ecclesias causa venerationis accedunt, vanis figmentis aut falsis decipi
documentis, sicut et in plerisque locis occasione quaestus fieri consuevit.
819 ... Quia
per indiscretas et superfluas indulgentias, quas quidem ecclesiarum praelati
facere non verentur, et claves Ecclesiae contemnuntur et paenitentialis
satisfactio enervatur, decernimus, ut, cum dedicatur basilica, non extendatur
indulgentia ultra annum ...; ac deinde in anniversario dedicationis tempore 40
dies de iniunctis pae nitentiis indulta remissio non excedat. Hunc quoque
dierum numerum indulgentiarum litteris praecipimus moderari, quae pro
quibuslibet causis aliquoties conceduntur, cum Romanus Pontifex, qui
plenitudinem obtinet potestatis, hoc in talibus moderamen consueverit
observare.
1.275 63. De simonia
820
... In plerisque locis et a plurimis personis quasi columbas in templo
vendentibus fiunt exactiones et extorsiones turpes et pravae pro
consecrationibus episcoporum, benedictionibus abbatum et ordinibus clericorum:
estque taxatum, quantum sit isti vel illi quantumve alteri vel alii
persolvendum; et, ad cumulum damnationis maioris, quidam turpitudinem et
pravitatem huiusmodi nituntur defendere per consuetudinem longo tempore
observatam. Tantum igitur abolere volentes abusum, consuetudinem huiusmodi,
quae magis dicenda est corruptela, penitus reprobamus : firmiter statuentes, ut
pro iis sive conferendis sive collatis nemo aliquid quocumque praetextu exigere
ac extorquere praesumat. Alioquin et qui receperit et
qui dederit huiusmodi pretium omnino damnatum, cum Giezi (cf. 4 Reg 5, 20-27)
et Simone (cf. Act 8, 9-24) condemnetur.
1.276 Honorius III, Ep. 'Perniciosus valde' ad Olaum archiep. Upsal,
1.277 H13
1.278 décembre 1220
822 441
Perniciosus valde, sicut audivimus, in tuis partibus inolevit abusus,
videlicet, quod in maiore quantitate de aqua ponitur in sacrificio quam de
vino: cum secundum rationabilem consuetudinem Ecclesiae generalis plus in ipso
sit de vino quam de aqua ponendum. Ideoque fraternitati tuae per Apostolica
scripta mandamus, quatenus id non de cetero facias nec in tua provincia fieri
patiaris.
1.279 Grégoire IX, Ep. 'Ab Aegyptiis argentea' ad theologos Paris.,
1.280 7 juillet 1228
824 442 ... Et quidem theologicus intellectus quasi vir habet
praeesse cuilibet facultati et quasi spiritus in carnem dominium exercere ac
eam in viam dirigere rectitudinis, ne aberret. ... Sane tacti dolore cordis
intrinsecus (cf. Gn 6, 6) amaritudine repleti sumus absynthii (cf. Thr 3, 15),
quod ... quidam apud vos ... 'positos a Patribus terminos' (cf. Prv 22, 28)
profana transferre satagunt novitate; caelestis paginae intellectum, sanctorum
Patrum studiis certis expositionum terminis limitatae, quos transgredi non
solum est temerarium, sed profanum, ad doctrinam philosophicam naturalium
inclinando, ad ostentationem scientiae, non profectum aliquem auditorum, ut sic
videantur non theodocti seu theologi, sed theophanti. Cum enim theologiam
secundum approbatas traditiones Sanctorum exponere debeant et non carnalibus
armis, sed 'Deo potentibus destruere omnem altitudinem extollentem se adversus
scientiam Dei, et captivum in obsequium Christi omnem reducere intellectum'(2
Cor 10, 4s): ipsi doctrinis variis et peregrinis abducti (Hebr 13, 9) redigunt
caput in caudam (Dt 28, 13 441 et ancillae cogunt famulari reginam, videlicet
documentis terrenis caeleste, quod est gratiae, tribuendo naturae. Profecto,
scientiae naturalium plus debito insistentes, 'ad infirma et egena elementa'
mundi ... reversi et eis 'denuo servientes' (cf. Gal 4, 9) tamquam imbecilles
in Christo, 'lacte, non solido cibo' (Hebr 5, 12 s) vescuntur, et videntur cor
nequaquam gratia stabilisse (Hebr 13, 9); propter quod 'spoliati gratuitis et
in suis naturalibus vulnerati', ad memoriam non reducunt illud Apostoli ...:
'Profanas vocum novitates et falsi nominis scientiae opiniones devita, quam quidam
appetentes exciderunt a fide' (I Tim 6, 20s). O improvidi
et tardi corde in omnibus, quae divinae gratiae assertores, Prophetae
videlicet, Evangelistae ac Apostoli, sunt locuti (Lc 24, 26), cum natura per se
quicquam ad salutem non possit, nisi gratia sit adiuta (v. D 105 108). Dicant
praesumptores huiusmodi, qui doctrinam naturalium amplexantes verborum folia et
non fructus auditoribus suis apponunt, quorum mentes quasi siliquis pastae
vacuae remanent et inanes, et eorum anima non potest in crassitudine delectari
(Is 55, 2), eo quod sitibunda et arida aqis SiloÎ currentibus cum silentio (Is
8, 6) non potatur: sed eis potius, quae de torrentibus philosophicis
hauriuntur, de quibus dicitur: Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae, quia
satietatem non afferunt, sed anxietatem potius et laborem; nonne, dum ad sensum
doctrinae philosophorum ignorantium Deum sacra eloquia divinitus inspirata
extortis expositionibus, immo distortis inflectunt, iuxta Dagon arcam foederis
collocant (1 Rg 5, 2) et adorandam in templo Domini statuunt imaginem Antiochi?
Et dum fidem conantur plus debito ratione adstruere naturali, nonne illam
reddunt quodammodo inutilem et inanem? Quoniam 'fides non habet meritum, cui
humana ratio praebet experimentum'. Credit denique intellecta natura, sed fides
ex sui virtute gratuita intellegentia credita comprehendit, quae audax et
improba penetrat, quo naturalis nequit attingere intellectus. Dicant huiusmodi
naturalium sectatores, ante quorum oculos gratia videtur proscripta, quod
Verbum, quod erat in principio apud Deum, factum est caro et habitavit in nobis
(Io 1), estne gratiae an naturae? Absit de cetero, ut pulcherrima mulierum
(Cant 6, 9) a praesumptoribus stibi peruncta oculos (4 Reg 9, 30) coloribus
adulterinis fucetur, et quae a suo sponso circumamicta varietatibus (Ps 44,10),
et ornata monilibus (Is 61,10) procedit splendida ut regina, consutis
philosophorum semicinctiis, veste sordida induatur. Absit, ut boves foedae ac
confectae macie, quae nullum dant saturutatis vestigium, speciosas devorent (Gn
41, 18sqq), crassasque consumant.
443 Ne igitur huiusmodi dogma temerarium et perversum ut cancer serpat
(2 Tim 2,17) et inficiat plurimos oporteatque filios perditos plorare Rachelem
(Ir 31, 15), praesentium vobis auctoritate mandamus et districte praecipimus,
quatenus, praedicta vesania penitus abdicata sine fermento mundanae scientiae
doceatis theologicam puritatem, non 'adulterantes verbum Dei' (2 Cor 2, 17)
philosophorum figmentis, ne circa altare Dei videamini lucum velle contra
praeceptum Domini plantare, et mellis commixtione sacrificium fermentare
doctrinae, in sinceritatis et veritatis azymis (1 Cor 5, 8) exhibendum. Sed
contenti terminis a Patribus institutis, mentes auditorum vestrorum fructu
coelestis eloquii saginetis, ut foliis verborum semotis limpidas aquas et puras
tendentes ad hoc principaliter, ut vel fidem adstruant vel mores informent,
hauriant de fontibus Salvatoris (Is 12, 3): quibus refecti interna crassitudine
delectentur.
1.281 Grégoire IX, Damnatio haereticorum variorum, (Ex forma
1.282 anathematis edita 20. Aug. 1229(?).)
444
'Excommunicamus et anathematizamus ( ... ) universos haereticos' : Catharos,
Patarenos, Pauperes de Lugduno, Passaginos, Iosepinos, Arnaldistas, Speronistas
et alios, 'quibuscunque nominibus censeantur : facies quidem habentes diversas,
sed caudas ad invicem colligatas (Iud 15, 4), quia de vanitate conveniunt in
idipsum'.
1.283 Grégoire IX, Ep. 'Consultationi tuae' ad archiep. Barensem,
1.284 12 novembre 1231
825
Consultationi tuae taliter respondemus, quod eos, qui extra tempora statuta
sacros ordines receperunt, characterem non est dubium recepisse, quos pro
transgressione huiusmodi, primo eis paenitentia imposita competenti, sustinere
poteris in susceptis ordinibus ministrare.
1.285 Grégoire IX, Ep. 'Presbyter et diaconus' ad Olaum episc.
1.286 GLund., 9
1.287 décembre 1232
826 445
Presbyter et diaconus cum ordinantur, manus impositionem tactu corporali, ritu
ab Apostolis introducto (cf. 1 Tim 4,14; 5, 22; 2 Tim 1, 6; Act 6, 6),
recipiunt; quod si omissum fuerit, non est aliquatenus iterandum, sed statuto
tempore ad huiusmodi ordines conferendos, caute supplendum quod per errorem
exstitit praetermissum. Suspensio autem manuum debet fieri, cum oratio super
caput effunditur ordinandi.
1.288 Grégoire IX, Decr. fragm. 'Si condiciones', inter a. 1227-1234
827 446
Si condiciones contra substantiam coniugii inserantur, puta, si alter dicat
alteri: 'contraho tecum, si generationem prolis evites', vel: 'donec inveniam
aliam honore vel facultatibus digniorem', aut: 'si pro quaestu adulterandam te
tradas': matrimonialis contractus, quantumcumque sit favorabilis, caret
effectu; licet aliae condiciones appositae in matrimonio, si turpes aut
impossibiles fuerint, debeant propter eius favorem pro non adiectis haberi.
1.289 Grégoire IX, Ep. 'Naviganti vel' ad fratrem R.,
1.290 inter a. 1227-1234
828 448
Naviganti vel eunti ad nundinas certam mutuans pecuniae quantitatem, eo quod
suscipit in se periculum, recepturus aliquid ultra sortem usurarius (non?) est
censendus. Ille quoque, qui dat X solidos, ut alio tempore totidem sibi grani,
vini et olei mensurae reddantur: quae, licet tunc plus valeant, utrum plus vel
minus solutionis tempore fuerint valiturae, verisimiliter dubitatur: non debet
ex hoc usurarius reputari. Ratione huius dubii etiam excusatur, qui pannos,
granum, vinum, oleum vel alias merces vendit, ut amplius, quam tunc valeant, in
certo termino recipiat pro eisdem, si tamen ea tempore contractus non fuerat
venditurus.
1.291 Grégoire IX, Ep. 'Cum sicut ex' ad Sigurdum archiep.
1.292 Nidrosiensem (Trondheim in Norvegia), 8 juillet 1241
829 447
Cum, sicut ex tua relatione didicimus, nonnunquam propter aquae penuriam
infantes terrae tuae contingat in cerevisia baptizari: tibi tenore praesentium
respondemus, quod cum secundum doctrinam evangelicam oporteat ex aqua et
Spiritu Sancto renasci (Jo 3, 5), non debent reputari rite baptizati, qui in
cerevisia baptizantur.
1.293 Innocent IV, Ep. 'Sub catholicae professione' ad episcop.
1.294 Tusculanum, Ap. Sedis legatum apud Graecos, 6 mars 1254
830 449
3 (al. 4). 1. Circa haec itaque sic deliberatio nostra resedit, ut Graeci
eiusdem regni in unctionibus, quae circa baptisma fiunt, morem Ecclesiae
Romanae teneant et observent.-2. Ritus vero seu consuetudo, quam habere
dicuntur, ungendi per totum baptizandorum corpora, si tolli sine scandalo, vel
removeri non potest, cum, sive fiat sive non, quantum ad baptismi efficaciam
vel effectum non multum referat, toleretur.-3. Nec refert etiam, utrum in
frigida, vel calida aqua baptizent, cum parem vim et effectum in utraque
baptismum habere asseverare dicantur.
831 450
4 ( 5). Soli autem episcopi consignent chrismate in frontibus baptizatos, quia
huius unctio non debet nisi per episcopos exhiberi. Quoniam soli Apostoli,
quorum vices gerunt episcopi, per manus impositionem, quam confirmatio vel
frontis chrismatio repraesentat, Spiritum Sanctum tribuisse leguntur.-5.
Singuli quoque episcopi in suis ecclesiis, in die Coenae Domini, possunt,
secundum formam Ecclesiae, chrisma conficere, ex balsamo quidem et oleo olivarum.
Nam Spiritus Sancti donum in chrismatis unctione confertur. Et columba utique,
quae ipsum designat Spiritum, olivae ramum ad arcam legitur retulisse. Sed si
suum antiquum ritum in hoc Graeci potius servare voluerint, videlicet quod
patriarcha una cum archiepiscopis et episcopis eius suffraganeis, et
archiepiscopi cum suffraganeis suis, simul chrisma conficiant, in tali eorum
consuetudine tolerentur.
832 451
6. Nullus autem per sacerdotes vel confessores pro satisfactione paenitentiae
unctione aliqua solummodo inungatur.
833 451 7. Infirmis vero iuxta verbum Iacobi Apostoli (Iac 5,
14 s) unctio exhibeatur extrema.
834 452 8 (
6). Porro in appositione aquae, sive frigidae, sive calidae, vel tepidae, in
altaris sacrificio, suam si velint consuetudinem Graeci sequantur, dummodo
credant et asserant, quod servata canonis forma, conficiatur pariter de
utraque.-9. Sed Eucharistiam in die Coenae Domini consecratam usque ad annum,
praetextu infirmorum ut de illa videlicet ipsos communicent, non reservent. Liceat
tamen eis, pro infirmis ipsis, corpus Christi conficere, ac per quindecim dies,
et non longiori temporis spatio, conservare; ne per diutinam ipsius
reservationem, alteratis forsitan speciebus, reddatur minus habile ad sumendum:
licet veritas et efficacia semper eadem omnino remaneat, nec ulla umquam
diuturnitate, seu volubilitate temporis evanescat.
835 453
18 ( 14). De fornicatione autem, quam solutus cum soluta committit, quin sit
mortale peccatum, non est aliquatenus ambigendum, cum tam fornicarios, quam
adulteros a regno Dei Apostolus asserat alienos (cf. l Cor 6, 9s).
836 454
19 ( 15). Ad haec volumus et expresse praecipimus, quod episcopi Graeci septem
ordines secundum morem Ecclesiae Romanae de cetero conferant, cum hucusque tres
de minoribus circa ordinandos neglexisse, vel praetermisisse dicantur. Illi
tamen, qui iam sunt taliter ordinati per eos, propter nimiam ipsorum
multitudinem, in sic susceptis ordinibus tolerentur.
837 455
20 ( 16). Quia vero secundum Apostolum, mulier mortuo viro ab ipsius est lege
soluta, ut nubendi cui vult in Domino liberam habeat facultatem (Rom 7, 2; 1
Cor 7, 39), secundas, et tertias, ac ulteriores etiam nuptias Graeci non
reprehendant aliquatenus, nec condemnent, sed potius illas approbent inter
personas, quae alias licite ad invicem matrimonio iungi possunt. Secundo tamen
nubentes presbyteri nullatenus benedicant.
838 456
(De sorte defunctorum ) 23 ( 18). Denique cum Veritas in Evangelio asserat,
quod si quis in Spiritum Sanctum blasphemiam dixerit, neque in hoc saeculo,
neque in futuro dimittetur ei (Mt 12, 32); per quod datur intellegi quasdam
culpas in praesenti, quasdam vero in futuro saeculo relaxari, et Apostolus
dicat, quod 'uniuscuiusque opus, quale sit, ignis probabit', et 'cuius opus
arserit, detrimentum patietur; ipse autem salvus erit; sic tamen quasi per
ignem' (I Cor 3, 13 15), et ipsi Graeci vere ac indubitanter credere ac
affirmare dicantur, animas illorum, qui, suscepta paenitentia, ea non peracta,
vel qui sine mortali peccato, cum venialibus tamen et minutis decedunt, purgari
post mortem, et posse suffragiis Ecclesiae adiuvari: Nos, quia locum
purgationis huiusmodi dicunt non fuisse sibi ab eorum doctoribus certo et
proprio nomine indicatum, illum quidem iuxta traditiones et auctoritates
sanctorum Patrum 'Purgatorium' nominantes volumus, quod de cetero apud ipsos
isto nomine appelletur. Illo enim transitorio igne peccata utique, non tamen
criminalia seu capitalia, quae prius per paenitentiam non fuere remissa, sed
parva et minuta purgantur, quae post mortem etiam gravant, si in vita fuerunt
relaxata.
839 457
-24 ( 19). Si quis autem absque paenitentia in peccato mortali decedit, hic
procul dubio aeternae gehennae ardoribus perpetuo cruciatur.-25 ( 20). Animae
vero parvulorum post baptismi lavacrum, et adultorum etiam in caritate
decedentium, qui nec peccato, nec ad satisfactionem aliquam pro ipso tenentur,
ad patriam protinus transvolant sempiternam.
1.295 Alexandre IV, Const. 'Romanus Pontifex de summi',
1.296 5 octobre 1256
1.297
840 458 (Libello Guilelmi) studiose perlecto et
mature et districte examinato, Nobisque de hoc plenaria facta relatione ab eis,
quia (quod) in ipso quaedam perversa et reproba, contra potestatem et
auctoritatem Romani Pontificis et coepiscoporum suorum,
841 458 et nonnulla contra illos, qui
propter Deum sub ar(c)tissima paupertate mendicant, mundum cum suis opibus
voluntaria inopia superantes;
842 458 alia vero contra eos, qui salutem
animarum zelantes ardenter, et sacris studiis procurantes, multos in Ecclesia
Dei operantur spirituales profectus, et magnum faciunt ibi fructum;
843 459 quaedam autem contra salutem
(salutarem) pauperum seu mendicantium religiosorum statum, sicut sunt dilecti
filii Fratres Praedicatores, et Minores, qui vigore spiritus, saeculo cum suis
divitiis derelicto, ad solam caelestem patriam tota intentione suspirant,
necnon et alia plura inconvenientia, digna utique confutatione ac confusione
perpetua, manifeste comperimus contineri.
844 459 Quia (Quodque) etiam idem libellus
magni scandali seminarium, et multae turbationis materia existebat, et
inducebat etiam dispendium animarum, cum retraheret a devotione solita, et
consueta eleemosynarum largitione, ac a conversione, et religionis ingressu
fideles: Nos libellum eumdem, qui sic incipit: 'Ecce videntes clamabunt foris',
quique secundum ipsius titulum 'Tractatus brevis de periculis novissimorum
temporum' nuncupatur, tamquam iniquum, scelestum et exsecrabilem, et
institutiones ac documenta in eo tradita, utpote prava, falsa et nefaria, de
Fratrum Nostrorum consilio, auctoritate Apostolica reprobamus et in perpetuum
condemnamus...
Urbain IV, Ep. encycl. 'Transiturus de hoc mundo', 11 août 1264
846 In institutione
quidem huius sacramenti dixit ipse Apostolis: 'Hoc facite in meam
commemorationem' (Lc 22, 19), ut praecipuum et insigne memoriale sui amoris
eximii, quo nos dilexit, esset nobis hoc praecelsum et venerabile sacramentum.
Memoriale, inquam, mirabile ..., in quo innovata sunt signa et mirabilia
immutata, in quo habetur omne delectamentum ..., in quo utique vitae suffragium
consequimur et salutis. Hoc est memoriale ... salvificum, in quo gratam
redemptionis nostrae recensemus memoriam, in quo a malo retrahimur et in bono
confortamur et ad virtutum et gratiarum proficimus incrementa, in quo profecto
proficimus ipsius corporali praesentia Salvatoris. Alia namque, quorum memoriam
agimus, spiritu menteque complectimur, sed non propter hoc realem eorum
praesentiam obtinemus. In hac vero sacramentali Christi commemoratione Iesus
Christus praesens sub alia quidem forma, in propria vero substantia est
nobiscum. Adscensurus enim in caelum dixit Apostolis et eorum sequacibus: 'Ecce
ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi' (Mt 28, 20),
benigna ipsos promissione confortans, quod remaneret et esset cum eis etiam
praesentia corporali.
847 ... Transcendens
omnem plenitudinem largitatis, omnem modum dilectionis excedens, attribuit se
in cibum. O singularis et admiranda liberalitas, ubi donator venit in donum, et
datum est idem penitus cum datore! ... Dedit igitur nobis se in pabulum, ut,
quia per mortem homo corruerat, et per cibum relevaretur ad vitam. ... Gustus
sauciavit, et gustus sanavit. Vide, quia, unde vulnus est ortum, prodiit et
medela, et, unde mors subiit, exinde vita evenit. De illo siquidem gustu
dicitur: 'Quacumque die comederis, morte morieris' (Gen 2, 17); de isto vero
legitur: 'Si quis comederit ex hoc pane, vivet in aeternum' (Jo 6, 52). ...
Decens quoque liberalitas exstitit et conveniens operatio, ut Verbum Dei
aeternum, quod rationabilis creaturae cibus est et refectio, factum caro, se
rationabili creaturae carni et corpori, homini videlicet, in edulium
largiretur. ... Hic panis sumitur, sed vere non
consumitur; manducatur, sed non transmutatur, quia in edentem minime
transformatur, sed, si digne recipitur, sibi recipiens conformatur.
1.298 Clément IV, Ep. 'Quanto sincerius' ad Maurinum archiep.
1.299 Narbon., 28 octobre 1267
849
(Pervenit ad Nostrum auditum quod tu ..,) dixisti corpus Domini nostri Iesu
Christi sanctissimum essentialiter in altari non esse, sed tantum sicut
signatum sub signo, et hanc celebrem esse opinionem Parisius (= Parisiis)
adiecisti. Repsit autem hic sermo ... et ad Nos postremo perveniens
scandalizavit Nos plurimum, nec facile Nobis exstitit credere talia te dixisse,
quae haeresim continent manifestam et illius sacramenti derogant veritati, in
quo fides eo negotiatur utilius, quo sensum superat, intellectum captivat et
suis legibus subiicit rationem. ... Firmiter teneas, quod communiter tenet
Ecclesia ..., sub speciebus scilicet panis et vini post sacra verba iuxta ritum
Ecclesiae ore sacerdotis prolata, esse vere, realiter et essentialiter corpus
et sanguinem Domini nostri Iesu Christi, licet localiter sit in caelo.
1.300 Concile de Lyon II (oecum. XIV), 7 mai - 17 juillet 1274 (sous
1.301 le Bienheureux Grégoire X); Session II, 18 mai 1274:
1.302 Constitution "de summa Trinitate et fide catholica"
850 460 Fideli ac devota professione fatemur, quod Spiritus Sanctus
aeternaliter ex Patre et Filio, non tanquam ex duobus principiis, sed tanquam
ex uno principio, non duabus spirationibus, sed unica spiratione procedit: hoc
professa est hactenus, praedicavit et docuit, hoc firmiter tenet, praedicat,
profitetur et docet sacrosancta Romana Ecclesia, mater omnium fidelium et
magistra: hoc habet orthodoxorum Patrum atque Doctorum Latinorum pariter et
Graecorum incommutabilis et vera sententia. Sed quia nonnulli propter
irrefragabilis praemissae veritatis ignorantiam in errores varios sunt
prolapsi: Nos huiusmodi erroribus viam praecludere cupientes, sacro approbante
Concilio, damnamus et reprobamus, qui negare praesumpserint, aeternaliter
Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedere sive etiam temerario ausu
asserere, quod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio, tanquam ex duobus
principiis, et non tanquam ex uno, procedat.
1.303 Conc. (oecum. XIV) Lyon II (Bienheureux Grégoire X);
1.304 Session IV, 6 juil. 1274: Michaelis imp. Ep. ad Gregorium pp
851 461
(Professio generalis) Credimus sanctam Trinitatem, Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum, unum Deum omnipotentem totamque in Trinitate deitatem, coessentialem
et consubstantialem, coaeternam, et coomnipotentem, unius voluntatis,
potestatis et maiestatis, creatorem omnium creaturarum, a quo omnia, in quo
omnia, per quem omnia, quae sunt in caelo et in terra, visibilia, invisibilia,
corporalia et spiritualia. Credimus singulam quamque in Trinitate personam unum
verum Deum, plenum et perfectum.
852 462
Credimus ipsum Filium Dei, Verbum Dei, aeternaliter natum de Patre,
consubstantialem, coomnipotentem et aequalem per omnia Patri in divinitate,
temporaliter natum de Spiritu Sancto et Maria semper Virgine, cum anima
rationali; duas habentem nativitates, unam ex Patre nativitatem aeternam,
alteram ex matre temporalem: Deum verum et hominem verum, proprium in utraque
natura atque perfectum, non adoptivum, nec phantasticum, sed unum et unicum
Filium Dei, in duabus et ex duabus naturis, divina scilicet et humana, in unius
personae singularitate, impassibilem et immortalem divinitate, sed in humanitate
pro nobis et salute nostra passum vera carnis passione, mortuum et sepultum, et
descendisse ad inferos, ac tertia die resurrexisse a mortuis vera carnis
resurrectione, die quadragesima post resurrectionem cum carne, qua resurrexit,
et anima ascendisse in caelum et sedere ad dextram Dei Patris, inde venturum
iudicare vivos et mortuos, et redditurum unicuique secundum opera sua, sive
bona fuerint sive mala.
853 463
Credimus et Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum ex Patre
Filioque procedentem, coaequalem et consubstantialem et coomnipotentem et
coaeternum per omnia Patri et Filio. Credimus hanc sanctam Trinitatem non tres
Deos, sed unicum Deum omnipotentem, aeternum et invisibilem et incommutabilem.
854 464
Credimus sanctam catholicam et apostolicam unam esse veram Ecclesiam, in qua
unum datur sanctum baptisma et vera omnium remissio peccatorum. Credimus etiam
veram resurrectionem huius carnis, quam nunc gestamus, et vitam aeternam.
Credimus etiam Novi et Veteris Testamenti, Legis, ac Prophetarum et
Apostolorum, unum esse auctorem Deum ac Dominum omnipotentem.
855 464
(Additio specialis contra errores Orientalium) Haec est vera fides catholica,
et hanc in supradictis articulis tenet et praedicat sacrosancta Romana
Ecclesia. Sed propter diversos errores, a quibusdam ex ignorantia et ab aliis
ex malitia introductos, dicit et praedicat: Eos, qui post baptismum in peccata
labuntur, non rebaptizandos, sed per veram paenitentiam suorum consequi veniam
peccatorum.
856 464
(De sorte defunctorum) Quod si vere paenitentes in caritate decesserint,
antequam dignis paenitentiae fructibus de commissis satisfecerint et omissis:
eorum animas poenis purgatoriis seu catharteriis, sicut nobis frater Iohannes
(Parastron O. F. M.) explanavit, post mortem purgari: et ad poenas huiusmodi
relevandas prodesse eis fidelium vivorum suffragia, Missarum scilicet
sacrificia, orationes et eleemosynas et alia pietatis officia, quae a fidelibus
pro aliis fidelibus fieri consueverunt secundum Ecclesiae instituta.
857 464
- Illorum autem animas, qui post sacrum baptisma susceptum nullam omnino
peccati maculam incurrerunt, illas etiam, quae post contractam peccati maculam,
vel in suis manentes corporibus, vel eisdem exutae, prout superius dictum est,
sunt purgatae, mox in caelum recipi.
858 464 -
Illorum autem animas, qui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt,
mox in infernum descendere, poenis tamen disparibus puniendas.
859 464
- Eadem sacrosancta Ecclesia Romana firmiter credit et firmiter asseverat, quod
nihilominus in die iudicii omnes homines ante tribunal Christi cum suis
corporibus comparebunt, reddituri de propriis factis rationem (cf: Rom 14,
10s).
860 465
Tenet etiam et docet eadem sancta Romana Ecclesia, septem esse ecclesiastica
sacramenta, unum scilicet baptisma, de quo dictum est supra; aliud est
sacramentum confirmationis, quod per manuum impositionem episcopi conferunt,
chrismando renatos; aliud est paenitentia, aliud Eucharistia, aliud sacramentum
ordinis, aliud est matrimonium, aliud extrema unctio, quae secundum doctrinam
beati Iacobi infirmantibus adhibetur. Sacramentum Eucharistiae ex azymo
conficit eadem Romana Ecclesia, tenens et docens, quod in ipso sacramento panis
vere transsubstantiatur in corpus et vinum in sanguinem Domini nostri Iesu Christi.
De matrimonio vero tenet, quod nec unus vir plures
uxores simul, nec una mulier permittitur habere plures viros. Soluto vero legitimo matrimonio per mortem coniugum alterius, secundas
et tertias deinde nuptias successive licitas esse dicit, si impedimentum
canonicum aliud ex causa aliqua non obsistat.
861 466
Ipsa quoque sancta Romana Ecclesia summum et plenum primatum et principatum
super universam Ecclesiam catholicam obtinet; quem se ab ipso Domino in beato
Petro Apostolorum principe sive vertice, cuius Romanus Pontifex est successor,
cum potestatis plenitudine recepisse veraciter et humiliter recognoscit. Et
sicut prae ceteris tenetur fidei veritatem defendere: sic et si quae de fide
subortae fuerint quaestiones, suo debent iudicio definiri. Ad quam potest
gravatus quilibet super negotiis ad ecclesiasticum forum pertinentibus
appellare: et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius
potest iudicium recurri: et eidem omnes ecclesiae sunt subiectae, ipsarum
praelati oboedientiam et reverentiam sibi dant. Ad hanc autem sic potestatis
plenitudo consistit, quod ecclesias ceteras ad sollicitudinis partem admittit;
quarum multas et patriarchales praecipue diversis privilegiis eadem Romana
Ecclesia honoravit, sua tamen observata praerogativa tum in generalibus
conciliis, tum in aliquibus aliis semper salva.
1.305 Boniface VIII, Bulla 'Saepe sanctam Ecclesiam', 1 août 1296
866
Accepimus namque, quod nonnullae personae se contra sanctam catholicam
Ecclesiam erigentes, etiam sexus feminei, dogmatizant se ligandi et solvendi
claves habere, paenitentias audiunt et a peccatis absolvunt, conventicula non
solum diurna faciunt, sed nocturna, in quibus de suis pravitatibus conferunt,
... et praedicare praesumunt; tonsura clericali contra ritum Ecclesiae
abutentes, Spiritum Sanctum se dare per impositionem manuum mentiuntur; et
exhibendam (supple: reverentiam ? oboedientiam ? ) soli Deo et non alteri
cuiuscumque fuerit condicionis, dignitatis et status. Efficaciores etiam illas
orationes affirmant, quae a nudatis toto corpore offeruntur; ... et in dicta
sancta Ecclesia ligandi atque solvendi fore abnegant potestatem ... Quapropter
huiusmodi sectam ... damnatam et haereticam nuntiamus.
1.306 Boniface VIII, Bulla 'Antiquorum habet', 22 février 1300
868 467
Antiquorum habet fida relatio, quod accedentibus ad honorabilem basilicam
principis Apostolorum de Urbe concessae sunt magnae remissiones et indulgentiae
peccatorum. Nos igitur ... huiusmodi remissiones et
indulgentias omnes et singulas ratas et gratas habentes, ipsas auctoritate
Apostolica confirmamus et approbamus ... Nos de omnipotentis Dei misericordia
et eorundem Apostolorum eius meritis et auctoritate confisi, de fratrum
Nostrorum consilio et Apostolicae plenitudine potestatis omnibus ... ad basilicas
ipsas accedentibus reverenter, vere paenitentibus et confessis . . . in
huiusmodi praesenti et quolibet centesimo secuturo annis non solum plenam et
largiorem, immo plenissimam omnium suorum concedemus et concedimus veniam
peccatorum ...
1.307 Boniface VIII, Bulla 'Unam sanctam', 18 novembre 1302
870 468
Unam sanctam Ecelesiam catholicam et ipsam apostolicam urgente fide credere
cogimur et tenere, nosque hanc firmiter credimus et simpliciter confitemur,
extra quam nec salus est nec remissio peccatorum ...; quae unum corpus mysticum
repraesentat, cuius corporis caput Christus, Christi vero Deus. In qua 'unus Dominus, una fides et unum baptisma' (Eph 4, 5). Una nempe
fuit diluvii tempore arca Noe, unam Ecclesiam praefigurans, quae in uno cubito
consummata unum, Noe videlicet, gubernatorem habuit et rectorem, extra quam
omnia subsistentia super terram legimus fuisse deleta.
871 468
Hanc autem veneramur et unicam, dicente Domino in Propheta: Erue a framea,
Deus, animam meam, et de manu canis unicam meam' (Ps 21, 21). Pro anima enim, id est pro se ipso, capite simul oravit et corpore,
quod corpus unicam scl. Ecclesiam nominavit, propter sponsi, fidei, sacramentorum
et caritatis Ecclesiae unitatem. Haec est 'tunica' illa Domini 'inconsutilis'
(Jo 19, 23), quae scissa non fuit, sed sorte provenit.
872 468
Igitur Ecclesiae unius et unicae unum corpus, unum caput, non duo capita quasi
monstrum, Christus videlicet et Christi vicarius Petrus Petrique successor,
dicente Domino ipsi Petro: 'Pasce oves meas' (Io 21, 17). 'Meas', inquit, et
generaliter, non singulariter has vel illas: per quod commisisse sibi
intelligitur universas. Sive ergo Graeci sive alii se dicant Petro eiusque
successoribus non esse commissos: fateantur necesse est se de ovibus Christi
non esse, dicente Domino in Joanne, 'unum ovile, unum et unicum esse pastorem'
(Jo 10, 16).
873 469 In hac eiusque potestate duos esse gladios, spiritualem videlicet et temporalem,
evangelicis dictis instruimur (Provocatur ad Lc 22, 38 et Mt 26, 52) ... Uterque ergo est in potestate Ecclesiae, spiritualis scilicet gladius
et materialis. Sed is quidem pro Ecclesia, ille vero ab Ecclesia exercendus.
Ille sacerdotis, is manu regum et militum, sed ad nutum et patientiam
sacerdotis. Oportet autem gladium esse sub gladio, et temporalem auctoritatem
spirituali subiici potestati. ... Spiritualem et dignitate et nobilitate
terrenam quamlibet praecellere potestatem, oportet tanto clarius nos fateri,
quanto spiritualia temporalia antecellunt. ... Nam Veritate testante,
spiritualis potestas terrenam potestatem instituere habet, et iudicare, si bona
non fuerit. ... Ergo si deviat terrena potestas, iudicabitur a potestate spirituali;
sed, si deviat spiritualis minor, a suo superiore; si vero suprema, a solo Deo,
non ab homine poterit iudicari, testante Apostolo: 'Spiritualis homo iudicat
omnia, ipse autem a nemine iudicatur' (1 Cor 2, 15).
874 469 Est
autem haec auctoritas, etsi data sit homini et exerceatur per hominem, non
humana, sed potius divina potestas, ore divino Petro data, sibique suisque
successoribus in ipso Christo, quem confessus fuit petra firmata, dicente
Domino ipsi Petro: 'Quodcumque ligaveris' etc. (Mt 16, 19). Quicumque igitur
huic potestati a Deo sic ordinatae 'resistit, Dei ordinationi resistit' (Rom
13, 2), nisi duo, sicut Manichaeus, fingat esse principia, quod falsum et
haereticum iudicamus, quia, testante Moyse, non in principiis, sed 'in
principio caelum Deus creavit et terram' (cf. Gn 1, 1).
469 Porro subesse Romano Pontifici omni humanae creaturae declaramus,
dicimus, diffinimus omnino esse de necessitate salutis.
1.308 Benoît XI, Const. 'Inter cunctas sollicitudines',
1.309 17 février 1304
875 470
... Licet ... de necessitate non sit, iterum eadem confiteri peccata, tamen,
quia propter erubescentiam, quae magna est paenitentiae pars, ut eorundem
peccatorum iteretur confessio, reputamus salubre: districte iniungimus, ut
Fratres (Praedicatores et Minores) ipsi confitentes attente moneant, et in suis
praedicationibus exhortentur, quod suis sacerdotibus saltem semel confiteantur
in anno, asserendo, id ad animarum profectum procul dubio pertinere.
1.310 Concile de Vienne (oecum. XV; sous Clément V; 1311-1312);
1.311 Session III, 6 mai 1312; Constitution "Ad nostrum qui";
1.312 erreurs des Bégards et des Béguines sur l'état de perfection
891 471 (1) Quod homo in vita praesenti tantum et talem
perfectionis gradum potest acquirere, quod reddetur penitus impeccabilis et
amplius in gratia proficere non valebit: nam, ut dicunt, si quis semper posset
proficere, posset aliquis Christo perfectior inveniri.
892 472
(2) Quod ieiunare non oportet hominem nec orare, postquam gradum perfectionis
huiusmodi fuerit assecutus, quia tunc sensualitas est ita perfecte spiritui et
rationi subiecta, quod homo potest libere corpori concedere quidquid placet.
893 473
(3) Quod illi, qui sunt in praedicto gradu perfectionis et spiritu libertatis,
non sunt humanae subiecti oboedientiae, nec ad aliqua praecepta Ecclesiae
obligantur; quia (ut asserunt) 'ubi spiritus Domini, ibi libertas' (2 Cor 3,
17).
894 474
(4) Quod homo potest ita finalem beatitudinem secundum omnem gradum
perfectionis in praesenti assequi, sicut eam in vita obtinebit beata.
895 475
(5) Quod quaelibet intellectualis natura in se ipsa naturaliter est beata,
quodque anima non indiget lumine gloriae, ipsam elevante ad Deum videndum et eo
beate fruendum.
896 476
(6) Quod se in actibus exercere virtutum est hominis imperfecti, et perfecta
anima licentiat a se virtutes.
897 477
(7) Quod mulieris osculum, cum ad hoc natura non inclinet, est mortale
peccatum; actus autem carnalis, cum ad hoc natura inclinet, peccatum non est,
maxime cum tentatur exercens.
898 478
(8) Quod in elevatione corporis Jesu Christi non debent assurgere nec eidem
reverentiam exhibere: asserentes, quod esset imperfectioniseisdem, si a
puritate et altitudine suae contemplationis tantum descenderent, quod circa
ministerium (al.: mysterium) seu sacramentum Eucharistiae aut circa passionem
humanitatis Christi aliqua cogitarent.
899 478
(Censura:) Nos sacro approbante Concilio sectam ipsam cum praemissis erroribus
damnamus et reprobamus omnino inhibentes districtius, ne quis ipsos de cetero
teneat, approbet vel defendat.
1.313 Constitutio "Fidei Catholicae"
900 480
(De duabus naturis Christi.)
Fidei catholicae fundamento, praeter quod, teste Apostolo, nemo potest aliud
ponere (I Cor 3, 11), firmiter inhaerentes, aperte cum sancta matre Ecclesia
confitemur, unigenitum Dei Filium in iis omnibus, in quibus Deus Pater
exsistit, una cum Patre aeternaliter subsistentem, partes nostrae naturae simul
unitas, ex quibus ipse in se verus Deus exsistens fieret verus homo, humanum
videlicet corpus passibile et animam intellectivam seu rationalem, ipsum corpus
vere per se et essentialiter informantem, assumpsisse ex tempore in virginali
thalamo ad unitatem suae hypostasis et personae.
901 480
(De vulnere lateris Christi.)
Et quod in hac assumpta natura ipsum Dei Verbum pro omnium operanda salute non
solum affigi cruci et in ea mori voluit, sed etiam emisso iam spiritu perforari
lancea sustinuit latus suum, ut exinde profluentibus undis aquae et sanguinis
formaretur unica et immaculata ac virgo sancta mater Ecclesia, coniux Christi,
sicut de latere primi hominis soporati Eva sibi in coniugium est formata, ut
sic certae figurae primi et veteris Adae, qui secundum Apostolum 'est forma
futuri' (cf. Rom 5,14), in nostro novissimo Adam, id est Christo, veritas
responderet. Haec est, inquam, veritas, illius praegrandis aquilae vallata
testimonio, quam propheta vidit Ezechiel animalibus ceteris evangelicis
transvolantem, beati Iohannis videlicet, Apostoli et Evangelistae, qui
sacramenti huius rem gestam narrans et ordinem in Evangelio suo dixit: 'Ad
Iesum autem cum venissent, ut viderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius
crura, sed unus militum lancea latus eius aperuit, et continuo exivit sanguis
et aqua; et qui vidit, testimonium perhibuit, et verum est testimonium eius, et
ille scit, quia vera dicit, ut (et) vos credatis' (Io 19, 33 ss). Nos igitur ad
tam praeclarum testimonium ac sanctorum Patrum et Doctorum communem sententiam
apostolicae considerationis, ad quam dumtaxat haec declarare pertinet, aciem
convertentes, sacro approbante Concilio, declaramus, praedictum Apostolum et
Evangelistam Ioannem rectum in praemissis factae rei ordinem tenuisse,
narrando, quod Christo 'iam mortuo unus militum lancea latus eius aperuit'.
902 481
(De anima ut forma corporis.)
Porro doctrinam omnem seu positionem temere asserentem, aut vertentem in
dubium, quod substantia animae rationalis seu intellectivae vere ac per se
humani corporis non sit forma, velut erroneam ac veritati catholicae inimicam
fidei, praedicto sacro approbante Concilio reprobamus: definientes, ut cunctis
nota sit fidei sincerae veritas ac praecludatur universis erroribus aditus, ne
subintrent, quod quisquis deinceps asserere, defendere seu tenere pertinaciter
praesumpserit, quod anima rationalis seu intellectiva non sit forma corporis
humani per se et essentialiter, tamquam haereticus sit censendus.
903 482
(De effectu baptismi.)
Ad hoc baptisma unicum baptizatos omnes in Christo regenerans est, sicut unus
Deus ac fides unica ab omnibus fideliter confitendum, quod celebratum in aqua
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti credimus esse tam adultis quam
parvulis communiter perfectum remedium ad salutem.
904 483
Verum quia quantum ad effectum baptismi in parvulis reperiuntur doctores quidam
theologi opiniones contrarias habuisse, quibusdam ex ipsis dicentibus, per
virtutem baptismi parvulis quidem culpam remitti, sed gratiam non conferri,
aliis econtra asserentibus, quod et culpa iisdem in baptismo remittitur, et
virtutes ac informans gratia infunduntur quoad habitum (v. D. 410), etsi non
pro illo tempore quoad usum: Nos autem attendentes generalem efficaciam mortis
Christi, quae per baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem
secundam, quae dicit, tam parvulis quam adultis conferri in baptismo
informantem gratiam et virtutes, tanquam probabiliorem, et dictis Sanctorum et
doctorum modernorum theologiae magis consonam et concordem, sacro approbante
Concilio duximus eligendam.
1.314 Constitutio 'Ex gravi ad nos'
906 479
... Si quis in illum errorem inciderit, ut pertinaciter affirmare praesumat,
exercere usuras non esse peccatum, decernimus eum velut haereticum puniendum.
1.315 Constitutio 'Exivi de paradiso'
908
... Succrevit non parum scrupulosa quaestio inter fratres, videlicet: utrum ex
suae professione regulae obligentur ad arctum et tenuem sive pauperem usum
rerum, quibusdam ... dicentibus quod, sicut quoad dominium rerum habent ex voto
abdicationem arctissimam, ita ipsis quoad usum arctitudo maxima et exilitas est
indicta; aliis in contrarium asserentibus, quod ex professione sua ad nullum
usum pauperem qui non exprimatur in regula obligantur, licet teneantur ad usum
moderatum temperantiae, sicut et magis ex condecenti, quam ceteri christiani.
Volentes itaque conscientiarum praedictorum fratrum providere quieti ...,
declarando dicimus, quod fratres Minores ex professione suae regulae
specialiter obligantur ad arctos usus seu pauperes, qui in ipsorum regula
continentur, et eo obligationis modo, sub quo continet seu ponit regula dictos
usus. Dicere autem, sicut aliqui asserere perhibentur, quod haereticum sit,
tenere usum pauperem includi vel non includi sub voto evangelicae paupertatis,
praesumptuosum et temerarium iudicamus.
1.316 Jean XXII, Const. 'Gloriosam Ecclesiam', 23 janvier 1318
910 484 12... Praedicti temeritatis atque impietatis filii, ut
habet fide digna relatio, ad eam sunt mentis inopiam devoluti, quod adversus
praeclarissimam et saluberrimam christianae fidei veritatem impie sentiunt,
sacramenta Ecclesiae veneranda contemnunt et in gloriosum Ecclesiae Romanae
primatum, cunctis nationibus percellendum, ab ipso conterendi citius impetu
caeci furoris impingunt...
911 485
(1) 14. Primus itaque error, qui de istorum officina tenebrosa prorumpit, duas
fingit ecclesias, unam carnalem, divitiis pressam, effluentem divitiis (al.:
deliciis), sceleribus maculatam, cui Romanum praesulem aliosque inferiores
praelatos dominari asserunt; aliam spiritualem, frugalitate mundam, virtute
decoram, paupertate succinctam, in qua ipsi soli eorumque complices
continentur, cui etiam ipsi spiritualis vitae merito, si qua fides est
adhibenda mendaciis, principantur. ...
912 486
(2) 16. Secundus error, quo praedictorum insolentium conscientia maculatur,
venerabiles Ecclesiae sacerdotes aliosque ministros sic iurisdictionis et
ordinis (BullTau:-!) clamitat auctoritate desertos, ut nec sententias ferre,
nec sacramenta conficere, nec subiectum populum instruere valeant vel docere,
illos fingentes omni ecclesiastica potestate privatos, quos a sua perfidia
viderint alienos: quia apud ipsos solos (ut ipsi somniant) sicut spiritualis
vitae sanctitas, sic auctoritas perseverat, in qua re Donatistarum sequuntur
errorem...
913 487
(3) 18. Tertius istorum error in Waldensium errore coniurat, quoniam et ii et
illi in nullum eventum asserunt fore iurandum, dogmatizantes mortalis criminis
contagione pollui et poena teneri, quos contigerit iuramenti religione
constringi...
914 488
(4) 20. Quarta huiusmodi impiorum blasphemia de praedictorum Waldensium
venenato fonte prorumpens, sacerdotes rite etiam et legitime secundum formam
Ecclesiae ordinatos, quibuslibet tamen criminibus pressos, non posse conficere
vel conferre ecclesiastica sacramenta confingit...
915 489
(5) 22. Quintus error sic istorum hominum mentes obcaecat, ut Evangelium
Christi in se solis hoc in tempore asserant esse completum, quod hactenus (ut
ipsi somniant) obtectum fuerat, immo prorsus exstinctum...
916 490
24. Multa sunt alia, quae isti praesumptuosi homines contra coniugii venerabile
sacramentum garrire dicuntur, multa, quae de cursu temporum et fine saeculi
somniant, multa, quae de Antichristi adventu, quae iamiam instare asserunt,
flebili vanitate divulgant. Quae omnia, quia partim haeretica, partim insana,
partim fabulosa cognoscimus, damnanda potius cum suis auctoribus, quam stilo
prosequenda aut refellenda censemus...
1.317 Jean XXII, Const. 'Vas electionis', 24 juillet 1321
921 491
(1) Quod confessi fratribus, habentibus licentiam generalem audiendi
confessiones, tenentur eadem peccata, quae confessi fuerant, iterum confiteri
proprio sacerdoti.
922 492
(2) Quod stante Statuto (Cc. Lateran. IV, DS 812) 'Omnis utriusque sexus' edito
in concilio generali Romano (ita DenCh; al.: Romanus) Pontifex non potest
facere, quod parochiani non teneantur confiteri omnia peccata sua semel in anno
proprio sacerdoti, quem dicit esse parochialem curatum; immo nec Deus posset
hoc facere: quia, ut dicebat, implicat contradictionem.
923 493
(3) Quod Papa non potest dare generalem potestatem audiendi confessiones, immo
nec Deus, quin confessus habenti generalem licentiam teneatur iterum confiteri
suo proprio sacerdoti, quem dicit esse (ut praemittitur) parochialem curatum.
924 493
(Censura:) ... Comperimus, praemissos articulos doctrinam non sanam, sed
periculosam multum et veritati contrariam continere. Quos etiam articulos
omnes... magister Ioannes... revocavit... Omnes articulos et quemlibet eorum
tamquam falsos et erroneos et a doctrina sana devios auctoritate Apostolica
damnamus et reprobamus de fratrum Nostrorum consilio..., doctrinam ipsis
contrariam veram esse et catholicam asserentes...
1.318 Jean XXII, Ep. 'Nequaquam sine dolore' ad Armenios,
1.319 21 novembre 1321
925
(Docet Romana Ecclesia)... illorum vero animas, qui post sacramentum
baptismatis susceptum nullam omnino peccati maculam incurrerunt, illas etiam,
quae post contractam peccati maculam vel in suis manentes corporibus vel eisdem
exutae et purgatae, in caelum mox recipi.
926 493a
- Illorum autem animas, qui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt,
mox in infernum descendere, poenis tamen ac locis disparibus puniendas.
1.320 Jean XXII, Const. 'Cum inter nonnullos', 12 novembre 1323
930 494 Cum inter nonnullos viros scholasticos saepe contingat in
dubium revocari, utrum pertinaciter affirmare, Redemptorem nostrum ac Dominum
Iesum Christum eiusque Apostolos in speciali non habuisse aliqua nec in communi
etiam, haereticum sit censendum, diversa et adversa etiam sentientibus circa
illud: Nos, huic concertationi finem imponere cupientes, assertionem huiusmodi
pertinacem - cum Scripturae sacrae, quae in plerisque locis ipsos nonnulla
habuisse asserit, contradicat expresse, ipsamque Scripturam sacram, per quam
utique fidei orthodoxae probantur articuli, quoad praemissa fermentum aperte
supponat continere mendacii, ac per consequens, quantum in ea est, eius in
totum fidem evacuans, fidem catholicam reddat, eius probationem adimens, dubiam
et incertam - deinceps erroneam fore censendam et haereticam, de fratrum
Nostrorum consilio hoc perpetuo declaramus edicto.
931 494
Rursus in posterum pertinaciter affirmare, quod Redemptori nostro praedicto
eiusque Apostolis, iis quae ipsos habuisse Scriptura sacra testatur, nequaquam
ius ipsis utendi competierit, nec illa vendendi seu donandi ius habuerint aut
ex ipsis alia acquirendi, quae tamen ipsos de praemissis fecisse Scriptura sacra
testatur seu ipsos potuisse facere supponit expresse; cum talis assertio
ipsorum usum et gesta evidenter includat, in praemissis non iusta: quod utique
de usu, gestis seu factis Redemptoris nostri Dei Filii sentire nefas est,
sacrae Scripturae contrarium et doctrinae catholicae inimicum: assertionem
ipsam pertinacem, de fratrum Nostrorum consilio, deinceps erroneam fore
censendam merito ac haereticam declaramus.
1.321 Jean XXII, Const. 'Licet iuxta doctrinam' ad episc. urbis
1.322 Worcester, 23 octobre 1327
941 495
(1) Quod illud, quod de Christo legitur in Evangelio beati Matthaei (17, 26),
quod ipse solvit tributum Caesari, quando staterem sumptum ex ore piscis illis
qui petebant didrachma iussit dari (dare), hoc facit non condescensive e
liberalitate sive pietate (suae pietatis), sed necessitate coactus. (Inde in
bulla ex mente Marsilii concluditur:) Quod omnia temporalia Ecclesiae subsunt
Imperatori, et ea potest accipere velut sua.
942 496
(2) Quod beatus Petrus Apostolus non plus auctoritatis habuit quam alii
Apostoli habuerunt (non fuit plus caput Ecclesiae quam quilibet aliorum
Apostolorum), nec aliorum Apostolorum fuit caput (-!). Item quod Christus
nullum caput dimisit Ecclesiae, nec aliquem suum vicarium fecit.
943 497
(3) Quod ad Imperatorem spectat, Papam corrigere, instituere et destituere ac
punire (corrigere Papam et punire, ac instituere et destituere).
944 498
(4) Quod omnes sacerdotes, sive sit Papa, sive archiepiscopus, sive sacerdos
simplex (quicumque), sunt ex institutione Christi auctoritatis et
iurisdictionis aequalis. (Sed quod unus habet plus
alio, hoc est secundum quod Imperator concessit plus vel minus et, sicut
concessit, revocare potest.)
945 499
(5) Quod (Papa vel) tota Ecclesia simul iuncta (sumpta) nullum hominem
(quantumcumque sceleratum) punire potest punitione coactiva, nisi concedat hoc
Imperator (nisi Imperator daret eis auctoritatem).
946 500
(Censura:) Articulos praedictos ... velut sacrae Scripturae contrarios et fidei
catholicae inimicos, haereticos, seu haereticales et erroneos, necnon et
praedictos Marsilium et Ioannem haereticoS, immo haeresiarchas fore manifestos
et notorios sententialiter declaramus.
1.323 Jean XXII, Const. 'In agro dominico', 27 mars 1329
1.324
950 Ex inquisitione... auctoritate... Coloniensis
archiepiscopi prius facta et tandem auctoritate Nostra in Romana curia renovata
comperimus, evidenter constare per confessionem eiusdem Ekardi, quod ipse
praedicavit, dogmatizavit et scripsit viginti sex articulos, tenorem qui
sequitur continentes:
951 501 (1) Interrogatus quandoque, quare
Deus mundum non prius pro duxerit, respondit tunc, sic nunc, quod Deus non
potuit primo (legendum: prius! Ita Echardus.) producere mundum, quia res non
potest agere, antequam sit; unde quam cito Deus fuit, tam cito mundum creavit.
952 502 (2) Item concedi potest mundum
fuisse ab aeterno.
953 503 (3) Item simul et semel, quando
Deus fuit, quando Filium sibi coaeternum per omnia coaequalem Deum genuit,
etiam mundum creavit.
954 504 (4) Item in omni opere, etiam
malo, malo, inquam, tam poenae quam culpae, manifestatur et relucet aequaliter
gloria Dei.
955 505 (5) Item vituperans quempiam
vituperio ipso peccato vituperii laudat Deum, et quo plus vituperat et gravius
peccat, amplius Deum laudat.
956 506 (6) Item Deum ipsum quis
blasphemando Deum laudat.
957 507 (7) Item quod petens hoc aut hoc,
malum petit et male, quia negationem boni et negationem Dei petit, et orat Deum
sibi negari.
958 508 (8) Qui non intendunt res, nec
honores, nec utilitatem, nec devotionem internam, nec sanctitatem, nec
praemium, nec regnum caelorum, sed omnibus his renuntiaverunt, etiam quod suum
est, in illis hominibus honoratur Deus.
959 509 (9) Ego nuper cogitavi, utrum ego
vellem aliquid recipere a Deo vel desiderare: ego volo de hoc valde bene deliberare,
quia ubi ego essem accipiens a Deo, ibi essem ego sub eo vel infra eum, sicut
unus famulus vel servus, et ipse sicut dominus in dando, et sic non debemus
esse in aeterna vita.
960 510 (10) Nos transformamur totaliter
in Deum et convertimur in eum; simili modo sicut in sacramento panis
convertitur in corpus Christi, sic ego convertor in eum, quod ipse operatur me
suum esse unum, non simile. Per viventem Deum verum
est, quod ibi nulla est distinctio.
961 511 (11) Quidquid Deus Pater dedit Filio
suo unigenito in humana natura, hoc totum dedit mihi. Hic nihil excipio, nec
unionem nec sanctitatem, sed totum dedit mihi sicut sibi.
962 512 (12) Quidquid dicit sacra
Scriptura de Christo, hoc etiam totum verificatur de omni bono et divino
homine.
963 513 (13) Quidquid proprium est divinae
naturae, hoc totum proprium est homini iusto et divino; propter hoc iste homo
operatur, quidquid Deus operatur, et creavit una cum Deo caelum et terram, et
est generator Verbi aeterni, et Deus sine tali homine nesciret quidquam facere.
964 514 (14) Bonus homo debet sic
conformare voluntatem suam voluntati divinae, quod ipse velit quidquid Deus
vult. Quia Deus vult aliquo modo me peccasse, nollem ego, quod ego peccata non
commisissem et haec est vera paenitentia.
965 515 (15) Si homo commisisset mille
peccata mortalia, si talis homo esset recte dispositus, non deberet velle se ea
non commisisse.
966 516 (16) Deus proprie non praecipit
actum exteriorem.
967 517 (17) Actus exterior non est
proprie bonus nec divinus, nec operatur ipsum Deus proprie neque parit.
968 518 (18) Afferamus fructum actuum non
exteriorum, qui nos bonos non faciunt, sed actuum interiorum, quos Pater in
nobis manens facit et operatur.
969 519 (19) Deus animas amat, non opus
extra.
970 520 (20) Quod bonus homo est
unigenitus Filius Dei.
971 521 (21) Homo nobilis est ille
unigenitus Filius Dei, quem Pater aeternaliter genuit.
972 522 (22) Pater generat me suum filium
et eundem filium. Quidquid Deus operatur, hoc est unum; propter hoc generat
ipse me suum filium sine omni distinctione.
973 523 (23) Deus est unus omnibus modis
et secundum omnem rationem, ita ut in ipso non sit invenire aliquam
multitudinem in intellectu vel extra intellectum. Qui enim
duo videt vel distinctionem videt, Deum non videt, Deus enim unus est extra
numerum et supra numerum nec ponit in unum (lege: numerum) cum aliquo. Sequitur
(scl. loco posteriore): nulla igitur distinctio in ipso Deo esse potest aut
intelligi.
974 524 (24) Omnis distinctio est a Deo
aliena, neque in natura neque in personis; probatur: quia natura ipsa est una
et hoc unum, et quaelibet persona est una et idipsum unum, quod natura.
975 525 (25) Cum dicitur: 'Simon,
diligis me plus his?' (Io 21, 15 s), sensus est, id est plus quam istos, et
bene quidem, sed non perfecte. In primo enim et secundo et (, in) plus et minus
et (-!) gradus est et ordo, in uno autem nec gradus est nec ordo. Qui igitur
diligit Deum plus quam proximum, bene quidem, sed nondum perfecte.
976 526 (26) Omnes creaturae sunt unum
purum nihil: non dico, quod sint quid modicum vel aliquid, sed quod sint unum
purum nihil.
Obiectum praeterea exstitit dicto Ekardo, quod praedicaverat alios duos
articulos sub his verbis:
977 527 (1) Aliquid est in anima, quod est
increatum et increabile; si tota anima esset talis, esset increata et
increabilis, et hoc est intellectus.
978 528 (2) Quod Deus non est bonus neque
melior neque optimus; ita male dico, quandocumque voco Deum bonum, ac si ego
album vocarem nigrum.
979 529 (Censura:) ... quia ... invenimus
primos quindecim memoratos articulos et duos etiam alios ultimos tam ex suorum
sono verborum quam ex suarum connexione sententiarum errorem seu labem haeresis
continere, alios vero undecim, quorum primus incipit 'Deus non praecipit' etc.
(prop. 16), reperimus nimis male sonare et multum esse temerarios de haeresique
suspectos, licet cum multis expositionibus et suppletionibus sensum catholicum
formare valeant vel habere: ne articuli huiusmodi seu contenta in eis corda
simplicium ... inficere valeant, ...
529 Nos ... praefatos quindecim primos articulos et duos alios ultimos tamquam
haereticos, dictos vero alios undecim tamquam male sonantes, temerarios, et
suspectos de haeresi, ac nihilominus libros quoslibet seu opuscula eiusdem
Ekardi, praefatos articulos seu eorum aliquem continentes, damnamus et
reprobamus expresse.
980 Porro ... volumus notum esse, quod, prout
constat per publicum instrumentum inde confectum, praefatus Ekardus in fine
vitae suae fidem catholicam profitens praedictos viginti sex articulos, quos se
praedicasse confessus exstitit, necnon quaecumque alia per eum scripta et docta
..., quae possent generare in mentibus fidelium sensum haereticum vel erroneum
ac verae fidei inimicum, quantum ad illum sensum revocavit ac etiam reprobavit
..., determinationi Apostolicae Sedis et Nostrae tam se quam scripta sua et
dicta omnia summittendo.
Jean XXII, Bulla 'Ne super
his', 3 décembre 1334
990 Ne
super his (hiis), quae de animabus purgatis separatis a corporibus (an citra
resumptionem corporum divinam essentiam illa visione, videlicet quam vocat
facialem Apostolus, videant) tam per Nos quam per nonnullos alios in praesentia
Nostra recitando sacram Scripturam ac originalia dicta Sanctorum vel alias
ratiocinando saepius dicta sunt, aliter quam per Nos dicta et intellecta
fuerint et intelligantur ac dicantur, auribus valeant fidelium inculcari, ecce
quod Nostram intentionem, quam cum sancta Ecclesia catholica circa haec habemus
et habuimus, serie praesentium ut sequitur declaramus.
991 Fatemur
siquidem et credimus, quod animae purgatae separatae a corporibus sunt in
caelo, caelorum regno et paradiso et cum Christo in consortio angelorum
congregatae et vident Deum de communi lege ac divinam essentiam facie ad faciem
clare, in quantum status et condicio compatitur animae separatae. Si vero alia
vel aliter circa materiam huiusmodi per Nos dicta fuerint quoquomodo, illa in
habitu fidei catholicae diximus ac recitando et conferendo dixisse asserimus et
volumus esse dicta. Insuper si qua alia sermocinando, conferendo, dogmatizando,
docendo seu alio quovis modo diximus circa ea quae fidem concernunt catholicam,
sacram Scripturam aut bonos mores, ea in quantum sunt consona fidei catholicae,
determinationi Ecclesiae, sacrae Scripturae ac bonis moribus, approbamus, alias
autem illa haberi volumus pro non dictis, et ea minime approbamus, sed in
quantum essent a praemissis fide catholica, determinatione Ecclesiae, sacra
Scriptura vel bonis moribus aut aliquo ipsorum dissonantia, reprobamus et
nihilominus omnia dicta et scripta Nostra de quacumque materia ubicumque et in
quocumque loco ac in quocumque statu, quem habemus vel habuerimus hactenus,
submittimus determinationi Ecclesiae ac successorum Nostrorum.
1.325 Benoît XII, Const. 'Benedictus Deus', 29 janvier 1336
1000 530 (Visio Dei beatifica.)
Hac in perpetuum valitura Constitutione auctoritate Apostolica diffinimus: quod
secundum communem Dei ordinationem animae sanctorum omnium (hominum), qui de hoc
mundo ante D'ni N. Iesu Christi passionem decesserunt, nec non sanctorum
Apostolorum, martyrum, confessorum, virginum et aliorum fidelium defunctorum
post sacrum ab eis Christi baptisma susceptum, in quibus nihil purgabile fuit,
quando decesserunt, nec erit, quando decedent etiam in futurum, vel si tunc
fuerit aut erit aliquid purgabile in eisdem, cum post mortem suam fuerint
purgatae, ac quod animae puerorum eodem Christi baptismate renatorum et
baptizandorum cum fuerint baptizati, ante usum liberi arbitrii decedentium, mox
post mortem suam et purgationem praefatam in illis, qui purgatione huius modi
indigebant, etiam ante resumptionem suorum corporum et iudicium generale post
ascensionem Salvatoris Domini nostri Iesu Christi in caelum, fuerunt, sunt et erunt
in caelo, caelorum regno et paradiso caelesti cum Christo, sanctorum Angelorum
consortio congregatae, ac post Domini Jesu Christi passionem et mortem viderunt
et vident divinam essentiam visione intuitiva et etiam faciali, nulla mediante
creatura in ratione obiecti visi se habente, sed divina essentia immediate se
nude, clare et aperte eis ostendente, quodque sic videntes eadem divina
essentia perfruuntur, necnon quod ex tali visione et fruitione eorum animae,
qui iam decesserunt, sunt vere beatae et habent vitam et requiem aeternam, et
etiam (animae) illorum, qui postea decedent, eandem divinam videbunt essentiam
ipsaque perfruentur ante iudicium generale;
1001 530 ac quod visio huiusmodi divinae essentiae eiusque fruitio actus fidei et spei in eis evacuant,
prout fides et spes propri(a)e theologicae sunt virtutes; quodque, postquam
inchoata fuerit vel erit talis intuitiva ac facialis visio et fruitio in
eisdem, eadem visio et fruitio sine aliqua intercisione (intermissione) seu
evacuatione praedictae visionis et fruitionis continuata exstitit et
continuabitur usque ad finale iudicium et ex tunc usque in sempiternum.
1002 531
(Infernum. - Iudicium generale.)
Diffinimus insuper, quod secundum Dei ordinationem communem animae decedentium
in actuali peccato mortali mox post mortem suam ad inferna descendunt, ubi
poenis infernalibus cruciantur, et quod nihilominus in die iudicii omnes
homines 'ante tribunal Christi' cum suis corporibus comparebunt, reddituri de
factis propriis rationem, 'ut referat unusquisque propria corporis, prout
gessit, sive bonum sive malum' (2 Cor 5, 10).
1.326 Benoît XII, Libellus " Cum dudum " aux Arméniens, 1341
1006 532 4. Item quod Armeni dicunt et tenent, quod peccatum
primorum parentum personale ipsorum tam grave fuit, quod omnes eorum filii
semine eorum propagati usque ad Christi passionem merito dicti peccati
personalis ipsorum damnati fuerunt et in inferno post mortem detrusi, non
propter hoc, quod ipsi ex Adam aliquod peccatum originale contraxerint, cum
dicant pueros nullum omnino habere originale peccatum, nec ante Christi
passionem nec post; sed dicta damnatio ante Christi passionem eos sequebatur
ratione gravitatis peccati personalis, quod commiserunt Adam et Eva,
transgrediendo divinum praeceptum is datum: sed post Domini passionem, in qua
peccatum primorum arentum deletum fuit, pueri, qui nascuntur ex filiis Adam, non
sunt uamnationi addicti, nec in inferno ratione dicti peccati sunt detrudendi,
quia Christus totaliter peccatum primorum parentum delevit in sua passione.
1007 533
5. Item quod quidam magister Armenorum vocatus Mechit(a)riz, qui interpretatur
paraclitus, de novo introduxit et docuit, quod anima humana filii propagatur ab
anima patris sui, sicut corpus a corpore, et angelus etiam unus ab alio, quia
cum anima humana rationalis exsistens, et angelus exsistens intellectualis
naturae, sint quaedam lumina spiritualia, ex se ipsis propagant alia lumina
spiritualia...
1008 534
6. Item dicunt Armeni, quod animae puerorum, qui nascuntur ex christianis
parentibus post Christi passionem, si moriantur antequam baptizentur, vadunt ad
paradisum terrestrem, in quo fuit Adam ante peccatum; animae vero puerorum, qui
nascuntur ex parentibus non christianis post Christi passionem et moriuntur
sine baptismo, vadunt ad loca, ubi sunt animae parentum ipsorum...
1009 8. Item
Armeni dicunt quod animae puerorum baptizatorum et animae multum perfectorum
hominum post generale (!) iudicium intrabunt in regnum caelorum, ubi carebunt
omni malo poenali huius vitae. ... Non tamen videbunt Dei essentiam, quia nulla
creatura eam videre potest; sed videbunt claritatem Dei, quae ab eius essentia
emanat, sicut lux solis emanat a sole et tamen non est sol.
1010 535
17. Item quod Armeni communiter tenent, quod in alio saeculo non est
purgatorium animarum, quia, ut dicunt, si christianus confiteatur peccata sua,
omnia peccata eius et poenae peccatorum ei dimittuntur. Nec
etiam ipsi orant pro defunctis, ut eis in alio saeculo peccata dimittantur, sed
generaliter orant pro omnibus mortuis, sicut pro beata Maria, Apostolis. ...
1011 536
18. Item quod Armeni credunt et tenent, quod Christus descendit de caelo et
incarnatus fuit propter hominum salutem non pro eo, quod filii propagati ex
Adam et Eva post peccatum eorum ex eis contrahant originale peccatum, a quo per
Christi incarnationem et mortem salventur, cum nullum tale peccatum dicant esse
in filiis Adae: sed dicunt quod Christus propter salutem hominum est incarnatus
et passus, quia per suam passionem filii Adam, qui dictam passionem
praecesserunt, fuerunt liberati ab inferno, in quo erant non ratione originalis
peccati quod in eis esset, sed ratione gravitatis peccati personalis primorum
parentum. Credunt etiam, quod Christus propter salutem puerorum qui nati
fuerunt post eius passionem, incarnatus fuit et passus, quia per suam passionem
destruxit totaliter infernum. ...
1012 537
19. ... in tantum dicunt (Armeni), quod (dicta) concupiscentia carnis est
peccatum et malum, quod parentes etiam christiani, quando matrimonialiter
concumbunt, committunt peccatum..., quia actum matrimonialem dicunt esse
peccatum et etiam matrimonium. ...
1013 538
40. Alii vero dicunt, quod episcopi et presbyteri Armenorum nihil faciunt ad
peccatorum remissionem nec principaliter nec ministerialiter sed solus Deus
peccata remittit: nec episcopi vel presbyteri adhibentur ad faciendam dictam
peccatorum remissionem, nisi quia ipsi acceperunt potestatem loquendi a Deo et
ideo, cum absolvunt, dicunt: 'Deus dimittat tibi peccata tua'; vel: 'Ego
dimitto tibi peccata tua in terra et Deus dimittat tibi in caelis'.
1014 539
42. Item Armeni dicunt et tenent, quod sola Christi passio sine omni alio Dei
dono, etiam gratificante, sufficit ad peccatorum remissionem: nec dicunt, quod
ad peccatorum remissionem faciendam requiratur gratia Dei gratificans, vel
iustificans, nec quod in sacramentis novae legis detur gratia gratificans.
540 48. Item Armeni dicunt et tenent, quod, si Armeni committant semel
quodcunque crimen, quibusdam exceptis, ecclesia eorum potest absolvere eos,
quantum ad culpam et poenam de dictis criminibus: sed si aliquis postea
committeret iterum dicta crimina, absolvi non posset per eorum ecclesiam.
1015 541
49. Item dicunt, quod si aliquis... accipiat tertiam (uxorem), vel quartam et
deinceps, non potest absolvi per eorum ecclesiam, quia dicunt, quod tale
matrimonium fornicatio est. ...
1016 542
58. Item quod Armeni dicunt et tenent, quod ad hoc, quod sit baptismus verus,
ista tria requiruntur, scilicet aqua, chrisma... et Eucharistia; ita quod, si
aliquis baptizaret in aqua aliquem dicendo: 'Ego te baptizo in nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti, Amen', et postea non inungeretur (dicto) chrismate,
non esset baptismus. Si etiam non daretur ei Eucharistiae sacramentum,
baptizatus non esset. ...
543 64. Item Catholicon
minoris Armeniae dicit, quod sacramentum confirmationis nihil valet, et si
valet aliquid, ipse dedit licentiam presbyteris suis, ut idem sacramentum
conferant.
1017 66. Item
omnes Armeni communiter dicunt et tenent, quod per verba posita in canone
Missae, quando dicitur per sacerdotem 'Accepit panem et gratias agens fregit et
dedit suis sanctis electis et recumbentibus discipulis dicens: Accipite et
manducate ex hoc omnes, hoc est Corpus meum ...; similiter et calicem accipiens
... dicens: Accipite et bibite ex hoc omnes, hic est Sanguis meus ... in
remissionem peccatorum' non conficitur nec ipsi conficere intendunt Corpus et
Sanguinem Christi, sed solum dicunt verba recitative, recitando scilicet quod
Dominus fecit, quando sacramentum instituit. Et post dicta verba dicit sacerdos
multas orationes positas in eorum canone, et post dictas orationes venit ad
locum, ubi sic in eorum canone dicitur: 'Adoramus, supplicamus et petimus a te,
benigne Deus, mitte in nobis et in hoc propositum donum, coessentialem tibi
Spiritum Sanctum, per quem panem benedictum Corpus veraciter efficies Domini
nostri et Salvatoris Jesu Christi' - et dicta verba dicit sacerdos ter, deinde
dicit sacerdos super calicem et vinum benedictum: 'Sanguinem veraciter efficies
D'ni N. et Salvatoris Jesu Christi', et per haec verba (sic dictae 'Epiclesis')
credunt, quod conficiantur Corpus Christi et Sanguis.
1018 544
67. Item quod Armeni non dicunt, quod post dicta verba consecrationis panis et
vini sit facta transsubstantiatio panis et vini in verum corpus Christi et
sanguinem, quod natum fuit de Virgine Maria et passum et resurrexit; sed tenent,
quod illud sacramentum sit exemplar vel similitudo aut figura veri corporis et
sanguinis Domini: ... propter quod ipsi sacramentum Altaris non vocant corpus
et sanguinem Domini, sed hostiam vel sacrificium vel communionem. ...
1019 545
68. Item Armeni dicunt et tenent, quod si presbyter vel episcopus ordinatus
committat fornicationem, etiam in secreto, perdit potestatem conficiendi et
ministrandi omnia sacramenta. ...
1020 546
70. Item Armeni non dicunt nec tenent, quod sacramentum Eucharistiae digne
susceptum operetur in suscipiente peccatorum remissionem, vel poenarum
debitarum peccato relaxationem, vel quod per ipsum detur gratia Dei vel eius
augmentum: sed ... corpus Christi intrat in eius corpus et in ipsum
convertitur, sicut alia alimenta convertuntur in alimentato. ...
547 92. Item quod apud Armenos non sunt nisi tres ordines, scl.
acolythatus, diaconatus et presbyteratus : quos ordines conferunt episcopi
promissa vel accepta pecunia. Et eodem modo dicti ordines presbyteratus et
diaconatus confirmantur, scl. per manus impositionem, dicendo quaedam verba hoc
solummodo mutato, quod in ordinatione diaconi exprimitur ordo diaconatus, et in
ordinatione presbyteri ordo presbyteratus. Nullus autem episcopus apud eos
potest ordinare alium episcopum nisi solus Catholicon.
548 95. Item quod Catholicon minoris Armeniae dedit potestatem cuidam
presbytero, ut posset ordinare in diaconos, quos vellet de subiectis. ...
549 109. Item quod apud Armenos nullus punitur de quocunque errore, quem
teneat ...
1.327 Clément VI, Bulla iubilaei 'Unigenitus Dei Filius', 27 janvier
1.328 1343
1025 550
Unigenitus Dei Filius... 'factus nobis a Deo sapientia, iustitia, sanctificatio
et redemptio' (cf. I Cor 1, 30), 'non per sanguinem hircorum aut vitulorum, sed
per proprium sanguinem introivit semel in sancta, aeterna redemptione inventa'
(Hebr 9, 12). 'Non enim corruptibilibus auro et argento, sed sui ipsius agni
incontaminati et immaculati pretioso sanguine nos redemit' (cf. I Petr 1, 18
s), quem in ara crucis innocens immolatus non guttam sanguinis modicam, quae
tamen propter unionem ad Verbum pro redemptione totius humani generis
suffecisset, sed copiose velut quoddam profluvium noscitur effudisse ita, ut 'a
planta pedis usque ad verticem capitis nulla sanitas' (cf. Is 1, 6) inveniretur
in ipso. Quantum ergo exinde, ut nec supervacua inanis aut superflua tantae
effusionis miseratio redderetur, thesaurum militanti Ecclesiae acquisivit,
volens suis thesaurizare filiis pius Pater, ut sic sit 'infinitus thesaurus
hominibus, quo qui usi sunt, Dei amicitiae participes sunt effecti' (cf. Sap 7,
14).
1026 551
Quem quidem thesaurum... per beatum Petrum caeli clavigerum, eiusque
successores, suos in terris vicarios, commisit fidelibus salubriter
dispensandum, et pro piis ac rationabilibus causis, nunc pro totali, nunc pro
partiali remissione poenae temporalis pro peccatis debitae, tam generaliter,
quam specialiter (prout cum Deo expedire cognoscerent), vere paenitentibus et
confessis misericorditer applicandum.
1027 552
Ad cujus quidem thesauri cumulum Beatae Dei Genitricis omniumque electorum a
primo justo usque ad ultimum merita adminiculum praestare noscuntur; de cujus
consumptione seu minutione non est aliquatenus formidandum, tam propter
infinita Christi (ut praedictum est) merita, quam pro eo, quod quanto plures ex
ejus applicatione trahuntur ad justitiam, tanto magis acrrescit ipsorum cumulus
meritorum;
1.329 Clément VI, Schedula revocationis Parisiis praestitae,
1.330 25 novembre 1347; Errores philosophici Nicolai de Ultricuria
1028 553
1. ... Quod de rebus per apparentia naturalia quasi nulla certitudo potest
haberi; illa tamen modica potest in brevi haberi tempore, si homines convertant
intellectum suum ad res, et non ad intellectum Aristotelis et commentatoris.
1029 554
2. ... Quod non potest evidenter evidentia praedicta ex una re inferri vel
concludi alia res, vel ex non-esse unius non-esse alterius.
1030 555
3. ... Quod propositiones: 'Deus est', 'Deus non est', penitus idem
significant, licet alio modo.
1031 556 9.
... Quod certitudo evidentiae non habet gradus.
1032 557
10. ... Quod de substantia materiali alia ab anima nostra non habemus
certitudinem evidentiae.
1033 558
11. ... Quod excepta certitudine fidei non erat alia certitudo nisi certitudo
primi principii vel quae in primum principium potest resolvi.
1034 559
14. ... Quod nescimus evidenter, quod alia a Deo possint esse causa alicuius
effectus - quod aliqua causa causet efficienter, quae non sit Deus - quod
aliqua causa efficiens naturalis sit vel esse possit.
1035 560
15. ... Quod nescimus evidenter, utrum aliquis effectus sit vel esse possit
naturaliter productus.
1036 561
17. ....Quod nescimus evidenter, quod in aliqua productione concurrat
subiectum.
1037 562
21. ...Quod quacumque re demonstrata nullus scit evidenter, quin excedat
nobilitate omnes alias.
1038 563
22. ...Quod quacumque re demonstrata nullus scit evidenter, quin ipsa sit Deus,
si per Deum intelligamus ens nobilissimum.
1039 564
25. ...Quod aliquis nescit evidenter, quin ista possit rationabiliter concedi:
'Si aliqua res est producta, Deus est productus'.
1040 565
26. ... Quod non potest evidenter ostendi, quin quaelibet res sit aeterna.
1041 566
30. ... Quod istae consequentiae non sunt evidentes: 'Actus intelligendi est:
ergo intellectus est. Actus volendi est: igitur voluntas est'.
1042 567
31. ... Quod non potest evidenter ostendi, quin omnia, quae apparent, sint
vera.
1043 568
32. ... Quod Deus et creatura non sunt aliquid.
1044 39. ...
Quod universum est perfectissimum secundum se et secundum omnes partes suas, et
quod nulla imperfectio potest esse in toto nec in partibus, et propter hoc
oportet tam totum quam partes esse aeterna nec transire de non-esse in esse,
nec e converso, quia ad istud sequitur necessario in universo vel in partibus
eius imperfectio.
1045 569
40. ... Quod quidquid est in universo, est melius ipsum quam non ipsum.
1046 42. ...
Quod praemiatio bonorum et punitio malorum per hoc fit, quia quando corpora
atomalia segregantur, remanet quidam spiritus, qui dicitur intellectus, et
alius, qui dicitur sensus, et isti spiritus, sicut in bono se habebant in
optima dispositione, sic se habebunt infinities secundum quod illa individua
infinities congregabuntur, et sic in hoc bonus praemiabitur, malus autem
punietur, quia infinities, quando iterabitur congregatio suorum atomalium,
habebit semper suam malam dispositionem. Vel potest, dicit
(Nicolaus de U.), aliter poni, quia illi duo spiritus bonorum, quando dicitur
corrumpi suppositum eorum, fiunt praesentes alteri supposito constituto ex
atomis perfectioribus. Et tunc, cum tale suppositum sit
maioris flexionis et perfectionis, idcirco intelligibilia magis quam prius
veniunt ad eos.
1047 43. ...
Quod esse corruptibile includit repugnantiam et contradictionem.
1048 570
53. ... Quod hoc est primum principium et non aliud: 'Si aliquid est, aliquid
est'.
1049 58. ...
Quod Deus potest praecipere rationali creaturae quod habeat ipsum odio, et ipsa
oboediens plus meretur quam si ipsum diligeret ex praecepto, quoniam hoc
faceret cum maiori conatu et magis contra propriam inclinationem.
1.331 Clément VI, Ep. 'Super quibusdam' ad (Mekhithar =)
1.332 Consolatorem, Catholicon Armeniorum, 29 septembre 1351
1050 570a
... Quaerimus:
1., si creditis tu et ecclesia Armenorum, quae tibi obedit, omnes illos, qui in
baptismo eandem fidem catholicam receperunt, et postmodum a communione fidei
eiusdem Ecclesiae Romanae, quae una sola catholica est, recesserunt vel
recedent in futurum esse schismaticos et haereticos, si pertinaciter divisi a
fide ipsius Romanae Ecclesiae perseverent.
1051 570b
2., petimus, si creditis tu et Armeni tibi obedientes, quod nullus homo
viatorum extra fidem ipsius Ecclesiae et obedientiam Pontificum Romanorum
poterit finaliter salvus esse.
1052 570c
In secundo vero capitulo ... quaerimus:
1., si credidisti, credis vel credere es paratus cum ecclesia Armenorum, quae
tibi obedit, quod beatus Petrus plenissimam potestatem iurisdictionis acceperit
super omnes fideles Christianos a Domino Iesu Christo: et quod omnis potestas
iurisdicticnis, quam in certis terris et provinciis et diversis partibus orbis
specialiter et particulariter habuerunt Judas Thaddaeus et ceteri Apostoli,
subiecta fuerit plenissime auctoritati et potestati, quam super quoscumque in
Christum credentes in omnibus partibus orbis beatus Petrus ab ipso Domino Iesu
Christo accepit: et quod nullus Apostolus vel quicumque alius super omnes
Christianos nisi solus Petrus plenissimam potestatem accepit.
1053 570d
2., si credidisti, tenuisti vel credere ac tenere paratus es cum Armenis tibi
subiectis, quod omnes Romani Pontifices, qui beato Petro succedentes canonice
intraverunt et canonice intrabunt, ipsi beato Petro Romano Pontifici
successerint et succedent in eadem plenitudine, iurisdictione potestatis, quam
ipse beatus Petrus accepit a Domino Jesu Christo super totum et universum
corpus Ecclesiae militantis.
1054 570e
3., si credidistis et creditis tu et Armeni tibi subiecti, Romanos Pontifices
qui fuerunt, et Nos qui sumus Pontifex Romanus, ac illos qui in posterum successive
erunt, tamquam legitimos et potestate plenissimos Christi vicarios, omnem
potestativam iurisdictionem, quam Christus ut caput conforme in humana vita
habuit, immediate ab ipso Christo super totum ac universum corpus militantis
Ecclesiae accepisse.
1055 570f 4., si credidisti et credis, quod omnes
Romani Pontifices qui fuerunt, Nos qui sumus, et alii qui erunt in posterum, ex
plenitudine potestatis et auctoritatis praemissae potuerunt, possumus et
poterunt immediate per Nos et eos de omnibus tamquam de iurisdictione Nostra ac
eorum subditis iudicare et ad iudicandum quoscumque voluerimus ecclesiasticos
iudices constituere et delegare.
1056 570g
5., Si credidisti et credis, quod in tantum fuerit, sit et erit suprema et
praeeminens auctoritas et iuridica potestas Romanorum Pontificum qui fuerunt,
Nostri qui sumus, et illorum qui in posterum erunt, ut a nemine iudicari
potuerint, potuerimus neque in posterum poterunt; sed soli Deo iudicandi
servati fuerint, servemur et servabuntur: et quod a sententiis et iudiciis
Nostris non potuerit neque possit nec poterit ad aliquem iudicem alium
appellari.
1057 570h
6., si credidisti et adhuc credis, plenitudinem potestatis Romani Pontificis se
extendere in tantum, quod patriarchas, catholicon, archiepiscopos, episcopos,
abbates et quoscumque praelatos alios de dignitatibus, in quibus fuerint
constituti, possit ad alias dignitates maioris vel minoris iurisdictionis
transferre, vel exigentibus eorum criminibus ipsos degradare et deponere,
excommunicare et Satanae tradere (cf. 1 Cor 5, 5).
1058 570i
7., si credidisti et adhuc credis, pontificalem auctoritatem non posse nec
debere subici cuicumque imperiali et regali aut alteri saeculari potestati
quantum ad institutionem iudicialem, correctionem vel destitutionem.
1059 570k
8., si credidisti et credis, Romanum Pontificem solum posse sacros generales
canones condere, plenissimam indulgentiam dare visitantibus limina Apostolorum
Petri et Pauli vel ad Terram Sanctam accedentibus, aut quibuscumque fidelibus
vere et plene paenitentibus et confessis.
1060 570l
9, si credidisti et credis, omnes, qui se contra fidem Romanae Ecclesiae
erexerunt et in finali impaenitentia mortui fuerunt, damnatos fuisse et ad
perpetua infernorum supplicia descendisse.
1061 570
10., si credidisti et adhuc credis, Romanum Pontificem circa administrationem
sacramentorum Ecclesiae, salvis semper illis, quae sunt de integritate et
necessitate sacramentorum, posse diversos ritus ecclesiarum Christi tolerare,
et etiam concedere, ut serventur.
1062 570
11., si credidisti et credis, Armenos, qui Romano Pontifici in diversis
partibus orbis obediunt et formas et ritus Romanae Ecclesiae in administratione
sacramentorum et in ecclesiasticis officiis, ieiuniis et aliis caerimoniis
studiose et cum devotione observant, bene agere et illa agendo vitam aeternam
mereri.
1063 570
12., si credidisti et credis, neminem de dignitate episcopali ad
archiepiscopalem, patriarchalem vel catholicon posse transferri auctoritate
propria, nec etiam auctoritate cuiuscumque principis saecularis, sive rex
fuerit sive imperator, vel quicumque alius fultus qualicumque potestate et
dignitate terrena.
1064 570
13., si credidisti et adhuc credis, solum Romanum Pontificem, dubiis
emergentibus circa fidem catholicam, posse per determinationem authenticam, cui
sit inviolabiliter adhaerendum finem imponere, et esse verum et catholicum
quidquid ipse auctoritate clavium sibi traditarum a Christo determinat esse
verum, et quod determinat esse falsum et haereticum, sit (sic) censendum.
1065 570
14., si credidisti et credis, Novum et Vetus Testamentum in omnibus libris,
quos Romanae Ecclesiae nobis tradidit auctoritas, veritatem indubiam per omnia
continere...
1066 570
... Quaerimus, si credidisti et credis, purgatorium esse, ad quod descendunt
animae decedentium in gratia, quae nondum per completam paenitentiam de suis
satisfecerunt peccatis.
1067 570
Item si credidisti et credis, quod igne crucientur ad tempus, et quod mox
purgatae, etiam citra diem iudicii, ad veram et aeternam beatitudinem
perveniant, quae in faciali Dei visione et dilectione consistit.
1068 571
Responsiones dedisti, quae nos inducunt, ut a te sequentia requiramus:
1. de consecratione chrismatis, si credis, quod per nullum sacerdotem, qui non
est episcopus, chrisma potest rite et debite consecrari.
1069 572
2., si credis, quod sacramentum confirmationis per alium quam per episcopum non
potest ex officio ordinarie ministrari.
1070 573
3., si credis, quod solum per Romanum Pontificem, plenitudinem potestatis
habentem, possit dispensatio sacramenti confirmationis presbyteris, qui non
sunt episcopi, committi.
1071 574
4., si credis, quod chrismati per quoscumque sacerdotes, qui non sunt episcopi
neque a Romano Pontifice super hoc commissionem seu concessionem aliquam receperunt,
iterum per episcopum vel episcopos sint chrismandi.
1072 574a
Post praedicta omnia, mirari cogimur vehementer, quod in quadam Epistola quae
incipit 'Honorabilibus in Christo Patribus' subtrahis de LIII primis capitulis
capitula XIV:
1. Quod Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio.
1073 574a
3. Quod parvuli ex primis parentibus contrahunt originale peccatum.
1074 574a
6. Quod animae ex toto purgatae separatae a suis orporibus manifeste Deum
vident.
1075 574a
9. Quod animae decedentium in mortali peccato in infernum descendant.
1076 574a
12. Quod baptismus deleat originale et actuale peccatum.
1077 574a
13. Quod Christus non destruxit descendendo ad inferos inferiorem infernum.
1078 574a
15. Quod angeli a Deo fuerunt creati boni.
1079 574a
30. Quod effusio sanguinis animalium nullam operatur remissionem peccatorum.
1080 574a
32. Quod non iudicent comestores piscium et olei in diebus ieiuniorum.
1081 574a
39. Quod in Ecclesia catholica baptizati, si efficiantur infideles et post
modum convertantur, non sunt iterum baptizandi.
1082 574a
40. Quod parvuli ante octavum diem possunt baptizari, et quod baptismus non
potest esse in liquore alio quam in vera aqua.
1083 574a
42 Quod corpus Christi post verba consecrationis sit idem numero quod corpus
natum de Virgine et immolatum in cruce.
1084 574a
45 Quod nullus, etiam sanctus, corpus Christi potest conficere nisi sit
sacerdos.
1085 574a
46 Quod est de necessitate salutis, confiteri proprio sacerdoti vel de licentia
eius, omnia peccata mortalia perfecte et distincte.
1.333 Bienheureux Urbain V, Schedula revocationis Dionysio Foullechat
1.334 iniunctae, vi Const. 'Ex supernae clementiae', 23 dec. 1368
1.335 a) Cedula (primae) revocationis (31 janvier 1365)
1087 575 (Art. 4, conclusio 3) Quod haec benedicta, immo superbenedicta
lex et dulcissima, videlicet lex amoris ... omnem aufert proprietatem et
dominium ...: - revoco tamquam falsam, erroneam et haereticam, quia Christus et
Apostoli illam legem perfectissime tenuerunt, et multi alii statuum diversorum
legem hanc ... tenuerunt ..., qui proprietatem et dominium habuerunt ...
1088
(Correlarium 1) Quod haec lex (amoris) desponsat duo pronomina possessiva,
videlicet 'meum' et 'tuum' ... - (Corr. 2) Quod non minus facit omnia communia
perfecta caritas quam extrema necessitas ... - Dico nunc, quod ista duo
correlaria, ut sequuntur ex praedicta conclusione, sunt falsa.
1089 (Corr. 4)
Quod hanc legem dedit Christus discipulis suis principaliter ad actualiter
exsequendum, non solum habitualiter... - Istud correlarium intelligendo hanc
legem amoris ut auferentem omnem proprietatem et dominium, sicut conclusio
dicit, sic intellectum reputo falsum, erroneum et haereticum et contra
determinationem Ecclesiae ...
1090 576
(Concl. 4) Quod actualis abdicatio cordialis voluntatis et temporalis
potestatis, dominii seu auctoritatis, statum perfectissimum ostendit et efficit
... - Istam universaliter intellectam reputo falsam, erroneam et haereticam...
1091 577
1091 (Corr.1) Quod Christus non abdicasse huiusmodi possessionem et ius in temporalibus,
non habetur ex nova lege, immo potius oppositum (cf. Mt 8, 20). - (Corr. 2)
Quod hanc legem pro regula perfectionis Christus docuit et exemplo firmavit...
- Ista duo correlaria revoco tamquam falsa, erronea et haeretica, et contra
determinationem Decretalis domini Ioannis papae XXII, quae incipit 'Quia
quorumdam'.
1092 (Corr. 4)
Quod abdicatio rerum temporalium secundum animi praeparationem nullam aut valde
imperfectam et fragilem ostendit et efficit perfectionem ...: - revoco tamquam
falsum et scandalosum.
1093
Respondendo (cuidam baccalario dicenti)... quod Christus talia non abdicavit,
illud negavi, et dixi, quod Christus nihil sibi retinuit. - Ista duo dicta
revoco tamquam falsa et haeretica, quia Christus loculos habuit propter
infirmos, a fidelibus oblata conservans...
1094 (Correl.
ultimum) Quod non plus curavit Christus de temporalibus quam faciunt divites de
pauperibus... - Nunc dico quod Christus de temporalibus curavit, quia non omnia
abdicavit...
1.336 b) propositiones additae ad alteram revocationem
1.337 (12 avr. 1369)
1095
Quod Christus in morte sua omnia simpliciter abdicavit. - Istam reputo tamquam
falsam, erroneam et haereticam.
1096 Quod
quando corpus (Christi) in sepulcro mansit, ibi caritas abstulit ab eo omnem
proprietatem et dominium. - Istam revocavi tamquam falsam, erroneam et
haereticam.
1097 Quod tunc
vacavit sedes generalis Domini usque ad diem istam: ... - revoco tamquam falsam
et erroneam.
1.338 Grégoire XI, Ep. Cardinalium Inquis. ad archiep. Tarracon. et
1.339 Caesaro August., 8 août 1371
1101 578
1. Quod si hostia consecrata cadat seu proiciatur in cloacam, lutum seu aliquem
turpem locum, quod, speciebus remanentibus, sub eis esse desinit corpus Christi
et redit substantia panis.
1102 579
2. Quod si hostia consecrata a mure corrodatur seu a bruto sumatur, quod,
remanentibus dictis speciebus, sub eis desinit esse corpus Christi et redit
substantia panis.
1103 580
3. Quod si hostia consecrata a iusto vel a peccatore sumatur, quod, dum species
dentibus teritur, Christus ad caelum rapitur et in ventrem hominis non
traicitur.
1.340 Grégoire XI, Bulla 'Salvator humani generis' ad archiep.
1.341 Rigensem eiusque suffraganeos, 8 avril 1374
1110
... Universis Christi fidelibus per Apostolica scripta mandamus, quod ipsis
scriptis seu legibus reprobatis de cetero non utantur... : (Art. l) Quidquid
homo fecerit extra iudicium, quantumcumque hoc sit notorium, se liberare
poterit per suum iuramentum, nec contra talem valet aliquod testimonium.
1111 (6) Quod
si quis fuerit interfectus (in) spolio vel furto, pro quo consanguineus
interfecti se praebeat ad duellum, talis per duellum repellit omne testimonium,
nec talis mortuus tunc sine duello poterit convinci.
1112 (7) Quod
si duo dictant in iudicio simul contrarias sententias, tunc quicumque talium
habuerit maiorem sequelam, talis sententiam obtinebit.
1113 (8) Quod
quicumque fuerit appellatus ad duellum secundum istius libri formam, talis non
potest negare duellum, nisi sic appellans minus bene natus fuerit quam
appellatus.
1114 (9) Quod
quicumque per(di)dit ius suum ratione furti vel spolii,
talis incusatus secundo de furto vel spolio non potest se liberare iuramento,
sed electionem habet ad ferrum ignitum aut aquam bullientem vel ad duellum.
Huius quidem articuli pars ultima, quae ad ferrum ignitum etc. electionem
concedit, est erronea.
1115 (12) Quod
heres non tenetur de furto vel spolio perpetrato per illum, cui succedit in
hereditate, respondere: quod erroneum est saltem in foro conscientiae.
1116 (Censura:
Scripta damnantur tamquam) falsa, temeraria, iniqua et iniusta et in quibusdam
haeretica (haec verba desunt in Ep. ad Carolum IV imp. de eadem re) et
schismatica et contra bonos mores exsistentia periculosaque animabus.
1.342 Grégoire XI, Conclusiones Iohannis Wyclif, damnatae in Ep.
1.343 'Super periculosis' ad episcopos Cantuar. et London.,
1.344 22 mai 1377
1121 - 1. Totum genus concurrentium, citra Christum, non habet potestatem
simpliciter ordinandi, ut Petrus et omne genus suum dominetur politice super
mundum.
1122 2. Deus
non potest dare homini pro se et heredibus suis in perpetuum civile dominium.
1123 3.
Chartae humanitatis adinventae de hereditate olim perpetua sunt impossibiles.
1124 4. Quilibet
exsistens in gratia gratifice et fideliter nedum habet ius, sed in re habet
omnia Dei.
1125 5. Homo
potest solum ministratorie dare tam naturali filio quam imitationis in schola
Christi, tam temporale dominium quam aeternum.
1126 6. Si
Deus est, domini temporales possunt legitime ac meritorie auferre bona fortunae
ab Ecclesia delinquente.
1127 7.
Numquid Ecclesia est in tali statu vel non, non est meum discutere sed
dominorum temporalium examinare et, posito casu, confidenter agere et in
poena(m) damnationis eius temporalia auferre.
1128 8.
Scimus quod non est possibile, quod vicarius Christi pure ex bullis suis vel ex
illis cum voluntate et consensu suo et sui collegii quemquam habilitet vel
inhabilitet.
1129 9. Non
est possibile hominem excommunicari, nisi prius et principaliter excommunicetur
a se ipso.
1130 10. Nemo ad
sui deteriorationem excommunicatur, suspenditur vel aliis censuris cruciatur
nisi in causa Dei.
1131 11. Maledictio
vel excommunicatio non ligat simpliciter, nisi quantum fertur in adversarium
legis Christi.
1132 12. Non
est exemplificata potestas a Christo suis discipulis excommunicandi subditos,
praecipue propter negationem temporalium, sed e contra.
1133 13.
Discipuli Christi non habent potestatem coacte exigere temporalia per censuras.
1134 14. Non
est possibile de potentia Dei absoluta, quod si papa vel alius praetendat se
quovis modo solvere vel ligare, eo ipso solvit et ligat.
1135 l5.
Credere debemus quod solum tunc solvit vel ligat, quando se conformat legi
Christi.
1136 16. Hoc
debet catholice credi: quilibet sacerdos rite ordinatus habet potestatem
sufficienter sacramenta quaelibet conferendi, et per consequens quemlibet
contritum a peccato quolibet absolvendi.
1137 17.
Licet regibus, auferre temporalia a viris ecclesiasticis, ipsis abutentibus
habitualiter.
1138 18. Sive
domini temporales sive sancti papae sive Caput Ecclesiae, qui est Christus,
dotaverint Ecclesiam bonis fortunae vel gratiae, et excommunicaverint eius
temporalia auferentes, licet tamen propter condicionem implicitam delicto
proportionabili eam temporalibus spoliare.
1139 19.
Ecclesiasticus, immo Romanus Pontifex, potest legitime a subditis et laicis
corripi, etiam accusari.
1.345 Boniface IX, Bullae papales spectantes privilegium monasterii
1.346 S.Osithae in Essexia conferendi ordines maiores;
1.347 a) Bulla 'Sacrae religionis' ad abbatem et Conventum monasterii
1.348 1 février 1400
1145
Sacrae religionis, sub qua dilecti filii abbas et Conventus monasterii
Apostolorum Petri et Pauli ac S. Osithae Virginis et Martyris in Essexia
Ordinis S. Augustini Londoniensis dioecesis devotum et sedulum exhibent
Altissimo famulatum, promeretur honestas, ut votis eorum ..., quantum cum Deo
possumus, favorabiliter annuamus. Hinc est quod Nos, ipsorum abbatis et
Conventus in hac parte supplicationibus inclinati, ut idem abbas et successores
sui in perpetuum abbates eiusdem monasterii pro tempore exsistentes omnibus et
singulis Canonicis praesentibus et futuris professis eiusdem monasterii omnes
minores necnon subdiaconatus, diaconatus et presbyteratus ordines statutis a
iure temporibus conferre libere et licite valeant et quod dicti Canonici sic
per dictos abbates promoti in sic susceptis ordinibus libere et licite
ministrare possint, quibuscumque constitutionibus Apostolicis et aliis
contrariis in contrarium editis quibuscumque quacumque firmitate roboratis
nequaquam obstantibus, eisdem abbati et successoribus suis ac eorum Canonicis
auctoritate Apostolica tenore praesentium indulgemus. Ipsis abbati et Conventui
de uberioris dono gratiae concedentes et eadem auctoritate decernentes quod si
forsan imposterum gratias aut indulgentias seu privilegia vel alias quascumque
concessiones seu Litteras Apostolicas de huiusmodi ordinibus conferendis vel
suscipiendis aut de alia quacumque materia seu re per Sedem Apostolicam vel
praedicta auctoritate imperpetuum vel ad certum tempus praedictis abbati et
Conventui vel aliis quibuscumque in partibus Angliae vel alibi concessa per
eandem Sedem in genere vel in specie revocari, restringi aut minui contigerit,
per hoc praesens indulgentia nullatenus revocetur, restringatur aut in aliquo
quomodolibet minuatur. Sed praesentes Litterae, nisi
de ipsis plena et expressa de verbo ad verbum mentio habeatur, in omni sui
permaneant roboris firmitate, constitutionibus... concessis et contrariis non
obstantibus quibuscumque.
1.349 b) Bulla 'Apostolicae Sedis' ad idem monasterium
1.350 6 février 1403
1146
Apostolicae Sedis providentia circumspecta nonnumquam concessa seu ordinata per
eam cassat, revocat et annullat, prout... praesertim cathedralium ac
praelatorum illis praesidentium statui id conspicit utiliter expedire. Dudum
siquidem Nos ad dilectorum filiorum abbatis et Conventus monasterii S. Osithae
O. S. Aug. Londoniensis dioecesis petitionis instantiam (l ) ut ipse abbas et
successores sui abbates dicti monasterii ... mitra, anulo et omnibus aliis
pontificalibus insigniis libere uti, quodque in dicto monasterio ... ac
parochialibus et aliis ecclesiis ad ipsos ... pertinentibus, quamvis ipsis
pleno iure non subessent, benedictionem sollemnem post Missarum, Vesperorum et
Matutinorum sollemnia, dummodo in benedictione huiusmodi aliquis antistes vel
Sedis Apostolicae legatus praesens non esset, elargiri possent per quasdam
primo, (2) et deinde, ut abbas et successores praefati omnibus et singulis Canonicis
praesentibus et futuris Professis eiusdem monasterii omnes minores necnon
subdiaconatus, diaconatus et presbyteratus ordines statutis a iure temporibus
conferre libere et licite valerent, fel. record. Alexandri pp. IV
praedecessoris Nostri quae incipit 'Abbates' et aliis quibuscumque
constitutionibus Apostolicis contrariis nequaquam obstantibus, eisdem abbati et
successoribus auctoritate Apostolica de speciali gratia per quasdam alias
Litteras Nostras (DS 1145) duximus indulgendum prout in praedictis Litteris
plenius continetur. Cum autem, sicut exhibita Nobis nuper pro parte Ven.
Fratris Nostri Roberti episcopi Londoniensis petitio continebat, monasterium
praefatum, in quo idem episcopus ius obtinet patronatus, per quosdam ipsius
episcopi praedecessores... fundatum exstiterit ac Litterae et indulta huiusmodi
in gravem ipsius episcopi et iurisdictionis suae ordinariae ac Ecclesiae
Londoniensis laesionem vergere dignoscantur, pro parte eiusdem episcopi Nobis
fuit humiliter supplicatum, ut suae et eiusdem Ecclesiae indemnitati consulere
in praemissis de benignitate Apostolica dignaremur. Nos super his ... providere
volentes, huiusmodi supplicationibus inclinati Litteras et indulta huiusmodi
auctoritate Apostolica ex certa scientia tenore praesentium revocamus, cassamus
et irritamus ac nullius esse volumus roboris vel momenti.
1.351 Conc. (oecum. XVI) de Constance; Session VIII, 4 mai 1415;
1.352 Décret confirmé par le pape le 22 février 1418; erreurs de
1.353 Jean Wyclif
1151 581
1. Substantia panis materialis et similiter substantia vini materialis remanent
in sacramento altaris.
1152 582
2. Accidentia panis non manent sine subiecto in eodem sacramento.
1153 583
3. Christus non est in eodem sacramento identice et realiter (in) propria
praesentia corporali.
1154 584
4. Si episcopus vel sacerdos exsistat in peccato mortali, non ordinat, non
consecrat, non conficit, non baptizat.
1155 585
5. Non est fundatum in Evangelio, quod Christus Missam ordinaverit.
1156 586
6. Deus debet oboedire diabolo.
1157 587
7. Si homo fuerit debite contritus, omnis confessio exterior est sibi superflua
et inutilis.
1158 588
8. Si Papa sit praescitus et malus, et per consequens membrum diaboli, non
habet potestatem super fideles sibi ab aliquo datam, nisi forte a Caesare.
1159 589
9. Post Urbanum VI non est aliquis recipiendus in Papam, sed vivendum est more
Graecorum sub legibus propriis.
1160 590
10. Contra Scripturam sacram est, quod viri ecclesiastici habeant possessiones.
1161 591
11. Nullus praelatus debet aliquem excommunicare, nisi prius sciat eum
excommunicatum a Deo: et qui sic excommunicat, fit ex hoc haereticus vel
excommunicatus.
1162 592
12. Praelatus excommunicans clericum, qui appellavit ad regem vel ad concilium
regni, eo ipso traditor est regis et regni.
1163 593
13. Illi, qui dimittunt praedicare sive audire verbum Dei propter
excommunicationem hominum, sunt excommunicati, et in Dei iudicio traditores
Christi habebuntur.
1164 594
14. Licet alicui diacono vel presbytero praedicare verbum Dei absque
auctoritate Sedis Apostolicae sive episcopi catholici.
1165 595
15. Nullus est dominus civilis, nullus est praelatus, nullus est episcopus, dum
est in peccato mortali (cf. DS 1230).
1166 596
16. Domini temporales possunt ad arbitrium suum auferre bona temporalia ab
Ecclesia, possessionatis habitualiter delinquentibus, id est ex habitu, non
solum actu delinquentibus.
1167 597
17. Populares possunt ad suum arbitrium dominos delinquentes corrigere.
1168 598
18. Decimae sunt purae eleemosynae, et possunt parochiani propter peccata
suorum praelatorum ad libitum suum eas auferre.
1169 599
19. Speciales orationes, applicatae uni personae per praelatos vel religiosos,
non plus prosunt eidem, quam generales, ceteris paribus.
1170 600
20. Conferens eleemosynam Fratribus est excommunicatus eo facto.
1171 601
21. Si aliquis ingreditur religionem privatam qualemcumque, tam
possessionatorum quam mendicantium, redditur ineptior et inhabilior ad
observationem mandatorum Dei.
1172 602
22. Sancti, instituentes religiones privatas, sic instituendo peccaverunt.
1173 603
23. Religiosi viventes in religionibus privatis non sunt de religione
christiana. (Censura in utroque textu (i.e. 23 et 24) ibi
addita: ) Prima pars est scandalosa et praesumptuosa, pro quanto sic
generaliter et indistincte loquitur; et secunda erronea, pro quanto asserit
mendicitatem fratribus non licere.
1174 604
24. Fratres tenentur per laborem manuum victum acquirere, et non per
mendicitatem. - (Censura in utroque textu (i.e. 23 et 24) ibi addita: ) Prima
pars est scandalosa et praesumptuosa, pro quanto sic generaliter et indistincte
loquitur; et secunda erronea, pro quanto asserit mendicitatem fratribus non
licere.
1175 605
25. Omnes sunt simoniaci, qui se obligant orare pro aliis, eis in temporalibus
subvenientibus.
1176 606
26. Oratio praesciti nulli valet.
1177 607
27. Omnia de necessitate absoluta eveniunt.
1178 608
28. Confirmatio iuvenum, clericorum ordinatio, locorum consecratio reservantur
Papae et episcopis propter cupiditatem lucri temporalis et honoris.
1179 609
29. Universitates, studia, collegia, graduationes, et magisteria, in iisdem
sunt vana gentilitate introducta; tantum prosunt Ecclesiae, sicut diabolus.
1180 610
30. Excommunicatio Papae vel cuiuscumque praelati non est timenda, quia est
censura antichristi.
1181 611
31. Peccant fundantes claustra, et ingredientes sunt viri diabolici.
1182 612
32. Ditare clerum est contra regulam Christi.
1183 613
33. Silvester papa et Constantinus imperator errarunt Ecclesiam dotando.
1184 614
34. Omnes de ordine mendicantium sunt haeretici, et dantes eis eleemosynas sunt
excommunicati.
1185 615
35. Ingredientes religionem aut aliquem ordinem eo ipso inhabiles sunt ad
observanda divina praecepta (cf. DS 1171), et per consequens ad perveniendum ad
regnum caelorum, nisi apostataverint ab iisdem.
1186 616
36. Papa cum omnibus clericis suis possessionem habentibus sunt haeretici, eo
quod possessiones habent, et consentientes eis, omnes videlicet domini
saeculares et ceteri laici.
1187 617
37. Ecclesia Romana est synagoga satanae (cf. Apo 2, 9), nec Papa est proximus
et immediatus vicarius Christi et Apostolorum.
1188 618
38. Decretales epistolae sunt apocryphae, et seducunt a fide Christi, et
clerici sunt stulti, qui student eis.
1189 619
39. Imperator et domini saeculares sunt seducti a diabolo, ut Ecclesiam
ditarent bonis temporalibus.
1190 620
40. Electio Papae a cardinalibus a diabolo est introducta.
1191 621
41. Non est de necessitate salutis credere, Romanam Ecclesiam esse supremam
inter alias ecclesias. - (Censura:) Error, si per Romanam Ecclesiam
intelligatur universalis Ecclesia aut concilium generale, aut pro quanto
negaret primatum Summi Pontificis super alias Ecclesias particulares.
1192 622
42. Fatuum est credere indulgentiis (-as) Papae et episcoporum.
1193 623
43. Iuramenta illicita sunt, quae fiunt ad corroborandum humanos contractus et
commercia civilia.
1194 624
44. Augustinus, Benedictus et Bernardus damnati sunt, nisi paenituerint de hoc,
quod habuerunt possessiones et instituerunt et intraverunt religiones: et sic,
a Papa usque ad ultimum religiosum, omnes sunt haeretici.
1195 625
45. Omnes religiones indifferenter introductae sunt a diabolo.
1.354 Session XIII, 15 juin 1415; Décret confirmé par Martin V
1.355 le 1 septembre 1425
1198 626
Cum in nonnullis mundi partibus quidam temerarie asserere praesumant, populum
christianum debere sacrum Eucharistiae sacramentum sub utraque panis et vini
specie suscipere, et non solum sub specie panis, sed etiam sub specie vini
populum laicum passim communicent, etiam post coenam vel alias non ieiunum, et
communicandum esse pertinaciter asserant contra laudabilem Ecclesiae
consuetudinem rationabiliter approbatam, quam tamquam sacrilegam damnabiliter
reprobare conantur: hinc est, quod hoc praesens Concilium... declarat, decernit
et diffinit, quod licet Christus post coenam instituerit et suis discipulis
administraverit sub utraque specie panis et vini hoc venerabile sacramentum,
tamen hoc non obstante sacrorum canonum auctoritas laudabilis et approbata
consuetudo Ecclesiae servavit et servat, quod huiusmodi sacramentum non debet
confici post coenam, neque a fidelibus recipi non ieiunis, nisi in casu
infirmitatis aut alterius necessitatis a iure vel Ecclesia concesso vel
admisso.
1199 626
Et sicut haec consuetudo ad evitandum aliqua pericula et scandala
rationabiliter introducta est, sic potuit simili aut maiori ratione introduci
aut rationabiliter observari, quod, licet in primitiva Ecclesia huiusmodi
sacramentum reciperetur a fidelibus sub utraque specie, tamen postea a
conficientibus sub utraque specie et a laicis tantummodo sub specie panis
suscipiatur (al.: Et similiter quod licet in primitiva Ecclesia huiusmodi
sacramentum reciperetur a fidelibus sub utraque specie: tamen haec consuetudo
ad evitandum aliqua pericula et scandala est rationabiliter introducta, quod a
conficientibus sub utraque specie, et a laicis tantummodo sub specie panis
suscipiatur), cum firmissime credendum sit et nullatenus dubitandum, integrum
Christi corpus et sanguinem tam sub specie panis quam sub specie vini veraciter
contineri. Unde, cum huiusmodi consuetudo ab Ecclesia et sanctis Patribus
rationabiliter introducta et diutissime observata sit, habenda est pro lege,
quam non licet reprobare aut sine Ecclesiae auctoritate pro libito innovare
(immutare).
1200 626
Quapropter dicere, quod hanc consuetudinem aut legem observare sit sacrilegum
aut illicitum, censeri debet erroneum, et pertinaciter asserentes oppositum
praemissorum tamquam haeretici arcendi sunt...
1.356 Session XV, 6 juillet 1415; Décret confirmé par le pape
1.357 le 22 février 1418; Erreurs de Jean Hus
1201 627 1. Unica est sancta universalis Ecclesia, quae est
praedestinatorum universitas. Et infra sequitur: Universalis sancta Ecclesia
tantum est una, sicut tantum unus est numerus omnium praedestinatorum.
1202 628
2. Paulus numquam fuit membrum diaboli, licet fecit quosdam actus actibus
ecclesiae malignantium consimiles.
1203 629
3. Praesciti non sunt partes Ecclesiae, cum nulla pars eius finaliter excidat
(Bulla: -et) ab ea, eo quod praedestinationis caritas, quae ipsam ligat, non
excidit (Bulla: -et) (cf. I Cor 13, 8).
1204 630
4. Duae naturae, divinitas et humanitas, sunt unus Christus.
1205 631
5. Praescitus, etsi aliquando est in gratia secundum praesentem iustitiam,
tamen numquam est pars sanctae Ecclesiae; et praedestinatus semper manet
membrum Ecclesiae, licet aliquando excidat a gratia adventitia, sed non a
gratia praedestinationis.
1206 632 6.
Sumendo Ecclesiam pro convocatione praedestinatorum, sive fuerint in gratia,
sive non secundum praesentem iustitiam, isto modo Ecclesia est articulus fidei.
1207 633
7. Petrus non est nec fuit caput Ecclesiae sanctae catholicae.
1208 634
8. Sacerdotes quomodolibet criminose viventes, sacerdotii polluunt potestatem,
et sicut filii infideles sentiunt infideliter de septem sacramentis Ecclesiae,
de clavibus, officiis, censuris, moribus, caeremoniis, et sacris rebus
Ecclesiae, veneratione reliquiarum, indulgentiis et ordinibus.
1209 635
9. Papalis dignitas a Caesare inolevit, et Papae praefectio (Bulla: perfectio)
et institutio a Caesaris potentia emanavit.
1210 636
10. Nullus sine revelatione assereret rationabiliter de se vel alio, quod esset
caput ecclesiae particularis, nec Romanus Pontifex est caput Romanae Ecclesiae
(Bulla: particularis).
1211 637
11. Non oportet credere, quod iste, quicumque est Romanus Pontifex, sit caput
cuiuscumque particularis ecclesiae sanctae, nisi Deus eum praedestinaverit.
1212 638
12. Nemo gerit vicem Christi vel Petri, nisi sequatur eum in moribus: cum nulla
alia sequela sit pertinentior, nec aliter recipiat a Deo procuratoriam
potestatem; quia ad illud officium vicariatus requiritur et morum conformitas
et instituentis auctoritas.
1213 639
13. Papa non est verus et manifestus successor Apostolorum principis Petri, si
vivit moribus contrariis Petro: et si quaerit avaritiam, tunc est vicarius
Iudae Iscarioth. Et pari evidentia Cardinales non sunt
veri et manifesti successores collegii aliorum Apostolorum Christi, nisi
vixerint more Apostolorum, servantes mandata et consilia Domini nostri Jesu
Cbristi.
1214 640
14. Doctores ponentes, quod aliquis per censuram ecclesiasticam emendandus, si
corrigi noluerit, saeculari iudicio est tradendus, pro certo sequuntur in hoc
pontifices, scribas et pharisaeos, qui Christum non volentem eis oboedire in
omnibus, dicentes: 'Nobis non licet interficere quemquam' (Jo 18, 31), ipsum
saeculari iudicio tradiderunt; et tales sunt homicidae graviores quam Pilatus.
1215 641
15. Oboedientia ecclesiastica est oboedientia secundum adinventionem sacerdotum
Ecclesiae praeter expressam auctoritatem Scripturae.
1216 642
16. Divisio immediata humanorum operum est: quod sunt vel virtuosa vel vitiosa,
quia si homo est vitiosus et agit quidquam, tunc agit vitiose; et si est
virtuosus et agit quidquam, tunc agit virtuose; quia sicut vitium, quod crimen
dicitur seu mortale peccatum, inficit universaliter actus hominis vitiosi, sic
virtus vivificat omnes actus homini virtuosi.
1217 643
17. Sacerdotes Christi viventes secundum legem eius, et habentes Scripturae
notitiam et affectum ad aedificandum populum, debent praedicare non obstante
praetensa excommunicatione. Et infra: Quod si Papa vel aliquis praelatus mandat
sacerdoti sic disposito non praedicare, non debet subditus oboedire.
1218 644
18. Quilibet praedicantis officium de mandato accipit, qui ad sacerdotium
accedit; et illud mandatum debet exsequi, praetensa excommunicatione non
obstante.
1219 645
l9. Per censuras ecclesiasticas excommunicationis, suspensionis et interdicti
ad sui exaltationem clerus populum laicalem sibi suppeditat, avaritiam
multiplicat, malitiam protegit, et viam praeparat antichristo. Signum autem
evidens est, quod ab antichristo tales procedunt censurae, quas vocant in suis
processibus fulminationes, quibus clerus principalissime procedit contra illos,
qui denudant nequitiam antichristi, qui clerum pro se maxime usurpabit.
1220 646
20. Si Papa est malus et praesertim, si est praescitus, tunc ut Iudas Apostolus
est diabolus, fur, et filius perditionis, et non est caput sanctae militantis
Ecclesiae, cum nec sit membrum eius.
1221 647
21. Gratia praedestinationis est vinculum, quo corpus Ecclesiae et quodlibet
eius membrum iungitur Christo capiti insolubiliter.
1222 648
22. Papa vel praelatus malus et praescitus est aequivoce pastor, et vere fur et
latro.
1223 649
23. Papa non debet dici 'sanctissimus', etiam secundum officium quia alias rex
deberet etiam dici sanctissimus secundum officium, et tortores et praecones
dicerentur sancti, immo etiam diabolus deberet dici sanctus, cum sit
officiarius Dei.
1224 650
24. Si Papa vivat Christo contrarie, etiamsi ascenderet per ritam et legitimam
electionem secundum constitutionem humanam vulgatam, tamen aliunde ascenderet
quam per Christum, dato etiam quod intraret per electionem a Deo principaliter
factam; nam Iudas Iscariothes rite et legitime est electus a Deo Christo Iesu
ad episcopatum et tamen ascendit aliunde in ovile ovium.
1225 651
25. Condemnatio 45 articulorum Iohannis Wicleff, per doctores facta, est
irrationabilis et iniqua et male facta: ficta est causa per eos allegata,
videlicet ex eo quod 'nullus eorum sit catholicus, sed quilibet eorum aut est
haereticus, aut erroneus, aut scandalosus'.
1226 652
26. Non eo ipso, quod electores, vel maior pars eorum consenserint viva voce
secundum ritum hominum in personam aliquam, eo ipso illa persona est legitime
electa, vel eo ipso est verus et manifestus successor vel vicarius Petri
Apostoli, vel alterius Apostoli in officio ecclesiastico: unde, sive electores
bene vel male elegerint, operibus electi debemus credere: nam eo ipso, quo quis
copiosius operatur meritorie ad profectum Ecclesiae, habet a Deo ad hoc
copiosius facultatem.
1227 653
27. Non est scintilla apparentiae, quod oporteat esse unum caput in
spiritualibus regens Ecclesiam, quod semper cum Ecclesia ipsa militante
conversetur et conservetur.
1228 654
28. Christus sine talibus monstruosis capitibus per suos veraces discilpulos
sparsos per orbem terrarum melius suam Ecclesiam regularet.
1229 655
29. Apostoli et fideles sacerdotes Domini strenue in necessariis ad salutem
regularunt Ecclesiam, antequam Papae officium foret introductum : sic facerent,
deficiente per summe possibile Papa, usque ad diem iudicii.
1230 656
30. Nullus est dominus civilis, nullus est praelatus, nullus est episcopus, dum
est in peccato mortali (cf: *1165).
1.358 Conc. (oecum. XVI) de Constance; Session XVI, 6 juillet 1415;
1.359 Décret 'Quilibet tyrannus'
1235 690
'Quilibet tyrannus potest et debet licite et meritorie occidi per quemcumque
vasallum suum vel subditum, etiam per clanculares insidias, et subtiles
blanditias et adulationes, non obstante quocumque praestito iuramento seu
confoederatione factis cum eo, non exspectata sententia vel mandato iudicis
cuiuscumque' ... erroneam esse in fide et in moribus, ipsamque tamquam
haereticam, scandalosam, et ad fraudes, deceptiones, mendacia, proditiones,
periuria viam dantem reprobat et condemnat. Declarat insuper, decernit et
diffinit, quod pertinaciter doctrinam hanc perniciosissimam asserentes sunt
haeretici.
1.360 Martin V, Bulle 'Inter cunctas', 22 février 1418;
1.361 Interrogations pour les Wyclifites et les Hussites
1247 657 5. Item, utrum credat, teneat et asserat, quod quodlibet
Concilium generale, et etiam Constantiense, universalem Ecclesiam repraesentet.
1248 658
l248 6. Item, utrum credat, quod illud, quod sacrum Concilium Constantiense,
universalem Ecclesiam repraesentans, approbavit et approbat in favorem fidei,
et ad salutem animarum, quod hoc est ab universis Christi fidelibus approbandum
et tenendum: et quod condemnavit et condemnat esse fidei vel bonis moribus
contrarium, hoc ab iisdem esse tenendum pro condemnato, credendum et
asserendum.
1249 659
7. Item, utrum credat, quod condemnationes Iohannis Wicleff, Johannis Hus et
Hieronymi de Praga, factae de personis eorum, libris et documentis per sacrum
generale Constantiense Concilium, fuerint rite et iuste factae, et a quolibet
catholico pro talibus tenendae et firmiter asserendae.
1250 660
8. Item, utrum credat, teneat, asserat, Iohannem Wicleff de Anglia, Johannem
Hus de Bohemia et Hieronymum de Praga fuisse haereticos et pro haereticis
nominandos ac deputandos, et libros et doctrinas eorum fuisse et esse
perversos, propter quos et quas, et eorum pertinacias per sacrum Concilium
Constantiense pro haereticis sunt condemnati.
1251 661
11. Item, specialiter litteratus interrogetur, utrum credat, sententiam sacri
Constantiensis Concilii super quadraginta quinque Johannis Wicleff, et Johannis
Hus triginta articulis superius descriptis latam, fore veram et catholicam:
scilicet, quod supradicti quadraginta quinque articuli Joannis Wicleff et
Iohannis Hus triginta non sunt catholici sed quidam ex eis sunt notorie
haeretici, quidam erronei, alii temerarii et seditiosi, alii piarum aurium
offensivi.
1252 662
12. Item, utrum credat et asserat, quod in nullo casu sit licitum iurare.
1253 663
13. Item, utrum credat, quod ad mandatum iudicis iuramentum de veritate
dicenda, vel quodlibet aliud ad causam opportunum, etiam pro purificatione
infamiae faciendum, sit licitum.
1254 664
14. Item, utrum credat, quod periurium scienter commissum, ex quacumque causa
vel occasione, pro conservatione vitae corporalis propriae vel alterius, etiam
in favorem fidei, sit mortale peccatum.
1255 665
15. Item, utrum credat, quod deliberato animo contemnens ritum Ecclesiae,
caeremonias exorcismi et catechismi, aquae baptismatis consecratae, peccet mortaliter.
1256 666
16. Item, utrum credat, quod post consecrationem sacerdotis in sacramento
altaris sub velamento panis et vini non sit panis materialis et vinum
materiale, sed idem per omnia Christus, qui fuit in cruce passus et sedet ad
dexteram Patris.
1257 667
17. Item, utrum credat et asserat, quod facta consecratione per sacerdotem, sub
sola specie panis tantum, et praeter speciem vini, sit vera caro Christi et
sanguis et anima et deitas et totus Christus, ac idem corpus absolute et sub
unaqualibet illarum specierum singulariter.
1258 668
18. Item, utrum credat, quod consuetudo communicandi personas laicales sub
specie panis tantum, ab Ecclesia universali observata, et per sacrum Concilium
Constantiae approbata, sit servanda sic, quod non liceat eam reprobare aut sine
Ecclesiae auctoritate pro libito immutare. Et quod dicentes pertinaciter
oppositum praemissorum, tamquam haeretici vel sapientes haeresim, sint arcendi
et puniendi.
1259 669
19. Item, utrum credat, quod christianus contemnens susceptionem sacramentorum
confirmationis, vel extremae unctionis, aut solemnizationis matrimonii, peccet
mortaliter.
1260 670
1260 20. Item, utrum credat, quod christianus ultra contritionem cordis, habita
copia sacerdotis idonei, soli sacerdoti de necessitate salutis confiteri
teneatur, et non laico seu laicis quantumcumque bonis et devotis.
1261 671
21. Item, utrum credat, quod sacerdos in casibus sibi permissis possit
peccatorem confessum et contritum a peccatis absolvere, et sibi paenitentiam
iniungere.
1262 672
22. Item, utrum credat, quod malus sacerdos cum debita materia et forma et cum
intentione faciendi, quod facit Ecclesia, vere conficiat, vere absolvat, vere
baptizet, vere conferat alia sacramenta.
1263 673
23. Item, utrum credat, quod beatus Petrus fuerit vicarius Christi, habens
potestatem ligandi et solvendi super terram.
1264 674
24. Item, utrum credat, quod Papa canonice electus, qui pro tempore fuerit,
eius nomine proprio expresso, sit successor beati Petri, habens supremam
auctoritatem in Ecclesia Dei.
1265 675
25. Item, utrum credat, auctoritatem iurisdictionis Papae, archiepiscopi et
episcopi in solvendo et ligando esse maiorem auctoritate simplicis sacerdotis,
etiam si curam animarum habeat.
1266 676
26. Item, utrum credat, quod Papa omnibus Christianis vere contritis et
confessis ex causa pia et iusta possit concedere indulgentias in remissionem
peccatorum, maxime pia loca visitantibus et ipsis manus suas porrigentibus
adiutrices.
1267 677
27. Et utrum credat, quod ex tali concessione visitantes ecclesias ipsas et
manus adiutrices eis porrigentes huiusmodi indulgentias consequi possint.
1268 678
28. Item, utrum credat, quod singuli episcopi suis subditis secundum
limitationem sacrorum canonum huiusmodi indulgentias concedere possint.
1269 679
29. Item, utrum credat et asserat, licitum esse Sanctorum reliquias et imagines
a Christi fidelibus venerari.
1270 680
30. Item, utrum credat, religiones ab Ecclesia approbatas, a sanctis Patribus
rite et rationabiliter introductas.
1271 31. Item,
utrum credat, quod Papa vel alius praelatus, propriis nominibus Papae pro
tempore expressis, vel ipsorum vicarii, possint suum subditum ecclesiasticum
sive saecularem propter inoboedientiam sive contumaciam excommunicare, ita quod
talis pro excommunicato sit habendus.
1272 682
32. Item, utrum credat, quod inoboedientia sive contumacia excommunicatorum
crescente, praelati vel eorum vicarii in spiritualibus habeant potestatem
aggravandi et reaggravandi, interdictum ponendi et brachium saeculare
invocandi; et quod illis censuris per inferiores sit oboediendum.
1273 683
33. Item, utrum credat, quod Papa vel alii praelati et eorum vicarii in
spiritualibus habeant potestatem sacerdotes et laicos inoboedientes et
contumaces excommunicandi, ab officio, beneficio, ingressu ecclesiae et
administratione ecclesiasticorum sacramentorum suspendendi.
1274 684
34. ltem, utrum credat, quod liceat personis ecclesiasticis absque peccato
huius mundi habere possessiones et bona temporalia.
1275 685
35. Item, utrum credat, quod laicis ipsa ab eis auferre potestate propria non
liceat; immo quod sic auferentes, tollentes et invadentes bona ipsa
ecclesiastica sint tamquam sacrilegi puniendi, etiam si male viverent personae
ecclesiasticae bona huiusmodi possidentes.
1276 686 36.
Item, utrum credat, quod huiusmodi ablatio et invasio, cuicumque sacerdoti,
etiam male viventi, temere vel violenter facta vel illata, inducat sacrilegium.
1277 687
37. Item, utrum credat, quod liceat laicis utriusque sexus, viris scilicet et
mulieribus, libere praedicare verbum Dei.
1278 688
38. Item, utrum credat, quod singulis sacerdotibus libere liceat praedicare
verbum Dei, ubicumque, quandocumque et quibuscumque placuerit, etiam si non
sint missi.
1279 689
39. Item, utrum credat, quod omnia peccata mortalia, et specialiter manifesta,
sint publice corrigenda et exstirpanda.
1.362 Martin V,Bulla 'Gerentes ad vos' ad abbatem monasterii
1.363 Cisterciensis Altzelle in Saxonia, 16 novembre 1427
1.364 Concile de Florence (oecum. XVII), 26 février 1439 - août (?)
1.365 445; sous Eugene IV; Bulle d'union des Grecs "Laetentur
1.366 caeli": 6 juillet 1439
1300 691 (De processione Spiritus Sancti. )
In nomine igitur Sanctae Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, hoc
sacro universali approbante Florentino Concilio, diffinimus, ut haec fidei
veritas ab omnibus Christianis credatur et suscipiatur, sicque omnes
profiteantur, quod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio aeternaliter est, et
essentiam suam suumque esse subsistens habet ex Patre simul et Filio, et ex
utroque aeternaliter tamquam ab uno principio et unica spiratione procedit (cf
Cc. Lugdun. ll: *850);
1301 691
declarantes, quod id, quod sancti Doctores et Patres dicunt, ex Patre per
Filium procedere Spiritum Sanctum, ad hanc intelligentiam tendit, ut per hoc
significetur, Filium quoque esse secundum Graecos quidem causam, secundum
Latinos vero principium subsistentiae Spiritus Sancti, sicut et Patrem. Et
quoniam omnia, quae Patris sunt, Pater ipse unigenito Filio suo gignendo dedit,
praeter esse Patrem, hoc ipsum quod Spiritus Sanctus procedit ex Filio, ipse
Filius a Patre aeternaliter habet, a quo etiam aeternaliter genitus est.
1302 691
Diffinimus insuper, explicationem verborum illorum 'Filioque' veritatis
declarandae gratia, et imminente tunc necessitate, licite ac rationabiliter
Symbolo fuisse appositam.
1303 692
Item, in azymo sive fermentato pane triticeo corpus Christi veraciter confici;
sacerdotesque in altero ipsum Domini corpus conficere debere, unumquemque scilicet
iuxta suae Ecclesiae sive occidentalis sive orientalis consuetudinem.
1304 693
(De sorte defunctorum.)
Item, si vere paenitentes in Dei caritate decesserint, antequam dignis
paenitentiae fructibus de commissis satisfecerint et omissis, eorum animas
poenis purgatoriis post mortem purgari: et ut a poenis huiusmodi releventur,
prodesse eis fidelium vivorum suffragia, Missarum scilicet sacrificia,
orationes et eleemosynas, et alia pietatis officia, quae a fidelibus pro aliis
fidelibus fieri consueverunt secundum Ecclesiae instituta.
1305 693
- Illorumque animas, qui post baptisma susceptum nullam omnino peccati maculam
incurrerunt, illas etiam, quae post contractam peccati maculam, vel in suis
corporibus, vel eisdem exutae corporibus, prout superius dictum est, sunt
purgatae, in caelum mox recipi et intueri clare ipsum Deum trinum et unum,
sicuti est, pro meritorum tamen diversitate alium alio perfectius.
1306 693 -
Illorum autem animas, qui in actuali mortali peccato vel solo originali
decedunt, mox in infernum descendere, poenis tamen disparibus puniendas (cf. DS
856-858 ).
1307 694
(Ordo sedium patriarch.; primatus Rom.)
Item diffinimus, sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum Pontificem, in universum
orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri
principis Apostolorum et verum Christi vicarium, totiusque Ecclesiae caput et
omnium Christianorum patrem ac doctorem exsistere; et ipsi in beato Petro
pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino nostro Jesu
Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis
oecumenicorum Conciliorum et in sacris canonibus continetur.
1308
Renovantes insuper ordinem traditum in canonibus ceterorum venerabilium
patriarcharum, ut patriarcha Constantinopolitanus secundus sit post
sanctissimum Romanum Pontificem, tertius vero Alexandrinus, quartus autem
Antiochenus, et quintus Hierosolymitanus, salvis videlicet privilegiis omnibus
et iuribus eorum.
1.367 Conc. (oecum XVII) Florentinum, Decr. 'Moyses vir Dei' contra
1.368 Conc. Basileense, 4 septembre 1439
1309
(Synodales Concilii Basileensis) ... tres propositiones quas fidei veritates
vocant, quasi Nos et omnes principes ac praelatos et alios fideles et devotos
Apostolicae Sedis haereticos facerent, protulerunt, quarum tenor sequitur in
haec verba: 'Veritas de potestate concilii generalis universam Ecclesiam
repraesentantis supra papam et quemlibet alterum declarata per Constanciense et
hoc Basiliense generalia concilia, est veritas fidei catholicae. Veritas haec,
quod papa concilium generale universalem Ecclesiam repraesentans actu legitime
congregatum super declaratis in praefata veritate, aut aliquo sine eius
consensu nullatenus auctoritate potest dissolvere, aut ad aliud tempus
prorogare, aut de loco ad locum transferre, est veritas catholica. Veritatibus
praedictis pertinaciter repugnans est censendus haereticus.' (Reprobatio:) ...
ipsasque propositiones superius descriptas iuxta pravum ipsorum Basiliensium
intellectum quem facto demonstrant, veluti sano S. Scripturae et sanctorum
patrum et ipsius constanciensis Concilii sensui contrarium necnon praefatam
assertam declarationis seu privationis sententiam cum omnibus inde secutis et
quae in futurum sequi possent, tamquam impias et scandalosas necnon in
manifestam Dei Ecclesiae scissuram ac omnis ecclesiastici ordinis et christiani
principatus confusionem tendentes, ipso sacro approbante Concilio damnamus et
reprobamus, ac damnatas et reprobatas nuntiamus.
1310 695
Quinto, ecclesiasticorum sacramentorum veritatem pro ipsorum Armenorum tam
praesentium quam futurorum faciliore doctrina sub hac brevissima redigimus
formula. Novae Legis septem sunt sacramenta: videlicet baptismus, confirmatio,
Eucharistia, Paenitentia, extrema unctio, ordo et matrimonium, quae multum a
sacramentis differunt Antiquae Legis. Illa enim non causabant gratiam, sed eam
solum per passionem Christi dandam esse figurabant: haec vero nostra et
continent gratiam, et ipsam digne suscipientibus conferunt.
1311 695
- Horum quinque prima ad spiritualem uniuscuiusque hominis in seipso
perfectionem, duo ultima ad totius Ecclesiae regimen multiplicationemque
ordinata sunt. Per baptismum enim spiritualiter renascimur; per confirmationem
augemur in gratia, et roboramur in fide; renati autem et roborati nutrimur
divina Eucharistiae alimonia. Quod si per peccatum aegritudinem incurrimus
animae, per paenitentiam spiritualiter sanamur : spiritualiter etiam et
corporaliter, prout animae expedit, per extremam unctionem ; per ordinem vero
Ecclesia gubernatur et multiplicatur spiritualiter, per matrimonium corporaliter
augetur.
1312 695
- Haec omnia sacramenta tribus perficiuntur, videlicet rebus tamquam materia,
verbis tamquam forma, et persona ministri conferentis sacramentum cum
intentione faciendi, quod facit Ecclesia: quorum si aliquod desit, non
perficitur sacramentum.
1313 695
- Inter haec sacramenta tria sunt: baptismus, confirmatio et ordo, quae
characterem, id est, spirituale quoddam signum a ceteris distinctivum,
imprimunt in anima indelebile. Unde in eadem persona non reiterantur. Reliqua
vero quattuor characterem non imprimunt, et reiterationem admittunt.
1314 696
Primum omnium sacramentorum locum tenet sanctum baptisma, quod vitae
spiritualis ianua est : per ipsum enim membra Christi ac de corpore efficimur
Ecclesiae. Et cum per primum hominem mors introierit in universos (cf: Rom 5,
12), nisi ex aqua et Spiritu renascamur, non possumus ut inquit Veritas, in
regnum caelorum introire (cf. Jo 3, 5 ). Materia huius
sacramenti est aqua vera et naturalis : nec refert, frigida sit an calida.
Forma autem est: Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.
Non tamen negamus, quin et per illa verba: 'Baptizetur (falso in plurimis ed.:
baptizatur) talis servus Christi in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti',
vel 'Baptizatur manibus meis talis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti', verum perficiatur baptisma; quoniam cum principalis causa, ex qua
baptisma virtutem habet, sit sancta Trinitas, instrumentalis autem sit
minister, qui tradit exterius sacramentum: si exprimitur actus, qui per ipsum
exercetur ministrum, cum sanctae Trinitatis invocatione, perficitur
sacramentum.
1315 696
- Minister huius sacramenti est sacerdos, cui ex officio competit baptizare. In
causa autem necessitatis non solum sacerdos vel diaconus, sed etiam laicus vel
mulier, immo etiam paganus et haereticus baptizare potest, dummodo formam
servet Ecclesiae et facere intendat, quod facit Ecclesia.
1316 696
- Huius sacramenti effectus est remissio omnis culpae originalis et actualis,
omnis quoque poenae, quae pro ipsa culpa debetur. Propterea baptizatis nulla
pro peccatis praeteritis iniungenda est satisfactio: sed morientes, antequam
culpam aliquam committant, statim ad regnum caelorum et Dei visionem
perveniunt.
1317 697
Secundum sacramentum est confirmatio; cuius materia est chrisma confectum ex
oleo, quod nitorem significat conscientiae, et balsamo, quod odorem significat
bonae famae, per episcopum benedicto. Forma autem est : Signo te signo crucis,
et confirmo te chrismate salutis, in nomine Pattis et Filii et Spiritus Sancti.
1318 697
- Ordinarius minister est episcopus. Et cum ceteras unctiones simplex sacerdos
valeat exhibere, hanc non nisi episcopus debet conferre: quia de solis
Apostolis legitur, quorum vicem tenent episcopi, quod per manus impositionem
Spiritum Sanctum dabant, quemadmodum Actuum Apostolorum lectio manifestat: Cum
enim audissent, inquit, Apostoli, qui erant Hierosolymis, quia recepisset
Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Ioannem. Qui cum venissent,
oraverunt pro eis, ut acciperent Spiritum Sanctum: nondum enim in quemquam
illorum venerat, sed baptizati tantum erant in nomine Domini Iesu. Tunc
imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum Sanctum (cf. Act 8 ,14
ss). Loco autem illius manus impositionis in Ecclesia datur confirrnatio.
Legitur tamen aliquando per Apostolicae Sedis dispensationem ex rationabili et
urgente admodum causa simplicem sacerdotem chrismate per episcopum confecto hoc
administrasse confirmationis sacramentum.
1319 697
Effectus autem huius sacramenti est, quia in eo datur Spiritus Sanctus ad
robur, sicut datus est Apostolis in die Pentecostes, ut videlicet Christianus
audacter Christi confiteatur nomen. Ideoque in fronte, ubi verecundiae sedes
est, confirmandus inungitur, ne Christi nomen confiteri erubescat et praecipue
crucem eius, quae Iudaeis quidem est scandalum, gentibus autem stultitia (cf. 1
Cor 1, 23) secundum Apostolum; propter quod signo crucis signatur.
1320 698
Tertium est Eucharistiae sacramentum, cuius materia est panis triticeus, et
vinum de vite, cui ante consecrationem aqua modicissima admisceri debet. Aqua
autem ideo admiscetur, quoniam iuxta testimonia sanctorum Patrum ac Doctorum
Ecclesiae pridem in disputatione exhibita creditur, ipsum Dominum in vino aqua
per mixto hoc instituisse sacramentum. Deinde, quia hoc convenit dominicae
passionis repraesentationi. Inquit enim beatus Alexander Papa, quintus
(successor) a beato Petro: 'In sacramentorum oblationibus, quae intra Missarum
solemnia Domino offeruntur, panis tantum et vinum aqua permixtum in sacrificium
offerantur. Non enim debet in calice Domini aut vinum solum aut aqua sola
offerri, sed utrumque permixtum: quia utrumque, id est, sanguis et aqua, ex
latere Christi profluxisse legitur (cf. Jo 19, 34)'. Tum etiam, quod convenit
ad significandum huius sacramenti effectum, qui est unio populi christiani ad
Christum. Aqua enim populum significat, secundum illud Apocalypsis: Aquae
multae, populi multi (cf. Apc 17,15). Et Iulius Papa, secundus (sueccessor)
post beatum Silvestrum, ait: 'Calix dominicus iuxta canonum praeceptum vino et
aqua permixtus debet offerri, quia videmus in aqua populum intelligi, in vino
vero ostendi sanguinem Christi. Ergo cum in calice vinum et aqua miscetur,
Christo populus adunatur, et fidelium plebs ei, in quem credit, copulatur et
iungitur.' Cum ergo tam sancta Romana Ecclesia a beatissimis Apostolis Petro et
Paulo edocta, quam reliquae omnes Latinorum Graecorumque ecclesiae, in quibus
omnis sanctitatis et doctrinae lumina claruerunt, ab initio nascentis Ecclesiae
sic servaverint et modo servent, inconveniens admodum videtur, ut alia quaevis
regio ab hac universali et rationabili discrepet observantia. Decernimus
igitur, ut etiam ipsi Armeni se cum universo orbe christiano conforment,
eorumque sacerdotes in calicis oblatione paululum aquae, prout dictum est, vino
admisceant.
1321 698
Forma huius sacramenti sunt verba Salvatoris, quibus hoc confecit sacramentum;
sacerdos enim in persona Christi loquens hoc conficit sacramentum. Nam ipsorum
verborum virtute substantia panis in corpus Christi, et substantia vini in
sanguinem convertuntur: ita tamen, quod totus Christus continetur sub specie
panis et totus sub specie vini. Sub qualibet quoque parte hostiae consecratae
et vini consecrati, separatione facta, totus est Christus.
1322 698
Huius sacramenti effectus, quem in anima operatur digne sumentis, est adunatio
hominis ad Christum. Et quia per gratiam homo Christo incorporatur et membris
eius unitur, consequens est, quod per hoc sacramentum in sumentibus digne
gratia augeatur; omnemque effectum, quem materialis cibus et potus quoad vitam
agunt corporalem, sustentando, augendo, reparando et delectando, sacramentum
hoc quoad vitam operatur spiritualem; in quo, ut inquit Urbanus (IV) Papa (DS
846) gratam Salvatoris nostri recensemus memoriam, a malo retrahimur,
confortamur in bono, et ad virtutum et gratiarum proficimus incrementum.
1323 699
Quartum sacramentum est paenitentia, cuius quasi materia sunt actus
paenitentis, qui in tres distinguuntur partes. Quarum prima est cordis contritio;
ad quam pertinet, ud doleat de peccato commisso, cum proposito non peccandi de
cetero. Secunda est oris confessio; ad quam pertinet, ut
peccator omnia peccata, quorum memoriam habet, suo sacerdoti confiteatur
integraliter. Tertia est satisfactio pro peccatis secundum arbitrium
sacerdotis; quae quidem praecipue fit per orationem, ieiunium et eleemosynam.
Forma huius sacramenti sunt verba absolutionis, quae sacerdos profert, cum
dicit: Ego te absolvo; minister huius sacramenti est sacerdos habens auctoritatem
absolvendi vel ordinariam vel ex commissione superioris. Effectus huius
sacramenti est absolutio a peccatis.
1324 700
Quintum sacramentum est extrema unctio, cuius materia est oleum olivae per
episcopum benedictum. Hoc sacramentum nisi infirmo, de cuius morte timetur,
dari non debet; qui in his locis ungendus est: in oculis propter visum, in
auribus propter auditum, in naribus propter odoratum, in ore propter gustum vel
locutionem, in manibus propter tactum, in pedibus propter gressum, in renibus
propter delectationem ibidem vigentem. Forma huius sacramenti est haec: 'Per
istam sanctam unctionem et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus,
quicquid deliquisti per visum', et similiter in aliis membris.
1325 700
- Minister huius sacramenti est sacerdos. Effectus vero est mentis sanatio et,
in quantum animae expedit, ipsius etiam corporis. De hoc sacramento inquit
beatus Iacobus Apostolus: 'Infirmatur quis in vobis ? Inducat presbyteros
Ecclesiae, ut orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini; et oratio
fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus, et si in peccatis sit,
dimitten tur ei' (Iac 5, 14s).
1326 701
Sextum est sacramentum ordinis, cuius materia est illud, per cuius traditionem
confertur ordo: sicut presbyteratus traditur per calicis cum vino et patenae
cum pane porrectionem; diaconatus vero per libri Evangeliorum dationem;
subdiaconatus vero per calicis vacui cum patena vacua superposita traditionem
et similiter de aliis per rerum ad ministeria sua pertinentium assignationem.
Forma sacerdotii talis est: 'Accipe potestatem offerendi sacrificium in
Ecclesia pro vivis et mortuis, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti'.
Et sic de aliorum ordinum formis, prout in Pontificali Romano late continetur.
Ordinarius minister huius sacramenti est episcopus. Effectus augmentum gratiae,
ut quis sit idoneus Christi minister.
1327 702
Septimum est sacramentum matrimonii, quod est signum coniunctionis Christi et
Ecclesiae secundum Apostolum dicentem 'Sacramentum hoc magnum est: ego autem
dico in Christo et in Ecclesia' (Eph 5, 32). Causa efficiens matrimonii
regulariter est mutuus consensus per verba de praesenti expressus. Assignatur
autem triplex bonum matrimonii. Primum est proles suscipienda et educanda ad
cultum Dei. Secundum est fides, quam unus coniugum alteri servare debet.
Tertium indivisibilitas matrimonii, propter hoc quod significat indivisibilem
coniunctionem Christi et Ecclesiae. Quamvis autem ex causa fornicationis liceat
tori separationem facere, non tamen aliud matrimonium contrahere fas est, cum
matrimonii vinculum legitime contracti perpetuum sit.
1328 His
omnibus explicatis praedicti Armenorum oratores nomine suo et sui patriarchae
et omnium Armenorum, hoc saluberrimum synodale decretum cum omnibus suis capitulis,
declarationibus, diffinitionibus, traditionibus, praeceptis et statutis
omnemque doctrinam in ipso descriptam necnon quicquid tenet et docet Sancta
Sedes Apostolica et Romana Ecclesia, cum omni devotione et obedientia
acceptant, suscipiunt et amplectuntur. Illos quoque Doctores et sanctos Patres,
quos Ecclesia Romana approbat, ipsi reverenter suscipiunt. Quascunque vero
personas et quicquid ipsa Ecclesia Romana reprobat et damant, ipsi pro
reprobatis et damnatis habent.
1.369 Concile de Florence (oecum. XVII), 26 février 1439 - août (?)
1.370 1445; sous Eugene IV; Bulle d'union des Coptes et des
1.371 Ethiopiens, " Cantate Domino ", 4 février 1442 (1441 dans le
1.372 style de Florence)
1.373
1330 703 Sacrosancta Romana Ecclesia, Domini et
Salvatoris nostri voce fundata, firmiter credit, profitetur et praedicat, unum
verum D e u m omnipotentem, incommutabilem et aeternum, Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum, unum in essentia, trinum in personis: Patrem ingenitum, Filium
ex Patre genitum, Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedentem. Patrem non esse Filium aut Spiritum Sanctum; Filium non esse Patrem aut
Spiritum Sanctum; Spiritum Sanctum non esse Patrem aut Filium: sed Pater tantum
Pater est, Filius tantum Filius est, Spiritus Sanctus tantum Spiritus Sanctus
est. Solus Pater de substantia sua genuit Filium, solus Filius de solo Patre
est genitus, solus Spiritus Sanctus simul de Patre procedit et Filio. Hae tres
Personae sunt unus Deus, et non tres dii: quia trium est una substantia una
essentia, una natura, una divinitas, una immensitas una aeternitas omniaque
sunt unum, ubi non obviat relationis oppositio.
1331 704 'Propter hanc unitatem Pater est
totus in Filio, totus in Spiritu Sancto; Filius totus est in Patre, totus in
Spiritu Sancto; Spiritus Sanctus totus est in Patre, totus in Filio. Nullus
alium aut praecedit aeternitate aut excedit magnitudine, aut superat potestate.
Aeternum quippe et sine initio est, quod Filius de Patre exstitit; et aeternum
ac sine initio est, quod Spiritus Sanctus de Patre Filioque procedit.' Pater
quidquid est aut habet, non habet ab alio, sed ex se; et est principium sine
principio. Filius quidquid est aut habet, habet a Patre, et est principium de
principio. Spiritus Sanctus quidquid est aut habet, habet a Patre simul et
Filio. Sed Pater et Filius non duo principia Spiritus Sancti, sed unum
principium: sicut Pater et Filius et Spiritus Sanctus non tria principia
creaturae, sed unum principium.
1332 705 Quoscumque ergo adversa et contraria
sentientes damnat, reprobat et anathematizat et a Christi corpore quod est
Ecclesia, alienos esse denuntiat. Hinc damnat Sabellium personas confundentem
et ipsarum distinctionem realem penitus auferentem. Damnat Arianos, Eunomianos,
Macedonianos solum Patrem Deum verum esse dicentes, Filium autem et Spiritum
Sanctum in creaturarum ordine collocantes. Damnat et quoscumque alios, gradus
seu inaequalitatem in Trinitate facientes.
1333 706 Firmissime credit, profitetur et
praedicat, unum verum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, esse omnium
visibilium et invisibilium c r e a t o r e m: qui quando voluit, bonitate sua
universas, tam spiritales quam corporales, condidit creaturas: bonas quidem,
quia a summo bono factae sunt, sed mutabiles, quia de nihilo factae sunt,
nullamque mali asserit esse naturam, quia omnis natura, in quantum natura est,
bona est.
1334 706 Unum atque eundem Deum Veteris et
Novi Testamenti, hoc est, Legis et Prophetarum atque Evangelii profitetur
auctorem: quoniam eodem Spiritu Sancto inspirante utriusque Testamenti Sancti
locuti sunt: quorum libros sucipit et veneratur, qui titulis sequentibus
continentur:
1335 706 Quinque Moysi, id est Genesi,
Exodo, Levitico, Numeris, Deuteronomio; Josue, Judicum, Ruth, Quatuor Regum,
Duobus Paralipomenon, Esdra, Neemia, Tobia, Judith, Hester, Job, Psalmis David,
Parabolis, Ecclesiaste, Canticis Canticorum, Sapientia, Ecclesiastico, Isaya,
Jeremia, Baruch, Ezechiele, Daniele, Duodecim Prophetis Minoribus id est Osee,
Johele, Amos, Abdia, Jona, Michea, Naum, Abachuc, Sophonia, Ageo, Zacharia,
Malachia; Duobus Machabeorum, Quatuor Evangeliis Mathaei, Marci, Lucae,
Johannis; Quatuordecim Epistolis Pauli, Ad Romanos, Duabus ad Corinthios, Ad
Galatas, Ad Ephesios, Ad Philipenses, Duabus ad Thesalonicense, Ad Colocenses,
Duabus ad Timotheum, Ad Titum, Ad Philomenon, Ad Hebraeos; Petri duabus; Tribus
Johannis; Una Jacobi; Una Judae; Actibus Apostolorum et Apocalypsi Johannis.
1336 707 - Propterea Manichaeorum
anathematizat insaniam, qui duo prima principia posuerunt, unum visibilium,
aliud invisibilium; et alium Novi Testamenti Deum, alium Veteris esse dixerunt.
(décret pour les Jacobites)
1337 708 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, unam ex Trinitate personam, verum Deum, Dei Filium ex Patre genitum,
Patri consubstantialem et coaeternum, in plenitudine temporis, quam divini
consilii inscrutabilis altitudo disposuit, propter salutem humani generis veram
hominis integramque naturam ex immaculato utero Mariae Virginis assumpsisse et
sibi in unitatem personae copulasse tanta unitate, ut quidquid ibi Dei est, non
sit ab homine separatum; et quidquid est hominis, non sit a deitate divisum;
sitque unus et idem indivisus, utraque natura in suis proprietatibus
permanente, Deus et homo, Dei Filius et hominis filius, aequalis Patri secundum
divinitatem, minor Patre secundum humanitatem: immortalis et aeternus ex natura
divinitatis, passibilis et temporalis ex conditione assumptae humanitatis.
1338 709 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, Dei Filium in assumpta humanitate ex Virgine vere natum, vere
passum, vere mortuum et sepultum, vere ex mortuis resurrexisse, in caelum
ascendisse, sedereque ad dexteram Patris, et venturum in fine saeculorum ad
vivos mortuos que iudicandos.
1339 710 Anathematizat autem, exsecratur
et damnat omnem haeresim contraria sapientem. Et primo damnat Ebionem,
Cerinthum, Marcionem, Paulum Samosatenum, Photinum omnesque similiter
blasphemantes, qui percipere non valentes unionem personalem humanitatis ad
Verbum, Jesum Christum Dominum nostrum verum Deum esse negaverunt: ipsum purum
hominem confitentes, qui divinae gratiae participatione majore, quam sanctioris
vitae merito suscepisset, divinus homo diceretur.
1340 710 Anathematizat etiam Manichaeum
cum sectatoribus suis, qui Dei Filium non verum corpus, sed phantasticum
sumpsisse somniantes, humanitatis in Christo veritatem penitus sustulerunt.
1341 710 Necnon Valentinum asserentem, Dei
Filium nihil de Virgine Matre cepisse, sed corpus caeleste sumpsisse atque ita
transisse per uterum Virginis, sicut per aquaeductum defluens aqua transcurrit.
1342 710 Arium etiam, qui asserens, corpus
ex Virgine assumptum anima caruisse, voluit loco animae fuisse deitatem.
1343 710 Apollinarem quoque, qui
intelligens, si anima corpus informans negetur in Christo, humanitatem veram
ibidem non fuisse, solam posuit animam sensitivam, sed deitatem Verbi vicem
rationalis animae tenuisse.
1344 710 Anathematizat etiam Theodorum
Mopsuestenum atque Nestorium asserentes, humanitatem Dei Filio unitam esse per
gratiam et ob id duas in Christo esse personas, sicut duas fatentur esse
naturas, cum intelligere non valerent, unionem humanitatis ad Verbum
hypostaticam exstitisse, et propterea negarent verbi subsistentiam accepisse.
Nam secundum hanc blasphemiam non Verbum caro factum est,sed Verbum per gratiam
habitavit in carne: hoc est, non Dei Filius homo factus est, sed magis Dei
Filius habitavit in homine.
1345 710 Anathematizat etiam, exsecratur
et damnat Eutychen archimandritam: qui cum intelligeret, juxta Nestorii
blasphemiam veritatem incarnationis excludi, et propterea oportere, quod ita
Dei Verbo unita esset humanitas, ut deitatis et humanitatis una esset eademque
persona, ac etiam capere non posset, stante pluralitate naturarum, unitatem
personae: sicut deitatis et humanitatis in Christo unam posuit esse personam,
ita unam asseruit esse naturam, volens ante unionem dualitatem fuisse
naturarum, sed in unam naturam in assumptione transiisse, maxima blasphemia et
impietate concedens aut humanitatem in deitatem, aut deitatem in humanitatem
esse conversam.
1346 710 Anathematizat etiam, exsecratur
et damnat Macarium Antiochenum omnesque similia sapientes, qui, licet vere de
naturarum dualitate et personae unitate sentiret, tamen circa Christi
operationes enormiter oberravit (aberravit) dicens, in christo utriusque
naturae unam fuisse operationem unamque voluntatem. Hos omnes cum haeresibus
suis anathematizat sacrosancta Romana Ecclesia, affirmans in Christo duas esse
voluntates duasque operationes.
1347 711 Firmiter credit, profitetur et
docet, neminem unquam ex viro feminaque conceptum a diaboli dominatu fuisse
liberatum, nisi per fidem mediatoris Dei et hominum Jesu Christi Domini nostri:
qui sine peccato conceptus, natus et mortuus, humani generis hostem, peccata
nostra delendo, solus sua morte prostravit,et regni caelestis introitum, quem
primus homo peccato proprio cum omni successione perdiderat, reseravit: quem
aliquando venturum omnia Veteris Testamenti sacra sacrificia, sacramenta,
ceremoniae praesignrunt.
1348 712 Firmiter credit, profitetur et docet,
legalia Veteris Testamenti, seu Mosaicae legis, quae dividuntur in ceremonias,
sacra sacrificia, sacramenta, quia significandi alicuius futuri gratia fuerant
instituta, licet divino cultui illa aetate congruerunt, significato per illa
Domino nostro Jesu Christo adveniente cessasse, et Novi Testamenti sacramenta
coepisse. Quemcumque etiam post passionem in legalibus spem ponentem et illis
velut ad salutem necessariis se subdentem, quasi Christi fides sine illis
salvare non posset, peccasse mortaliter. Non tamen negat a Christi passione
usque ad promulgatum Evangelium illa potuisse servari, dum tamen minime ad
salutem necessaria crederentur, sed post promulgatum Evangelium sine interitu
salutis aeternae asserit non posse servari. Omnes ergo post illud tempus
circumcisionis et sabbati reliquorumque legalium observatores alienos a Christi
fide denuntiat et salutis aeternae minime posse esse participes, nisi aliquando
ab iis erroribus resipiscant. Omnibus igitur, qui christiano nomine gloriantur,
praecipit omnino, quocumque tempore, vel ante vel post baptismum, a
circumcisione cessandum; quoniam sive quis in ea spem ponat, sive non, sine
interitu salutis aeternae observari omnino non potest.
1349 712 Circa pueros vero propter
periculum mortis, quod potest saepe contingere, cum ipsis non possit alio
remedio subveniri, nisi per sacramentum baptismi, per quod eripiuntur a diaboli
dominatu et in Dei filios adoptantur, admonet, non esse per quadraginta aut
octoginta dies seu aliud tempus iuxta quorundam observantiam sacrum baptisma
differendum, sed quamprimum commode fieri potest, debere conferri: ita tamen,
quod mortis imminente periculo mox sine ulla dilatione baptizentur, etiam per
laicum vel mulierem, in forma Ecclesiae, si desit sacerdos, quemadmodum in
decreto Armenorum plenius continetur (DS 1315).
1350 713 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, omnem creaturam Dei bonam, 'nihilque reiciendum, quod cum gratiarum
actione percipitur' (1 Tim 4, 4), quia, iuxta verbum Domini (Mt 15, 11), 'non
quod intrat in os, coinquinat hominem'; illamque Mosaicae legis ciborum
mundorum et immundorum differentiam ad ceremonialia asserit pertinere, quae
surgente Evangelio transierunt et efficacia esse desierunt. Illam etiam Apostolorum
prohibitionem 'ab immolatis simulacrorum et sanguine et suffocato' (Act 15, 29)
dicit illi tempori congruisse, quo ex Judaeis atque gentilibus, qui antea
diversis ceremoniis moribusque vivebant, una surgebat Ecclesia, ut cum Judaeis
etiam gentiles aliquid communiter observarent, et in unum Dei cultum fidemque
conveniendi praeberetur occasio et dissensionis materia tolleretur: cum Judaeis
propter antiquam consuetudinem sanguis et suffocatum abominabilia viderentur et
esu immolatitii poterant arbitrari gentiles ad idololatriam redituros. Ubi
autem eo usque propagata est christiana religio, ut nullus in ea Judaeus
carnalis appareat, sed omnes ad Ecclesiam transeuntes in eosdem ritus Evangelii
ceremoniasque conveniant, credentes 'omnia munda mundis' (Tit 1, 15): illius
apostolicae prohihitionis causa cessante, etiam cessavit effectus. Nullam
itaque cibi naturam condemnandam esse denuntiat, quem societas admittit humana
: nec inter animalia discernendum per quemcumque, sive virum sive mulierem, et
quocumque genere mortis intereant: quamvis pro salute corporis, pro virtutis
exercitio, pro regulari et ecclesiastica disciplina possint et debeant multa
non negata dimitti, quia, iuxta Apostolum, 'omnia licent, sed non omnia
expediunt' (I Cor 6, 12; 10, 22).
1351 714 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, 'nullos extra catholicam Ecclesiam exsistentes (intra cath. E. non
exs.), non solum paganos', sed nec Judaeos aut haereticos atque schismaticos,
aeternae vitae fieri posse participes; sed in ignem aeternum ituros, 'qui
paratus est diabolo et angelis eius' (Mt 25, 41), nisi ante finem vitae eidem
fuerint aggregati: tantumque valere ecclesiastici corporis unitatem, ut solum
in ea manentibus ad salutem ecclesiastica sacramenta proficiant, et ieiunia,
eleemosynae ac cetera pietatis officia et exercitia militiae christianae
praemia aeterna parturiant. 'Neminemque, quantascumque eleemosynas fecerit,
etsi pro Christi nomine sanguinem effuderit, posse salvari, nisi in catholicae
Ecclesiae gremio et unitate permanserit'.
1352 715 Verum quia in suprascripto
decreto Armenorum non est explicata forma verborum, quibus in consecratione
corporis et sanguinis Domini sacrosancta Romana Ecclesia, Apostolorum Petri et
Pauli doctrina et auctoritate firmata, semper uti consuevit, illam praesentibus
duximus inserendam. In consecratione corporis Domini hac utitur forma verborum:
'Hoc est enim corpus meum'; sanguinis vero: 'Hic est enim calix sanguinis mei,
novi et aeterni testamenti, mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur
in remissionem peccatorum'. Panis vero triticeus, in quo sacramentum
conficitur, an eo die, an antea decoctus sit, nihil omnino refert: dummodo enim
panis substantia maneat, nullatenus dubitandum est, quin post praedicta verba
consecrationis corporis a sacerdote cum intentione conficiendi prolata, mox in
verum Christi corpus transsubstantietur.
1353 Quoniam nonnullos asseritur quartas
nuptias tamquam condemnatas respuere, ne peccatum, ubi non est, esse putetur,
cum secundum Apostolum mortuo viro mulier sit ab eius lege soluta, et nubendi,
cui vult, in Domino habeat facultatem (cf. Rom 7, 3; I Cor 7, 39), nec
distinguat, mortuo primo, secundo vel tertio, declaramus non solum secundas ac
tertias, sed et quartas atque ulteriores, si aliquod canonicum impedimentum non
obstet, licite contrahi posse. Commendatiores tamen dicimus, si ulterius a
coniugio abstinentes in castitate permanserint, quia, sicut virginitatem
viduitati, ita nuptiis castam viduitatem laude ac merito praeferendam esse
censemus.
Calliste III, Const.
'Regimini universalis' ad episcopum
1.374 Magdeburg., Naumburg. et Halberstad., 6 mai 1455
1355 716 ... Nobis nuper exhibita petitio continebat, quod licet
a tanto tempore, cuius contrarii memoria non exsistit, in diversis Alemanniae
partibus, pro communi hominum utilitate, inter habitatores et incolas partium
earundem talis inoleverit hactenusque observata fuerit... consuetudo, quod ipsi
habitatores et incolae, sive illi ex eis, quibus id pro suis statu et
indemnitatibus expedire visum fuerit, super eorum bonis, domibus, agris,
praediis, possessionibus et hereditatibus annuos marcarum, florenorum, seu
grossorum monetae in partibus illis currentis reditus seu census vendentes, pro
singulis ex marcis florenis sive grossis huiusmodi ab eis, qui illas vel illos,
sive reditus sive census ipsos emerint, certum competens pretium in numerata
pecunia secundum temporis qualitatem, prout ipsi vendentes et ementes in
contractibus super his inter se firmaverunt, et recipere soliti fuere, illa ex
domibus, terris, agris, praediis, possessionibus et hereditatibus praedictis,
qui (legendum: quae) in huiusmodi contractibus expressi (-ae) fuerunt,
praedictorum solutione redituum et censuum efficaciter obligantes, in illorum
vendentium favorem, hoc adiecto, quod ipsi pro rata, qua huiusmodi per eos
receptam dictis ementibus restituerent in toto vel in parte pecuniam, a
solutione redituum seu censuum huiusmodi restitutam pecuniam contingentium
liberi forent penitus et immunes, sed iidem ementes, etiamsi bona, domus,
terrae, agri, possessiones hereditates huiusmodi processu temporis ad omnimodae
destructionis sive desolationis reducerentur opprobrium, pecuniam ipsam etiam
agendo repetere non valerent.
1356 716
- Apud aliquos tamen haesitationis versatur scrupulus, an huiusmodi contractus
liciti sint censendi. Unde nonnulli, illos usurarios fore praetendentes,
occasionem quaerunt reditus et census huiusmodi ab eis debitos non solvendi...
1357 716
Nos igitur... ad omne super his ambiguitatis tollendum dubium, praefatos
contractus licitos iurique conformes et vendentes eosdem ad ipsorum solutionem
censuum et redituum iuxta dictorum contractuum tenores, remoto contradictionis
obstaculo, efficaciter teneri, auctoritate Apostolica praesentium serie
declaramus.
1.375 Pie II, Bulla 'Exsecrabilis', 18 janvier 1460
1.376 (style Floren. 1459)
1375 717
Exsecrabilis et pristinis temporibus inauditus tempestate nostra inolevit
abusus, ut a Romano Pontifice, Iesu Christi vicario, cui dictum est in Persona
beati Petri 'Pasce oves meas' (Jo 21, 17), et 'Quodcumque ligaveris super
terram, erit ligatum et in caelis' (Mt 16, 19), nonnulli spiritu rebellionis
imbuti, non sanioris cupiditate iudicii, sed commissi evasione peccati ad
futurum concilium provocare praesumant. ... Volentes igitur hoc pestiferum
virus a Christi Ecclesia procul pellere ..., huiusmodi provocationes damnamus
et tamquam erroneas ac detestabiles reprobamus.
1.377 Pie II, Propositiones damnatae in Ep. 'Cum sicut accepimus',
1.378 14 novembre 1459; Errores Zanini de Solcia
1361 717a
(1) Mundum naturaliter consumi et finiri debere, humiditatem terrae et aÎris
calore solis consumente, ita ut elementa accendantur.
1362 717b
(2) Et omnes Christianos salvandos esse.
1363 717c
(3) Deum quoque alium mundum ab isto creasse, et in eius tempore multos alios
viros et mulieres exstitisse, et per consequens Adam primum hominem non fuisse.
1364 717d
(4) Item Jesum Christum non pro redemptione ob amorem humani generis, sed
stellarum necessitate passum et mortuum esse.
1365 717e
(5) Item Jesum Christum, Moysen et Mahometem mundum pro suarum libito
voluntatum rexisse.
1366 717f (6) Necnon eundem Dominum nostrum Jesum illegitimum, et in hostia consecrata non quoad
humanitatem, sed divinitatem dumtaxat exsistere.
1367 717g
(7) Extra matrimonium luxuriam non esse peccatum, nisi legum positivarum
prohibitione, easque propterea minus bene disposuisse, et sola prohibitione
ecclesiastica se fraenari, quominus Epicuri opinionem ut veram sectaretur.
1368 717h
(8) Praeterea rem auferre alienam non esse peccatum mortale etiam domino
invito.
1369 717i
(9) Legem denique Christianam per successionem alterius legis finem habituram,
quemadmodum Lex Moysi per Legem Christi terminata fuit.
1.379 Pie II, Bulla 'Ineffabilis summi providentia Patris',
1.380 1 août 1464
1385 718
... Auctoritate Apostolica tenore praesentium statuimus et ordinamus, quod
nulli Fratrum praedictorum (Minorum et Praedicatorum) deinceps liceat de
supradicta dubietate disputare, praedicare, vel publice aut private verbum
facere, seu aliis suadere, quod videlicet haereticum vel peccatum sit tenere
vel credere, sanguinem ipsum sacratissimum (ut praemittitur) triduo passionis
eiusdem Domini nostri Iesu Christi ab ipsa divinitate quomodolibet fuisse vel
non fuisse divisum vel separatum, donec super dubietatis huiusmodi decisione
quid tenendum sit, fuerit per Nos et Sedem Apostolicam definitum.
1.381 Sixte IV, Propositiones Petri de Rivo, damnatae in Bulla 'Ad
1.382 Christi vicarii', 3 janvier 1474: Schedula revocationis
1391 719
(1) Elisabeth Luc. 1, cum loquitur beatae Mariae Virgini dicens: 'Beata quae
credidisti, quoniam perficientur in te, quae dicta sunt tibi a Domino' (Lc 1,
45), innuere videtur, illas propositiones, scilicet 'Paries filium et vocabis
nomen eius Jesum; hic erit magnus' etc. (Lc 1, 31s), nondum habere veritatem.
1392 720
(2) Item Luc. ult. Christus post resurrectionem dicens: 'Necesse est impleri
omnia, quae scripta sunt in lege Moysis et Prophetis et Psalmis de me' (Lc 24,
44 ), videtur innuisse, quod tales propositiones vacuae erant veritatis.
1393 721
(3) Item ad Hebr. 10, ubi Apostolus inquit: 'Umbram habens lex futurorum
bonorum' et 'non ipsam imaginem rerum' (Hebr 10, 1), innuere videtur, quod
propositiones Veteris Legis, quae erant de futuro, nondum habebant determinatam
veritatem.
1394 722
(4) Item, quod non sufficit ad veritatem propositionis de futuro, quod res
erit, sed requiritur, quod inimpedibiliter erit.
1395 (5) Item
necesse est dicere alterum duorum: aut quod in articulis fidei de futuro non
est praesens et actualis veritas, aut quod significatum eorum per potentiam
divinam non potuit impediri. (DS 1396) (Censura:) scandalosae et a catholicae
fidei semita deviae.
723 (5) Item necesse est dicere alterum duorum: aut quod in articulis
fidei de futuro non est praesens et actualis veritas, aut quod significatum
eorum per potentiam divinam non potuit impediri.
1396 723
(Censura:) scandalosae et a catholicae fidei semita deviae.
1.383 Sixte IV, Bulla 'Salvator noster' in favorem ecclesiae S. Petri
1.384 Xanctonensis, 3 août 1476
1398 723a
Et ut animarum salus eo tempore potius procuretur, quo magis aliorum egent
suffragiis et quo minus sibi ipsis proficere valent, auctoritate Apostolica de
thesauro Ecclesiae animabus in purgatorio exsistentibus succurrere volentes,
quae per caritatem ab hac luce Christo unitae decesserunt ac quae, dum
viverent, sibi ut huiusmodi indulgentia suffragaretur, meruerunt, paterno
cupientes affectu, quantum cum Deo possumus, de divina misericordia confisi ac
de plenitudine potestatis concedimus pariter ac indulgemus, ut si qui parentes,
amici aut ceteri Christi fideles pietate commoti pro ipsis animabus purgatorio
igni pro expiatione poenarum eisdem secundum divinam iustitiam debitarum
expositis, durante dicto decennio pro reparatione ecclesiae Xanctonensi(s)
certam pecuniarum quotam aut valorem iuxta decani et capituli dictae ecclesiae
aut nostri collectoris ordinationem dictam ecclesiam visitando dederint aut per
nuntios ab eisdem deputandos durante dicto decennio miserint, volumus ipsam
plenariam remissionem per modum suffragii (vd. DS 1405s) ipsis animabus
purgatorii, pro quibus dictam quotam pecuniarum aut valorem persolverint, ut
praefertur, pro relaxatione poenarum valere ac suffragari.
1.385 Sixte IV, Const. 'Cum praeexcelsa', 27 février 1477
('1476' st. cur.)
1400 734 Cum praeexcelsa meritorum insignia, quibus
regina caelorum, Virgo Dei genitrix gloriosa, sedibus praelata aethereis,
sideribus quasi stella matutina praerutilat, devotae considerationis indagine
perscrutamur ...: dignum, quin potius debitum reputamus, universos Christi
fideles, ut omnipotenti Deo (cuius providentia eiusdem Virginis humilitatem ab
aeterno respiciens, pro reconcilianda suo auctori humana natura lapsu primi
hominis aeternae morti obnoxia, eam sui Unigeniti habitaculum Sancti Spiritus
praeparatione constituit, ex qua carnem nostrae mortali tatis pro redemptione
populi sui assumeret, et immaculata Virgo nillilominus post partum remaneret)
de ipsius immaculatae Virginis mira conceptione gratias et laudes referant, et
instituta propterea in Dei Ecclesia Missas et alia divina officia dicant, et
illis intersint, indulgentiis et peccatorum remissionibus invitare, ut exinde
fiant eiusdem Virginis meritis et intercessione divinae gratiae aptiores.
1.386 Sixte IV, Ep. encycl. 'Romani Pontificis provida', 27 nov. 1477
1405
Cum Nobis relatum esset, in publicatione indulgentiae per Nos alias ecclesiae
Xanctonensi concessae (DS 1398), plura scandala ... fuisse exorta
praedicantesque... occasione dictae indulgentiae, quam animabus in purgatorio
exsistentibus per modum suffragii concessimus, nonnullos scripta Nostra male
interpretantes publice asseruisse atque asserere, non esse ultra opus, pro
animabus ipsis orare aut pia suffragia facere. Ex quo quam plurimi a bene
agendo retrahebantur. Nos scandalis et erroribus huiusmodi... obviare volentes
per Brevia Nostra ad ... praelatos scripsimus, ut Christi fidelibus declarent,
ipsam plenam indulgentiam pro animabus exsistentibus in purgatorio per modum
suffragii per Nos fuisse concessam, non ut per indulgentiam praedictam Christi
fideles ipsi a piis et bonis operibus revocarentur, sed ut illa in modum
suffragii animarum saluti prodesset; perindeque ea indulgentia proficeret, acsi
devotae orationes piaeque eleemosynae pro earundem animarum salute dicerentur
et offerrentur.
1406 Nuper
vero non sine gravi animi Nostri displicentia intelleximus, nonnullos minus
recte et longe aliter quam intentio Nostra fuerit aut sit, huiusmodi verba
interpretatos esse. ... Non enim Nos ... ad praelatos scripsimus et
declaravimus, supradictam indulgentiam plenariam animabus in purgatorio
exsistentibus, acsi fierent pro eisdem devotae orationes piaeque eleemosynae
efficerentur, videre prodesse, non quod intenderemus, prout nec intendimus,
neque etiam inferre vellemus, indulgentiam non plus proficere aut valere quam
eleemosynae et orationes, aut eleemosynas et orationes tantum proficere
tantumque valere quantum indulgentia per modum suffragii, cum sciamus orationes
et eleemosynas et indulgentiam per modum suffragii longe distare; sed eam
'perinde' valere diximus, id est, per eum modum, 'ac si' id est per quem orationes
et eleemosynae valent. Et quoniam orationes et eleemosynae valent tamquam
suffragia animabus impensa, Nos, quibus plenitudo potestatis ex alto est
attributa, de thesauro.universalis Ecclesiae qui ex Christi Sanctorumque eius
meritis constat, Nobis commisso, auxilium et suffragium animabus purgatorii
afferre cupientes supradictam concessimus indulgentiam, ita tamen, ut fideles
ipsi pro eisdem animabus suffragium darent, quod ipsae defunctorum animae per
se nequeant adimplere. Haec in scriptis Nostris sensimus et sentimus...
1407 Ut igitur
sanctum et laudabile desiderium hoc Nostrum a nullo potest iure damnari, etiam
intentio et sana mens, quae non nisi ad apertum bonum intendit, impugnari per
ambiguitatis medium non debet, cum secundum theologicae disciplinae rationem
quaecumque propositio dubium intellectum in se continens semper in eo sensu sit
accipienda in quo vera redditur locutio. Quamobrem... praesentium tenore motu
proprio decernimus et declaramus, in quibuscumque scriptis Nostris semper Nostrae
intentionis fuisse et nunc esse: ipsam plenariam indulgentiam per modum
suffragii animabus in purgatorio exsistentibus concessam sic valere et
suffragari, quemadmodum communis Doctorum schola eas valere et suffragari
concedit.
1.387 Osma, damnatae in Bulla 'Licet ea quae de nostro mandato',
1.388 9 août 1479
1411 724
(1) Confessionem peccatorum in specie, ex universalis Ecclesiae realiter
statuto, non divino iure compertam fore (Complut. 2.: Quod conf. de pecc. in
specie fuerit ex aliquo statuto universalis Ecclesiae, non de iure divino).
1412 725
(2) Peccata mortalia quoad culpam et poenam alterius saeculi absque
confessione, sola cordis contritione (supplendum ex (3): deleri) (Complut. 1:
... alterius saeculi delentur per solam cordis contritionem sine ordine ad
claves),
1413 726
(3) pravas vero cogitationes sola displicentia deleri (3: Quod pravae cogit. confiteri
non debent, sed sola displ. delentur sine ordine ad claves).
1414 727
(4) Quod confessio secreta sit, necessario non exigi (4: Confessio debet esse
secreta, i. e. de peccatis secretis, non de manifestis).
1415 728
(5) Non peracta paenitentia, confitentes absolvi non debere (5: Non sunt
absolvendi paenitentes, nisi peracta prius paenitentia eis iniuncta).
1416 729
(6) Romanum Pontificem purgatorii poenam remittere (suppl. ex (7): non posse)
(6: Papa non potest indulgere alicui vivo poenam purgatorii),
1417 731
(7) et super his, quae universalis Ecclesia statuit, dispensare non posse (=8).
1418 732
(8) Sacramentum quoque paenitentiae, quantum ad collationem gratiae, naturae,
non autem institutionis Novi vel Veteris Testamenti exsistere (9: ... qu. ad
coll. gratiae, sacramentum naturae est, non alicuius institutionis Vet. vel N.
T.).
1419 733
(Censura in Bulla 6) Pro potioris cautelae suffragio, omnes et singulas
propositiones praedictas falsas, sanctae catholicae fidei contrarias, erroneas
et scandalosas et ab evangelica veritate penitus alienas, sanctorum quoque
Patrum decretis et aliis Apostolicis constitutionibus contrarias fore ac
manifestam haeresim continere... declaramus.
1.389 Sixte IV, Const. 'Grave nimis', 4 septembre 1483
1425 735 Sane cum s. Romana Ecclesia de intemeratae semperque
Virginis Mariae conceptione publice festum solemniter celebret, et speciale ac
proprium super hoc officium ordinaverit : nonnulli, ut accepimus, diversorum
ordinum praedicatores in suis sermonibus ad populum publice per diversas
civitates et terras affirmare hactenus non erubuerunt, et quotidie praedicare
non cessant, omnes illos, qui tenent aut asserunt, eandem gloriosam et
immaculatam Dei genitricem absque originalis peccati macula fuisse conceptam,
mortaliter peccare, vel esse haereticos, eiusdem immaculatae conceptionis
officium celebrantes, audientesque sermones illorum, qui eam sine huiusmodi
macula conceptam esse affirmant, peccare graviter.
1426 735
... Nos igitur huiusmodi temerariis ausibus ... obviare volentes motu proprio,
non ad alicuius Nobis super hoc oblatae petitionis instantiam, sed de Nostra
mera deliberatione et certa scientia, huiusmodi assertiones ... qui affirmare
praesumerent, eos, qui crederent aut tenerent, eandem Dei genitricem ab
originalis peccati macula in sua conceptione praeservatam fuisse, propterea
alicuius haeresis labe pollutos fore vel mortaliter peccare, aut huiusmodi officium
conceptionis celebrantes seu huiusmodi sermones audientes alicuius peccati
reatum incurrere, utpote falsas et erroneas et a veritate penitus alienas,
editosque desuper libros praedictos, id continentes, quoad hoc auctoritate
Apostolica tenore praesentium reprobamus et damnamus; ... (sed reprehenduntur
etiam ii), qui ausi fuerint asserere, contrariam opinionem tenentes, videlicet
gloriosam Virginem Mariam cum originali peccato fuisse conceptam, haeresis
crimen vel peccatum incurrere mortale, cum nondum sit a Romana Ecclesia et
Apostolica Sede decisum...
1.390 Innocent VIII, Bulla 'Exposcit tuae devotionis' ad Iohannem abb.
1.391 monasterii Cistertii (Citeaux), Cabillon. dioec., 9 avr 1489
1435 ... Cum itaque sicut exhibita Nobis nuper pro parte tua petitio
continebat, ex privilegiis et indultis Apostolicis tibi et aliorum quatuor
monasteriorum praedictorum abbatibus pro tempore exsistentibus, ut, omnes
ordines minores personis Ordinis eiusdem intra monasteria praedicta conferre ac
pallas altaris et alia ornamenta ecclesiastica benedicere ac mitra et anulo et
aliis pontificalibus insigniis uti, nec non in ipsis et aliis monasteriis et
prioratibus illis subiectis, ac in parochialibus et aliis ecclesiis ad eos
communiter vel divisim pertinentibus, quamvis eis pleno iure non subessent,
benedictionem sollemnem, post Missarum, Vesperarum et Matutinarum sollemnia, dummodo
in benedictione huiusmodi aliquis antistes vel Apostolicae Sedis legatus
praesens non foret, elargiri, ... obtenta valerent, ... concessum fuerit ...:
Nos qui Ordinem ipsum prae ceteris in visceribus gerimus charitatis et illum
intendimus non minoribus gratiis et privilegiis quam praedecessores Nostri
fecerunt, decorare, tuis in hac parte supplicationibus inclinati, tibi et
successoribus tuis, ac dictis abbatibus aliorum quatuor monasterium
praedictorum nunc et pro tempore exsistentibus, ut de cetero perpetuis futuris
temporibus, praedicta et quaecumque alia vestimenta ac ornamenta ecclesiastica
... benedicere, et calices consecrare ... ac altaria ... in quibuslibet locis
dicti Ordinis, chrismate sacra prius ab aliquo catholico antistite recepto consecrare,
et etiam benedictionem sollemnem post Missarum, Vesperarum et Matutinarum
sollemnia ... elargiri, ac, ne monachi dicti Ordinis pro suscipiendis
Subdiaconatus et Diaconatus ordinibus extra claustrum hinc inde discurrere
cogantur, tibi et successoribus tuis, ut quibuscumque dicti Ordinis monachis,
aliis vero quatuor abbatibus praefatis ac eorum successoribus, ut suorum
monasteriorum praedictorum religiosis, quos ad id idoneos repereritis,
Subdiaconatus et Diaconatus ordines huiusmodi alias rite conferre, ... libere
et licite possitis et possunt, auctoritate Apostolica et ex certa scientia
tenore praesentium de speciali dono gratiae indulgemus.
1.392 Conc. (oecum. XVIII) Latran V (continuation sous Léon X),
1.393 Sessio VIII, 19 décembre 1513: Bulla 'Apostolici regiminis'
1440 738
Cum ... zizaniae seminator ... nonnullos perniciosissimos errores, a fidelibus semper
explosos, in agro Domini superseminare et augere sit ausus, de natura
praesertim animae rationalis, quod videlicet mortalis sit, aut unica in cunctis
hominibus, et nonnulli temere philosophantes, secundum saltem philosophiam
verum id esse asseverent : contra huiusmodi pestem opportuna remedia adhibere
cupientes, hoc sacro approbante Concilio damnamus et reprobamus omnes
asserentes animam intellectivam mortalem esse, aut unicam in cunctis hominibus,
et haec in dubium vertentes, cum illa non solum vere per se et essentialiter
humani corporis forma exsistat, sicut in canone felicis recordationis Clementis
papae V praedecessoris Nostri in (generali) Viennensi Concilio edito continetur
(DS 902), verum et immortalis, et pro corporum quibus infunditur multitudine
singulariter multiplicabilis, et multiplicata, et multiplicanda sit...
1441 738
Cumque verum vero minime contradicat, omnem assertionem veritati illuminatae
fidei contrariam omnino falsam esse definimus (cf. DS 3017); et, ut aliter
dogmatizare non liceat, districtius inhibemus: omnesque huiusmodi erroris
assertionibus inhaerentes veluti damnatissimas haereses seminantes per omnia ut
detestabiles et abominabiles haereticos et infideles, catholicam fidem
labefactantes, vitandos et puniendos fore decernimus.
1.394 Sessio X, 4 mai 1515: Bulla 'Inter multiplices'
1442
(Disputantium de montibus pietatis alii censuerunt) eos montes non esse
licitos, in quibus aliquid ultra sortem pro libra, decurso certo tempore, per
ministros huius montis ab ipsis pauperibus, quibus mutuum datur, exigitur, et
propterea ab usurarum crimine... mundos non evadere, cum Dominus noster, Luca
Evangelista testante (Lc 6, 34 s), aperto nos praecepto obstrinxerit, ne ex
dato mutuo quidquam ultra sortem sperare debeamus. Ea enim propria est usurarum
interpretatio, quando videlicet ex usu rei, quae non germinat, nullo labore,
nullo sumptu nullove periculo lucrum fetusque conquiri studetur...
1443 (Alii
autem e contra asserunt, illos montes licitos esse, dummodo) ratione mutui
nihil petatur. ...; pro indemnitate tamen eorumdem montium, impensarum
videlicet ministrorum eorumdem ac rerum omnium ad illorum necessariam
conservationem pertinentium, absque montium huiusmodi lucro, idque moderatum et
necessarium ab his, qui ex huiusmodi mutuo commodum suscipiunt, licite ultra
sortem exigi et capi posse nonnihil licere, cum regula iuris habeat, quod qui
commodum sentit, onus quoque sentire debeat, praesertim si Apostolica accedat
auctoritas. Quam quidem sententiam a fel. record. Paulo II, Sixto IV,
Innocentio VIII, Alexandro VI et Iulio II Romanis Pontificibus praedecessoribus
Nostris probatam ... esse ostendunt.
1444 Nos ...
providere volentes alterius quidem partis, iustitiae zelum ne vorago aperiretur
usurarum, alterius, pietatis et veritatis amorem, ut pauperibus subveniretur:
... sacro approbante Concilio, declaramus et definimus, montes pietatis
antedictos per respublicas institutos et auctoritate Sedis Apostolicae ...
confirmatos, in quibus pro eorum impensis et indemnitate aliquid moderatum ad
solas ministrorum impensas et aliarum rerum ad illorum conservationem, ut
praefertur, pertinentium. pro eorum indemnitate dumtaxat, ultra sortem absque
lucro eorundem montium recipitur, neque speciem mali praeferre nec peccandi
incentivum praestare neque ullo pacto improbari, quin immo meritorium esse ac
laudari et probari debere tale mutuum et minime usurarium putari... Omnes autem ..., qui contra praesentis declarationis et sanctionis
formam de cetero praedicare seu disputare verbo vel scriptis ausi fuerint,
excommunicationis latae sententiae poenam ... incurrere volumus.
1.395 Sessio XI, 19 décembre 1516: Bulla 'Pastor aeternus gregem.'
1445 740
... Nos a tam nefariae Sanctionis (pragmaticae Bituricensis) et contentorum in
ea revocatione retrahi aut desistere salva conscientia... non posse aut debere
censemus. Nec illud Nos movere debet, quod Sanctio ipsa et in ea contenta in
Basileensi Concilio edita et, ipso Concilio instante, a Bituricensi
Congregatione recepta et acceptata fuerunt, cum ea omnia post translationem
eiusdem Basileensis Concilii per fel. mem. Eugenium IV (Ferraram 18 septembre
1437) factam, a Basileensi Conciliabulo facta exstiterint ac propterea nullum
robur habere potuerint, cum etiam solum Romanum Pontificem pro tempore exsistentem
tamquam auctoritatem super omnia concilia habentem, conciliorum indicendorum,
transferendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere nedum ex
sacrae Scripturae testimonio, dictis sanctorum Patrum ac aliorum Romanorum
Pontificum etiam, praedecessorum Nostrorum, sacrorumque canonum decretis, sed
propria etiam eorundem conciliorum confessione manifeste constet...
1.396 Léon X, Decr. "Cum postquam" à Cajetan de Vio, Légat du Pape,
1.397 9 novembre 1518
1447 740a
... Ne de cetero quisquam ignorantiam doctrinae Romanae Ecclesiae circa
hujusmodi indulgentias et illarum efficaciam allegare aut ignorantiae hujusmodi
praetextu se excusare, aut protestatione conficta se juvare, sed ut ipsi de
notorio mendacio ut culpabiles convinci et merito damnari possint, per
praesentem tibi significandum duximus, Romanam Ecclesiam, quam reliquae tamquam
matrem sequi tenentur, tradidisse:
1448 740a
Romanum Pontificem, Petri clavigeri successorem et Jesu Christi in terris
vicarium, potestate clavium, quarum est aperire regnum caelorum tollendo illius
in Christi fidelibus impedimenta (culpam scilicet et poenam pro actualibus
peccatis debitam, culpam quidem mediante sacramento paenitentiae, poenam vero
temporalem pro actualibus peccatis secundum divinam justitiam debitam mediante
ecclesiastica indulgentia), posse pro rationabilibus causis concedere eisdem
Christi fideibus, qui caritate jungente membra sunt Christi, sive in hac vita
sint, sive in purgatorio, indulgentias ex superabundantia meritorum Christi et
sanctorum; ac tam pro vivis quam pro defunctis Apostolica auctoritate
indulgentiam concedendo, thesaurum meritorum Jesu Christi et Sanctorum
dispensare, per modum absolutionis indulgentiam ipsam conferre, vel per modum
suffragii illam transferre consuevisse. Ac propterea omnes, tam vivos quam
defunctos, qui veraciter omnes indulgentias hujusmodi consecuti fuerint, a tanta
temporali poena, secundum divinam justitiam pro peccatis suis actualibus debita
liberari, quanta concessae et acquisitae indulgentiae aequivalet.
1449 740a
Et ita ab omnibus teneri et praedicari debere sub excommunicationis latae
sententiae poena ... auctoritate Apostolica earumdem tenore praesentium
decernimus.
1.398 Léon X, Bulle 'Exsurge Domine', 15 juin 1520;
1.399 erreurs de Martin Luther
1.400
1451 741 1. Haeretica sententia est, sed usitata,
sacramenta Novae Legis iustificantem gratiam illis dare, qui non ponunt obicem.
1452 742 2. In puero post baptismum negare remanens peccatum, est Paulum et Christum simul conculcare.
1453 743 3. Fomes peccati, etiamsi nullum
adsit actuale peccatum, moratur exeuntem a corpore animam ab ingressu caeli.
1454 744 4. Imperfecta caritas morituri
fert secum necessario magnum timorem, qui se solo satis est facere poenam
purgatorii, et impedit introitum regni.
1455 745 5. Tres esse partes
paenitentiae: contritionem, confessionem et satisfactionem, non est fundatum in
sacra Scriptura nec antiquis sanctis christianis doctoribus.
1456 746 6. Contritio, quae paratur per
discussionem, collationem et detesta tionem peccatorum, qua quis recogitat
annos suos in amaritudine animae suae, ponderando peccatorum gravitatem,
multitudinem, foeditatem, amissionem aeternae beatitudinis, ac aeternae
damnationis acquisitionem, haec contritio facit hypocritam, immo magis
peccatorem.
1457 747 7. Verissimum est proverbium et
omnium doctrina de contritionibus huc usque data praestantius: 'De cetero non
facere, summa paenitentia: optima paenitentia, nova vita.'
1458 748 8. Nullo modo praesumas confiteri
peccata venialia, sed nec omnia mortalia, quia impossibile est, ut omnia
mortalia cognoscas. Unde in primitiva Ecclesia solum manifesta mortalia
confitebantur.
1459 749 9. Dum volumus omnia pure
confiteri, nihil aliud facimus, quam quod misericordiae Dei nihil volumus
relinquere ignoscendum.
1460 750 10. Peccata non sunt ulli
remissa, nisi remittente sacerdote credat sibi remitti; immo peccatum maneret,
nisi remissum crederet: non enim sufficit remissio peccati et gratiae donatio,
sed oportet etiam credere esse remissum.
1461 751 11. Nullo modo confidas absolvi
propter tuam contritionem, sed propter verbum Christi: 'Quodcumque solveris'
etc. (Mt 16,19). Hinc, inquam, confide, si sacerdotis obtinueris absolutionem,
et crede fortiter te absolutum, et absolutus vere eris, quidquid sit de
contritione.
1462 752 12. Si per impossibile confessus
non esset contritus, aut sacerdos non serio, sed ioco absolveret, si tamen
credat se absolutum, verissime est absolutus.
1463 753 13. In sacramento paenitentiae ac remissione
culpae non plus facit Papa aut episcopus, quam infimus sacerdos: immo, ubi non
est sacerdos, aeque tantum quilibet Christianus, etiamsi mulier aut puer esset.
1464 754 14. Nullus debet sacerdoti
respondere, se esse contritum, nec sacerdos requirere.
1465 755 15. Magnus est error eorum, qui
ad sacramenta Eucharistiae accedunt huic innixi, quod sint confessi, quod non
sint sibi conscii alicuius peccati mortalis, quod praemiserint orationes suas
et praeparatoria omnes illi iudicium sibi manducant et bibunt. Sed si credant
et confidant, se gratiam ibi consecuturos, haec sola fides facit eos puros et
dignos.
1466 756 16. Consultum videtur, quod
Ecclesia in communi Concilio statueret, laicos sub utraque specie
communicandos: nec Bohemi communicantes sub utraque specie sunt haeretici, sed
schismatici.
1467 757 17. Thesauri Ecclesiae, unde
Papa dat indulgentias, non sunt merita Christi et Sanctorum.
1468 758 18. Indulgentiae sunt piae
fraudes fidelium, et remissiones bonorum operum; et sunt de numero eorum, quae
licent, et non de numero eorum, quae expediunt (cf. 1 Cor 6, 12).
1469 759 19. Indulgentiae his, qui
veraciter eas consequuntur, non valent ad remissionem poenae pro peccatis
actualibus debitae apud divinam iustitiam.
1470 760 20. Seducuntur credentes
indulgentias esse salutares et ad fructum spiritus utiles.
1471 761 21. Indulgentiae necessariae sunt
solum publicis criminibus, et proprie conceduntur duris solummodo et
impatientibus.
1472 762 22. Sex generibus hominum
indulgentiae nec sunt necessariae nec utiles: videlicet mortuis seu morituris,
infirmis, legitime impeditis, his, qui non commiserunt crimina, his, qui
crimina commiserunt, sed non publica, his, qui meliora operantur.
1473 763 23. Excommunicationes sunt tantum
externae poenae nec privant hominem communibus spiritualibus Ecclesiae
orationibus.
1474 763 24. Docendi sunt Christiani plus
diligere excommunicationem quam timere.
1475 765 25. Romanus Pontifex, Petri
successor, non est Christi vicarius super omnes totius mundi ecclesias ab ipso
Christo in beato Petro institutus.
1476 766 26. Verbum Christi ad Petrum:
'Quodcumque solveris super terram' etc.. (Mt 16) extenditur dumtaxat ad ligata
ab ipso Petro.
1477 767 27. Certum est, in manu Ecclesiae
aut Papae prorsus non esse statuere articulos fidei, immo nec leges morum seu
bonorum operum.
1478 768 28. Si Papa cum magna parte
Ecclesiae sic vel sic sentiret, nec etiam erraret; adhuc non est peccatum aut
haeresis, contrarium sentire, praesertim in re non necessaria ad salutem, donec
fuerit per Concilium universale alterum reprobatum, alterum approbatum.
1479 769 29. Via nobis facta est enervandi
auctoritatem Conciliorum, et libere contradicendi eorum gestis, et iudicandi
eorum decreta, et confidenter confitendi quidquid verum videtur, sive probatum
fuerit sive reprobatum a quocumque Concilio.
1480 770 30. Aliqui articuli Johannis Hus
condemnati in Concilio Constantiensi sunt christianissimi, verissimi et
evangelici, quos nec universalis Ecclesia posset damnare.
1481 771 31. In omni opere bono iustus peccat.
1482 772 32. Opus bonum optime factum est
veniale peccatum.
1483 773 33. Haereticos comburi est contra
voluntatem Spiritus.
1484 774 34. Proeliari adversus Turcas est
repugnare Deo visitanti iniquitates nostras per illos.
1485 775 35. Nemo est certus, se non
semper peccare mortaliter, propter occultissimum superbiae vitium.
1486 776 16. Liberum arbitrium post
peccatum est res de solo titulo et dum facit quod in se est, peccat mortaliter.
1487 777 37. Purgatorium non potest probari ex
sacra Scriptura, quae sit in canone.
1488 778 38. Animae in purgatorio non sunt
securae de earum salute, saltem omnes: nec probatum est ullis aut rationibus
aut Scripturis, ipsas esse extra statum merendi vel augendae caritatis.
1489 779 39. Animae in purgatorio peccant
sine intermissione quamdiu quaerunt requiem et horrent poenas.
1490 780 40. Animae ex purgatorio
liberatae suffragiis viventium minus beantur, quam si per se satisfecissent.
1491 781 41. Praelati ecclesiastici et
principes saeculares non male facerent si omnes saccos mendicitatis delerent.
1492 781 (Censura:) Praefatos omnes et
singulos articulos seu errores tamquam, ut praemittitur, respective haereticos,
aut scandalosos, aut falsos, aut piarum aurium offensivos, vel simplicium
mentium seductivos, et veritati catholicae obviantes, damnamus, reprobamus,
atque omnino reicimus.
Paul III, Breve 'Pastorale
officium' ad archiep. Tolet.,
1.401 29 mai 1537
1495
Ad Nostrum siquidem pervenit auditum, quod ... Carolus (V) Romanorum
imperator... ad reprimendos eos, qui cupiditate aestuantes contra humanum genus
inhumanum gerunt animum, publico edicto omnibus sibi subiectis prohibuit, ut
quisquam Occidentales aut Meridionales Indos in servitutem redigere aut eos
bonis suis privare praesumat. Hos igitur attendentes Indos ipsos, licet extra
gremium Ecclesiae exsistant, non tamen sua libertate aut rerum suarum dominio
privatos vel privandos esse, cum homines ideoque fidei et salutis capaces sint,
non servitute delendos, sed praedicationibus et exemplis ad vitam invitandos
fore, ac praeterea Nos talium impiorum tam nefarios ausus reprimere et ne
iniuriis et damnis exasperati ad Christi fidem amplectendam duriores
efficiantur providere cupientes circumspectioni tuae ... mandamus, quatenus...
universis et singulis uniuscuiusque dignitatis... exsistentibus sub
excommunicationis latae sententiae poena ... districtius inhibeas, ne praefatos
Indos quomodolibet in servitutem redigere aut eos bonis suis spoliare
quoquomodo praesumant.
1.402 Paul III, Const. 'Altitudo divini consilii', 1 juin 1537
1497
Super eorum (Indorum Occidentalium) vero matrimonium hoc observandum
decernimus, ut, qui ante conversionem plures iuxta eorum mores habebant uxores,
et non recordantur quam primo acceperint, conversi ad fidem, unam ex illis
accipiant, quam voluerint, et cum ea matrimonium contrahant per verba de
praesenti, ut moris est; qui vero recordantur, quam primo acceperint, aliis
dimissis, eam retineant.
1.403 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio III, 4 février 1546;
1.404 Decretum de Symbolo fidei
1500 782
Haec sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus, in Spiritu Sancto
legitime congregata, in ea praesidentibus eisdem tribus Apostolicae Sedis
legatis, magnitudinem rerum tractandarum considerans, praesertim earum, quae
duobus illis capitibus de exstirpandis haeresibus et moribus reformandis
continentur, quorum causa praecipue est congregata, ... Symbolum fidei, quo
sancta Romana Ecclesia utitur, tamquam principium illud, in quo omnes, qui
fidem Christi profitentur, necessario conveniunt, ac fundamentum firmum et
unicum, contra quod portae inferi numquam praevalebunt (cf. Mt 16,18), totidem
verbis, quibus in omnibus ecclesiis legitur, exprimendum esse censuit.
(Sequitur Symbolum 'Nicaeno- Constantinopolitanum' : DS 150).
1.405 Concile de Trente (XIXeme oecum.), Decretum de libris sacris et
1.406 de traditionibus recipendis, 8 avril 1546
1501 783
Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus, in Spiritu Sancto
legitime congregata, ... hoc sibi perpetuo ante oculos proponens, ut sublatis
erroribus puritas ipsa Evangelii in Ecclesia conservetur, quod promissum ante
per Prophetas in Scripturis sanctis Dominus noster Jesus Christus Dei Filius
proprio ore primum promulgavit, deinde per suos Apostolos tamquam fontem omnis
salutaris veritatis et morum disciplinae 'omni creaturae praedicari' (Mc 16.15)
jussit; perspiciensque, hanc veritatem et disciplinam contineri in libris
scriptis et sine scripto traditionibus, quae ab ipsius Christi ore ab Apostolis
acceptae, aut ab ipsis Apostolis Spiritu Sancto dictante quasi per manus
traditae ad nos usque pervenerunt, orthodoxorum Patrum exempla secuta, omnes
libros tam Veteris quam Novi Testamenti, cum utriusque Unus Deus sit auctor,
nec non traditiones ipsas, tum ad fidem, tum ad mores pertinentes, tamquam vel
oretenus a Christo, vel a Spiritu Sancto dictatas et continua successione in
Ecclesia catholica conservatas, pari pietatis affectu ac reverentia suscipit et
veneratur. Sacrorum vero librorum indicem huic decreto adscribendum censuit, ne
cui dubitatio suboriri possit, quinam sint, qui ab ipsa Synodo suscipiuntur.
Sunt vero infra scripti.
1502 784
Testamenti Veteris: Quinque Moisis, id est Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri,
Deuteronomium; Iosue, Iudicum, Ruth, quatuor Regum, duo Paralipomenon, Esdrae
primus et secundus, qui dicitur Nehemias, Tobias, Iudith, Esther, Iob,
Psalterium Davidicum centum quinquaginta psalmorum, Parabolae, Ecclesiastes,
Canticum Canticorum, Sapientia, Ecclesiasticus, Isaias, Ieremias cum Baruch,
Ezechiel, Daniel, duodecim Prophetae minores, id est Osea, Ioel, Amos, Abdias,
Ionas, Michaeas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggaeus, Zacharias, Malachias; duo
Machabaeorum primus et secundus.
1503 784
Testamenti Novi: Quatuor Evangelia, secundum Matthaeum, Marcum, Lucam, loannem;
Actus Apostolorum a Luca Evangelista conscripti, quatuordecim epistolae Pauli
Apostoli, ad Romanos, duae ad Corinthios, ad Galatas, ad Ephesios, ad
Philippenses, ad Colossenses, duae ad Thessalonicenses, duae ad Timotheum, ad
Titum, ad Philemonem, ad Hebraeos; Petri Apostoli duae, Ioannis Apostoli tres,
Jacobi Apostoli una, Judae Apostoli una, et Apocalypsis Joannis Apostoli.
1504 784
Si quis autem libros ipsos integros cum omnibus suis partibus, prout in
Ecclesia catholica legi consueverunt et in veteri vulgata latina editione
habentur, pro sacris et canonicis non susceperit, et traditiones praedictas
sciens et prudens contempserit: anathema sit.
1505 784
Omnes itaque intelligant, quo ordine et via ipsa Synodus post iactum fidei
confessionis fundamentum sit progressura, et quibus potissimum testimoniis ac
praesidiis in confirmandis dogmatibus et instaurandis in Ecclesia moribus sit
usura.
1506 785
Insuper eadem sacrosancta Synodus considerans, non parum utilitatis accedere
posse Ecclesiae Dei, si ex omnibus latinis editionibus, quae circumferuntur
sacrorum librorum, quaenam pro authentica habenda sit, innotescat: statuit et
declarat, ut haec ipsa vetus et vulgata editio, quae longo tot saeculorum usu
in ipsa Ecclesia probata est, in publicis lectionibus, disputationibus
praedicationibus et expositionibus pro authentica habeatur et quod nemo illam
reicere quovis praetextu audeat vel praesumat (cf. DS 3825).
1507 786
Praeterea ad coercenda petulantia ingenia decernit, ut nemo, suae prudentiae
innixus, in rebus fidei et morum, ad aedificationem doctrinae christianae
pertinentium, sacram Scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum,
quem tenuit et tenet sancta mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et
interpretatione Scripturarum sanctarum, aut etiam contra unanimem consensum
Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari audeat, etiamsi hujusmodi
interpretationes nullo umquam tempore in lucem edendae forent...
1508 786
Sed et impressoribus modum in hac parte, ut par est, imponere volens...
statuit, ut posthac sacra Scriptura, potissimum vero haec ipsa vetus et Vulgata
editio quam emendatissime imprimatur, nullique liceat imprimere vel imprimi
facere quosvis libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in
futurum vendere aut etiam apud se retinere, nisi primum examinati probatique
fuerint ab Ordinario...
1.407 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio V, 17 juin 1546;
1.408 Decretum de peccato originali
1510 787
Ut fides nostra catholica, 'sine qua impossibile est placere Deo' (Hebr 11,6),
purgatis erroribus in sua sinceritate integra et illibata permaneat, et ne
populus christianus 'omni vento doctrinae circumferatur' (Eph 4, 14), cum
serpens ille antiquus, humani generis perpetuus hostis, inter plurima mala, quibus
Ecclesia Dei his nostris temporibus perturbatur, etiam de peccato originali
eiusque remedio non solum nova, sed etiam vetera dissidia excitaverit:
sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus... iam ad revocandos
errantes et nutantes confirmandos accedere volens, sacrarum Scripturarum et
sanctorum Patrum ac probatissimorum conciliorum testimonia et ipsius Ecclesiae
iudicium et consensum secuta, haec de ipso peccato originali statuit, fatetur
ac declarat:
1511 788
1. Si quis non confitetur, primum hominem Adam, cum mandatum Dei in paradiso
fuisset transgressus, statim sanctitatem et iustitiam, in qua constitutus
fuerat, amisisse incurrisseque per offensam praevaricationis huiusmodi iram et
indignationem Dei atque ideo mortem, quam antea illi comminatus fuerat Deus, et
cum morte captivitatem sub eius potestate, 'qui mortis' deinde 'habuit
imperium' (Hebr 2, 14), hoc est diaboli, 'totumque Adam per illam
praevaricationis offensam secundum corpus et animam in deterius commutatum
fuisse' (cf. DS 371): anathema sit.
1512 789
2. 'Si quis Adae praevaricationem sibi soli et non eius propagini asserit
nocuisse', acceptam a Deo sanctitatem et iustitiam, quam perdidit sibi soli et
non nobis etiam eum perdidisse; aut inquinatum illum per inoboedientiae peccatum
'mortem' et poenas 'corporis tantum in omne genus humanum transfudisse, non
autem et peccatum, quod mors est animae': an. s. 'cum contradicat Apostolo
dicenti: 'Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors et
ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (Rom 5, 12:
cf. DS 372).
1513 790
3. Si quis hoc Adae peccatum, quod origine unum est et propagatione, non
imitatione transfusum omnibus inest unicuique proprium, vel per humanae naturae
vires, vel per aliud remedium asserit tolli, quam per meritum unius mediatoris
Domini nostri Jesu Christi (cf DS 1340), qui nos Deo reconciliavit in sanguine
suo, "factus nobis justitia, sanctificatio et redemptio" (Cor1 1.30);
aut negat, ipsum Christi Jesu meritum per baptismi sacramentum, in forma
Ecclesiae rite collatum, tam adultis quam parvulis applicari: an. s. Quia
"non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos
fieri" (Act 4.12). Unde illa vox: "Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata
mundi" (cf Jo 1.29). Et illa: "Quicumque baptizati estis, Christum
induistis" (Gal 3.27).
1514 791
4. "Si quis parvulos recentes ab uteris matrum baptizandis negat",
etiam si fuerint a baptizatis parentibus orti, "aut dicit, in remissionem
quidem peccatorum eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis peccati,
quod regenerationis lavacro necesse sit expiari" ad vitam aeternam
consequendam, "unde fit consequens, ut in eis forma baptismatis in
remissionem peccatorum non vera, sed falsa intelligatur: an. s. Quoniam non
aliter intelligendum est id, quod dicit Apostolus: 'per unum hominem peccatum
intravit in mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors
pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (Rom 5.12), nisi quemadmodum ecclesia
catholica ubique diffusa semper intellexit. Propter hanc enim regulam fidei, ex
traditione Apostolorum, "etiam parvuli, qui nihil peccatorum in semetipsis
adhuc committere potuerunt, ideo in remissionem peccatorum veraciter
baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione
contraxerunt" (cf D.102). "Nisi enim quis
renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum
Dei" (Jo 3.5).
1515 792
5. Si quis per Iesu Christi Domini nostri gratiam, quae in baptismate
confertur, reatum originalis peccati remitti negat, aut etiam asserit non tolli
totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum
radi aut non imputari : an. s. In renatis enim nihil odit Deus, quia 'nihil est
damnationis iis, qui vere consepulti sunt cum Christo per baptisma in mortem'
(Rom 6, 4), qui 'non secundum carnem ambulant' (Rom 8,1), sed veterem hominem
exuentes et novum, qui secundum Deum 'creatus est, induentes' (cf: Eph 4,22ss;
Col 3,9s), innocentes, immaculati, puri, innoxii ac Deo dilecti filii effecti
sunt, 'heredes quidem Dei, coheredes autem Christi' (Rom 8,17), ita ut nihil
prorsus eos ab ingressu caeli remoretur. Manere autem in baptizatis
concupiscentiam vel fomitem, haec sancta Synodus fatetur et sentit; quae cum ad
agonem relicta sit, nocere non consentientibus et viriliter per Christi Iesu
gratiam repugnantibus non valet. Quin immo 'qui legitime certaverit,
coronabitur' (2 Tim 2,5). Hanc concupiscentiam, quam aliquando Apostolus
'peccatum' (cf. Rom 6,12ss; 7,7 14-20) appellat, sancta Synodus declarat,
Ecclesiam catholicam numquam intellexisse, peccatum appellari, quod vere et
proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est et ad peccatum
inclinat. Si quis autem contrarium senserit: an. s.
1516 792
6. Declarat tamen haec ipsa sancta Synodus, non esse suae intentionis,
comprehendere in hoc decreto, ubi de peccato originali agitur, beatam et
immaculatam Virginem Mariam Dei genitricem, sed observandas esse constitutiones
felicis recordationis Sixti Papae IV, sub poenis in eis constitutionibus
contentis, quas innovat (DS 1400, 1425s).
1.409 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio VI, 13 janvier 1547;
1.410 Decretum de iustificatione
1520 792a
Cum hoc tempore, non sine multarum animarum iactura et gravi ecclesiasticae
unitatis detrimento, erronea quaedam disseminata sit de iustificatione
doctrina: ad laudem et gloriam omnipotentis Dei, Ecclesiae tranquillitatem et
animarum salutem sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina synodus ...
exponere intendit omnibus Christifidelibus veram sanamque doctrinam ipsius
iustificationis, quam 'sol iustitiae' (Mal 4,2) Christus Iesus, 'fidei nostrae
auctor et consummator' (cf. Hebr 12,2), docuit, Apostoli tradiderunt et
catholica Ecclesia Spiritu Sancto suggerente, perpetuo retinuit; districtius
inhibendo, ne deinceps audeat quisquam aliter credere, praedicare aut docere,
quam praesenti decreto statuitur ac declaratur.
1521 793
Primum declarat sancta Synodus, ad iustificationis doctrinam probe et sincere
intelligendam oportere, ut unusquisque agnoscat et fateatur, quod, cum omnes
homines in praevaricatione Adae innocentiam perdidissent (Rom 5, 12; 1 Cor 15,
22; cf. DS 239), 'facti immundi' (Is 64, 6) et (ut Apostolus inquit) 'natura
filii irae' (Eph 2, 3), quemadmodum in decreto de peccato originali exposuit,
usque adeo 'servi erant peccati' (Rom 6, 20) et sub potestate diaboli ac
mortis, ut non modo gentes per vim naturae (can. 1), sed ne Iudaei quidem per
ipsam etiam litteram Legis Moysi inde liberari aut surgere possent, tametsi in
eis liberum arbitrium minime exstinctum (can. 5) esset, viribus licet attenuatum
et inclinatum (cf. DS 378).
1522 794
Cap.2. "De dispensatione et mysterio adventus Christi" -
Quo factum est, ut caelestis Pater, "Pater misericordiarum et Deus totius
consolationis" (Cor2 1.3), Christum Jesum (can. 1) Filium suum, et ante
Legem et Legis tempore multis sanctis Patribus declaratum ac promissum (cf Gen
49.10-18), cum venit beata illa "plenitudo temporis" (Eph 1.10; Gal
4.4), ad homines miserit, ut et Judaeos, qui sub Lege erant, redimeret, et
"gentes, quae non sectabantur justitiam, justitiam apprehenderent"
(Rom 9.30), atque omnes "adoptionem filiorum reciperent" (Gal 4.5).
Hunc, "proposuit Deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, pro
peccatis nostris" (Rom 3.25), "non solum autem pro nostris, sed etiam
pro totius mundi" (Jo1 2.2).
1523 795
Cap.3. "Qui per Christum justificantur" - Verum etsi ille "pro
omnibus mortuus est" (Cor2 5.15), non omnes tamen mortis ejus beneficium
recipiunt, sed ii dumtaxat, quibus meritum passionis ejus communicatur. Nam
sicut revera homines, nisi ex semine Adae propagati nascerentur, non
nascerentur injusti, cum ea propagatione per ipsum, dum concipiuntur, propriam
injustitiam contrahant: ita nisi in Christo renascerentur, numquam
justificarentur (can. 2 et 10), cum ea renascentia per meritum passionis ejus
gratia, qua justi fiunt, illis tribuatur. Pro hoc beneficio Apostolus gratias
nos semper agere hortatur Patri, "qui dignos nos fecit in partem sortis
sanctorum in lumine" (Col 1.12), et eripuit de potestate tenebrarum,
transtulitque in regnum Filii dilectionis suae, in quo habemus redemptionem et
remissionem peccatorum (Col 1.13s).
1524 796
Cap. 4. Quibus verbis iustificationis impii descriptio insinuatur, ut sit
translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adae, in statum
gratiae et 'adoptionis filiorum' (Rom 8,15) Dei, per secundum Adam Iesum
Christum Salvatorem nostrum; quae quidem translatio post Evangelium promulgatum
sine lavacro regenerationis (can. 5 de bapt.) aut eius voto fieri non potest,
sicut scriptum est: 'Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non
potest introire in regnum Dei' (Jo 3,5).
Cap. 5. "De necessitate praeparationis ad justificationem in adultis, et
unde sit"
1525 797
Declarat praeterea, ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per
Christum Jesum praeveniente gratia (can.3) sumendum esse, hoc est, ab ejus
vocatione, qua nullis eorum existentibus meritis vocantur, ut qui per peccata a
Deo aversi erant, per ejus excitantem atque adjuvantem gratiam ad convertendum
se ad suam ipsorum justificationem, eidem gratiae libere (can. 4 et 5)
assentiendo et cooperando, disponantur, ita ut, tangente Deo cor hominis per
Spiritus Sancti illuminationem, neque homo ipse nihil omnino agat,
inspirationem illam recipiens, quippe qui illam et abicere potest, neque tamen
sine gratia Dei movere se ad justitiam coram illo libera sua voluntate possit
(can.3). Unde in sacris Litteris cum dicitur: "Convertimini ad me, et ego
convertar ad vos" (Zach 1.3), libertatis nostrae admonemur; cum
respondemus: "Converte nos, Domine, ad te, et convertemur" (Lam
5.21), Dei nos gratiam praeveniri confitemur.
1526 798
Disponuntur autem ad ipsam iustitiam (can. 7 et 9), dum excitati divina gratia
et adiuti, fidem 'ex auditu' (cf. Rom 10, 17) concipientes, libere moventur in
Deum, credentes, vera esse, quae divinitus revelata et promissa sunt (can.
12-14), atque illud in primis, a Deo iustificari impium per gratiam eius, 'per
redemptionem, quae est in Christo Iesu' (Rom 3,24), et dum, peccatores se esse
intelligentes, a divinae iustitiae timore, quo utiliter concutiuntur (can. 8),
ad considerandam Dei misericordiam se convertendo, in spem eriguntur, fidentes,
Deum sibi propter Christum propitium fore, illumque tamquam omnis iustitiae
fontem diligere incipiunt ac propterea moventur adversus peccata per odium
aliquod et detestationem (can. 9), hoc est, per eam paenitentiam, quam ante
baptismum agi oportet (cf. Act 2, 38); denique dum proponunt suscipere
baptismum, inchoare novam vitam et servare divina mandata.
1527 798
De hac dispositione scriptum est: 'Accedentem ad Deum oportet credere, quia est
et quod inquirentibus se remunerator sit' (Hebr 11, 6), et 'Confide, fili,
remittuntur tibi peccata tua' (Mt 9, 2; Mc 2, 5), et: 'Timor Domini expellit
peccatum' (Eccli 1, 27), et: 'Paenitentiam agite, et baptizetur unusquisque
vestrum in nomine Iesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum, et
accipietis donum Spiritus Sancti' (Act 2, 38), et: 'Euntes ergo docete omnes
gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, docentes eos
servare quaecumque mandavi vobis' (Mt 28, 19 ), denique: 'Praeparate corda
vestra Domino' (I Rg 7, 3).
1528 799
Cap.7. "Quid sit justificatio impii, et quae ejus causae". - Hanc
dispositionem seu praeparationem justificatio ipsa consequitur, quae non est
sola peccatorum remissio (can. 11), sed et sanctificatio et renovatio
interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum, unde homo
ex injusto fit justus et ex inimico amicus, ut sit "heres secundum spem
vitae aeternae" (Tit 3.7).
1529 799
Hujus justificationis causae sunt: finalis quidem gloria Dei et Christi ac vita
aeterna; efficiens vero misericors Deus, qui gratuito abluit et sanctificat
(Cor1 6.11) signans et ungens Spiritu promissionis Sancto, qui est pignus
hereditatis nostrae (cf Eph 1.13s); meritoria autem dilectissimus Unigenitus
suus, Dominus noster Jesus Cristus, qui "cum essemus inimici" (cf Rom
5.10), "propter nimiam caritatem, qua dilexit nos" (Eph 2.4), sua
sanctissima passione in ligno crucis nobis justificationem meruit (can. 10), et
pro nobis Deo Patri satisfecit; instrumentalis item sacramentum baptismi, quod
est "sacramentum fidei", sine qua nulli unquam contigit justificatio.
demum unica formalis causa est "Justitia Dei, non qua ipse justus est, sed
qua nos justos facit" (can. 10 et 11), qua videlicet ab eo donati
renovamur spiritu mentis nostrae, et non modo reputamur, sed vere justi
nominamur et sumus, justitiam in nobis recipientes unusquisque suam, secundum
mensuram, quam "Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult" (Cor1
12.11), et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem.
1530 800
Quamquam enim nemo possit esse justus, nisi cui merita passionis Domini nostri
Jesu Christi communicantur, id tamen in hac impii justificatione fit, dum
ejusdem sanctissimae passionis merito per Spiritum Sanctum caritas Dei
diffunditur in cordibus (cf Rom 5.5) eorum, qui justificantur, atque ipsis
inhaeret (can. 11). Unde in ipsa justificatione cum remissione peccatorum haec
omnia simul infusa accipit homo per Jesum Christum, cui inseritur: fidem, spem
et caritatem.
1531 800
Nam fides, nisi ad eam spes accedat et caritas, neque unit perfecte cum
Christo, neque corporis ejus vivum membrum efficit. Qua ratione verissime
dicitur, "fidem sine operibus mortuam" (cf Jac 2.17ss) et otiosam
esse (can. 19), et "in Christo Jesu neque circumcisionem aliquid valere,
neque praeputium,sed fidem quae per caritatem operatur" (Gal 5.6; 6.15).
Hanc fidem ante baptismi sacramentum ex Apostolorum traditione catechumeni ab
Ecclesia petunt, cum petunt "fidem vitam aeternam praestantem", quam
sine spe et caritate fides praestare non potest. unde et statim verbum Christi
audiunt: "si vis ad vitam igredi, serva mandata" (Mt 19.17; can.
18-20). Itaque veram et christianma justitiam accipientes, eam ceu primam
stolam (cf Lc 15.22) pro illa, quam Adam sua inobedientia sibi et nobis
perdidit, per Christum Jesum illis donatam, candidam et immaculatam jubentur
statim renati conservare, ut eam perferant ante tribunal Domini nostri Jesu
Christi et habeant vitam aeternam.
1532 801
Cum vero Apostolus dicit, justificari hominem " per fidem " (can.9),
et " gratis " (Rom 3.22,24), ea verba in eo sensu intelligenda sunt,
quem perpetuus Ecclesiae catholicae consensus tenuit et expressit, ut scilicet
per fidem ideo justificari dicamur, quia " fides est humanae salutis
initium " Rituale Romanum, Ordo Bapt. n.1 fundamentum et radix omnis
justificationis, " sine qua impossibile est placere Deo " (Heb 11.6)
et ad filiorum ejus consirtium pervenire; gratis autem justificari ideo
dicamur, quia nihil eorum, quae justificationem praecedunt, sive fides, sive
opera, ipsam justificationis gratiam promeretur; " si enim gratia est, jam
non ex operibus; alioquin (ut idem Apostolus inquit) gratia jam non est gratia "
(Rom 11.6).
1533 802
Cap 9. Quamvis autem necessarium sit credere, neque remitti, neque remissa
umquam fuisse peccata, nisi gratis divina misericordia propter Christum: nemini
tamen fiduciam et certitudinem remissionis peccatorum suorum iactanti et in ea
sola quiescenti peccata dimitti vel dimissa esse dicendum est, cum apud
haereticos et schismaticos possit esse, immo nostra tempestate sit et magna
contra Ecclesiam catholicam contentione praedicetur vana haec et ab omni
pietate remota fiducia (can. 12).
1534 802
Sed neque illud asserendum est, oportere eos, qui vere iustificati sunt absque
ulla omnino dubitatione apud semetipsos statuere, se esse iustificatos,
neminemque a peccatis absolvi ac iustificari, nisi eum, qui certo credat, se
absolutum et iustificatum esse, atque hac sola fide absolutionem et
iustificationem perfici (can. 14), quasi qui hoc non credit, de Dei promissis
deque mortis et resurrectionis Christi efficacia dubitet. Nam sicut nemo pius
de Dei misericordia, de Christi merito deque sacramentorum virtute et efficacia
dubitare debet: sic quilibet, dum seipsum suamque propriam infirmitatem et
indispositionem respicit, de sua gratia formidare et timere potest (can. 13),
cum nullus scire valeat certitudine fidei, cui non potest subesse falsum, se
gratiam Dei esse consecutum.
1535 803
Cap 10.
Sic ergo iustificati et 'amici Dei' ac 'domestici' (Io 15, 15; Eph 2, 19 )
facti, 'euntes de virtute in virtutem' (Ps 83, 8), 'renovantur (ut Apostolus
inquit) de die in diem' (2 Cor 4, 16), hoc est, 'mortificando membra carnis'
(Col 3, 5) suae et exhibendo ea arma iustitiae (Rom 6, 13 19) in
sanctificationem per observationem mandatorum Dei et Ecclesiae: in ipsa
iustitia per Christi gratiam accepta, 'cooperante fide bonis operibus' (cf. Iac
2, 22), crescunt atque magis iustificantur (can. 24 et 32), sicut scriptum est:
'Qui iustus est, iustificetur adhuc' (Apc 22, 11), et iterum: 'Ne verearis
usque ad mortem iustificari' (Eccli 18,22), et rursus: 'videtis, quoniam ex
operibus iustificatur homo et non ex fide tantum' (Iac 2, 24). Hoc vero iustitiae incrementum petit sancta Ecclesia, cum orat: 'Da
nobis, Domine, fidei, spei et caritatis augmentum' (Dom. 13 post Pent., or.).
1536 804
Cap. 11. Nemo autem, quantumvis iustificatus, liberum se esse ab observatione
mandatorum (can. 20) putare debet; nemo temeraria illa et a Patribus sub
anathemate prohibita voce uti, Dei praecepta homini iustificato ad observandum
esse impossibilia (can. 18 et 22; cf. DS 397). 'Nam Deus impossibilia non
iubet, sed iubendo monet, et facere quod possis, et petere quod non possis', et
adiuvat ut possis; 'cuius mandata gravia non sunt' (I Jo 5, 3), cuius 'iugum
suave est et onus leve' (cf. Mt 11, 30). Qui enim sunt filii Dei, Christum
diligunt: qui autem diligunt eum, (ut ipsemet testatur) servant sermones eius
(Jo 14, 23), quod utique cum divino auxilio praestare possunt.
1537 804
- Licet enim in hac mortali vita quantumvis sancti et iusti in levia saltem et
quotidiana, quae etiam venialia (can. 23) dicuntur, peccata quandoque cadant,
non propterea desinunt esse iusti. Nam iustorum illa
vox est et humilis et verax: 'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6, 12: cf DS
229s). Quo fit, ut iusti ipsi eo magis se obligatos ad ambulandum in via
iustitiae sentire debeant, quo 'liberati iam a peccato, servi autem facti Deo'
(cf. Rom 6, 22), 'sobrie et iuste et pie viventes' (Tit 2, 12), proficere
possunt per Christum Iesum, per quem accessum habuerunt in gratiam istam (Rom
5, 2). Deus namque sua gratia semel iustificatos 'non
deserit, nisi ab eis prius deseratur'.
1538 804
Itaque nemo sibi in sola fide (can. 9 19 20) blandiri debet, putans fide sola
se heredem esse constitutum hereditatemque consecuturum, etiamsi Christo non
compatiatur, ut et glorificetur (cf. Rom 8, 17). Nam et Christus ipse (ut
inquit Apostolus), 'cum esset Filius Dei, didicit ex his, quae passus est,
oboedientiam, et consummatus factus est omnibus obtemperantibus sibi causa
salutis aeternae' (Hebr 5, 8 s). Propterea Apostolus ipse monet iustificatos
dicens: 'Nescitis, quod ii, qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed
unus accipit bravium? Sic currite, ut comprehendatis. Ego igitur sic curro, non
quasi in incertum, sic pugno, non quasi aerem verberans, sed castigo corpus
meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus
efficiar' (1 Cor 9, 24 ss). Item princeps Apostolorum Petrus: 'Satagite, ut per
bona opera certam vestram vocationem et electionem faciatis; haec enim
facientes non peccabitis aliquando' (2 Petr 1, 10).
1539 804
- Unde constat, eos orthodoxae religionis doctrinae adversari, qui dicunt,
iustum in omni bono opere saltem venialiter peccare (can. 25; cf: DS 1481s),
aut (quod intolerabilius est) poenas aeternas mereri; atque etiam eos, qui
statuunt, in omnibus operibus iustos peccare, si in illis, suam ipsorum
socordiam excitando et sese ad currendum in stadio cohortando, cum hoc, ut in
primis glorificetur Deus, mercedem quoque intuentur aeternam (can. 26 31), cum
scriptum sit: 'Inclinavi cor meum ad faciendas iustificationes tuas propter
retributionem' (Ps 118, 112), et de Moyse dicat Apostolus, quod 'aspiciebat in
remuneratione(m)' (Hebr 11, 26).
1540 805
Nemo quoque, quamdiu in hac mortalitate vivitur, de arcano divinae
praedestinationis mysterio usque adeo praesumere debet, ut certo statuat, se
omnino esse in numero praedestinatorum (can. 15), quasi verum esset, quod
iustificatus aut amplius peccare non possit (can. 23), aut, si peccaverit,
certam sibi resipiscentiam promittere debeat. Nam, nisi ex speciali
revelatione, sciri non potest, quos Deus sibi elegerit (can. 16 ).
1541 806
Similiter de perseverantiae munere (can. 16), de quo scriptum est: 'Qui
perseveraverit usque in finem, hic salvus erit' (Mt 10, 22; 24, 13 ) (quod
quidem aliunde haberi non potest, nisi ab eo, qui 'potens est eum, qui stat,
statuere' (cf Rom 14, 4), ut perseveranter stet, et eum, qui cadit,
restituere), nemo sibi certi aliquid absoluta certitudine polliceatur, tametsi
in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere omnes debent. Deus enim,
nisi ipsi illius gratiae defuerint, sicut coepit opus bonum, ita perficiet,
operans velle et perficere (Phil 2, 13; can. 22 ). Verumtamen qui se existimant
stare, videant, ne cadant (I Cor 10, 12), et cum timore ac tremore salutem suam
operentur (Phil 2, 12), in laboribus, in vigiliis, in eleemosynis, in
orationibus et oblationibus, in ieiuniis et castitate (cf. 2 Cor 6, 3ss).
Formidare enim debent, scientes, quod in spem (cf. I Petr 1, 3) gloriae et
nondum in gloriam renati sunt, de pugna, quae superest cum carne, cum mundo, cum
diabolo, in qua victores esse non possunt, nisi cum Dei gratia Apostolo
obtemperent dicenti: 'Debitores sumus non carni, ut secundum carnem vivamus. Si
enim secundum carnem vixeritis, moriemini. Si autem spiritu facta carnis
mortificaveritis, vivetis' (Rom 8, 12 s).
1542 1542
Qui vero ab accepta iustificationis gratia per peccatum exciderunt, rursus
iustificari poterunt (can. 29), cum excitante Deo per paenitentiae sacramentum
merito Christi amissam gratiam recuperare procuraverint. Hic enim iustificationis
modus est lapsi reparatio, quam 'secundam post naufragium deperditae gratiae
tabulam' sancti Patres apte nuncuparunt. Etenim pro iis, qui post baptismum in
peccata labuntur, Christus Iesus sacramentum instituit paenitentiae, cum dixit:
'Accipite Spiritum Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et
quorum retinueritis, retenta sunt' (Io 20, 22 23).
1543 1543
- Unde docendum est, christiani hominis paenitentiam post lapsum multo aliam
esse a baptismati, eaque contineri non modo cessationem a peccatis, et eorum
detestationem, aut 'cor contritum et humiliatum' (Ps 50, 19), verum etiam et
eorundem sacramentalem confessionem, saltem in voto et suo tempore faciendam,
et sacerdotalem absolutionem, itemque satisfactionem per ieiunium, eleemosynas,
orationes et alia pia spiritualis vitae exercitia, non quidem pro poena
aeterna, quae vel sacramento vel sacramenti voto una cum culpa remittitur sed
pro poena temporali (can. 30), quae (ut sacrae Litterae docent) non tota
semper, ut in baptismo fit, dimittitur illis, qui gratiae Dei, quam acceperunt,
ingrati Spiritum Sanctum contristaverunt (cf. Eph 4, 30) et templum Dei violare
(cf. 1 Cor 3,17) non sunt veriti. De qua paenitentia scriptum est: 'Memor esto,
unde excideris, age paenitentiam, et prima opera fac' (Apc 2, 5), et iterum:
'Quae secundum Deum tristitia est, paenitentiam in salutem stabilem operatur'
(2 Cor 7, 10), et rursus: 'Paenitentiam agite' (Mt 3,2; 4,17), et: 'Facite
fructus dignos paenitentiae' (Mt 3, 8).
15. 'Quolibet mortali peccato amitti gratiam, sed non fidem'
1544 808
Adversus etiam hominum quorumdam callida ingenia, qui 'per dulces sermones et
benedictiones seducunt corda innocentium' (Rom 16, 18), asserendum est, non
modo infidelitate (can. 27), per quam et ipsa fides amittitur, sed etiam
quocumque alio mortali peccato, quamvis non amittatur fides (can. 28), acceptam
iustificationis gratiam amitti: divinae legis doctrinam defendendo, quae a
regno Dei non solum infideles excludit, sed et fideles quoque 'fornicarios,
adulteros, molles, masculorum concubitores, fures, avaros, ebriosos, maledicos,
rapaces' (cf. 1 Cor 6,9s), ceterosque omnes, qui letalia committunt peccata, a
quibus cum divinae gratiae adiumento abstinere possunt et pro quibus a Christi
gratia separantur (can. 27).
16. 'De fructu iustificationis, hoc est, de merito bonorum operum, deque ipsius
meriti ratione'
1545 809
Hac igitur ratione iustificatis hominibus, sive acceptam gratiam perpetuo
conservaverint, sive amissam recuperaverint, proponenda sunt Apostoli verba:
Abundate in omni opere bono, 'scientes, quod labor vester non est inanis in
Domino' (1 Cor 15, 58); 'non enim iniustus est Deus, ut obliviscatur operis
vestri et dilectionis, quam ostenditis in nomine ipsius' (Hebr 6, 10), et:
'Nolite amittere confidentiam vestram, quae magnam habet remunerationem' (Hebr
10, 35). Atque ideo bene operantibus 'usque in finem' (Mt 10, 22) et in Deo
sperantibus proponenda est vita aeterna, et tamquam gratia filiis Dei per
Christum Iesum misericorditer promissa, et 'tamquam merces' ex ipsius Dei
promissione bonis ipsorum operibus et meritis fideliter reddenda (can. 26 et
32). Haec est enim illa corona iustitiae, quam post suum certamen et cursum
repositam sibi esse aiebat Apostolus, a iusto iudice sibi reddendam, non solum
autem sibi, sed et omnibus qui diligunt adventum eius (2 Tim 4, 7s).
1546 809
Cum enim ille ipse Christus Iesus tamquam 'caput in membra' (Eph 4, 15 ) et
tamquam 'vitis in palmites' (Jo 15, 5) in ipsos iustificatos iugiter virtutem
influat, quae virtus bona eorum opera semper antecedit, comitatur et
subsequitur, et sine qua nullo pacto Deo grata et meritoria esse possent (can.
2): nihil ipsis iustificatis amplius deesse credendum est, quominus plene illis
quidem operibus, quae in Deo sunt facta, divinae legi pro huius vitae statu
satisfecisse, et vitam aeternam suo etiam tempore (si tamen in gratia
decesserint (Apc 14, 13)) consequendam vere promeruisse censeantur (can. 32),
cum Christus Salvator noster dicat: Si quis biberit ex aqua, quam ego dabo ei,
non sitiet in aeternum, sed fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam
(Jo 4, 14).
1547 809
Ita neque propria nostra iustitia tamquam ex nobis propria statuitur, neque
ignoratur aut repudiatur iustitia Dei (Rom 10, 3); quae enim iustitia nostra
dicitur, quia per eam nobis inhaerentem iustificamur (can. 10 et 11), illa
eadem Dei est, quia a Deo nobis infunditur per Christi meritum.
1548 810
Neque vero illud omittendum est, quod, licet bonis operibus in sacris Litteris
usque adeo tribuatur, ut etiam qui uni ex minimis suis potum aquae frigidae
dederit, promittat Christus, eum non esse sua mercede cariturum (Mt 10,42), et
Aposto)us testetur, id quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis
nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operari in nobis (2
Cor 4,17): absit tamen, ut christianus homo in se ipso vel confidat vel
glorietur et non in Domino (cf. 1 Cor 1,31; 2 Cor 10,17), cuius tanta est erga
omnes homines bonitas, ut eorum velit esse merita (can. 32 ), quae sunt ipsius
dona (DS 248).
1549 810
Et quia 'in multis offendimus omnes' (Iac 3, 2; can. 23 ), unusquisque sicut
misericordiam et bonitatem, ita severitatem et iudicium ante oculos habere
debet, neque se ipsum aliquis, etiam si nihil sibi conscius fuerit, iudicare,
quoniam omnis hominum vita non humano iudicio examinanda et iudicanda est, sed
Dei, qui 'illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium,
et tunc laus erit unicuique a Deo' (l Cor 4, 4s), qui, ut scriptum est, reddet
unicuique secundum opera sua (Rom 2, 6).
1550 810
Post hanc catholicam de iustificatione doctrinam (can. 33), quam nisi quisque
fideliter firmiterque receperit, iustificari non poterit, placuit sanctae
Synodo hos canones subiungere, ut omnes sciant, non solum quid tenere et sequi,
sed etiam quid vitare et fugere debeant.
1.411 Canones de iustificatione
1551 811
Can. 1. Si quis dixerit, hominem suis operibus, quae vel per humanae naturae
vires, vel per Legis doctrinam fiant, absque divina per Christum Jesum gratia
posse iustificari coram Deo: anathema sit (cf. DS 1521).
1552 812
Can. 2. Si quis dixerit, ad hoc solum divinam gratiam per Christum Jesum dari,
ut facilius homo iuste vivere ac vitam aeternam promereri possit, quasi per
liberum arbitrium sine gratia utrumque, sed aegre tamen et difficulter possit:
an. s. (cf: DS 1524s).
1553 813
Can. 3. Si quis dixerit, sine praeveniente Spiritus Sancti inspiratione atque
eius adiutorio hominem credere, sperare et diligere aut paenitere posse, sicut
oportet, ut ei iustificationis gratia conferatur: an. s. (DS 1525).
1554 814
Can. 4. Si quis dixerit, liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum
nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam
iustificationis gratiam se disponat ac praeparet, neque posse dissentire, si
velit, sed velut inanime quoddam nihil omnino agere mereque passive se habere:
an. s. (cf. DS 1525).
1555 815
Can. 5. Si quis liberum hominis arbitrium post Adae peccatum amissum et
exstinctum esse dixerit, aut rem esse de solo titulo, immo titulum sine re,
figmentum denique a satana invectum in Ecclesiam: an. s. DS 1521 1525 1486).
1556 816
Can. 6. Si quis dixerit, non esse in potestate hominis vias suas malas facere,
sed mala opera ita ut bona Deum operari, non permissive solum, sed etiam
proprie et per se, adeo ut sit proprium eius opus non minus proditio Judae quam
vocatio Pauli: an. s.
1557 817
Can. 7. Si quis dixerit, opera omnia, quae ante iustificationem fiunt,
quacumque ratione facta sint, vere esse peccata vel odium Dei mereri, aut
quanto vehementius quis nititur se disponere ad gratiam, tanto eum gravius
peccare: an. s. (cf. DS 1526).
1558 818
Can. 8. Si quis dixerit, gehennae metum, per quem ad misericordiam Dei de
peccatis dolendo confugimus vel a peccando abstinemus, peccatum esse aut
peccatores peiores facere: an. s. (cf. DS 1526 1456).
1559 819
Can. 9. Si quis dixerit, sola fide impium iustificari, ita ut intelligat, nihil
aliud requiri, quo ad iustificationis gratiam consequendam cooperetur, et nulla
ex parte necesse esse, eum suae voluntatis motu praeparari atque disponi: an.
s. (cf. DS 1532 1538 1465 1460 s).
1560 820
Can. 10. Si quis dixerit, homines sine Christi justitia, per quam nobis meruit,
justificari, aut per eam ipsam formaliter justos esse: an. s.
1561 821
Can. 11. Si quis dixerit, homines iustificari vel sola imputatione iustitiae
Christi, vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia et caritate, quae in
cordibus eorum per Spiritum Sanctum diffundatur atque illis inhaereat, aut
etiam gratiam, qua iustificamur, esse tantum favorem Dei: an. s. (cf. DS 1528ss
1545s).
1562 822
Can. 12. Si quis dixerit, fidem iustificantem nihil aliud esse quam fiduciam
divinae misericordiae peccata remittentis propter Christum, vel eam fiduciam
solam esse, qua iustificamur: an. s. (cf. DS 1533s).
1563 823
Can. 13. Si quis dixerit, omni homini ad remissionem peccatorum assequendam
necessarium esse, ut credat certo et absque ulla haesitatione propriae
infirmitatis et indispositionis, peccata sibi esse remissa: an. s. (cf. DS
1533s 1460ss ).
1564 824
Can. 14. Si quis dixerit, hominem a peccatis absolvi ac iustificari ex eo, quod
se absolvi ac iustificari certo credat, aut neminem vere esse iustificatum,
nisi qui credit se esse iustificatum, et hac sola fide absolutionem et
iustificationem perfici an. s. (cf. DS 1533s 1460ss).
1565 825
Can. 15. Si quis dixerit, hominem renatum et iustificatum teneri ex fide ad
credendum, se certo esse in numero praedestinatorum: an. s. (cf. DS 1540 ).
1566 826
Can. 16. Si quis magnum illud usque in finem perseverantiae donum se certo
habiturum absoluta et infallibili certitudine dixerit, nisi hoc ex speciali
revelatione didicerit: an. s. (cf. DS 1540s).
1567 827
Can. 17. Si quis iustificationis gratiam non nisi praedestinatis ad vitam
contingere dixerit, reliquos vero omnes, qui vocantur, vocari quidem, sed
gratiam non accipere, utpote divina potestate praedestinatos ad malum: an. s.
1568 828
Can. 18. Si quis dixerit, Dei praecepta homini etiam iustificato et sub gratia
constituto esse ad observandum impossibilia: an. s. (cf. DS 1536 ).
1569 829
Can 19. Si quis dixerit, nihil praeceptum esse in Evangelio praeter fidem,
cetera esse indifferentia, neque praecepta, neque prohibita, sed libera, aut
decem praecepta nihil pertinere ad Christianos: an. s. (cf. DS 1536s).
1570 830
Can. 20. Si quis hominem iustificatum et quantumlibet perfectum dixerit non
teneri ad observantiam mandatorum Dei et Ecclesiae, sed tantunt ad credendum,
quasi vero Evangelium sit nuda et absoluta promissio vitae aeternae, sine
condicione observationis mandatorum: an. s. (cf. DS 1536s).
1571 831
Can. 21. Si quis dixerit, Christum Iesum a Deo hominibus datum fuisse ut
redemptorem, cui fidant, non etiam ut legislatorem, cui obediant: an. s.
1572 832
Can. 22. Si quis dixerit, iustificatum vel sine speciali auxilio Dei in accepta
iustitia perseverare posse, vel cum eo non posse: an. s. (cf. DS 1541).
1573 833
Can. 23. Si quis hominem semel iustificatum dixerit amplius peccare non posse,
neque gratiam amittere, atque ideo eum, qui labitur et peccat, numquam vere
fuisse iustificatum; aut contra, posse in tota vita peccata omnia etiam
venialia vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemadmodum de beata Virgine
tenet Ecclesia: an. s. (cf. DS 1537 1549).
1574 834
Can. 24. Si quis dixerit, iustitiam acceptam non conservari atque etiam non
augeri coram Deo per bona opera, sed opera ipsa fructus solummodo et signa esse
iustificationis adeptae non etiam ipsius augendae causam: an. s. (cf. DS 1535).
1575 835
Can. 25. Si quis in quolibet bono opere iustum saltem venialiter peccare
dixerit, aut (quod intolerabilius est) mortaliter, atque ideo poenas aeternas
mereri, tantumque ob id non damnari, quia Deus ea opera non imputet ad
damnationem: an. s. (Cf. DS 1539 1481s).
1576 836
Can. 26. Si quis dixerit, justos non debere pro bonis operibus, quae in Deo
fuerint facta, exspectare et sperare aeternam retributionem a Deo per ejus
misericordiam et Jesu Christi meritum, si bene agendo et divina mandata
custodiendo usque in finem perseveraverint: an. s.
1577 837
Can. 27. Si quis dixerit, nullum esse mortale peccatum nisi infidelitatis, aut
nullo alio quantumvis gravi et enormi praeterquam infidelitatis peccato semel
acceptam gratiam amitti: an. s. (cf. DS 1544).
1578 838
Can. 28. Si quis dixerit, amissa per peccatum gratia simul et fidem semper
amitti, aut fidem, quae remanet, non esse veram fidem, licet non sit viva, aut
eum, qui fidem sine caritate habet, non esse Christianum: an. s. (cf. DS 1544).
1579 839
Can. 29. Si quis dixerit, eum, qui post baptismum lapsus est, non posse per Dei
gratiam resurgere; aut posse quidem, sed sola fide, amissam iustitiam
recuperare sine sacramento paenitentiae, prout sancta Romana et universalis
Ecclesia, a Christo Domino et eius Apostolis edocta, hucusque professa est,
servavit et docuit: an. s. (cf. DS 1542s).
1580 840
Can. 30. Si quis post acceptam iustificationis gratiam cuilibet peccatori
paenitenti ita culpam remitti et reatum aeternae poenae deleri dixerit, ut
nullus remaneat reatus poenae temporalis, exsolvendae vel in hoc saeculo vel in
futuro in purgatorio, antequam ad regna caelorum aditus patere possit: an. s.
(cf. DS 1543).
1581 841
Can. 31 Si quis dixerit, iustificatum peccare, dum intuitu aeternae mercedis
bene operatur: an. s. (cf. DS 1539).
1582 842
Can. 32. Si quis dixerit, hominis justificati bona opera ita esse dona Dei, ut
non sint etiam bona ipsius justificati merita, aut ipsum justificatum bonis
operibus, quae ab eo per Dei gratiam et Jesu Christi meritum (cujus vivum
membrum est) fiunt, non vere mereri augmentum gratiae, vitam aeternam et ipsius
vitae aeternae (si tamen in gratia decesserit) consecutionem, atque etiam
gloriae augmentum: an. s.
1583 843
Can. 33. Si quis dixerit, per hanc doctrinam catholicam de iustificatione, a
sancta Synodo hoc praesenti decreto expressam, aliqua ex parte gloriae Dei vel
meritis Iesu Christi Domini nostri derogari, et non potius veritatem fidei
nostrae, Dei denique ac Christi Iesu gloriam illustrari: an. s.
1.412 Concile de Trente (XIXeme oecuménique), Session VII, 3 mars
1.413 C1547,
1.414 Décret De Sacramentis
1600 843a
Ad consummationem salutaris de justificatione doctrinae, quae in praecedenti
proxima sessione uno omnium patrum consensu promulgata fuit, consentaneum visum
est, de sanctissimis Ecclesiae sacramentis agere, per quae omnis vera justitia
vel incipit, vel coepta augetur, vel amissa reparatur. Propterea sacrosancta
oecumenica et generalis Tridentina Synodus... ad errores eliminandos, et
extirpandas haereses, quae circa ipsa sanctissima sacramenta hac nostra
tempestate, tum de damnatis olim a Patribus nostris haeresibus suscitatae,tum
etiam de novo adinventae sunt, quae cathiolicae Ecclesiae puritati et animarum
saluti magnopere officiunt: sanctarum Scrioturarum doctrinae, apostolicis
traditionibus atque aliorum conciliorum et Patrum consensui inhaerendo, hos
praesentes canones statuendos et decernendos censuit, reliquuos, qui supersunt
ad coepti operis perfectionem, deinceps (divino Spiritu adjuvante) editura.
1601 844
Can. 1. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non fuisse omnia a Jesu Christo
Domino nostro instituta, aut esse plura vel pauciora, quam septem, videlicet
baptismum, confirmationem, Eucharistiam, paenitentiam, extremam unctionem,
ordinem et matrimonium, aut etiam aliquod horum septem non esse vere et proprie
sacramentum: anathema sit.
1602 845
Can. 2. Si quis dixerit, ea ipsa novae Legis sacramenta a sacramentis antiquae
Legis non differre, nisi quia caeremoniae sunt aliae et alii ritus externi: an.
s.
1603 846
Can. 3. Si quis dixerit, haec septem sacramenta ita esse inter se paria, ut
nulla ratione aliud sit alio dignius: an. s.
1604 847
Can. 4. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non esse ad salutem necessaria,
sed superflua, et sine eis aut eorum voto per solam fidem homines a Deo gratiam
iustificationis adipisci, licet omnia singulis necessaria non sint: an. s.
1605 848
Can. 5. Si quis dixerit, haec sacramenta propter solam fidem nutriendam
instituta fuisse: an. s.
1606 849
Can. 6. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non continere gratiam, quam
significant, aut gratiam ipsam non ponentibus obicem non conferre (cf. DS
1451), quasi signa tantum externa sint acceptae per fidem gratiae vel
iustitiae, et notae quaedam christianae professionis, quibus apud homines
discernuntur fideles ab infidelibus: an. s.
1607 850
Can. 7. Si quis dixerit, non dari gratiam per huiusmodi sacramenta semper et
omnibus, quantum est ex parte Dei, etiamsi rite ea suscipiant, sed aliquando et
aliquibus: an. s.
1608 851
Can. 8. Si quis dixerit, per ipsa novae Legis sacramenta ex opere operato non
conferri gratiam, sed solam fidem divinae promissionis ad gratiam consequendam
sufficere: an. s.
1609 852
Can. 9. Si quis dixerit, in tribus sacramentis, baptismo scilicet, confirmatione
et ordine, non imprimi characterem in anima, hoc est signum quoddam spirituale
et indelebile, unde ea iterari non possunt: an. s.
1610 853
Can. 10. Si quis dixerit, Christianos omnes in verbo et omnibus sacramentis
administrandis habere potestatem: an. s.
1611 854
Can. 11. Si quis dixerit, in ministris, dum sacramenta conficiunt et conferunt,
non requiri intentionem, saltem faciendi quod facit Ecclesia: an. s. (cf. DS
1262).
1612 855
Can. 12. Si quis dixerit, ministrum in peccato mortali exsistentem, modo omnia
essentialia, quae ad sacramentum conficiendum aut conferendum pertinent,
servaverit, non conficere aut conferre sacramentum : an. s. (cf: DS 1154).
1613 856
Can. 13. Si quis dixerit, receptos et approbatos Ecclesiae catholicae ritus in sollemni
sacramentorum administratione adhiberi consuetos aut contemni, aut sine peccato
a ministris pro libito omitti, aut in novos alios per quemcumque ecclesiarurn
pastorem mutari posse: an. s.
1.415 Canones De sacramento baptismi
1614 857
Can. 1. Si quis dixerit, baptismum Ioannis habuisse eandem vim cum baptismo
Christi: an. s.
1615 858
Can. 2. Si quis dixerit, aquam veram et naturalem non esse de necessitate
baptismi, atque ideo verba illa Domini nostri Iesu Christi: 'Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et Spiritu Sancto' (Jo 3, 5) ad metaphoram aliquam detorserit:
an. s.
1616 859
Can 3 Si quis dixerit, in Ecclesia Romana (quae omnium ecclesiarum mAter est et
magistra) non esse veram de baptismi sacramento doctrinam : an. s.3
1617 860
Can 4. Si quis dixerit, baptismum, qui etiam datur ab
haereticis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, cum intentione
faciendi quod facit Ecclesia, non esse verum baptismum: an. s.
1618 861
Can. 5. Si quis dixerit, baptismum liberum esse, hoc est non necessarium ad
salutem : an. s. (cf. DS 1524)
1619 862
Can 6. Si quis dixerit, baptizatum non posse, etiamsi velit, gratiam amittere,
quantumcumque peccet, nisi nolit credere: an. s. (cf: DS 1544).
1620 863
Can. 7. Si quis dixerit, baptizatos per baptismum ipsum solius tantum fidei
debitores fieri, non autem universae legis Christi servandae: an. s.
1621 864
Can. 8. Si quis dixerit, baptizatos liberos esse ab omnibus sanctae Ecclesiae
praeceptis, quae vel scripta vel tradita sunt, ita ut ea observare non
teneantur, nisi se sua sponte illis summittere voluerint: an. s.
1622 865
Can. 9. Si quis dixerit, ita revocandos esse homines ad baptismi suscepti
memoriam, ut vota omnia, quae post baptismum fiunt, vi promissionis in baptismo
ipso iam factae irrita esse intelligant, quasi per ea et fidei, quam professi
sunt, detrahatur, et ipsi baptismo: an. s.
1623 866
Can. 10. Si quis dixerit, peccata omnia, quae post baptismum fiunt, sola
recordatione et fide suscepti baptismi vel dimitti vel venialia fieri: an. s.
1624 867
Can 11. Si quis dixerit, verum et rite collatum baptismum iterandum esse illi,
qui apud infideles fidem Christi negaverit, cum ad paenitentiam convertitur:
an. s.
1625 868
Can. 12. Si quis dixerit, neminem esse baptizandum nisi ea aetate qua Christus
baptizatus est, vel in ipso mortis articulo: an. s.
1626 869
Can. 13. Si quis dixerit, parvulos eo, quod actum credendi non habent, suscepto
baptismo inter fideles computandos non esse, ac propterea, cum ad annos
discretionis pervenerint, esse rebaptizandos, aut praestare omitti eorum
baptisma, quam eos non actu proprio credentes baptizari in sola fide Ecclesiae:
an. s.
1627 870
Can. 14. Si quis dixerit, huiusmodi parvulos baptizatos, cum adoleverint,
interrogandos esse, an ratum habere velint, quod patrini eorum nomine, dum
baptizarentur, polliciti sunt, et ubi se nolle responderint, suo esse arbitrio
relinquendos nec alia interim poena ad christianam vitam cogendos, nisi ut ab
Eucharistiae aliorumque sacramentorum perceptione arceantur, donec resipiscant:
an. s.
1.416 Canones De sacramento confirmationis
1628 871
Can. 1. Si quis dixerit, confirmationem baptizatorum otiosam caeremoniam esse
et non potius verum et proprium sacramentum, aut olim nihil aliud fuisse, quam
catechesim quandam, qua adolescentiae proximi fidei suae rationem coram
Ecclesia exponebant: an. s.
1629 872
Can. 2. Si quis dixerit, iniurios esse Spiritui Sancto eos, qui sacro
confirmationis chrismati virtutem aliquam tribuunt: an. s.
1630 873
Can. 3. Si quis dixerit, sanctae confirmationis ordinarium ministrum non esse
solum episcopum, sed quemvis simplicem sacerdotem: an. s.
1.417 Sessio XIII, 11 octobre 1551; Decretum de ss. Eucharistia
1635 873a
Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus..., etsi in eum finem
non absque peculiari Spiritus Sancti ductu et gubernatione convenerit, ut veram
et antiquam de fide et sacramentis doctrinam exponeret, et ut haeresibus
omnibus et aliis gravissimis incommodis, quibus Dei Ecclesia misere nunc
exagitatur et in multas ac varias partes scinditur, remedium afferret, hoc
praesertim iam inde a principio in votis habuit, ut stirpitus convelleret
zizania exsecrabilium errorum et schismatum quae inimicus homo his nostris
calamitosis temporibus in doctrina fidei, usu et cultu sacrosanctae
Eucharistiae superseminavit, quam alioqui Salvator noster in Ecclesia sua
tamquam symbolum reliquit eius unitatis et caritatis, qua Christianos omnes
inter se coniunctos et copulatos esse voluit. Itaque eadem sacrosancta synodus,
sanam et sinceram illam de venerabili hoc et divino Eucharistiae sacramento
doctrinam tradens, quam semper catholica Ecclesia ab ipso Iesu Christo Domino
nostro et eius Apostolis erudita, atque a Spiritu Sancto illi 'omnem veritatem
in dies suggerente' (cf. Jo 14, 26) edocta retinuit et ad finem usque saeculi
conservabit, omnibus Christi fidelibus interdicit, ne posthac de sanctissima Eucharistia
aliter credere, docere aut praedicare audeant, quam ut est hoc praesenti
decreto explicatum atque definitum.
1636 874
Principio docet sancta Synodus et aperte ac simpliciter profitetur, in almo
sanctae Eucharistiae sacramento post panis et vini consecrationem Dominum
nostrum lesum Christum verum Deum atque hominem vere, realiter ac
substantialiter (can. I ) sub specie illarum rerum sensibilium contineri. Neque
enim haec inter se pugnant, ut ipse Salvator noster semper ad dextram Patris in
caelis assideat iuxta modum exsistendi naturalem, et ut multis nihilominus
aliis in locis sacramentaliter praesens sua substantia nobis adsit, ea
exsistendi ratlone quam etsi verbis exprimere vix possumus possibilem tamen
esse Deo, cogitatione per fidem illustrata assequi possumus et constantissime
credere debemus.
1637 874
Ita enim maiores nostri omnes, quotquot in vera Christi Ecclesia I fuerunt, qui
de sanctissimo hoc sacramento disseruerunt, apertissime professi sunt, hoc tam
admirabile sacramentum in ultima Coena Redemptorem nostrum instituisse, cum
post panis vinique benedictionem se suum ipsius corpus illis praebere ac suum
sanguinem disertis ac perspicuis verbis testatus est; quae verba a sanctis
Evangelistis commemorata (Mt 26, 26 ss; Mc 14, 22 ss; Lc 22, 19 s), et a divo
Paulo postea repetita 11 Cor 11, 23ss), cum propriam illam et apertissimam
significationem prae se ferant, secundum quam a Patribus intellecta sunt,
indignissimum sane hagitium est, ea a quibusdam contentiosis et pravis
hominibus ad fictitios et imaginarios tropos, quibus veritas carnis et
sanguinis Christi negatur, contra universum Ecclesiae sensum detorqueri, quae,
tamquam columna et firmamentum veritatis (I Tim 3, 15), haec ab impiis
hominibus excogitata commenta velut satanica detestata est, grato semper et
memori animo praestantissimum hoc Christi beneficium agnoscens.
1638 875
Ergo Salvator noster, discessurus ex hoc mundo ad Patrem, sacramentum hoc
instituit, in quo divitias divini sui erga homines amoris velut effudit,
'memoriam faciens mirabilium suorum' (Ps 110, 4) et in illius sumptione colere
nos 'sui memoriam' (1 Cor 11, 24) praecepit suamque 'annuntiare mortem, donec
ipse ad iudicandum mundum veniat' (cf. 1 Cor 11, 26). Sumi autem voluit
sacramentum hoc tamquam spiritualem animarum cibum (Mt 26, 26), quo alantur et
confortentur (can. 5) viventes vita illius, qui dixit: 'Qui manducat me, et
ipse vivet propter me' (Io 6, 58), et tamquam antidotum, quo liberemur a culpis
quotidianis et a peccatis mortalibus praeservemur. Pignus praeterea id esse
voluit futurae nostrae gloriae et perpetuae felicitatis, adeoque symbolum unius
illius corporis, cuius ipse caput (1 Cor 11, 3; Eph 5, 23) exsistit, cuique
nos, tamquam membra, arctissima fidei, spei et caritatis conexione adstrictos
esse voluit, ut 'idipsum omnes diceremus, nec essent in nobis schismata' (cf. 1
Cor 1, 10).
3. 'De excellentia ss. Eucharistiae super reliqua sacramenta
1639 876
Commune hoc quidem est sanctissimae Eucharistiae cum ceteris sacramentis,
'symbolum esse rei sacrae et invisibilis gratiae formam visibilem'; verum illud
in ea excellens et singulare reperitur, quod reliqua sacramenta tunc primum
sanctificandi vim habent, cum quis illis utitur: at in Eucharistia ipse
sanctitatis auctor ante usum est (can. 4).
1640 876
Nondum enim Eucharistiam de manu Domini Apostoli susceperant (Mt 26, 26; Mc 14,
22), cum vere tamen ipse affirmaret corpus suum esse, quod praebebat; et semper
haec fides in Ecclesia Dei fuit, statim post consecrationem verum Domini nostri
corpus verumque eius sanguinem sub panis et vini specie una cum ipsius anima et
divinitate exsistere: sed corpus quidem sub specie panis et sanguinem sub vini
specie ex vi verborum, ipsum autem corpus sub specie vini et sanguinem sub
specie panis animamque sub utraque, vi naturalis illius conexionis et
concomitantiae, qua partes Christi Domini, qui iam ex mortuis resurrexit non
amplius moriturus (Rom 6, 9), inter se copulantur, divinitatem porro propter
admirabilem illam eius cum corpore et anima hypostaticam unionem (can. 1 et 3).
1641 876
- Quapropter verissimum est, tantundem sub alterutra specie atque sub utraque
contineri. Totus enim et integer Christus sub panis specie et sub quavis ipsius
speciei parte, totus item sub vini specie et sub eius partibus exsistit (can.
3).
1642 877
Quoniam autem Christus redemptor noster corpus suum id, quod sub specie panis
offerebat (cf Mt 26.26ss; Mc 14.22ss; Lc 22.19s; 1 Co 11.24ss), vere esse
dixit, ideo persuasum semper in Ecclesia Dei fuit, idque nunc denuo sancta haec
Synodus declarat: per consecrationem panis et vini conversionem fieri totius
substantiae panis in substantiam corporis Christi Domini nostri, et totius
substantiae vini in substantiam sanguinis ejus. quae conversio convenienter et
proprie a sancta catholica Ecclesia transsubstantiatio est appellata (can.2).
1643 878
Nullis itaque dubitandi locus relinquitur, quin omnes Christi fideles pro more
in catholica Ecclesia semper recepto latriae cultum, qui vero Deo debetur, huic
sanctissimo sacramento in veneratione exhibeant (can.6). Neque enim ideo minus
est adorandum, quod fuerit a Christo Domino, ut sumatur (cf Mt 26.26ss),
institutum. Nam illum eundem Deum praesentem in eo adesse credimus, quem Pater
aeternus introducens in orbem terrarum dicit: "Et adorent eum omnes Angeli
Dei" (Heb 1.6; ex Ps 96.7), quem Magi procidentes adoraverunt (cf Mt
2.11), quem denique in Galilea ab Apostolis adoratum fuisse Scriptura testatur
(cf Mt 28.17).
1644 878
Declarat praeterea sancta Synodus, pie et religiose admodum in Dei Ecclesiam
inductum fuisse hunc morem, ut singulis annis peculiari quodam et festo die
praecelsum hoc et venerabile sacreamentum singulari veneratione ac solemnitate
celebraretur, utque in processionibus reverenter et honorifice illud per vias
et loca publica circumferetur. Aequiisimum est enim, sacros aliquos statutos
esse dies, cum Christiani omnes singulari ac rara quadam significatione gratos
et memores testentur animos erga communem Dominum et Redemptorem pro tam
ineffabili et plane divino beneficio, quo mortis ejus victoria et triumphus
repraesentatur. Atque sic quidem oportuit victricem veritatem de mendacio et
haeresi triumphum agere, ut eius adversarii, in conspectu tanti splendoris et
in tanta universae Ecclesiae laetitia positi, vel debilitati et fracti tabescant,
vel pudore affecti et confusi aliquando resipiscant.
1645 879
Consuetudo asservandi in sacrario sanctam Eucharistiam adeo antiqua est, ut eam
saeculum etiam Nicaeni Concilii agnoverit. Porro deferri ipsam sacram
Eucharistiam ad infirmos, et in hunc usum diligenter in ecclesiis conservari,
praeterquam quod cum summa aequitate et ratione conjunctum est, tum multis in
conciliis praeceptum invenitur, et vetustissimo catholicae Ecclesiae more est
observatum. Quare sancta haec Synodus retinendum omnino salutarem hunc et
necessarium morem statuit(can.7).
Cap. 7. 'De praeparatione, quae adhibenda est, ut digne quis s. Eucharistiam
percipiat'
1646 880
Si non decet ad sacras ullas functiones quempiam accedere nisi sancte, certe,
quo magis sanctitas et divinitas caelestis huius sacramenti viro christiano
comperta est, eo diligentius cavere ille debet, ne absque magna reverentia et
sanctitate (can. 11) ad id percipiendum accedat, praesertim cum illa plena
formidinis verba apud Apostolum legamus: 'Qui manducat et bibit indigne,
iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini' (1 Cor 11, 29 ).
Quare communicare volenti revocandum est in memoriam eius praeceptum: 'Probet
autem seipsum homo' (1 Cor 11, 28).
1647 880
Ecclesiastica autem consuetudo declarat, eam probationem necessariam esse, ut
nullus sibi conscius peccati mortalis, quamtumvis sibi contritus videatur,
absque praemissa sacramentali confessione ad sacram Eucharistiam accedere
debeat. Quod a Christianis omnibus, etiam ab iis sacerdotibus, quibus ex
officio incubuerit celebrare, haec sancta Synodus perpetuo servandum esse
decrevit, modo non desit illis copia confessoris. Quod si necessitate urgente
sacerdos absque praevia confessione celebraverit, quam primum (cf. DS 2058)
confiteatur.
1648 881
Quoad usum autem recte et sapienter patres nostri tres rationes hoc sanctum
sacramentum accipiendi distinxerunt. Quosdam enim docuerunt sacramentaliter
dumtaxat id sumere, ut peccatores; alios tantum spiritualiter, illos nimirum,
qui voto propositum illum caelestem panem edentes, fide viva, "quae per
dilectionem operatur" (Gal 5.6), fructum ejus et utilitatem sentiunt;
tertios porro sacramentaliter simul et spiritualiter (can.8); ii autem sunt,
qui ita se prius probant et instruunt, ut "vestem nuptialem induti"
(cf Mt 22.11ss) ad divinam hanc mensam accedant. In sacramentali autem
sumptione semper in Ecclesia Dei mos fuit, ut laici a sacerdotibus communionem
acciperent, sacerdotes autem celebrantes se ipsos communicarent (can.10); qui
mos tamquam ex traditione apostolica descendens jure ac merito retineri debet.
1649 882
Demum autem paterno affectu admonet sancta Synodus, hortatur, rogat et obsecrat
'per viscera misericordiae Dei nostri' (Lc 1, 78), ut omnes et singuli, qui
christiano nomine censentur, in hoc 'unitatis aliquando conveniant et
concordent, memoresque tantae maiestatis et tam eximii amoris Iesu Christi
Domini nostri, qui dilectam animam suam in nostrae salutis pretium, et carnem
suam nobis dedit ad manducandum (Jo 6, 48 ss), haec sacra mysteria corporis et
sanguinis eius ea fidei constantia et firmitate, ea animi devotione, ea pietate
et cultu credant et venerentur, ut panem illum supersubstantialem (Mt 6,11)
frequenter suscipere possint, et is vere eis sit animae vita et perpetua
sanitas mentis, 'cuius vigore confortati' (3 Rg 19, 8) ex huius miserae
peregrinationis itinere ad caelestem patriam pervenire valeant, eundem 'panem
Angelorum' (Ps 77, 25), quem modo sub sacris velaminibus edunt, absque ullo
velamine manducaturi.
1650 882
Quoniam autem non est satis veritatem dicere, nisi detegantur et refellantur
errores: placuit sanctae Synodo hos canones subiungere, ut omnes, iam agnita
doctrina catholica, intelligant quoque, quae (ab) illis haereses caveri
vitarique debeant.
1.418 Canones de ss. Eucharistiae sacramento
1651 883
Can. l. Si quis negaverit, in sanctissimae Eucharistiae sacramento contineri
vere, realiter et substantialiter, corpus et sanguinem una cum anima et
divinitate Domini nostri Jesu Christi ac proinde totum Christum; sed dixerit,
tantummodo esse in eo ut in signo vel figura, aut virtute: anathema sit (cf. DS
1636 1640).
1652 884
Can. 2. Si quis dixerit, in sacrosancto Eucharistiae sacramento remanere
substantiam panis et vini una cum corpore et sanguine Domini nostri Jesu
Christi, negaveritque mirabilem illam et singularem conversionem totius
substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem, manentibus
dumtaxat speciebus panis et vini, quam quidem conversionem catholica Ecclesia
aptissime transsubstantiationem appellat: an. s. (cf. DS 1642).
1653 885
Can. 3. Si quis negaverit, in venerabili sacramento Eucharistiae sub unaquaque
specie et sub singulis cuiusque speciei partibus separatione facta totum
Christum contineri: an. s. (cf. DS 1641).
1654 886
Can. 4. Si quis dixerit, peracta consecratione in admirabili Eucharistiae
sacramento non esse corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi, sed tantum
in usu, dum sumitur, non autem ante vel post, et in hostiis seu particulis
consecratis, quae post communionem reservantur vel supersunt, non remanere
verum corpus Domini: an. s. (cf. DS 1639 s).
1655 887
Can. 5. Si quis dixerit, vel praecipuum fructum sanctissimae Eucharistiae esse
remissionem peccatorum, vel ex ea non alios effectus provenire: an. s. (cf. DS
1638).
1656 888
Can. 6. Si quis dixerit, in sancto Eucharistiae sacramento Christum unigenitum
Dei Filium non esse cultu latriae etiam externo adorandum, atque ideo nec
festiva peculiari celebritate venerandum, neque in processionibus secundum
laudabilem et universalem Ecclesiae sanctae ritum et consuetudinem solemniter
circumgestandum, vel non publice, ut adoretur, populo proponendum, et ejus
adoratores esse ido(lo)latras: an. s. (cf DS 1643s).
1657 889
Can. 7. Si quis dixerit, non licere sacram Eucharistiam in sacrario reservari,
sed statim post consecrationem adstantibus necessario distribuendam; aut non
licere, ut illa ad infirmos honorifice deferatur: an. s. (cf. DS 1645).
1658 890
Can. 8. Si quis dixerit, Christum in Eucharistia exhibitum spiritualiter tantum
manducari, et non etiam sacramentaliter ac realiter: an. s. (cf. DS 1648).
1659 891
Can. 9. Si quis negaverit, omnes et singulos Christi fideles utriusque sexus,
cum ad annos discretionis pervenerint, teneri singulis annis saltem in Paschate
ad communicandum iuxta praeceptum sanctae matris Ecclesiae: an. s. (cf. DS
812).
1660 892
Can. 10. Si quis dixerit, non licere sacerdoti celebranti se ipsum communicare:
an. s. (cf. DS 1648).
1661 893
Can. 11. Si quis dixerit, solam fidem esse sufficientem praeparationem ad
sumendum sanctissimae Eucharistiae sacramentum (cf. DS 1645 ): an. s. Et, ne
tantum Sacramentum indigne atque ideo in mortem et condemnationem sumatur,
statuit atque declarat ipsa sancta Synodus, illis, quos conscientia peccati
mortalis gravat, quantumcumque etiam se contritos existiment, habita copia
confessoris necessario praemittendam esse confessionem sacramentalem. Si quis
autem contrarium docere, praedicare vel pertinaciter asserere, seu etiam
publice disputando defendere praesumpserit, eo ipso excommunicatus exsistat
(cf. DS 1647).
1.419 Sessio XIV, 25 novembre 1551; Doctrina de sacramento
1.420 paenitentiae
1.421
1667 893a Sacrosancta oecumenica et generalis
Tridentina Synodus..., quamvis in decreto de iustificatione (DS 1542s 1579)
multus fuerit de paenitentiae sacramento propter locorum cognationem necessaria
quadam ratione sermo interpositus: tanta nihilominus circa illud nostra hac aetate
diversorum errorum est multitudo, ut non parum publicae utilitatis retulerit,
de eo exactiorem et pleniorem definitionem tradidisse, in qua, demonstratis et
convulsis Spiritus Sancti praesidio universis erroribus, catholica veritas
perspicua et illustris fieret; quam nunc sancta haec synodus Christianis
omnibus perpetuo servandam proponit.
1668 894 Si ea in regeneratis omnibus
gratitudo erga Deum esset, ut iustitiam in baptismo ipsius beneficio et gratia
susceptam constanter tuerentur, non fuisset opus, aliud ab ipso baptismo
sacramentum ad peccatorum remissionem esse institutum (can 2). Quoniam autem
Deus, dives in misericordia (Eph 2, 4), cognovit figmentum nostrum (Ps 102,
14), illis etiam vitae remedium contulit, qui sese postea in peccati servitutem
et daemonis potestatem tradidissent, sacramentum videlicet poenitentiae (can.
1), quo lapsis post baptismum beneficium mortis Christi applicatur.
1669 894 Fuit quidem poenitentia universis
hominibus, qui se mortali aliquo peccato inquinassent, quovis tempore ad
gratiam et iustitiam assequendam necessaria, illis etiam, qui baptismi
sacramento ablui petivissent, ut perversitate abiecta et emendata tantam Dei
offensionem cum peccati odio et pio animi dolore detestarentur. Unde Propheta ait: 'Convertimini et agite poenitentiam ab omnibus
iniquitatibus vestris; et non erit vobis in ruinam iniquitas' (Ez 18, 30).
Dominus etiam dixit: 'Nisi poenitentiam egeritis, omnes similiter peribitis'
(Lc 13, 3). Et princeps Apostolorum Petrus peccatoribus baptismo initiandis
poenitentiam commendans dicebat: 'Poenitentiam agite, et baptizetur
unusqyuisque vestrum (Act 2, 38).
1670 894 Porro nec ante adventum Christi
poenitentia erat sacramentum, nec est post adventum illius cuiquam ante
baptismum. Dominus autem sacramentum poenitentiae tunc praecipue instituit, cum
a mortuis excitatus insufflavit in discipulos suos, dicens: 'Accipite Spiritum
Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis,
retenta sunt' (Io 20, 22sq). Quo tam insigni facto et verbis tam perspicuis
potestatem remittendi et retinendi peccata, ad reconciliandos fideles post
baptismum lapsos, Apostolis et eorum legitimis successoribus fuisse
communicatam, universorum Patrum consensus semper intellexit (can.3), et
Novatianos remittendi potestatem olim pertinaciter negantes, magna ratione
Ecclesia catholica tanquam haereticos explosit atque condemnavit. Quare
verissimum hunc illorum verborum Domini sensum sancta haec Synodus probans et
recipiens damnat eorum commentitias interpretationes, qui verba illa ad
potestatem praedicandi verbum Dei et Christi Evangelium annuntiandi contra
huiusmodi sacramenti institutionem falso detorquent.
1671 895 Ceterum hoc sacramentum multis
rationibus a baptismo differre dignoscitur (can. 2). Nam praeterquam quod
materia et forma, quibus sacramenti essentia perficitur, longissime dissidet:
constat certe, baptismi ministrum iudicem esse non oportere, cum Ecclesia in
neminem iudicium exerceat, qui non prius in ipsam per baptismi ianuam fuerit
ingressus. 'Quid enim mihi, inquit Apostolus, de iis, qui foris sunt, iudicare
?' (1 Cor 5, 12). Secus est de domesticis fidei, quos Christus Dominus lavacro
baptismi sui corporis membra (cf. 1 Cor 12, 13) semel effecit. Nam hos, si se
postea crimine aliquo contaminaverint, non iam repetito baptismo ablui, cum id
in Ecclesia catholica nulla ratione liceat, sed ante hoc tribunal tamquam reos
sisti voluit, ut per sacerdotum sententiam non semel, sed quoties ab admissis
peccatis ad ipsum paenitentes confugerint, possent liberari.
1672 895 - Alius praeterea est baptismi,
et alius paenitentiae fructus. Per baptismum enim Christum induentes (cf. Gal
3, 27) nova prorsus in illo efficimur creatura, plenam et integram peccatorum
omnium remissionem consequentes: ad quam tamen novitatem et integritatem per
sacramentum paenitentiae, sine magnis nostris fletibus et laboribus, divina id
exigente iustitia, pervenire nequaquam possumus, ut merito paenitentia
'laboriosus quidam baptismus' a sanctis Patribus dictus fuerit. Est autem hoc sacramentum
paenitentiae lapsis post baptismum ad salutem necessarium, ut nondum
regeneratis ipse baptismus (can. 6 ).
1673 896 Docet praeterea sancta Synodus,
sacramenti paenitentiae formam, in qua praecipue ipsius vis sita est, in illis
ministri verbis positam esse : Ego te absolvo, etc. ; quibus quidem de
Ecclesiae sanctae more preces quaedam laudabiliter adiunguntur, ad ipsius tamen
formae essentiam nequaquam spectant, neque ad ipsius sacramenti
administrationem sunt necessariae. Sunt autem quasi materia huius sacramenti
ipsius paenitentis actus, nempe contritio, confessio et satisfactio (can. 4).
Qui quatenus in paenitente ad integritatem sacramenti, ad plenamque et
perfectam peccatorum remissionem ex Dei institutione requiruntur, hac ratione
paenitentiae partes dicuntur.
1674 896 - Sane vero res et effectus huius
sacramenti, quantum ad eius vim et efficaciam pertinet, reconciliatio est cum
Deo, quam interdum in viris piis et cum devotione hoc sacramentum
percipientibus conscientiae pax ac serenitas cum vehementi spiritus
consolatione consequi solet.
1675 896 - Haec de partibus et effectu
huius sacramenti sancta Synodus tradens simul eorum sententias damnat, qui
paenitentiae partes incussos conscientiae terrores et fidem esse contendunt
(can. 4).
1676 897 Contritio, quae primum locum
inter dictos paenitentis actus habet, animi dolor ac detestatio est de peccato
commisso, cum proposito non peccandi de cetero. Fuit autem quovis tempore ad
impetrandam veniam peccatorum hic contritionis motus necessarius, et in homine
post baptismum lapso ita demum praeparat ad remissionem peccatorum, si cum
fiducia divinae misericordiae et voto praestandi reliqua coniunctus sit, quae
ad rite suscipiendum hoc sacramentum requiruntur. Declarat igitur sancta
Synodus, hanc contritionem non solum cessationem a peccato et vitae novae
propositum et inchoationem, sed veteris etiam odium continere, iuxta illud:
'Proicite a vobis omnes iniquitates vestras, in quibus praevaricati estis, et
facite vobis cor novum et spiritum novum' (Ez 18, 31). Et certe, qui illos
Sanctorum clamores consideraverit: 'Tibi soli peccavi, et malum coram te feci'
(Ps 50, 6); 'Laboravi in gemitu meo; lavabo per singulas noctes lectum meum'
(Ps 6, 7); 'Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animae meae' (Is
38, 15), et alios huius generis, facile intelliget, eos ex vehementi quodam
anteactae vitae odio et ingenti peccatorum detestatione manasse.
1677 898 Docet praeterea, etsi
contritionem hanc aliquando caritate perfectam esse contingat hominemque Deo reconciliare,
priusquam hoc sacramentum actu suscipiatur, ipsam nihilominus reconciliationem
ipsi contritioni sine sacramenti voto, quod in illa includitur, non esse
adscribendam.
1678 898 Illam vero contritionem
imperfectam (can. 5), quae attritio dicitur, quoniam vel ex turpitudinis
peccati consideratione vel ex gehennae et poenarum metu communiter concipitur,
si voluntatem peccandi excludat cum spe veniae, declarat non solum non facere
hominem hypocritam et magis peccatorem (cf. DS 1456), verum etiam donum Dei
esse et Spiritus Sancti impulsum, non adhuc quidem inhabitantis, sed tantum
moventis, quo paenitens adiutus viam sibi ad iustitiam parat. Et quamvis sine sacramento paenitentiae per se ad iustificationem
perducere peccatorem nequeat, tamen eum ad Dei gratiam in sacramento
paenitentiae impetrandam disponit. Hoc enim timore utiliter concussi Ninivitae
ad Jonae praedicationem plenam terroribus paenitentiam egerunt et misericordiam
a Domino impetrarunt (cf. Ion 3). Quamobrem falso quidam calumniantur catholicos
scriptores, quasi tradiderint, sacramentum paenitentiae absque bono motu
suscipientium gratiam conferre, quod numquam Ecclesia Dei docuit nec sensit. Sed et falso docent contritionem esse extortam et coactam, non liberam
et voluntariam (can. 5).
1679 899 Ex institutione sacramenti
paenitentiae iam explicata universa Ecclesia semper intellexit, institutam
etiam esse a Domino integram peccatorum confessionem (cf. Iac 5, 16;1 Jo 1, 9
(Lc 17, 14)), et omnibus post baptismum lapsis iure divino necessariam
exsistere (can. 7), quia Dominus noster Iesus Christus, e terris ascensurus ad
caelos, sacerdotes sui ipsius vicarios reliquit (Mt 16, 19; 18, 18; Io 20, 23),
tamquam praesides et iudices, ad quos omnia mortalia crimina deferantur, in
quae Christi fideles ceciderint, quo pro potestate clavium remissionis aut
retentionis peccatorum sententiam pronuntient. Constat enim, sacerdotes
iudicium hoc incognita causa exercere non potuisse, neque aequitatem quidem
illos in poenis iniungendis servare potuisse, si in genere dumtaxat, et non
potius in specie ac singillatim sua ipsi peccata declarassent.
1680 899 Ex his colligitur, oportere a
paenitentibus omnia peccata mortalia, quorum post diligentem sui discussionem
conscientiam habent, in confessione recenseri, etiamsi occultissima illa sint
et tantum adversus duo ultima decalogi praecepta commissa (Ex 20, 17; Act 5,
28), quae nonnumquam animum gravius sauciant, et periculosiora sunt iis, quae
in manifesto admittuntur. Nam venialia, quibus a gratia Dei non excludimur et
in quae frequentius labimur, quamquam recte et utiliter citraque omnem
praesumptionem in confessione dicantur (can. 7), quod piorum hominum usus
demonstrat : taceri tamen citra culpam multisque aliis remediis expiari
possunt. Verum, cum universa mortalia peccata, etiam cogitationis, homines
'irae filios' (Eph 2, 3 ) et Dei inimicos reddant, necessum est omnium etiam
veniam cum aperta et verecunda confessione a Deo quaerere. Itaque dum omnia, quae memoriae occurrunt, peccata Christi fideles
confiteri student procul dubio omnia divinae misericordiae ignoscenda exponunt
(can. 7). Qui vero secus faciunt et scienter aliqua retinent, nihil divinae
bonitati per sacerdotem remittendum proponunt. 'Si enim erubescat aegrotus
vulnus medico detegere, quod ignorat medicina non curat'.
1681 899 Colligitur praeterea, etiam eas
circumstantias in confessione explicandas esse, quae speciem peccati mutant
(can. 7), quod sine illis peccata ipsa nec a paenitentibus integre exponantur,
nec iudicibus innotescant, et fieri nequeat, ut de gravitate criminum recte
censere possint et poenam, quam oportet, pro illis paenitentibus imponere. Unde
alienum a ratione est docere, circumstantias has ab hominibus otiosis
excogitatas fuisse, aut unam tantum circumstantiam confitendam esse, nempe
peccasse in fratrem.
1682 900 Sed et impium est, confessionem,
quae hac ratione fieri praecipitur, impossibilem dicere (can. 8), aut
carnificinam illam conscientiarum appellare; constat enim, nihil aliud in
Ecclesia a paenitentibus exigi, quam ut, postquam quisque diligentius se
excusserit et conscientiae suae sinus omnes et latebras exploraverit, ea
peccata confiteatur, quibus se Dominum et Deum suum mortaliter offendisse
meminerit; reliqua autem peccata, quae diligenter cogitanti non occurrunt, in
universum eadem confessione inclusa esse intelliguntur; pro quibus fideliter
cum Propheta dicimus: 'Ab occultis meis munda me, Domine' (Ps 18, 13). Ipsa
vero huiusmodi confessionis difficultas ac peccata detegendi verecundia gravis
quidem videri posset, nisi tot tantisque commodis et consolationibus levaretur,
quae omnibus digne ad hoc sacramentum accedentibus per absolutionem certissime
conferuntur.
1683 901 Ceterum, quoad modum confitendi
secreto apud solum sacerdotem, etsi Christus non vetuerit, quin aliquis in
vindictam suorum scelerum et sui humiliationem, cum ob aliorum exemplum tum ob
Ecclesiae offensae aedificationem, delicta sua publice confiteri possit: non
est tamen hoc divino praecepto mandatum, nec satis consulte humana aliqua lege
praeciperetur, ut delicta, praesertim secreta, publica essent confessione
aperienda (can. 6). Unde cum a sanctissimis et antiquissimis Patribus magno
unanimique consensu secreta confessio sacramentalis, qua ab initio Ecclesia
sancta usa est et modo etiam utitur, fuerit semper commendata, manifeste
refellitur inanis eorum calumnia, qui eam a divino mandato alienam et inventum
humanum esse, atque a Patribus in Concilio Lateranensi (IV) congregatis initium
habuisse, docere non verentur (can. 8); neque enim per Lateranense Concilium
Ecclesia statuit, ut Christi fideles confiterentur, quod iure divino
necessarium et institutum esse intellexerat, sed ut praeceptum confessionis
saltem semel in anno ab omnibus et singulis, cum ad annos discretionis
pervenissent, impleretur. Unde iam in universa Ecclesia cum ingenti animarum
fidelium fructu observatur mos ille salutaris confitendi sacro illo et maxime
acceptabili tempore Quadragesimae, quem morem haec sancta Synodus maxime probat
et amplectitur tamquam pium et merito retinendum (can. 8; cf. DS 812).
1684 902 Circa ministrum autem huius
sacramenti declarat sancta Synodus falsas esse et a veritate Evangelii penitus
alienas doctrinas omnes, quae ad alios quosvis homines praeter episcopos et
sacerdotes (can. 10) clavium ministerium perniciose extendunt, putantes verba
illa Domini: 'Quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in caelo,
et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et in caelo' (Mt 18,18), et
: 'Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis retenta
sunt' (Jo 20, 23), ad omnes Christi fideles indifferenter et promiscue contra
institutionem huius sacramenti ita fuisse dicta, ut quivis potestatem habeat
remittendi peccata, publica quidem per correptionem, si correptus acquieverit,
secreta vero per spontaneam confessionem cuicumque factam. Docet quoque, etiam
sacerdotes, qui peccato mortali tenentur, per virtutem Spiritus Sancti in
ordinatione collatam tamquam Christi ministros functionem remittendi peccata
exercere, eosque prave sentire, qui in malis sacerdotibus hanc potestatem non
esse contendunt.
1685 902 Quamvis autem absolutio
sacerdotis alieni beneficii sit dispensatio tamen non est solum nudum
ministerium vel annuntiandi Evangelium vel declarandi remissa esse peccata: sed
ad instar actus iudicialis, quo ab ipso velut a iudice sententia pronuntiatur
(can. 9). Atque ideo non debet paenitens adeo sibi de sua ipsius fide blandiri,
ut, etiamsi nulla illi adsit contritio, aut sacerdoti animus serio agendi et
vere absolvendi desit, putet tamen se propter suam solam fidem vere et coram
Deo esse absolutum. Nec enim fides sine paenitentia remissionem ullam
peccatorum praestaret, nec is esset nisi salutis suae negligentissimus, qui
sacerdotem ioco se absolventem cognosceret, et non alium serio agentem sedulo
requireret (Cf. DS 1462).
1686 903 Quoniam igitur natura et ratio
iudicii illud exposcit, ut sententia in subditos dumtaxat feratur, persuasum
semper in Ecclesia Dei fuit et verissimum esse Synodus haec confirmat, nullius
momenti absolutionem eam esse debere, quam sacerdos in eum profert, in quem
ordinariam aut subdelegatam non habet iurisdictionem.
1687 903 Magnopere vero ad christiani
populi disciplinam pertinere sanctissimis Patribus nostris visum est, ut
atrociora quaedam et graviora crimina non a quibusvis, sed a summis dumtaxat
sacerdotibus absolverentur. Unde merito Pontifices Maximi, pro suprema
potestate sibi in Ecclesia universa tradita, causas aliquas criminum graviores
suo potuerunt peculiari iudicio reservare. Neque dubitandum esset, quando
omnia, quae a Deo sunt, ordinata sunt, quia hoc idem episcopis omnibus in sua
cuique dioecesi, in aedificationem tamen, non in destructionem (2 Cor 13, 10)
liceat pro illis in subditos tradita supra reliquos inferiores sacerdotes
auctoritate, praesertim quoad illa, quibus excommunicationis censura annexa
est. Hanc autem delictorum reservationem consonum est divinae auctoritati non
tantum in externa politia, sed etiam coram Deo vim habere (can. 11).
1688 903 Verumtamen pie admodum, ne hac ipsa
occasione aliquis pereat, in eadem Ecclesia Dei custoditum semper fuit, ut
nulla sit reservatio in articulo mortis, atque ideo omnes sacerdotes quoslibet
paenitentes a quibusvis peccatis et censuris absolvere possunt; extra quem
articulum sacerdotes cum nihil possint in casibus reservatis, id unum
paenitentibus persuadere nitantur, ut ad superiores et legitimos iudices pro
beneficio absolutionis accedant.
1689 904 Demum quoad satisfactionem, quae
ex omnibus paenitentiae partibus, quemadmodum a Patribus nostris christiano
populo fuit perpetuo tempore commendata, ita una maxime nostra aetate summo
pietatis praetextu impugnatur ab iis, qui speciem pietatis habent, virtutem
autem eius abnegarunt (cf. 2 Tim 3, 5), sancta Synodus declarat, falsum omnino
esse et a verbo Dei alienum, culpam a Domino numquam remitti, quin universa
etiam poena condonetur (can. 12 et 15). Perspicua enim et illustria in sacris
Litteris exempla (cf. Gn 3, 16ss; Nm 12, 14s; 20, 11s; 2 Rg 12, 13s, etc.)
reperiuntur, quibus praeter divinam traditionem hic error quam manifestissime
revincitur.
1690 904 Sane et divinae iustitiae ratio
exigere videtur, ut aliter ab eo in gratiam recipiantur, qui ante baptismum per
ignorantiam deliquerint; aliter vero, qui semel a peccati et daemonis servitute
liberati, et accepto Spiritus Sancti dono, scientes 'templum Dei violare' (1
Cor 3, 17) et 'Spiritum Sanctum contristare' (Eph 4, 30) non formidaverint. Et
divinam clementiam decet, ne ita nobis absque ulla satisfactione peccata
dimittantur, ut occasione accepta, peccata leviora putantes, velut iniurii et
'contumeliosi Spiritui Sancto' (Hebr 10, 29), in graviora labamur,
'thesaurizantes nobis iram in die irae' (Rom 2, 5: Iac 5, 3). Procul dubio enim
magnopere a peccato revocant, et quasi freno quodam coercent hae satisfactoriae
poenae, cautioresque et vigilantiores in futurum paenitentes efficiunt;
medentur quoque peccatorum reliquiis, et vitiosos habitus male vivendo
comparatos contrariis virtutum actionibus tollunt. Neque vero securior ulla via
in Ecclesia Dei umquam existimata fuit ad amovendam imminentem a Domino poenam,
quam ut haec paenitentiae opera (Mt 3, 2 8; 4, 17; 11, 21, etc.) homines cum
vero animi dolore frequentent. Accedit ad haec, quod dum satisfaciendo patimur
pro peccatis, Christo Iesu, qui pro peccatis nostris satisfecit (cf. Rom 5,10;
1 Jo 2, 1s), 'ex quo omnis nostra sufficientia est' (cf. 2 Cor 3, 5), conformes
efficimur, certissimam quoque inde arrham habentes, quod, si compatimur, et
conglorificabimur (cf. Rom 8, 17).
1691 904 Neque vero ita nostra est
satisfactio haec, quam pro peccatis nostris exsolvimus, ut non sit per Christum
Iesum; nam qui ex nobis tamquam ex nobis nihil possumus, eo cooperante, 'qui
nos confortat, omnia possumus' (cf. Phil 4, 13). Ita non habet homo, unde glorietur;
sed omnis gloriatio (cf. 1 Cor 1, 31; 2 Cor 10, 17; Gal 6, 14) nostra in
Christo est, 'in quo vivimus' (cf. Act 17, 28), in quo meremur, in quo
satisfacimus, 'facientes fructus dignos paenitentiae' (cf. Lc 3, 8), qui ex
illo vim habent, ab illo offeruntur Patri, et per illum acceptantur a Patre
(can. 13 s).
1692 905 Debent ergo sacerdotes Domini,
quantum spiritus et prudentia suggesserit, pro qualitate criminum et
paenitentium facultate, salutares et convenientes satisfactiones iniungere, ne,
si forte peccatis conniveant et indulgentius cum paenitentibus agant, levissima
quaedam opera pro gravissimis delictis iniungendo, alienorum peccatorum
participes efficiantur (cf. I Tim 5, 22). Habeant autem prae oculis, ut
satisfactio, quam imponunt, non sit tantum ad novae vitae custodiam et
infirmitatis medicamentum, sed etiam ad praeteritorum peccatorum vindictam et
castigationem: nam claves sacerdotum non ad solvendum dumtaxat, sed et ad
ligandum concessas (cf. Mt 16, 19; 18,18; Jo 20, 23; can. 15) etiam antiqui
Patres et credunt et docent. Nec propterea existimarunt, sacramentum
paenitentiae esse forum irae vel poenarum; sicut nemo umquam catholicus sensit,
ex huiusmodi nostris satisfactionibus vim meriti et satisfactionis Domini
nostri Iesu Christi vel obscurari vel aliqua ex parte imminui; quod dum
Novatores intelligere volunt, ita optimam paenitentiam novam vitam esse docent
(cf. DS 1457), ut omnem satisfactionis vim et usum tollant (can. 13).
9. 'De operibus satisfactionis'
1693 906 Docet praeterea, tantam esse
divinae munificentiae largitatem, ut non solum poenis sponte a nobis pro
vindicando peccato susceptis, aut sacerdotis arbitrio pro mensura delicti
impositis, sed etiam (quod maximum amoris argumentum est) temporalibus
flagellis a Deo inflictis et a nobis patienter toleratis apud Deum Patrem per
Christum Jesum satisfacere valeamus (can. 13).
b) Doctrina de sacramento extremae unctionis
1694 907
Visum est autem sanctae Synodo, praecedenti doctrinae de paenitentia adiungere
ea, quae sequuntur de sacramento extremae unctionis, quod non modo
paenitentiae, sed et totius christianae vitae, quae perpetua paenitentia esse
debet, consummativum existimatum est a Patribus. Primum itaque circa illius
institutionem declarat et docet, quod clementissimus Redemptor noster, qui
servis suis quovis tempore voluit de salutaribus remediis adversus omnia omnium
hostium tela esse prospectum, quemadmodum auxilia maxima in sacramentis aliis
praeparavit, quibus Christiani conservare se integros, dum viverent, ab omni
graviore spiritus incommodo possint: ita extremae unctionis sacramento finem
vitae tamquam firmissimo quodam praesidio munivit (can. 1). Nam etsi
adversarius noster occasiones per omnem vitam quaerat et captet, ut devorare
(cf. 1 Petr 5, 8) animas nostras quoquo modo possit: nullum tamen tempus est,
quo vehementius ille omnes suae versutiae nervos intendat ad perdendos nos
penitus, et a fiducia etiam, si possit, divinae misericordiae deturbandos, quam
cum impendere nobis exitum vitae prospicit (perspicit).
1695 908
Instituta est autem sacra haec unctio infirmorum tmquam vere et proprie
sacramentum Novi Testamenti a Christo Domino nostro, apud Marcum quidem
insinuatum (Mc 6.13), per Jacobum autem Apostolum ac Domini fratrem fidelibus
commendatum ac promulgatum (can.1). "Infirmatur,
inquit, quis in vobis? Inducat presbyteros Ecclesiae, et orent super eum,
ungentes eum oleo in nomine Domini; et oratio fidei salvabit infirmum, et
alleviabit eum Dominus; et, si in peccatis sit, dimittentur ei" (Jac
5.14,15). Quibus verbis, ut ex apostolica traditione per manus accepta Ecclesia
didicit, docet materiam, formam, proprium ministrum et effectum hujus salutaris
sacramenti. Intellexit enim Ecclesia, materiam esse oleum ab episcopo
benedictum; nam unctio aptissime Spiritus SAncti gratiam, qua invisibiliter
anima aegrotantis inungitur, repraesentat; formam deinde esse illa verba:
"Per istam unctionem", etc.
Cap. 2. 'De effectu huius sacramenti'
1696 909
Res porro et effectus huius sacramenti illis verbis explicatur: Et oratio fidei
salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus; et, si in peccatis sit,
dimittentur ei (Iac 5, 15.) Res etenim haec gratia est Spiritus Sancti, cuius
unctio delicta, si qua(e) sint adhuc expianda, ac peccati reliquias abstergit,
et aegroti animam alleviat et confirmat (can. 2), magnam in eo divinae
misericordiae fiduciam excitando, qua infirmus sublevatus et morbi incommoda ac
labores levius fert, et tentationibus daemonis 'calcaneo insidiantis' (Gn 3, 15)
facilius resistit, et sanitatem corporis interdum, ubi saluti animae
expedierit, consequitur.
1697 910
Jam vero, quod attinet ad praescriptionem eorum, qui et suscipere et ministrare
hoc sacramentum debent, haud obscure fuit illud etiam in verbis praedictis
traditum. Nam et ostenditur illic, proprios huius sacramenti ministros esse
Ecclesiae presbyteros (can. 4), quo nomine eo loco non aetate seniores aut
primores in populo intelligendi veniunt, sed aut episcopi aut sacerdotes ab
ipsis rite ordinati per 'impositionem manuum presbyterii' (I Tim 4, 14; can.
4).
1698 910
- Declaratur etiam, esse hanc unctionem infirmis adhibendam, illis vero
praesertim, qui tam periculose decumbunt, ut in exitu vitae constituti
videantur, unde et sacramentum exeuntium nuncupatur. Quod si infirmi post
susceptam hanc unctionem convaluerint, iterum huius sacramenti subsidio iuvari
poterunt, cum in aliud simile vitae discrimen inciderint.
1699 910
Quare nulla ratione audiendi sunt, qui contra tam apertam et dilucidam Apostoli
Iacobi sententiam (Jac 5, 14) docent, hanc unctionem vel figmentum esse humanum
vel ritum a Patribus acceptum, nec mandatum Dei nec promissionem gratiae
habentem (can. 1); et qui illam iam cessasse asserunt, quasi ad gratiam
curationum dumtaxat in primitiva Ecclesia referenda esset; et qui dicunt, ritum
et usum, quem sancta Romana Ecclesia in huius sacramenti administratione
observat, Jacobi Apostoli sententiae repugnare atque ideo in alium commutandum
esse; et denique, qui hanc extremam unctionem a fidelibus sine peccato contemni
posse affirmant (can. 3). Haec enim omnia manifestissime pugnant cum perspicuis
tanti Apostoli verbis. Nec profecto Ecclesia Romana, aliarum omnium mater et
magistra, aliud in hac administranda unctione, quantum ad ea, quae huius sacramenti
substantiam perficiunt, observat, quam quod beatus Jacobus praescripsit. Neque vero tanti sacramenti contemptus absque ingenti scelere et ipsius
Spiritus Sancti iniuria esse posset.
1700 910
Haec sunt, quae de paenitentiae et extremae unctionis sacramentis haec sancta
oecumenica Synodus profitetur et docet, atque omnibus Christi fidelibus
credenda et tenenda proponit. Sequentes autem canones
inviolabiliter servandos esse tradit, et asserentes contrarium perpetuo damnat
et anathematizat.
1.422 Canones de sacramento paenitentiae
1701 911
Can 1. Si quis dixerit, in catholica Ecclesia paenitentiam non esse vere et
proprie sacramentum pro fidelibus, quoties post baptismum in peccata labuntur,
ipsi Deo reconciliandis, a Christo Domino nostro institutum: anathema sit (cf.
DS 1668ss).
1702 912
Can. 2. Si quis sacramenta confundens, ipsum baptismum paenitentiae sacramentum
esse dixerit, quasi haec duo sacramenta distincta non sint, atque ideo
paenitentiam non recte 'secundam post naufragium tabulam' appellari : an. s.
(cf. DS 1671 s 1542).
1703 913
Can.3. Si quis dixerit, verba illa Domini Salvatoris: "Accipite Spiritum
Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis; et quorum retinueritis,
retenta sunt" (Jo 20.22s), non esse intelligenda de potestate remittendi
et retinendi peccata in sacramento paenitentiae, sicut Ecclesia catholica ab
initio semper intellexit; detorserit autem, contra institutionem hujus
sacramenti, ad auctoritatem praedicandi Evangelium: an. s. (cf D.894).
1704 914
Can. 4. Si quis negaverit, ad integram et perfectam peccatorum remissionem
requiri tres actus in paenitente quasi materiam sacramenti paenitentiae,
videlicet contritionem, confessionem et satisfactionem, quae tres paenitentiae
partes dicuntur; aut dixerit, duas tantum esse paenitentiae partes, terrores
scilicet incussos conscientiae agnito peccato, et fidem conceptam ex Evangelio
vel absolutione, qua credit quis sibi per Christum remissa peccata : an. s.
(cf. DS 1673 1675).
1705 915
Can. 5. Si quis dixerit, eam contritionem, quae paratur per discussionem,
collectionem et detestationem peccatorum, qua quis recogitat annos suos in
amaritudine animae suae (Is 38, 15), ponderando peccatorum suorum gravitatem,
multitudinem, foeditatem, amissionem aeternae beatitudinis, et aeternae
damnationis incursum, cum proposito melioris vitae, non esse verum et utilem
dolorem, nec praeparare ad gratiam, sed facere hominem hypocritam et magis
peceatorem; demum illam esse dolorem coactum et non liberum ac voluntarium: an.
s. (cf. DS 1676 1456).
1706 916
Can. 6. Si quis negaverit, confessionem sacramentalem vel institutam vel ad
salutem necessariam esse iure divino; aut dixerit, modum secrete confitendi
soli sacerdoti, quem Ecelesia catholica ab initio semper observavit et
observat, alienum esse ab institutione et mandato Christi, et inventum esse
humanum: an. s. (cf. DS 1679ss).
1707 917
Can. 7. Si quis dixerit, in sacramento paenitentiae ad remissionem peccatorum
necessarium non esse iure divino confiteri omnia et singula peccata mortalia,
quorum memoria cum debita et diligenti praemeditatione habeatur, etiam occulta,
et quae sunt contra duo ultima decalogi praecepta, et circumstantias, quae
peccati speciem mutant; sed eam confessionem tantum esse utilem ad erudiendum
et consolandum paenitentem, et olim observatam fuisse tantum ad satisfactionem
canonicam imponendam; aut dixerit, eos, qui omnia peccata confiteri student,
nihil relinquere velle divinae misericordiae ignoscendum; aut demum non licere
confiteri peccata venialia : an. s. (cf. DS 1679ss).
1708 918
Can. 8. si quis dixerit, confessionem omnium peccatorum, qualem Ecclesia servat,
esse impossibilem, et traditionem humanam a piis abolendam; aut ad eam non
teneri omnes et singulos utriusque sexus Christi fideles iuxta magni Concilii
Lateranensis constitutionem, semel in anno et ob id suadendum esse Christi
fidelibus, ut non confiteantur tempore Quadragesimae : an. s. (cf. DS 1682s).
1709 919
Can. 9. Si quis dixerit, absolutionem sacramentalem sacerdotis non esse actum
iudicialem, sed nudum ministerium pronuntiandi et declarandi, remissa esse
peccata confitenti, modo tantum credat se esse absolutum aut sacerdos non
serio, sed ioco absolvat; aut dixerit non requiri confessionem paenitentis, ut
sacerdos ipsum absolvere possit : an. s. (cf. DS 1685 1462).
1710 920
Can 10. Si quis dixerit, sacerdotes, qui in peccato mortali sunt, potestatem
ligandi et solvendi non habere; aut non solos sacerdotes esse ministros
absolutionis, sed omnibus et singulis Christi fidelibus esse dictum:
'Quaecumque ligaveritis super terram, erunt ligata et in caelo et quaecumque
solveritis super terram, erunt soluta et in caelo' (Mt 18 18); et 'Quorum
remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis retenta sunt' (Jo
20, 23), quorum verborum virtute quilibet absolvere possit peccata, publica
quidem per correptionem dumtaxat, si correptus acquieverit, secreta vero per
spontaneam confessionem : an. s. (cf. DS 1684).
1711 921
Can. 11. Si quis dixerit, episcopos non habere ius reservandi sibi casus nisi
quoad externam politiam, atque ideo casuum reservationem non prohibere,
quominus sacerdos a reservatis vere absolvat: an. s. (cf. DS 1687).
1712 922
Can. 12. Si quis dixerit, totam poenam simul cum culpa remitti semper a Deo,
satisfactionemque paenitentium non esse aliam quam fidem, qua apprehendunt
Christum pro eis satisfecisse: an. s. (cf. DS 1689).
1713 923
Can. 13. Si quis dixerit, pro peccatis, quoad poenam temporalem, minime Deo pe
Christi merita satisfieri poenis ab eo inflictis et patienter toleratis vel a
sacerdote injunctis, sed neque sponte susceptis, ut jejuniis, orationibus,
eleemosynis vel aliis etiam petatis operibus, atque ideo optimam paenitentiam
esse tantum novam vitam: an. s.
1714 924
Can. 14. Si quis dixerit, satisfactiones, quibus paenitentes per Christum Jesum
peccata redimunt, non esse cultus Dei, sed traditiones hominum, doctrinam de
gratia et verum Dei cultum atque ipsum beneficium mortis Christi obscurantes:
an. s. (cf. DS 1692).
1715 925
Can. 15. Si quis dixerit, claves Ecclesiae esse datas tantum ad solvendum, non
etiam ad ligandum, et propterea sacerdotes, dum imponunt poenas confitentibus,
agere contra finem clavium et contra institutionem Christi; et fictionem esse,
quod, virtute clavium sublata poena aeterna, poena temporalis plerumque
exsolvenda remaneat: an s. (cf. DS 1692).
1.423 Canones de extrema unctione
1716 926
Can. 1. Si quis dixerit, extremam unctionem non esse vere et proprie
sacramentum a Christo Domino nostro institutum (cf. Mc 6, 13) et a beato Jacobo
Apostolo promulgatum (Iac 5, 14), sed ritum tantum acceptum a Patribus, aut
figmentum humanum: anathema sit (cf. DS 1695 1699).
1717 927
Can. 2. Si quis dixerit, sacram infirmorum unctionem non conferre gratiam, nec
remittere peccata, nec alleviare infirmos, sed iam cessasse, quasi olim tantum
fuerit gratia curationum: an. s. (cf. DS 1699 l696).
1718 928
Can. 3. Si quis dixerit, extremae unctionis ritum et usum, quem observat sancta
Romana Ecclesia, repugnare sententiae beati Jacobi Apostoli, ideoque eum
mutandum, posseque a Christianis absque peccato contemni: an. s. (cf. DS 1699).
1719 929
Can. 4. Si quis dixerit, presbyteros Ecclesiae, quos beatus Iacobus adducendos
esse ad infirmum inungendum hortatur, non esse sacerdotes ab episcopo
ordinatos, sed aetate seniores in quavis communitate, ob idque proprium
extremae unctionis ministrum non esse solum sacerdotem : an. s. (cf. DS 1697).
1.424 Sessio XXI, 16 juillet 1562; Doctrina de communione sub utraque
1.425 specie et parvulorum
Prooemium
1725 929a Sacrosancta oecumenica et generalis
Tridentina Synodus ..., cum de tremendo et sanctissimo Eucharistiae sacramento
varia diversis in locis errorum monstra nequissimi daemonis artibus
circumferantur, ob quae in nonnullis provinciis multi a catholicae Ecclesiae
fide atque obedientia videantur discessisse: censuit, ea, quae ad communionem
sub utraque specie et parvulorum pertinent, hoc loco exponenda esse. Quapropter
cunctis Christifidelibus interdicit, ne posthac de iis aliter vel credere vel
docere vel praedicare audeant, quam est iis decretis explicatum atque
definitum.
Cap. 1. 'Laicos et clericos non conficientes non adstringi iure
divino ad communionem sub utraque specie'
1726 930 Itaque sancta ipsa Synodus a Spiritu
Sancto, qui Spiritus est sapientiae et intellectus, Spiritus consilii et
pietatis (Is 11, 2), edocta atque ipsius Ecclesiae iudicium et consuetudinem
secuta, declarat ac docet, nullo divino praecepto laicos et clericos non
conficientes obligari ad Eucharistiae sacramentum sub utraque specie sumendum, neque
ullo pacto salva fide dubitari posse, quin illis alterius speciei communio ad
salutem sufficiat.
1727 930 Nam etsi Christus Dominus in ultima
Coena venerabile hoc sacramentum in panis et vini speciebus instituit et
Apostolis tradidit (cf. Mt 26, 26 ss; Mc 14, 22 ss; Lc 22, 19 s; 1 Cor 11,
24s): non tamen illa institutio et traditio eo tendunt, ut omnes Christi
fideles statuto Domini ad utramque speciem accipiendam adstringantur (can. 1 et
2). Sed neque ex sermone illo apud Ioannem sexto recte colligitur, utriusque
speciei communionem a Domino praeceptam esse (can. 3), utcumque iuxta varias
sanctorum Patrum et Doctorum interpretationes intelligatur. Namque qui dixit:
'Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non
habebitis vitam in vobis' (Jo 6, 54), dixit quoque: 'Si quis manducaverit ex
hoc pane, vivet in aeternum' (Jo 6, 52). Et qui dixit: 'Qui manducat meam
carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam' (Jo 6, 55), dixit etiam:
'Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita' (Jo 6, 52); et denique qui
dixit: 'Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego
in illo' (Jo 6, 57), dixit nihilominus: 'Qui manducat hunc Panem, vivet in
aeternum' (Jo 6, 58).
2. 'Ecclesiae potestas circa dispensationem sacramenti
Eucharistiae'
1728 931 Praeterea declarat, hanc potestatem
perpetuo in Ecclesia fuisse, ut in sacramentorum dispensatione, salva illorum
substantia, ea statueret vel mutaret, quae suscipientium utilitati seu ipsorum
sacramentorum venerationi, pro rerum, temporum et locorum varietate, magis
expedire iudicaret. Id autem Apostolus non obscure visus est innuisse, cum ait:
'Sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei'
(1 Cor 4, 1); atque ipsum quidem hac potestate usum esse, satis constat, cum in
multis aliis, tum in hoc ipso sacramento, cum ordinatis nonnullis circa eius
usum, 'Cetera, inquit, cum venero, disponam' (1 Cor 11, 34). Quare agnoscens
sancta mater Ecclesia hanc suam in administratione sacramentorum auctoritatem,
licet ab initio christianae religionis non infrequens utriusque speciei usus
fuisset, tamen progressu temporis latissime iam mutata illa consuetudine,
gravibus et iustis causis adducta, hanc consuetudinem sub altera specie
communicandi approbavit et pro lege habendam decrevit, quam reprobare aut sine
ipsius Ecclesiae auctoritate pro libito mutare non licet (Can. 2).
3. 'Totum et integrum Christum ac verum sacramentum sub qualibet
specie sumi'
1729 932 Insuper declarat, quamvis Redemptor noster,
ut antea dictum est, in suprema illa Coena hoc sacramentum in duabus speciebus
instituerit et Apostolis tradiderit: tamen fatendum esse, etiam sub altera
tantum specie totum atque integrum Christum verumque sacramentum sumi, ac
propterea, quod ad fructum attinet, nulla gratia necessaria ad salutem eos
defraudari, qui unam speciem solam accipiunt (can. 3).
1730 933 Denique eadem sancta Synodus docet,
parvulos usus rationis carentes nulla obligari necessitate ad sacramentalem
Eucharistiae communionem (can.4), siquidem per baptismi "lavacrum
regenerati" (Tit 3.5) et Christo incorporati adeptam jam filiorum Dei
gratiam in illa aetate amittere non possunt. Neque ideo tamen damnanda est
antiquitas, si eum morem in quibusdam locis aliquando servavit. Ut enim
sanctissimi illi Patres sui facti probabilem causam pro illius temporis ratione
habuerunt, ita certe eos nulla salutis necessitate id fecisse sine controversia
credendum est.
1.426 Canones de communione sub utraque specie et parvulorum
1731 934 Can. 1. Si quis dixerit, ex Dei praecepto vel ex
necessitate salutis omnes et singulos Christi fideles utramque speciem
sanctissimi Eucharistiae sacramenti sumere debere: anathema sit (cf. DS 1726s).
1732 935
Can. 2. Si quis dixerit, sanctam Ecclesiam catholicam non iustis causis et
rationibus adductam fuisse, ut laicos atque etiam clericos non conficientes sub
una panis tantummodo specie communicaret, aut in eo errasse: an. s. (cf. DS
1728).
1733 936
Can. 3. Si quis negaverit, totum et integrum Christum, omnium gratiarum fontem
et auctorem, sub una panis specie sumi, quia, ut quidam falso asserunt, non
secundum ipsius Christi institutionem sub utraque specie sumatur: an. s. (cf.
DS 1726s).
1734 937
Can. 4. Si quis dixerit, parvulis, antequam ad annos discretionis pervenerint,
necessariam esse Eucharistiae communionem: an. s. (cf. DS 1730).
1.427 Doctrina de ss. Missae sacrificio
1738 937a
Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus..., ut vetus, absoluta
atque omni ex parte perfecta de magno Eucharistiae mysterio in sancta catholica
Ecclesia fides atque doctrina retineatur et in sua puritate, propulsatis
erroribus atque haeresibus, conservetur: de ea, quatenus verum et singulare
sacrificium est, Spiritus Sancti illustratione edocta, haec, quae sequuntur,
docet, declarat et fidelibus populis praedicanda decernit.
Cap.1. 'De institutione sacrosancti Missae sacrificii'
1739 938
Quoniam sub priori Testamento (teste Apostolo Paulo) propter Levitici
sacerdotii imbecillitatem consummatio non erat, oportuit (Deo Patre
misericordiarum ita ordinante) sacerdotem alium "secundum ordinem
Melchisedech" (Gen 14.18; Ps 109.4; Heb 7.11) surgere, Dominum nostrum
Jesum Christum, qui posset omnes, quotquot sanctificandi essent, consummare
(Heb 10.4) et ad perfectum adducere.
1740 938
Is igitur Deus et Dominus noster,etsi semel seipsum in ara crucis, morte
intercedente, Deo Patri oblaturus erat, ut aeternam illis (illic) redemptionem
operaretur: quia tamen per morteme sacerdotium exstinguendum non erat (Heb
7.24,27), in Coena novissima, "qua nocte tradebatur" (Cor1 11.13), ut
dilectae sponsae suae Ecclesiae visibile (sicut hominum natura exigit)
relinqueret sacrificium, quo cruentum illud semel in cruce peragendum
repraesentaretur ejusque memoria in finem usque saeculi permaneret, atque
illius salutaris virtus in remissionem eorum, quae a nobis quotidie
commituntur, peccatorum applicaretur: "sacerdotem secundum ordinem
Melchisededch se in aeternum" (Ps 109.4) constitutum declarans, corpus et
sanguinem suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit ac sub earundem
rerum symbolis Apostolis (quos tunc Novi Testamenti sacerdotes constituebat),
ut sumerent, tradidit, et eisdem eorumque in sacerdotio successoribus, ut
offerent, praecipit per haec verba: "Hoc facite in meam
commemorationem", etc. (Lc 22.19; Cor1 11.24), uti semper catholica
Ecclesia intellexit et docuit (can. 2.).
1741 938
Nam celebrato veteri Pascha, quod in memoriam exitus de Aegypto multitudo
filiorum Israel immolabat (Ex 12.1ss), novum instituit Pascha, se ipsum ab
Ecclesia per sacerdotes sub signis visibilibus immolandum in memoriam transitus
si ex hoc mundo ad Patrem, quando per sui sanguinis effusionem nos redemit
"eripuitque de potestate tenebrarum et in regnum suum transtulit"
(Col 1.13).
1742 939
Et haec quidem illa munda oblatio est, quae nulla indignitate aut malitia
offerentium inquinari potest, quam Dominus per Malachiam nomini suo, quod
magnum futurum esset in gentibus, in omni loco mundam offerendam praedixit (Mal
1.11), et quam non obscure innuit Apostolus Paulus Corinthiis scribens, cum
dicit, non posse eos, qui participatione mensae daemoniorum polluti sint,
mensae Domini participes fieri (Cor1 10.21), per mensam altare utrobique
intelligens. Haec denique illa est, quae per varias sacrificiorum, naturae et
Legis tempore (Gen 4.4; 8.20; 12.8; 22; Ex: passim), similitudines figurabatur,
utpote quae bona omnia per illa significata veluti illorum omnium consummatio
et perfectio complectitur.
Cap.2. 'Sacrificium visibile esse propitiatorium pro vivis et defunctis'
1743 940
Et quoniam in divino hoc sacrificio, quod in Missa peragitur, idem ille
Christus continetur et incruente immolatur, qui in ara crucis "semel
seipsum cruente obtulit" (Heb 9.14,27): docet sancta Synodus, sacrificium
istud vere propitiatorium esse (can.3), per ipsumque fieri, ut, si cum vero
corde et recta fide, cum metu ac reverentia, contriti ac paenitentes ad Deum
"accedamus, misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio
opportuno" (Heb 4.16). Hujus quippe oblatione
placatus Dominus, gratiam et donum paenitentiae concedens, crimina et peccata
etiam ingentia dimittit. Una enim eademque est hostia,
idem nunc offerens sacerdotum ministerio, qui se ipsum tunc in cruce obtulit,
sola offerendi ratione diversa. Cujus quidem oblationis (cruentae, inquam)
fructus per hanc incruentam uberrime percipiuntur: tantum abest, ut illi per
hanc quovis modo derogetur (can.4). Quare non solum pro fidelium vivorum
peccatis, poenis, satisfactionibus et aliis necessitatibus, sed et pro defunctis
in Christo, nondum ad plenum purgatis, rite juxta Apostolorum traditionem
offertur (can. 3).
Cap. 3. De Missis in honorem Sanctorum
1744 941 Et
quamvis in honorem et memoriam Sanctorum nonnullas interdum Missas Ecclesia
celebrare consueverit, non tamen illis sacrificium offerri docet, sed Deo soli,
qui illos coronavit (can. 5). Unde 'nec sacerdos dicere solet: Offero tibi
sacrificium, Petre et Paule', sed, Deo de illorum victoriis gratias agens,
eorum patrocinia implorat, 'ut ipsi pro nobis intercedere dignentur in caelis,
quorum memoriam facimus in terris'.
Cap. 4. Utrum missam celebrare conveniet
1745 942
Et cum sancta sancte administrari conveniat, sitque hoc omnium sanctissimum
sacrificium: ecclesia catholica, ut digne reverenterque offerretur ac
perciperetur, sacrum canonem multis ante saeculis instituit, ita ab omni errore
purum (can.6), ut nihil in eo contineatur, quod non maxime sanctitatem ac
pietatem quandam redoleat mentesque offerentium in Deum erigat. Is enim constat cum ex ipsis Domini verbis, tum ex Apostolorum
traditionibus ac sanctorum quoque Pontificum piis institutionibus.
Cap. 5. "De solemnibus Missae sacrificii caeremoniis"
1746 Cumque
natura hominum ea sit, ut non facile queat sine adminiculis exterioribus ad
rerum divinarum mediattionem sustolli, propterea pia mater Ecclesia ritus
quosdam, ut scilicet quaedam submissa voce (can. 9), alia vero elatiore in
Missa pronuntiarentur, instituit; caeremonias item adhibuit (can. 7), ut
mysticas benedictiones, lumina, thymiamata, vestes aliaque id genus multa ex
apostolica disciplina et traditione, quo et majestas tanti sacrificii
commendaretur, et mentes fidelium per haec visibilia religionis et pietatis
signa ad rerum altissimarum, quae in hoc sacrificio latent, contemplationem excitarentur.
Cap. 6. De Missa, in qua solus sacerdos communicat
1747 944
Optaret quidem sacrosancta Synodus, ut in singulis Missis fideles adstantes non
solum spirituali affectu, sed sacramentali etiam Eucharistiae perceptione
communicarent, quo ad eos sanctissimi huius sacrificii fructus uberior
proveniret; nec tamen, si id non semper fiat, propterea Missas illas, in quibus
solus sacerdos sacramentaliter communicat, ut privatas et illicitas damnat
(can. 8), sed probat atque commendat, si quidem illae quoque Missae vere
communes censeri debent, partim quod in eis populus spiritualiter communicet,
partim vero, quod a publico Ecclesiae ministro non pro se tantum, sed pro
omnibus fidelibus qui ad Corpus Christi pertinent, celebrentur.
Cap. 7. De aqua in calice offerendo vino miscenda
1748 945
Monet deinde sancta Synodus, praeceptum esse ab Ecclesia sacerdotibus, ut aquam
vino in calice offerendo miscerent (can. 9), tum quod Christum Dominum ita
fecisse credatur, tum etiam quia e latere eius aqua simul cum sanguine exierit
(Jo 19, 34), quod sacramentum hac mixtione recolitur. Et cum 'aquae' in
Apocalypsi beati Joannis populi dicantur (Apc 17, 1 15), ipsius populi fidelis
cum capite Christo unio repraesentatur.
Cap 8. De Missa vulgari lingua passim non celebranda, et
mysteriis eius populo explicandis
1749 946
Etsi Missa magnam contineat populi fidelis eruditionem, non tamen expedire
visum est Patribus, ut vulgari passim lingua celebraretur (can. 9). Quamobrem,
retento ubique cuiusque ecclesiae antiquo et a sancta Romana Ecclesia, omnium
ecclesiarum matre et magistra, probato ritu, ne oves Christi esuriant, neve
'parvuli panem petant et non sit, qui frangat eis' (cf. Thr 4, 4): mandat
sancta Synodus pastoribus et singulis curam animarum gerentibus, ut frequenter
inter Missarum celebrationem vel per se vel per alios, ex his, quae in Missa
leguntur exponant atque inter cetera sanctissimi huius sacrificii mysterium
aliquod declarent, diebus praesertim Dominicis et festis.
1.428 Concile de Trente (XIXeme oecuménique), Session XXII,
1.429 17 septembre 1562, Doctrine De ss. Missae sacrificio
1750 947 Quia vero adversus veterem hanc in sacrosancto Evangelio,
Apostolorum traditionibus sanctorumque Patrum doctrina fundatam fidem hoc
tempore multi disseminati sunt errores, multaque a multis docentur et
disputantur: sacrosancta Synodus, post multos gravesque his de rebus mature
habitos tractatus, unanimi patrum omnium consensu, quae huic purissimae fidei
sacraeque doctrinae adversantur, damnare et a sancta Ecclesia eliminare per
subjectos hos canones constituit.
1.430 Canones de ss. Missae sacrificio
1751 948
Can. 1. Si quis dixerit, in Missa non offerri Deo verum et proprium
sacrificium, aut quod offerri non sit aliud quam nobis Christum ad manducandum
dari: an. s.
1752 949
Can. 2. Si quis dixerit, illis verbis: 'Hoc facite in meam commemorationem' (Jo
22, 19; 1 Cor 11, 24), Christum non instituisse Apostolos sacerdotes, aut non
ordinasse, ut ipsi aliique sacerdotes offerrent corpus et sanguinem suum: an.
s. (cf. DS 1740).
1753 950
Can. 3. Si quis dixerit, Missae sacrificium tantum esse laudis et gratiarum
actionis, aut nudam commemorationem sacrificii in cruce peracti, non autem
propitiatorium; vel soli prodesse sumenti; neque pro vivii et defunctis, pro
peccatis, poenis, satisfactionibus et aliis necessitatibus offerri debere: an.
s. (cf. DS 1743).
1754 951
Can. 4. Si quis dixerit, blasphemiam irrogari sanctissimo Christi sacrificio in
cruce peracto per Missae sacrificium, aut illi per hoc derogari: an. s. (cf. DS
1743).
1755 952
Can. 5. Si quis dixerit, imposturam esse, Missas celebrari in honorem Sanctorum
et pro illorum intercessione apud Deum obtinenda, sicut Ecclesia intendit: an.
s. (cf. DS 1744).
1756 953
Can. 6. Si quis dixerit, canonem Missae errores continere ideoque abrogandum
esse: an. s. (cf. DS 1745).
1757 954
Can. 7. Si quis dixerit, caeremonias, vestes et externa signa, quibus in
Missarum celebratione Ecclesia catholica utitur, irritabula impietatis esse
magis quam officia pietatis: an. s. (cf. DS 1746).
1758 955
Can. 8. Si quis dixerit, Missas, in quibus solus sacerdos sacramentaliter
communicat, illicitas esse ideoque abrogandas: an. s. (cf. DS 1747).
1759 956
Can. 9. Si quis dixerit, Ecclesiae Romanae ritum, quo submissa voce pars
canonis et verba consecrationis proferuntur, damnandum esse; aut lingua tantum
vulgari Missam celebrari debere; aut aquam non miscendam esse vino in calice
offerendo, eo quod sit contra Christi institutionem: an. s. (cf. DS 1746 1748
s).
1760 Insuper
cum eadem sacrosancta Synodus superiori sessione duos articulos alias
propositos et tum nondum discussos, videlicet: - An rationes, quibus sancta
catholica Ecclesia adducta fuit, ut communicaret laicos atque etiam non
celebrantes sacerdotes sub una panis specie, ita sint retinendae, ut nulla
ratione calicis usus cuiquam sit permittendus, - et: An, si honestis et
christianae caritati consentaneis rationibus concedendus alicui vel nationi vel
regno calicis usus videatur, sub aliquibus condicionibus concedendus sit, et
quaenam illae sint, in aliud tempus, oblata sibi occasione, examinandos atque
diffiniendos reservaverit: nunc eorum, pro quibus petitur, saluti optimum
consultum volens, decrevit, integrum negotium ad Sanctissimum Dominum esse
referendum prout praesenti decreto refert; qui pro sua singulari prudentia id
efficiat, quod utile rei publicae christianae et salutare petentibus usum
calicis fore iudicaverit.
1.431 Sessio XXIII, 15 juillet 1563: Doctrina de sacramento ordinis
1763 956a
Vera et catholica doctrina de sacramento ordinis ad condemnandos errores nostri
temporis, a sancta Synodo Tridentina decreta et publicata sessione (sub Pio IV)
septima.
1764 957
Sacrificium et sacerdotium ita Dei ordinatione conjuncta sunt, ut utrumque in
omni lege exstiterit. Cum igitur in Novo Testamento sanctum Eucharistiae
sacrificium visibile ex Domini institutione catholica Ecclesia acceperit:
fateri etiam oportet, in ea novum esse visibile et externum sacerdotium (can.
1), in quod vetus translatum est (cf Heb 7.12ss). Hoc autem ab eodem Domino
Salvatire nostro institutum esse (can.3), atque Apostolis eorumque
successoribus in sacerdotio potestatem traditam consecrandi, offerendi et
ministrandi corpus et sanguinem ejus, nec non et peccata dimittendi et
retinendi, sacrae Litterae ostendunt, et catholicae Ecclesiae traditio semper
docuit (can.1).
1765 958
Cum autem divina res sit tam sancti sacerdotii ministerium, consentaneum fuit,
quo dignius et maiore cum veneratione exerceri posset, ut in Ecclesiae
ordinatissima dispositione plures et diversi essent ministrorum ordines (Mt 16,
19; Lc 22, 19; Jo 20, 22s), qui sacerdotio ex officio deservirent, ita
distributi, ut, qui iam clericali tonsura insigniti essent, per minores ad
maiores ascenderent (can. 2). Nam non solum de sacerdotibus, sed et de diaconis
sacrae Litterae apertam mentionem faciunt (Act 6, 5; I Tim 3, 8 ss; Phil 1, 1)
et, quae maxime in illorum ordinatione attendenda sunt, gravissimis verbis
docent; et ab ipso Ecclesiae initio sequentium ordinum nomina atque
uniuscuiusque eorum propria ministeria, subdiaconi scilicet, acolythi,
exorcistae, lectoris et ostiarii in usu fuisse cognoscuntur, quamvis non pari
gradu. Nam subdiaconatus ad maiores ordines a Patribus et sacris Conciliis
refertur, in quibus et de aliis inferioribus frequentissime legimus.
1766 959
Cum Scripturae testimonio, apostolica traditione et Patrum unanimi consensu
perspicuum sit, per sacram ordinationem, quae verbis et signis exterioribus
perficitur, gratiam conferri: dubitare nemo debet, ordinem esse vere et proprie
unum ex septem sanctae Ecclesiae sacramentis (can.3). Inquit enim Apostolus:
"Admoneo te, ut resuscites gratiam Dei, quae est in te per impositionem
manuum mearum. Non enim dedit nobis Deus spiritum timoris, sed virtutis et
dilectionis et sobrietatis" (2 Tim 1.6,7; cf 1 Tim 4.14).
1767 960
Quoniam vero in sacramento ordinis, sicut et in baptismo et confirmatione,
character imprimitur (can. 4), qui nec deleri nec auferri potest: merito sancta
Synodus damnat eorum sententiam, qui asserunt, Novi Testamenti sacerdotes
temporariam tantummodo potestatem habere, et semel rite ordinatos iterum laicos
effici posse si verbi Dei ministerium non exerceant (can. 1). Quod si quis
omnes Christianos promiscue Novi Testamenti sacerdotes esse, aut omnes pari
inter se potestate spirituali praeditos affirmet: nihil aliud facere videtur
quam ecclesiasticam hierarchiam, quae est 'ut castrorum acies ordinata' (cf: Ct
6, 3), confundere (can. 6), perinde ac si, contra beati Pauli doctrinam, omnes
Apostoli, omnes Prophetae, omnes Evangelistae, omnes Pastores, omnes sint
Doctores (cf. 1 Cor 12, 29; Eph 4, 11).
1768 960
Proinde sancta Synodus declarat, praeter ceteros ecclesiasticos gradus
episcopos, qui in Apostolorum locum successerunt, ad hunc hierarchicum ordinem
praecipue pertinere, et 'positos' (sicut idem Apostolus ait) 'a Spiritu Sancto
regere Ecclesiam Dei' (Act 20, 28), eosque presbyteris superiores esse, ac
sacramentum confirmationis conferre, ministros Ecclesiae ordinare, atque alia
pleraque peragere ipsos posse, quarum functionum potestatem reliqui inferioris
ordinis nullam habent (can. 7).
1769 960
Docet insuper sancta Synodus, in ordinatione episcoporum, sacerdotum et
ceterorum ordinum nec populi nec cuiusvis saecularis potestatiS et magistratus
consensum sive vocationem sive auctoritatem ita requiri ut sine ea irrita sit
ordinatio; quin potius decernit, eos, qui tantummodo a populo aut saeculari
potestate ac magistratu vocati et instituti ad haec ministeria exercenda
ascendunt, et qui ea propria temeritate sibi sumunt, omnes non Ecclesiae
ministros, sed 'fures et latrones, per ostium non ingressos' (cf. Jo 10, 1),
habendos esse (can. 8).
1770 960
Haec sunt, quae generatim sacrae Synodo visum est Christifideles de sacramento
ordinis docere. His autem contraria certis et propriis canonibus in hunc, qui
sequitur, modum damnare constituit, ut omnes, ante Christo, fidei regula
utentes, in tot errorum tenebris catholicam veritatem facilius agnoscere et
tenere possint.
1.432 Canones de sacramento ordinis
1771 961
Can. 1. Si quis dixerit, non esse in Novo Testamento sacerdotium visibile et
externum, vel non esse potestatem aliquam consecrandi et offerendi verum corpus
et sanguinem Domini, et peccata remittendi et retinendi, sed officium tantum et
nudum ministerium praedicandi Evangelium, vel eos, qui non praedicant, prorsus
non esse sacerdotes: anathema sit (cf. DS 1764 1767).
1772 962
Can. 2. Si quis dixerit, praeter sacerdotium non esse in Ecclesia catholica
alios ordines, et maiores et minores, per quos velut per gradus quosdam in
sacerdotium tendatur: an. s. (cf. DS 1765).
1773 963
Can. 3. Si quis dixerit, ordinem sive sacram ordinationem non esse vere et
proprie sacramentum a Christo Domino institutum, vel esse figmentum quoddam
humanum, excogitatum a viris rerum ecclesiasticarum imperitis, aut esse tantum
ritum quendam eligendi ministros verbi Dei et sacramentorum: an. s. (cf. DS
1766).
1774 964
Can. 4. Si quis dixerit, per sacram ordinationem non dari Spiritum Sanctum, ac
proinde frustra episcopos dicere: Accipe Spiritum Sanctum; aut per eam non
imprimi characterem; vel eum, qui sacerdos semel fuit, laicum rursus fieri
posse: an. s. (cf. DS 1767).
1775 965
Can. 5. Si quis dixerit, sacram unctionem, qua Ecclesia in sancta ordinatione
utitur, non tantum non requiri, sed contemnendam et perniciosam esse, similiter
et alias ceremonias: an. s.
1776 966
Can. 6. Si quis dixerit, in Ecclesia catholica non esse hierarchiam, divina
ordinatione institutam, quae constat ex episcopis, presbyteris et ministris an.
s. (cf. DS 1768).
1777 967
Can. 7. Si quis dixerit, episcopos non esse presbyteris superiores; vel non
habere potestatem confirmandi et ordinandi, vel eam, quam habent, illis esse
cum presbyteris communem; vel ordines ab ipsis collatos sine populi vel
potestatis saecularis consensu aut vocatione irritos esse; aut eos, qui nec ab
ecclesiastica et canonica potestate rite ordinati nec missi sunt, sed aliunde
veniunt, legitimos esse verbi et sacramentorum ministros: an. s. (cf. DS 1768
s).
1778 968
Si quis dixerit, episcopos, qui auctoritate Romani Pontificis assumuntur non
esse legitimos et veros episcopos, sed figmentum humanum: an. s.
1.433 Sessio XXIV, 11 novembre 1563; De sacramento matrimonii
1797 969
Matrimonii perpetuum indissolubilemque nexum primus humani generis parens
divini Spiritus instinctu pronuntiavit, cum dixit: 'Hoc nunc os ex ossibus
meis, et caro de carne mea. Quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem, et
adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una' (Gn 2, 23 s; cf. Eph 5, 31).
1798 969
Hoc autem vinculo duos tantummodo copulari et coniungi, Christus Dominus
apertius docuit, cum postrema illa verba, tamquam a Deo prolata, referens
dixit: 'Itaque iam non sunt duo, sed una caro' (Mt 19, 6), statimque eiusdem
nexus firmitatem, ab Adamo tanto ante pronuntiatam, his verbis confirmavit:
'Quod ergo Deus mconiunxit, homo non separet (Mt 19, 6; Mc 10, 9).
1799 969
Gratiam vero, quae naturalem illum amorem perficeret, et indissolubilem
unitatem confirmaret, coniugesque sanctificaret, ipse Christus, venerabilium
sacramentorum institutor atque perfector, sua nobis Passione promeruit. Quod
Paulus Apostolus innuit, dicens: 'Viri, diligite uxores vestras, sicut Christus
dilexit Ecclesiam, et se ipsum tradidit pro ea' (Eph 5, 25), mox subiungens:
'Sacramentum hoc magnum est; ego autem dico, in Christo et in Ecclesia' (Eph 5,
32).
1800 970
Cum igitur matrimonium in lege evangelica veteribus connubiis per Christum
gratia praestet: merito inter Novae Legis sa cramenta annumerandum sancti
Patres nostri, Concilia et universalis Ecclesiae traditio semper docuerunt ;
adversus quam impii homines huius saeculi insanientes, non solum perperam de
hoc venerabili sacramento senserunt, sed de more suo, praetextu Evangelii
libertatem carnis introducentes, multa ab Ecclesiae catholicae sensu et ab
Apostolorum temporibus probata consuetudine aliena, scripto et verbo
asseruerunt, non sine magna Christifidelium iactura. Quorum temeritati sancta
et universalis Synodus cupiens occurrere, insigniores praedictorum
schismaticorum haereses et errores, ne plures ad se trahat perniciosa eorum contagio,
exterminandos duxit, hos in ipsos haereticos eorumque errores decernens
anathematismos.
1.434 Canones de sacramento matrimonii
1801 971
Can. 1. Si quis dixerit, matrimonium non esse vere et proprie unum ex septem
Legis evangelicae sacramentis, a Christo Domino institutum, sed ab hominibus in
Ecclesia inventum, neque gratiam conferre: anathema sit (cf. DS 1800).
1802 972
Can. 2. Si quis dixerit, licere Christianis plures simul habere uxores, et hoc
nulla lege divina esse prohibitum (Mt 19, 9 ss): an. s. (cf. DS 1798).
1803 973
Can. 3. Si quis dixerit, eos tantum consanguinitatis et affinitatis gradus, qui
Levitico (18, 6 ss) exprimuntur, posse impedire matrimonium contrahendum, et
dirimere contractum; nec posse Ecclesiam in nonnullis illorum dispensare, aut
constituere, ut plures impediant et dirimant: an. s. (cf. DS 1559).
1804 974
Can. 4. Si quis dixerit, Ecclesiam non potuisse constituere impedimenta
matrimonium dirimentia vel in iis constituendis errasse: an. s.
1805 975
Can. 5. Si quis dixerit, propter haeresim, aut molestam cohabitationem, aut
affectatam absentiam a coniuge dissolvi posse matrimonii vinculum: an. s.
1806 976
Can. 6. Si quis dixerit, matrimonium ratum, non consummatum, per solemnem
religionis professionem alterius coniugum non dirimi: an. s.
1807 977
Can. 7. Si quis dixerit, Ecclesiam errare, cum docuit et docet, iuxta evangelicam
et apostolicam doctrinam (cf. Mc 10; 1 Cor 7), propter adulterium alterius
coniugum matrimonii vinculum non posse dissolvi, et utrumque, vel etiam
innocentem, qui causam adulterio non dedit, non posse, altero coniuge vivente,
aliud matrimonium contrahere, moecharique eum, qui dimissa adultera aliam
duxerit, et eam, quae dimisso adultero alii nupserit: an. s.
1808 978
Can. 8. Si quis dixerit, Ecclesiam errare, cum ob multas causas separationem
inter coniuges quoad thorum, seu quoad cohabitationem ad certum incertumve
tempus, fieri posse decernit: an. s.
1809 979
Can. 9. Si quis dixerit, clericos in sacris ordinibus constitutos, vel
regulares castitatem solemniter professos, posse matrimonium contrahere,
contractumque validum esse, non obstante lege Ecclesiastica vel voto, et
oppositum nil aliud esse, quam damnare matrimonium; posseque omnes contrahere
matrimonium, qui non sentiunt se castitatis (etiamsi eam voverint) habere
donum: an. s. Cum Deus id recte petentibus non deneget, 'nec patiatur, nos supra
id, quod possumus, tentari' (1 Cor 10, 13).
1810 980
Can. 10. Si quis dixerit, statum coniugalem anteponendum esse statui
virginitatis vel caelibatus, et non esse melius ac beatius, manere in
virginitate aut caelibatu, quam iungi matrimonio (cf: Mt 19, 11s; 1 Cor 7, 25s
38 40): an. s.
1811 981
Can. 11. Si quis dixerit, prohibitionem solemnitatis nuptiarum certis anni
temporibus superstitionem esse tyrannicam, ab ethnicorum superstitione
profectam; aut benedictiones et alias ceremonias, quibus Ecclesia in illis
utitur, damnaverit: an. s.
1812 982
Can. 12. Si quis dixerit, causas matrimoniales non spectare ad iudices
ecclesiasticos: an. s. (DS 2598 2659).
1.435 Canones super reformatione circa matrimonium: Decr. 'Tametsi'
1813 990
Cap. 1. (Motivum et tenor legis) Tametsi dubitandum non est, clandestina
matrimonia, libero contrahentium consensu facta, rata et vera esse matrimonia,
quamdiu Ecclesia ea irrita non fecit, et proinde iure damnandi sint (lege:
sunt) illi, ut eos sancta Synodus anathemate damnat, qui ea vera ac rata esse
negant, quique falso affirmant, matrimonia a filiis familias sine consensu
parentum contracta irrita esse, et parentes ea rata vel irrita facere posse:
nihilominus sancta Dei Ecclesia ex iustissimis causis illa semper detestata est
atque prohibuit.
1814 990
Verum, cum sancta Synodus animadvertat, prohibitiones illas propter hominum
inoboedientiam iam non prodesse, et gravia peccata perpendat, quae ex eisdem
clandestinis coniugiis ortum habent, praesertim vero eorum, qui in statu
damnationis permanent, dum priore uxore, cum qua clam contraxerant, relicta,
cum alia palam contrahunt, et cum ea in perpetuo adulterio vivunt; cui malo cum
ab Ecclesia, quae de occultis non iudicat, succurri non possit, nisi efficacius
aliquod remedium adhibeatur, idcirco sacri Lateranensis Concilii (IV) sub
Innocentio III celebrati (DS 817) vestigiis inhaerendo praecipit, ut in
posterum, antequam matrimonium contrahatur, ter a proprio contrahentium parocho
tribus continuis diebus festivis in ecclesia inter Missarum solemnia publice
denuntietur, inter quos matrimonium sit contrahendum; quibus denuntiationibus
factis, si nullum legitimum opponatur impedimentum, ad celebrationem matrimonii
in facie Ecclesiae procedatur, ubi parochus, viro et muliere interrogatis, et
eorum mutuo consensu intellecto, vel dicat: 'Ego vos in matrimonium coniungo,
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti', vel aliis utatur verbis, iuxta
receptum uniuscuiusque provinciae ritum.
1815 991
(Restrictio legis) Quod si aliquando probabilis fuerit suspicio, matrimonium
malitiose impediri posse, si tot praecesserint denuntiationes: tunc vel una
tantum denuntiatio fiat, vel saltem parocho et duobus vel tribus testibus
praesentibus matrimonium celebretur; deinde ante illius consummationem
denuntiationes in ecclesia fiant, ut, si aliqua subsunt impedimenta, facilius
detegantur, nisi Ordinarius ipse expedire iudicaverit, ut praedictae
denuntiationes remittantur, quod illius prudentiae et iudicio sancta Synodus
relinquit.
1816 992
(Sanctio) Qui aliter quam praesente parocho, vel alio sacerdote de ipsius
parochi seu Ordinarii licentia, et duobus vel tribus testibus matrimonium
contrahere attentabunt: eos sancta Synodus ad sic contrahendum omnino inhabiles
reddit, et huiusmodi contractus irritos et nullos esse decernit, prout eos
praesenti decreto irritos facit et annullat.
1.436 Concile de Trente (XIXeme oecum.), Session XXV; Decretum de
1.437 purgatorio, 3 décembre 1563
1820 983
Cum catholica Ecclesia, Spiritu Sancto edocta, ex sacris Litteris et antiqua
Patrum traditione in sacris Conciliis et novissime in hac oecumenica Synodo
docuerit, purgatorium esse (v.D.840), animasque ibi detentas fidelium
suffragiis, potissimum vero acceptabili altaris sacrificio iuvari (v. D. 940,
950): praecipit sancta Synodus episcopis, ut sanam de purgatorio doctrinam, a
sanctis Patribus et sacris Conciliis traditam, a Christifidelibus credi,
teneri, doceri et ubique praedicari diligenter studeant. Apud rudem vero plebem
difficiliores ac subtiliores quaestiones, quaeque ad aedificationem non faciunt
(cf. 1 Tim 1, 4), et ex quibus plerumque nulla fit pietatis accessio, a
popularibus concionibus secludantur. Incerta item, vel quae specie falsi
laborant, evulgari ac tractari non permittant. Ea vero, quae ad curiositatem
quandam aut superstitionem spectant, vel turpe lucrum sapiunt, tanquam scandala
et fidelium offendicula prohibeant...
1.438 Decretum de invocatione, veneratione et reliquiis Sanctorum,
1.439 et sacris imaginibus, 3 décembre 1563
1821 984
Mandat sancta Synodus omnibus episcopis et ceteris docendi munus curamque
sustinentibus, ut iuxta catholicae et apostolicae Ecclesiae usum, a primaevis
christianae religionis temporibus receptum, sanctorumque Patrum consensionem et
sacrorum Conciliorum decreta: imprimis de Sanctorum intercessione, invocatione,
reliquiarum honore, et legitimo imaginum usu fideles diligenter instruant,
docentes eos, Sanctos, una cum Christo regnantes, orationes suas pro hominibus
Deo offerre; bonum atque utile esse, suppliciter eos invocare et ob beneficia
impetranda a Deo per Filium eius Iesum Christum Dominum nostrum, qui solus
noster Redemptor et Salvator est, ad eorum orationes, opem auxiliumque
confugere; illos vero, qui negant, Sanctos, aeterna felicitate in coelo
fruentes, invocandos esse; aut qui asserunt, vel illos pro hominibus non orare,
vel eorum, ut pro nobis etiam singulis orent, invocationem esse idololatriam,
vel pugnare cum verbo Dei, adversarique honori " unius mediatoris Dei et
hominum Jesu Christi " (cf 1 Tim 2, 5); vel stultum esse, in coelo
regnantibus voce vel mente supplicare: impie sentire.
1822 985
Sanctorum quoque martyrum et aliorum cum Vhristo viventium sancta corpora, quae
viva membra fuerunt Christi et templum Spiritus Sancti (cf Cor1 3.16; 6.19;
Cor2 6.16), ab ipso ad aeternam vitam suscitenda et glorificanda, a fidelibus
venranda ese, per quae multa beneficia a Deo hominibus praestantur: iat ut
affirmantes, Sanctorum reliquiis venraionem atque honorem non deberi, vel eas
aliaque sacra monumenta a fidlibus inutilite honorari, atque eorum opis
impetrandae causa Sanctirum memorias frustra frequentari: omnino damnandos
esse, prout jampridem eos damnavit et nunc etiam damnat Ecclesia.
1823 986
Imagines porro Christi, Deiparae Virginis et aliorum Sanctorum, in templis
praesertim habendas et retinendas, eisque debitum honorem et venerationem
impertiendam, non quod credatur inesse aliqua in iis divinitas vel virtus,
propter quam sint colendae, vel quod ab eis sit aliquid petendum, vel quod
ficucia in imaginibus sit figenda, veluti olim fiebat a gentibus, quae in
idolis spem suam collocabant (cf Ps 134.15ss): sed quoniam honos qui eis
exhibetur,refertur ad prototypa, quae illae repraesentant: ita ut per imagines,
quas osculamuret coram quibus caput aperimus et procumbimus, Christum adoremus,
et Sanctis, quorum illae similitudinem gerunt, veneremur. Id quod Conciliorum,
praesertim vero secundae Nicaenae Synodi, decretis contra imaginum oppugnatores
est sanctitum (cf DS 600ss);
1824 987
Illud vero diligenter doceant episcopi, per historias mysteriorum nostrae
redemptionis, picturis vel aliis similitudinibus expressas, erudiri et
confirmari populum in articulis fidei commemorandis et assidue recolendis; tum
vero ex omnibus sacris imaginibus magnum fructum percipi, non solum quia
admonetur populus beneficiorum et munerum, quae a Christo sibi collata sunt,
sed etiam, quia Dei per Sanctos miracula et salutaria exempla oculis fidelium
subiciuntur, ut pro iis Deo gratias agant, ad Sanctorumque imitationem vitam
moresque suos componant, excitenturque ad adorandum ac diligendum Deum, et ad
pietatem colendam. Si quis autem his decretis
contraria docuerit aut senserit: an. s.
1825 988 In has autem sanctas et salutares observationes si qui abusus irrepserint: eos prorsus
aboleri sancta Synodus vehementer cupit, ita ut nullae falsi dogmatis imagines
et rudibus periculosi erroris occasionem praebentes statuantur. Quod si
aliquando historias et narrationes sacrae Scripturae, cum id indoctae plebi
expediet, exprimi et figurari contigerit: doceatur populus, non propterea
divinitatem figurari, quasi corporeis oculis conspici, vel coloribus aut
figuris exprimi possit. Omnis porro superstitio in Sanctorum invocatione,
reliquiarum veneratione et imaginum sacro usu tollatur, omnis turpis quaestus
eliminetur, omnis denique lascivia vitetur. . . Haec ut
fidelius observentur, statuit sancta Synodus, nemini licere, ullo in loco...
ullam insolitam ponere vel ponendam curare imaginem, nisi ab episcopo approbata
fuerit. Nulla etiam admittenda esse nova miracula, nec novas reliquias
recipiendas nisi... approbante episcopo.
1.440 Decretum de reformatione generali, 3 décembre 1563
1830 Cap. 19 (De duello seu monomachia). Detestabilis duellorum usus,
fabricante diabolo introductus, ut cruenta corporum morte animarum etiam
perniciem lucretur, ex christiano orbe penitus exterminetur. Imperator,
reges... et quocumque alio nomine domini temporales, qui locum ad monomachiam
in terris suis inter Christianos concesserint, eo ipso sint excommunicati...
Qui vero pugnam commiserint, et qui eorum patrini vocantur, excommunicationis
... ac perpetuae infamiae poenam incurrant et ut homicidae iuxta sacros canones
puniri debeant, et, si in ipso conflictu decesserint, perpetuo careant
ecclesiastica sepultura.
1.441 Decretum de indulgentiis, 4 décembre 1563
1835 989
Cum potestas conferendi indulgentias a Christo Ecclesiae concessa sit, atque
huiusmodi potestate divinitus sibi tradita (cf. Mt 16,19;18,18) antiquissimis
etiam temporibus illa usa fuerit: sacrosancta Synodus indulgentiarum usum,
christiano populo maxime salutarem et sacrorum conciliorum auctoritate
probatum, in Ecclesia retinendum esse docet et praecipit, eosque anathemate
damnat, qui aut inutiles esse asserunt, vel eas concedendi in Ecclesia
potestatem esse negant. In his tamen concedendis moderationem... adhiberi
cupit, ne nimia facilitate ecclesiastica disciplina enervetur. Abusus vero, qui
in his irrepserunt et quorum occasione hoc indulgentiarum nomen ab haereticis
blasphematur, emendatos et correctos cupiens: praesenti decreto generaliter
statuit, pravos quaestus omnes pro his consequendis... omnino abolendos esse.
1.442 Bulla confirmationis Conc. Tridentini 'Benedictus Deus',
1.443 26 janvier 1564 ('1563' stilo curiali)
1847 -
Tandem consecuti sumus, quod nec diuturnis nec nocturnis curis elaborare
destitimus quodque a Patre luminum (Iac 1, 17) assidue precati sumus. Cum enim
eam in urbem undique ex christiani nominis nationibus convenisset - Nostris
convocata litteris et sua etiam ipsorum pietate excitata - episcoporum et
aliorum insignium praelatorum maxima et oecumenico concilio digna frequentia,
... Nobis adeo concilii libertati faventibus, ut etiam de rebus Sedi
Apostolicae proprie reservatis liberum ipsi Concilio arbitrium per litteras ad
legatos Nostros scriptas ultro permiserimus, quae de sacramentis et aliis
rebus, quae quidem necessariae visae sint, tractanda, diffinienda et statuenda
restabant ad confutandas haereses, ad tollendos abusus et emendandos mores, a
sacrosancta Synodo summa libertate diligentiaque tractata et accurate ac mature
admodum definita, explicata, statuta sunt...
1848 Cum autem
ipsa sancta Synodus, pro sua erga Sedem Apostolicam reverentia, antiquorum
etiam conciliorum vestigiis inhaerens, decretorum suorum omnium, quae Nostro et
praedecessorum Nostrorum tempore facta sunt, confirmationem a Nobis petierit,
decreto de ea re in publica sessione facto : Nos ... postulatione ipsius Synodi
cognita, habita super hac re cum venerab. Fratribus Nostris S. R. E.
cardinalibus deliberatione matura, Sanctique Spiritus in primis auxilio
invocato, cum ea decreta omnia catholica et populo christiano utilia ac
salutaria esse cognovissemus: ad Dei omnipotentis laudem, de eorumdem Fratrum
Nostrorum consilio et assensu, in consistorio Nostro secreto illa omnia et
singula auctoritate Apostolica hodie confirmavimus et ab omnibus
Christifidelibus suscipienda ac servanda esse decrevimus...
1849 Ad
vitandum praeterea perversionem et confusionem, quae oriri posset, si unicuique
liceret, prout ei liberet, in decreta Concilii commentarios et interpretationes
suas edere: Apostolica auctoritate inhibemus omnibus... : ne quis sine
auctoritate Nostra audeat ullos commentarios, glossas, annotationes, scholia
ullumve omnino interpretationis genus super ipsius Concilii decretis quocumque
modo edere aut quidquam quocumque nomine, etiam sub praetextu maioris
decretorum corroborationis aut exsecutionis aliove quaesito colore statuere.
1850 Si cui
vero in eis aliquid obscurius dictum et statutum fuisse eamque ob causam
interpretatione aut decisione aliqua egere visum fuerit : ascendat ad locum,
quem Dominus elegit, ad Sedem videlicet Apostolicam, omnium fidelium magistram,
cuius auctoritatem etiam ipsa sancta Synodus tam reverenter agnovit. Nos enim
difficultates et controversias, si quae ex eis decretis ortae fuerint, nobis
declarandas et decidendas, quemadmodum ipsa quoque sancta Synodus decrevit,
reservamus...
1.444 'Regulae Tridentinae' de libris prohibitis, confirmatae in
1.445 Const. 'Dominici gregis custodiae', 24 mars 1564
1851
Regula I: Libri omres, quos ante annum 1515 aut Summi Pontifices aut Concilia
oecumenica damnarunt, et in hoc Indice non sunt, eodem modo damnati esse
censeantur, sicut olim damnati fuerunt.
1852 Regula
II: Haeresiarcharum libri, tam eorum, qui post praedictum annum (1515) haereses
invenerunt vel suscitarunt, quam qui haereticorum capita aut duces sunt vel
fuerunt, ... omnino prohibentur. Aliorum autem haereticorum libri, qui de
religione quidem ex professo tractant, omnino damnantur. Qui vero de religione
non tractant, a theologis catholicis... examinati et approbati permittuntur...
1853 Regula
III: Versiones scriptorum etiam ecclesiasticorum, quae hactenus editae sunt a
damnatis auctoribus, modo nihil contra sanam doctrinam contineant,
permittuntur. Librorum autem Veteris Testamenti versiones viris tantum doctis
et piis iudicio episcopi concedi poterunt, modo huiusmodi versionibus tamquam
elucidationibus vulgatae editionis ad intelligendam sacram Scripturam, non
autem tamquam sano textu utantur. Versiones vero Novi Testamenti ab auctoribus
primae classis huius Indicis facta nemini concedantur, quia utilitatis parum,
periculi vero plurimum lectoribus ex earum lectione manare solet. Si quae vero
annotationes cum huiusmodi quae permittuntur versionibus vel cum vulgata
editione circumferuntur, expunctis locis suspectis a facultate theologica
alicuius Universitatis catholicae aut Inquisitione generali, permitti eisdem
poterunt, quibus et versiones....
1854 Regula
IV: Cum experimento manifestum sit, si sacra Biblia vulgari lingua passim sine
discrimine permittantur, plus inde ob hominum temeritatem detrimenti quam
utilitatis oriri, hac in parte iudicio episcopi aut inquisitoris stetur, ut cum
consilio parochi vel confessarii Bibliorum a catholicis auctoribus versorum
lectionem in vulgari lingua eis concedere possint, quos intellexerint ex
huiusmodi lectione non damnum, sed fidei atque pietatis augmentum capere
posse...
1855 Regula V:
Libri illi, qui haereticorum auctorum opera interdum prodeunt, in quibus nulla
vel pauca de suo apponunt, sed aliorum dicta colligunt, cuiusmodi sunt lexica,
concordantiae, apophthegmata..., si quae habeant, quae purgatione indigeant,
illis episcopi... consilio sublatis aut emendatis, permittantur.
1856 Regula
VI: Libri vulgari idiomate de controversiis inter catholicos et haereticos
nostri temporis disserentes non passim permittantur, sed idem de iis servetur,
quod de bibliis vulgari lingua scriptis statutum est. Qui vero de ratione bene
vivendi, contemplandi, confitendi ac similibus argumentis vulgari sermone
conscripti sunt, si sanam doctrinam contineant, non est, cur prohibeantur...
1857 Regula
VII: Libri, qui res lascivas seu obscoenas ex professo tractant, narrant aut
docent, cum non solum fidei, sed et morum, qui huiusmodi librorum lectione
facile corrumpi solent, ratio habenda sit, omnino prohibentur. ... Antiqui vero
ab ethnicis conscripti propter sermonis elegantiam et proprietatem permittuntur
: nulla tamen ratione pueris praelegendi erunt.
1858 Regula
VIII: Libri, quorum principale argumentum bonum est, in quibus tamen obiter
aliqua inserta sunt,quae ad haeresim seu impietatem, divinationem seu
superstitionem spectant, a catholicis theologis ... expurgati concedi possunt.
...
1859 Regula
IX: Libri omnes et scripta geomantiae, hydromantiae, aeromantiae, pyromantiae,
oneiromantiae, chiromantiae, necromantiae, sive in.quibus continentur
sortilegia, veneficia, auguria, auspicia, incantationes artis magicae, prorsus
reiiciuntur. Episcopi vero diligenter provideant, ne astrologiae iudiciariae
libri, tractatus, indices legantur vel habeantur, qui de futuris contingentibus
successibus, fortuitisve casibus aut iis actionibus, quae ab humana voluntate
pendent, certi aliquid eventurum affirmare audent. ...
1860 Regula X:
In librorum aliarumve scripturarum impressione servetur, quod in Concilio
Lateranensi (V) sub Leone X, sess. X, statutum est. (Sequuntur praecepta
disciplinaria particularia pro librorum auctoribus, bibliopolis, bibliothecis).
1861 Ad
extremum vero omnibus fidelibus praecipitur, ne quis audeat contra harum
regularum praescriptum aut huius Indicis prohibitionem libros aliquos legere
aut habere. Quod si quis libros haereticorum vel cuiusvis auctoris scripta, ob
haeresim vel ob falsi dogmatis suspicionem damnata atque prohibita, legerit
sive habuerit, statim in excommunicationis sententiam incurrat. ...
1.446 Pie IV, Bulle " Injunctum nobis ", 13 novembre 1564;
1.447 Profession de foi tridentine
1862 994
Ego N- firma fide credo et profiteor omnia et singula, quae continentur in
Symbolo fidei (C'polit.: cf. *150), quo sancta Romana Ecclesia utitur,
videlicet: ( )Credo in unum Deum Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium; et in unum Dominum Jesum Christum, Filium
Dei unigenitum, et ex Patre natum ante omnia saecula, Deum de Deo, lumen de
lumine, Deum verum de Deo vero, genitum non factum, consubstantialem Patri; per
quem omnia facta sunt; qui propter nos homines et propter nostram salutem
descendit de caelis, incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo
factus est; Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, passus et sepultus
est; et resurrexit tertia die secundum Scripturas, et ascendit in caelum, sedet
ad dexteram Patris, et iterum venturus est cum gloria iudicare vivos et
mortuos, cuius regni non erit finis; et in Spiritum Sanctum Dominum et
vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit; qui cum Patre et Filio simul
adoratur et conglorificatur; qui locutus est per Prophetas; et unam sanctam
catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem
peccatorum, et exspecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi saeculi.
Amen.
1863 995
Apostolicas et ecclesiasticas traditiones reliquasque ejusdem Ecclesiae
observationes et constitutiones firmissime admitto et amplector. Item sacram
Scripturam juxta eum sensum, quem tenuit et tenet sancta mater Ecclesia, cujus
est judicare de vero sensu et interpretatione sacrarum Scripturarum, admitto,
nec eam umquam, nisi juxta unanimem consensum Patrum accipiam et interpretabor.
1864 996
Profiteor quoque septem esse vere et proprie sacramenta Novae Legis a Iesu
Christo Domino nostro instituta atque ad salutem humani generis, licet non
omnia singulis, necessaria, scilicet baptismum, confirmationem, Eucharistiam,
paenitentiam, extremam unctionem, ordinem et matrimonium, illaque gratiam
conferre, et ex his baptismum, confirmationem et ordinem sine sacrilegio
reiterari non posse. Receptos quoque et approbatos Ecclesiae catholicae ritus
in supradictorum omnium sacramentorum solemni administratione recipio et
admitto.
1865 996
Omnia et singula, quae de peccato originali et de iustificatione in sacrosancta
Tridentina Synodo definita et declarata fuerunt, amplector et recipio.
1866 997
Profiteor pariter in Missa offerri Deo verum, proprium et propitiatorium
sacrificium pro vivis et defunctis, atque in sanctissimo Eucharistiae
sacramento esse vere, realiter et substantialiter corpus et sanguinem una cum
anima et divinitate Domini nostri Jesu Christi, fierique conversionem totius
substantiae panis in corpus, et totius substantiae vini in sanguinem, quam
conversionem catholica Ecclesia transsubstantiationem appellat. Fateor etiam sub altera tantum specie totum atque integrum Christum
verumque sacramentum sumi.
1867 998
Constanter teneo purgatorium esse, animasque ibi detentas fidelium suffragiis
juvari; similiter et Sanctos una cum Christo regnantes venerandos atque
invocandos esse, eosque orationes Deo pro nobis offerre, atque eorum reliquias
esse venerandas. firmite asero, imagines Christi ac Deiparae semper Virginis,
nec non aliorum Sanctorum, habendas et retinendas esse, atque eis debitum
honorem ac venrationem impertiendam; indulgentiarum etiam potestatem a Christo
in Eclesia relictam fuisse, illarumque usum christiano populo maxime salutarem
esse affirmo.
1868 999
Sanctam catholicam et apostolicam Romanam Ecclesiam omnium ecclesiarum matrem
et magistram agnosco; Romanoque Pontifici, beati Petri Apostolorum principis
successori ac Jesu Christi vicario, veram oboedientiam spondeo ac iuro.
1869 1000
Cetera item omnia a sacris canonibus et oecumenicis Conciliis, ac praecipue a
sacrosancta Tridentina Synodo (et ab oecumenico Concilio Vaticano), tradita,
definita ac declarata (praesertim de Romani Pontificis Primatu et infallibili
magisterio), indubitanter recipio atque profiteor; simulque contraria omnia,
atque haereses quascumque ab Ecclesia damnatas et reiectas et anathematizatas
ego pariter damno, reicio, et anathematizo.
1870 1000
Hanc veram catholicam fidem, extra quam nemo salvus esse potest, quam in
praesenti sponte profiteor et veraciter teneo, eandem integram et immaculatam
usque ad extremum vitae spiritum constantissime, Deo adiuvante, retinere et
confiteri atque a meis subditis vel illis, quorum cura ad me in munere meo
spectabit, teneri, doceri et praedicari, quantum in me erit, curaturum, ego
idem N. spondeo, voveo ac iuro: sic me Deus adiuvet, et haec sancta Dei
Evangelia.
1.448 Pie IV, Const. 'Cum quorumdam hominum', 7 août 1555
1880 993 (cupientes admonere omnes), qui hactenus asseruerunt,
dogmatizarunt vel crediderunt, Deum omnipotentem non esse trinum in personis et
incomposita omnino indivisaque unitate substantiae et unum unamet simplici
divinitatis essentia; aut Dominum nostrum non esse Deum verum eiusdem
substantiae per omnia cum Patre et Spiritu Sancto; aut eundem secundum carnem
non esse conceptum in utero beatissimae semperque Virginis Mariae de Spiritu
Sancto, sed sicut ceteros homines ex semine Ioseph; aut eundem Dominum ac Deum
nostrum Jesum Christum non subiisse acerbissimam crucis mortem, ut nos a peccatis
et ab aeterna morte redimeret et Patri ad vitam aeternam reconciliaret; aut
eandem beatissimam Virginem Mariam non esse veram Dei matrem, nec perstitisse
semper in virginitatis integritate, ante partum scilicet, in partu et perpetuo
post partum, ex parte omnipotentis Dei Patris et Filii et Spiritus Sancti
Apostolica auctoritate requirimus et monemus...
1.449 Saint Pie V, Bulla 'Ex omnibus afflictionibus', 1 octobre 1567;
1.450 Errores Michaelis Baii de hominis natura et de gratia
1.451
1901 1001 1. Nec angeli nec primi hominis adhuc
integri merita recte vocantur gratia.
1902 1002 2. Sicut opus malum ex natura
sua est mortis aeternae meritorium, sic bonum opus ex natura sua est vitae
aeternae meritorium.
1903 1003 3. Et bonis angelis et primo
homini, si in statu illo perseverasset usque ad ultimum vitae, felicitas esset
merces, et non gratia.
1904 1004 4. Vita aeterna homini integro
et angelo promissa fuit intuitu bonorum operum, et bona opera ex lege naturae
ad illam consequendam per se sufficiunt.
1905 1005 5. In promissione facta (et) angelo et primo homini
continetur naturalis iustitiae constitutio, qua pro bonis operibus, sine alio
respectu, vita aeterna iustis promittitur.
1906 1006 6. Naturali lege constitutum fuit
homini, ut, si in oboedientia perseveraret, ad eam vitam pertransiret, in qua
mori non posset.
1907 1007 7. Primi hominis integri merita
fuerunt primae creationis munera; sed iuxta modum loquendi Scripturae sacrae
non recte vocantur gratia; quo fit, ut tantum merita, non etiam gratia, debeant
nuncupari.
1908 1008 8. In redemptis per gratiam Christi nullum
inveniri potest bonum meritum, quod non sit gratis indigno collatum.
1909 1009 9. Dona concessa homini integro et
angelo, forsitan non improbanda ratione, possunt dici gratia : sed quia,
secundum usum (sacrae) Scripurae, nomine gratiae ea tantum munera
intelliguntur, quae per Jesum (Christum) male merentibus et indignis
conferuntur, ideo neque merita neque merces, quae illis redditur gratia dici
debet.
1910 1010 10. Solutionem (Solutio) poenae
temporalis, quae peccato dimisso saepe remanet, et corporis resurrectionem
(-io) proprie nonnisi meritis Christi adscribendam esse (adscribenda est).
1911 1011 11. Quod pie et iuste in hac
vita mortali usque in finem vitae conversati vitam consequimur aeternam, id non
proprie gratiae Dei, sed ordinationi naturali statim initio creationis
constitutae iusto Dei iudicio deputandum est : neque in hac retributione
bonorum ad Christi meritum respicitur, sed tantum ad primam institutionem
generis humani, in qua lege naturali constitutum est, ut iusto Dei iudicio
oboedientiae mandatorum vita aeterna reddatur.
1912 1012 12. Pelagii sententia est : opus
bonum, citra gratiam adoptionis factum, non est regni caelestis meritorium.
1913 1013 13. Opera bona, a filiis
adoptionis facta, non accipiunt rationem meriti ex eo, quod fiunt per spiritum
adoptionis inhabitantem corda filiorum Dei, sed tantum ex eo, quod sunt
conformia legi, quodque per ea praestatur oboedientia legi.
1914 1014 14. Opera bona iustorum non
accipiunt in die iudicii extremi ampliorem mercedem, quam iusto Dei iudicio
mererentur (mereantur) accipere.
1915 1015 15. Docet rationem meriti non
consistere (Ratio meriti non consistit) in eo, quod, qui bene operatur, habeat
gratiam et inhabitantem Spiritum Sanctum, sed in eo solum, quod oboedit divinae
legi, quam sententiam saepius repetit et multis rationibus probat fere toto
libro (-!).
1916 1016 16. In eodem libro saepius repetit quod (-!) non
est vera legis oboedientia, quae fit sine caritate.
1917 1017 17. Dicit sentire (Sentiunt) cum
Pelagio, qui dicunt, esse necessarium ad rationem meriti, ut homo per gratiam
adoptionis sublimetur ad statum deificum.
1918 1018 18. Dicit (-!) opera
catechumenorum, ut fidem et paenitentiam ante remissionem peccatorum factam,
esse (sunt) vitae aeternae merita : quam vitam non consequentur catechumeni,
nisi prius praecedentium delictorum impedimenta tollantur.
1919 1019 19. Videtur insinuare quod (- !)
opera justitiae et temperantiae, quae Christus fecit, ex dignitate personae
operantis non traxerunt majorem valorem.
1920 1020 20. Nullum est peccatum ex
natura sua veniale, sed omne peccatum meretur poenam aeternam.
1921 1021 21. Humanae naturae sublimatio
et exaltatio in consortium divinae naturae debita fuit integritati primae
condicionis, et proinde naturalis dicenda est, et non supernaturalis.
1922 1022 22. Cum Pelagio sentiunt, qui
textum Apostoli ad Romanos secundo: 'Gentes, quae legem non habent, naturaliter
ea, quae legis sunt, faciunt' (Rom 2, 14) intelligunt de gentibus fidei gratiam
non habentibus.
1923 1023 23. Absurda est sententia eorum,
qui dicunt, hominem ab initio dono quodam supernaturali et gratuito, supra
condicionem naturae suae fuisse exaltatum, ut fide, spe et caritate Deum
supernaturaliter coleret.
1924 1024 24. A vanis et otiosis hominibus, secundum
insipientiam philosophorum, excogitata est sententia (quae ad Pelagianismum
reicienda est), hominem ab initio sic constitutum, ut per dona naturae
superaddita fuerit largitate conditoris sublimatus et ad Dei filium adoptatus,
et ad Pelagianismum reicienda est illa sententia (-!).
1925 1025 25. Omnia opera infidelium sunt
peccata, (26) et philosophorum virtutes sunt vitia.
1926 1026 26. (27). Integritas primae
creationis non fuit indebita humanae naturae exaltatio, sed naturalis eius
condicio, quam sententiam repetit ... per plura capitula (-!).
1927 1027 27. (28). Liberum arbitrium,
sine gratiae Dei adiutorio, nonnisi ad peccandum valet.
1928 1028 28 (29). Pelagianus est error,
dicere, quod liberum arbitrium valet ad ullum peccatum vitandum.
1929 1029 29. (30A). Non soli 'fures' ii
sunt et 'latrones', qui Christum viam et 'ostium' veritatis et vitae negant,
sed etiam quicunque 'aliunde' quam per ipsum in viam iustitiae (hoc est ad
aliquam iustitiam) 'conscendi' (cf. Io 10,1) posse dicunt (docent),
1930 1030 30. (30B). aut tentationi ulli,
sine gratiae ipsius adiutorio, resistere hominem posse, sic ut in eam non
inducatur aut (ac) ab ea non superetur.
1931 1031 31. Caritas perfecta et sincera,
quae est ex (de) 'corde puro et conscientia bona et fide non ficta' (I Tim 1,
5), tam in catechumenis quam in paenitentibus potest esse sine remissione
peccatorum.
1932 1032 32. Caritas illa, quae est
plenitudo legis, non est semper coniuncta cum remissione peccatorum.
1933 1033 33. Catechumenus iuste, recte et
sancte vivit, et mandata Dei observat, ac legem implet per caritatem, ante
obtentam remissionem peccatorum, quae in baptismi lavacro demum percipitur.
1934 1034 34. Distinctio illa duplicis
amoris, naturalis videlicet, quo Deus amatur ut auctor naturae, et gratuiti,
quo Deus amatur ut beatificator, vana est et commentitia et ad illudendum
sacris Litteris et plurimis veterum testimoniis excogitata.
1935 1035 35. Omne, quod agit peccator vel
servus peccati, peccatum est.
1936 1036 36. Amor naturalis, qui ex
viribus naturae exoritur, ex sola philosophia per elationem praesumptionis
humanae, cum iniuria crucis Christi defenditur a nonnullis doctoribus.
1937 1037 37. Cum Pelagio sentit, qui boni
aliquid naturalis, hoc est, quod ex naturae solis viribus ortum ducit,
agnoscit.
1938 1038 38. Omnis amor creaturae
rationalis aut vitiosa est cupiditas, qua mundus diligitur, quae a Iohanne
prohibetur, aut laudabilis illa caritas, qua 'per Spiritum Sanctum in corde
diffusa' (Rom 5,5) Deus amatur.
1939 1039 39. Quod voluntarie fit, etiam si
necessario fiat, libere tamen fit.
1940 1040 40. In omnibus suis actibus peccator servit
dominanti cupiditati.
1941 1041 41. Is libertatis modus, qui est a
necessitate, sub libertatis nomine non reperitur in Scripturis, sed solum nomen
libertatis a peccato.
1942 1042 42. Justitia, qua iustificatur
per fidem impius, consistit formaliter in oboedientia mandatorum, quae est
operum iustitia; non autem in gratia aliqua animae infusa, qua adoptatur homo
in filium Dei et secundum interiorem hominem renovatur ac divinae naturae
consors efficitur, ut, sic per Spiritum Sanctum renovatus, deinceps bene vivere
et Dei mandatis oboedire possit.
1943 1043 43. In hominibus paenitentibus ante sacramentum
absolutionis et in catechumenis ante baptismum est vera iustificatio, separata
tamen a remissione peccatorum.
1944 1044 44. operibus plerisque, quae a
fidelibus fiunt, (solum) ut mandatis Dei pareant, cuiusmodi sunt oboedire
parentibus, depositum reddere, ab homicidio, a furto, a fornicatione abstinere,
iustificantur quidem homines, quia sunt legis oboedientia et vera legis
iustitia; non tamen iis obtinent incrementa virtutum.
1945 1045 45. sacrificium Missae non alia
ratione est sacrificium, quam generali illa, qua 'omne opus, quod fit, ut
sancta societate Deo homo inhaereat'.
1946 1046 46. (46A). Ad rationem et
definitionem peccati non pertinet voluntarium, nec definitionis quaestio est,
sed causae et originis, utrum omne peccatum debeat esse voluntarium.
1947 1047 47. (46B). Unde peccatum
originis vere habet rationem peccati sine ulla relatione ac respectu ad
voluntatem, a qua originem habuit.
1948 1048 48. (47A). Peccatum originis est
habituali parvuli voluntate voluntarium, et habitualiter dominatur parvulo(s)
eo quod non gerit contrarium voluntatis arbitrium.
1949 1049 49. (47B). Et ex habituali
voluntate dominante fit, ut parvulus decedens sine regenerationis sacramento,
quando usum rationis consecutus erit, actualiter Deum odio habeat, Deum
blasphemet et legi Dei repugnet.
1950 1050 50. (48). Prava desideria,
quibus ratio non consentit, et quae homo invitus patitur, sunt prohibita
praecepto : 'Non concupisces' (cf. Ex 20, 17).
1951 1051 51. (49). Concupiscentia sive
lex membrorum, et prava eius desideria, quae inviti sentiunt homines, sunt vera
legis inoboedientia.
1952 1052 52. (50). Omne scelus eius est
condicionis, ut suum auctorem et omnes posteros eo modo inficere possit, quo
infecit prima transgressio.
1953 1053 53. (51). Quantum est ex vi
transgressionis, tantum meritorum malorum a generante contrahunt, qui cum
minoribus nascuntur vitiis, quam qui cum maioribus.
1954 1054 54. (52). Definitiva haec
sententia, Deum homini nihil impossibile praecepisse, falso tribuitur
Augustino, cum Pelagii sit.
1955 1055 55. (53). Deus non potuisset ab
initio talem creare hominem, qualis nunc nascitur.
1956 1056 56 (54A). In peccato duo sunt,
actus et reatus; transeunte autem actu, nihil manet, nisi reatus sive obligatio
ad poenam.
1957 1057 57. (54B). Unde in sacramento
baptismi aut sacerdotis absolutione proprie reatus peccati dumtaxat tollitur,
et ministerium sacerdotum solum liberat a reatu.
1958 1058 58. (55). Peccator paenitens non
vivificatur ministerio sacerdotis absolventis, sed a solo Deo, qui,
paenitentiam suggerens et inspirans, vivificat eum et resuscitat: ministerio
autem sacerdotis solum reatus tollitur.
1959 1059 59. (56). Quando per eleemosynas
aliaque paenitentiae opera Deo satisfacimus pro poenis temporalibus, non dignum
pretium Deo pro peccatis nostris offerimus, sicut quidam errantes autumant (nam
alioqui essemus, saltem aliqua ex parte, redemptores); sed aliquid facimus,
cuius intuitu Christi satisfactio nobis applicatur et communicatur.
1960 1060 60. (57). Per passiones
Sanctorum in indulgentiis communicatas non proprie redimuntur nostra delicta;
sed per communionem caritatis nobis eorum passiones impertiuntur, ut digni
simus, qui pretio sanguinis Christi a poenis pro peccatis debitis liberemur.
1961 1061 61. (58). Celebris illa doctorum
distinctio, divinae legis mandata bifariam impleri, altero modo, quantum ad
praeceptorum operum substantiam tantum, altero, quantum ad certum quendam
modum, videlicet, secundum quem valeant operantem perducere ad regnum aeternum
(hoc est ad modum meritorium), commentitia est et explodenda.
1962 1062 62. (59). Illa quoque
distinctio, qua opus dicitur bifariam bonum, vel quia ex obiecto et omnibus
circumstantiis rectum est et bonum (quod moraliter bonum appellari consuevit
(appellare consueverunt)), vel quia est meritorium regni aeterni, eo quod fit
(sit) a vivo Christi membro per Spiritum caritatis, reicienda putatur (est).
1963 1063 63. (60). Similiter (Sed) et
illa distinctio duplicis iustitiae, alterius, quae fit per Spiritum caritatis
inhabitantem, alterius, quae fit ex inspiratione quidem Spiritus Sancti cor ad
paenitentiam excitantis, sed nondum cor inhabitantis et in eo caritatem
diffundentis, qua divinae legis iustificatio impleatur, odiosissime et
pertinacissime (similiter) reicitur.
1964 1064 64. (6l ). Denique (Item) et illa
distinctio duplicis vivificationis, alterius, qua vivificatur peccator, dum ei
paenitentia(-ae) et vitae novae propositum et inchoatio per Dei gratiam
inspiratur, alterius, qua vivificatur, qui vere iustificatur et palmes vivus in
vite Christo efficitur, pariter commentitia est et Scripturis minime congruens.
1965 1065 65. (62). Non nisi Pelagiano
errore admitti potest usus aliquis liberi arbitrii bonus sive non malus, et
gratiae Christi iniuriam facit, qui ita sentit et docet.
1966 1066 66. (63 ). Sola violentia
repugnat libertati hominis naturali.
1967 1067 67. (64). Homo peccat etiam
damnabiliter in eo, quod necessario facit.
1968 1068 68. (65). Infidelitas pure
negativa in his, in quibus Christus non est praedicatus, peccatum est.
1969 1069 69. (66). Iustificatio impii fit
formaliter per oboedientiam legis, non autem per occultam communicationem et
inspirationem gratiae, quae per eam iustificatos faciat implere legem.
1970 1070 70. (67). Homo exsistens in
peccato mortali, sive in reatu aeternae damnationis, potest habere veram
caritatem: et caritas etiam perfecta potest consistere cum reatu aeternae
damnationis.
1971 1071 71. (68). Per contritionem,
etiam caritate perfectam (cum caritate perfecta) et cum voto suscipiendi
sacramentum coniunctam, non remittitur crimen, extra casum necessitatis aut
martyrii, sine actuali susceptione sacramenti.
1972 1072 72. 169). Omnes omnino iustorum
afflictiones sunt ultiones peccatorum ipsorum: unde et Iob et martyres, quae
passi sunt, propter peccata sua passi sunt.
1973 1073 73. (70). Nemo, praeter
Christum, est absque peccato originali: hinc Beata Virgo mortua est propter
peccatum ex Adam contractum, omnesque eius afflictiones in hac vita sicut et
aliorum iustorum fuerunt ultiones peccati actualis vel originalis.
1974 1074 74. (71). Concupiscentia in
renatis relapsis in peccatum mortale, in quibus iam dominatur, peccatum est,
sicut et alii habitus pravi.
1975 1075 75. (72). Motus pravi
concupiscentiae sunt, pro statu hominis vitiati, prohibiti praecepto : 'Non
concupisces' (Ex 20, 17); unde homo eos sentiens, et non consentiens,
transgreditur praeceptum: 'Non concupisces', quamvis transgressio in peccatum
non deputetur.
1976 1076 76. (73). Quamdiu aliquid
concupiscentiae carnalis in diligente est, non facit praeceptum: 'Diliges
Dominum Deum tuum ex toto corde tuo' (Dt 6, 5; Mt 22, 37).
1977 1077 77. (74). Satisfactiones
laboriosae iustificatorum non valent expiare de condigno poenam temporalem
restantem post culpam condonatam.
1978 1078 78. (75). Immortalitas primi
hominis non erat gratiae beneficium, sed naturalis condicio.
1979 1079 79. (76). Falsa est doctorum
sententia, primum hominem potuisse a Deo creari et institui sine iustitia
naturali.
1980 1080 (censura:) Quas quidem
sententias stricto coram Nobis examine ponderatas, quamquam nonnullae aliquo
pacto sustineri possent in rigore et proprio verborum sensu ab assertoribus
intento haereticas, erroneas, suspectas, temerarias, scandalosas et in pias
aures offensionem immittentes respective, ac quaecumque super iis verbo
scriptoque emissa, praesentium auctoritate damnamus, circumscribimus et
abolemus.
Saint Pie V, Const. 'In eam pro nostro', 28 janvier 1571
1981 1081
Primum (igitur) damnamus ea omnia cambia, quae ficta (al. sicca) nominantur et
ita confinguntur, ut contrahentes ad certas nundinas seu ad alia loca cambia
celebrare simulent, ad quae loca ii, qui pecuniam recipiunt, litteras quidem
suas cambii tradunt, sed non mittuntur, vel ita mittuntur, ut transacto
tempore, unde processerant, inanes referantur, aut etiam nullis huiusmodi
litteris traditis, pecunia ibi denique cum interesse reposcitur, ubi contractus
fuerat celebratus : nam inter dantes et recipientes usque a principio ita
convenerat, vel certe talis intentio erat, neque quisquam est, qui in nundinis,
aut locis supradictis, huiusmodi litteris receptis solutionem faciat. Cui malo
simile etiam illud est, cum pecuniae sive depositi sive alio nomine ficti
cambii traduntur, ut postea eodem in loco vel alibi cum lucro restituantur.
1982 1082
Sed et in ipsis cambiis, quae realia appellantur, interdum, ut ad nos
perfertur, campsores praestitutum solutionis terminum, lucro ex tacita vel
expressa conventione recepto seu etiam tantummodo promisso, differulnt. Quae
omnia nos usuraria esse declaramus et, ne fiant, districtius prohibemus.
1.452 Saint Pie V, Const. 'Romani Pontificis', 2 août 1571
1983 Cum... Indis in sua infidelitate manentibus plures permittantur
uxores, quas ipsi etiam levissimis de causis repudiant, hinc factum est quod
recipientibus baptismum permissum sit permanere cum ea uxore, quae simul cum
marito baptizata exsistit; et quia saepenumero contingit illam non esse primam
coniugem, unde tam ministri (sacramentorum) quam episcopi gravissimis scrupulis
torquentur, existimantes illud non esse verum matrimonium: sed quia durissimum
est separare eos ab uxoribus, cum quibus ipsi Indi baptismum susceperunt,
maxime quia difficillimum foret primam coniugem reperire: ideo Nos, statui
dictorum Indorum paterno affectu benigne consulere atque ipsos episcopos et
ministros ab huiusmodi scrupulis eximere volentes, motu proprio et ex certa
scientia Nostra ac Apostolicae potestatis plenitudine, ut Indi, sicut
praemittitur, baptizati et in futurum baptizandi cum uxore, quae cum ipsis
fuerit baptizata et baptizabitur, remanere valeant, tamquam cum uxore legitima,
aliis dimissis, Apostolica auctoritate tenore praesentium, declaramus,
matrimoniumque huiusmodi inter eos legitime consistere.
1.453 Grégoire XIII, Décret pour l'Eglise gréco-russe, 1575;
1.454 Profession de foi prescrite aux grecs
1985 1083
Ego N. firma fide credo et profiteor omnia et singula quae continentur in
Symbolo fidei, quo sancta Romana Ecclesia utitur, videlicet: Credo in unum Deum
. . . (ut in Symbolo Constantinopolitano, DS 150).
1986 1084
Credo etiam, suscipio atque profiteor ea omnia, quae sacra oecumenica Synodus
Florentina super unione occidentalis et orientalis Ecclesiae definivit et
declaravit, videlicet quod Spiritus Sanctus a Patre et Filio aeternaliter est;
et essentiam suam suumque esse subsistens habet ex Patre simul et Filio, et ex
utroque aeternaliter, tamquam ab uno principio et unica spiratione procedit;
cum id, quod sancti Doctores et Patres dicunt, ex Patre per Filium procedere
Spiritum Sanctum, ad hanc intelligentiam tendat, ut per hoc significetur,
Filium quoque esse secundum Graecos quidem causam secundum Latinos vero
principium subsistentiae Spiritus Sancti, sicut et Patrem. Cumque omnia quae
Patris sunt, ipse Pater unigenito Filio suo gignendo dederit, praeter esse
Patrem, hoc ipsum quod Spiritus Sanctus procedit ex Filio, ipse Filius a Patre
aeternaliter habet, a quo aeternaliter etiam genitus est. Illamque verborum
illorum " Filioque " explicationem, veritatis declarandae gratia, et
imminente tunc necessitate, licite ac rationabiliter Symbolo fuisse
appositam... (Sequitur textus ex Decr. unionis Graecorum DS 1303 1307 Conc.
Florentini.).
1987 1085
Insuper profiteor ac recipio alia omnia, quae ex decretis sacrae oecumenicae
generalis Synodi Tridentinae sacrosancta Romana et Apostolica Ecclesia, etiam
ultra contenta in supradictis fidei Symbolis, profitenda ac recipienda
proposuit atque praescripsit, ut sequitur. Apostolicas... (et cetera omnia, ut
in Professione fidei Tridentina DS 1863ss).
1.455 Grégoire XIII, Const. 'Populis ac nationibus', 25 janvier 1585
1988 Populis ac nationibus nuper ex gentilitatis errore ad fidem catholicam
conversis expedit indulgere circa libertatem contrahendi matrimonia, ne
homines, continentiae servandae minime assueti, propterea minus libenter in
fide persistant, et alios illorum exemplo ab eius perceptione deterreant.
Quoniam igitur saepe contingit multos utriusque sed praecipue virilis sexus
infideles, post contracta gentili ritu matrimonia, ... ab hostibus captos, a
patriis finibus et propriis coniugibus in remotissimas regiones exterminari,
adeo ut tam ipsi, captivique, qui in patria remanent, si postea ad fidem
convertantur, coniuges infideles tam longo locorum intervallo disiunctos, an
sine contumelia Creatoris secum cohabitare velint, ut par est, monere nequeant,
vel quia interdum ad hostiles et barbaras provincias ne nuntiis quidem accessus
pateat, vel quia ignorent prorsus in quas regiones fuerint transvecti, vel quia
itineris longitudo magnam afferat difficultatem: idcirco Nos, attendentes
huiusmodi connubia inter infideles contracta, vera quidem, non tamen adeo rata
censeri, ut necessitate suadente dissolvi non possint, ... locorum Ordinariis
et parochis ... concedimus facultatem dispensandi (super interpellatione) cum
quibuscumque utriusque sexus Christifidelibus incolis dictarum regionum et
serius ad fidem conversis, qui ante baptisma susceptum matrimonium
contraxerunt, ut eorum quilibet, superstite coniuge infideli, et eius consensu
minime requisito, aut responso non exspectato, matrimonia cum quovis fideli
alterius etiam ritus contrahere et in facie Ecclesiae sollemnizare et in eis
postea carnali copula consummatis quoad vixerint remanere licite valeant :
dummodo constet etiam summarie et extraiudicialiter, coniugem, ut praefertur,
absentem moneri legitime non posse, aut monitum intra tempus in eadem monitione
praefixum suam voluntatem non significasse; quae quidem matrimonia, etiamsi
postea innotuerit coniuges priores infideles suam voluntatem iuste impeditos
declarare non potuisse, et ad fidem etiam tempore transacti secundi matrimonii
conversos fuisse, nihilominus rescindi numquam debere, sed valida et firma
prolemque inde suscipiendam legitimam fore decernimus.
1.456 Clément VIII, Decr. ad omnes Superiores regulares, 26 mai 1593
1989
(c. 4) Tam Superiores pro tempore exsistentes quam confessarii, qui postea ad
superioritatis gradum fuerint promoti, caveant diligentissime, ne ea notitia,
quam de aliorum peccatis in confessione habuerunt, ad exteriorem gubernationem
utantur. Atque ita per quoscumque Regularium Superiores, quicumque illi sint,
observari mandamus.
1.457 Clément VIII, Instr. 'Presbyteri Graeci', 30 août 1595
1990 Presbyteri Graeci baptizatos chrismate in fronte non consignent, et
ideo ab ipsis in ordine baptismi apud eorum Euchologium praetermittantur, quae
sequuntur post illa verba... 'Et post orationem', etc. ubi habetur forma huius
consignationis...
1991 1. Episcopi
Latini infantes seu alios baptizatos a presbyteris Graecis de facto chrismate
in fronte consignatos confirment, et tutius videtur, ut cum cautela et sub
condicione id faciant, videlicet: N., si es confirmatus, ego te non confirmo,
sed si non es confirmatus, ego consigno te signo crucis et confirmo te
chrismate salutis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti; praesertim
vero, cum verisimiliter dubitari potest, quod ab episcopis Graecis fuerint
baptizati.
1992 1086
3... Non sunt cogendi presbyteri Graeci, olea sancta praeter chrisma ab
episcopis Latinis dioecesanis accipere, cum huiusmodi olea ab eis in ipsa
oleorum et sacramentorum exhibitione, ex vetere ritu, conficiantur seu
benedicantur.... Chrisma autem quod non nisi ab episcopo,
etiam iuxta eorum ritum, benedici potest, cogantur accipere.
1993 1087 (
4) Ordinati ab episcopis schismaticis, a1ias rite ordinatis, servata debita
forma, recipiunt quidem ordinem, sed non exsecutionem.
1.458 Decr. S. Officii, (sous Clément VIII); 20 juin 1602
1994 1088 Sanctissimus Dn. ... propositionem, scilicet 'licere per
litteras seu internuntium confessario absenti peccata sacramentaliter confiteri
et ab eodem absente absolutionem obtinere', uti falsam, temerariam et
scandalosam damnavit ac prohibuit, praecepitque, ne deinceps ista propositio
publicis privatisve lectionibus, concionibus et congressibus doceatur, neve
umquam tamquam aliquo casu probabilis defendatur, imprimatur aut ad praxim
quovis modo deducatur.
1.459 Decr. S. Officii, 7 juin 1603
1995 1089
Qu.: An doctrina Patris Suarez, contenta in tomo IV Commentariorum suorum in
3am Partem D. Thomae disp. 21, sect. 4, ubi post publicationem decreti a
Sanctissimo D. N. anno elapso de mense Iunii emanati, circa materiam
confessionis sacramentalis, de eadem materia ac de sensu dicti decreti
disputat, sit aperte contraria dispositioni eiusdem decreti? Resp: Cum verba
praecitati decreti clare ac ex ipsorum forma ostendant, Sanctissimum damnasse
non solum sententiam asserentem licere ab absente sacerdote absolutionem
obtinere, sed etiam licere confessario absenti peccata sacramentaliter
confiteri, verbumque 'licere' ex adiunctis aliis dilucide contrahatur ad
significandum illicitum quod est contra institutionem et essentiam sacramenti
(ut ipsemet Suarez veritate coactus fatetur), merumque figmentum sit, nullum habens
in verbis decreti verisimile fundamentum, dicere quod ibi damnatur tota illa
hypothetica solum copulatim, videlicet per modum unius, debueritque eadem
hypothetica damnanda concipi cum particula copulativa, et non disiunctiva, ut
ex proprietate sermonis utrumque membrum subiiceret censurae ae damnationi, et
non tantum unum vel aliud, et inanis sit praetextus arguere ab eo casu, dum
super solis signis datis paenitentiae, relatis sacerdoti advenienti, datur
iamiam morituro absolutio ad confessionem peccatorum absenti sacerdoti factam,
cum omnino diversam contineat difficultatem: ideo praefati domini censuerunt
praedictam P. Suarez doctrinam aperte pugnare cum definitione Sanctissimi.
1.460 Paul V, Formula pro finiendis disputationibus de auxiliis ad
1.461 Praepositos Generales O. Pr. et S. I. missa, 5 septembre 1607
1997 1090 In negotio de auxiliis facta est potestas a Summo
Pontifice cum disputantibus tum consultoribus redeundi in patrias aut domus
suas : additumque est, fore, ut Sua Sanctitas declarationem et determinationem,
quae exspectabatur, opportune promulgaret. Verum ab eodem Ss. Domino serio
admodum vetitum est, in quaestione hac pertractanda ne quis partem suae
oppositam aut qualificaret aut censura quapiam notaret... Quin
optat etiam, ut verbis asperioribus amaritiem animi significantibus invicem
abstineant.
1.462 Decr. S. Off., (sous Urbain VIII); 23 juillet 1639
1998
Circa baptismum datum Alegretae annorum trium circiter filiae hebraeae...
invitis parentibus, ... (cardinales) censuerunt parvulam puellam esse vere
baptizatam, concurrente materia, forma et intentione, baptismum probari unico
teste, et quamvis filii Hebraeorum non possint invitis parentibus baptizari, si
tamen de facto baptizentur, valet baptismus et character imprimitur; filiam baptizatam
penes Christianos alendam; mulierem baptizantem acriter monendam, ut in
posterum caveat a similibus; notificandum vero populo, non licere invitis
parentibus filios Hebraeorum baptizare, quia, licet finis sit bonus, media
autem non licita, potissimum stante Bulla Iulii III imponente poenam 1000
ducatorum et suspensionis baptizantibus filios Hebraeorum invitis parentibus.
Una cum relatione de ultima Congregatione de auxiliis repertum est etiam
manuscriptum allocutionis Pauli V destinatae legato regis Hispaniae die 26.
Iul. 1611, quae apprime ad eandem libertatem docendi spectat ideoque meretur,
ut magis in extenso adnotetur (ed. G. Schneemann, op. supra cit., 295s) -
retinetur modus scribendi originalis italicus antiquior quandoque permixtus cum
latino - : ... Che si e sopraseduto in esso (scl. decidendi aliguid in qu. de
auxiliis) per tre ragioni: La prima per accertare bene et perche il tempo
insegna et mostra la verita delle cose, come quello che e gran giudice et
censore delle cose.
La seconda perche si l'una et l'altra parte conviene nella sostanza con la
verita cattolica, cioe che Dio con la efficacia della sua grazia ci fa fare et
facit de nolentibus volentes et flectit et immutat hominum voluntates, del che
ci e questione, ma solo sono discrepanti nel modo, perche i Dominicani dicono
che predetermina la nostra volonta fisice, hoc est realiter et efficienter, et
i Gesuiti tengono che lo fa congrue et moraliter, opinioni che l'una et
l'altera si possono defendere. La terza perche in questi tempi in che ci sono
tante heresie conviene molto conservare et mantenere la riputazione et credito
di queste due religioni, e con discreditare una puo seguire gran danno. Se si
dicesse che converra sapere qual fede si ha da tenere in questa materia, si
risponde che sia da seguitare et tenere la dottrina del Concilio Tridentino
nella sessione VI de iustificatione che e chiara et dilucida et in che consiste
l'errore et heresia dei Pelagiani et Semipelagiani et quello di Calvino et
insegna la dottrina cattolica che e necessario che il libero arbitrio sia
mosso, eccitato et adjuvato dalla gratia di Iddio et puo liberamente assentire
et dissentire et non entra in questa questione del modo che opera la gratia, la
quale fu tocca dal Concilio et fu lasciata come inutile et non necessaria,
imitando in cio Celestino primo, che avendo difinito alcuni questioni o
proposizioni in questa materia disse, che alcune altre difficilioris et
subtilioris (naturae) sicuti non audebat condemnare ita et nolebat adstruere
(cf. DS 249).
1.463 Decr. S. Officii, (sous Innocent X); 24 janvier 1647
1999 1091 Sanctissimus Dn. ... propositionem hanc: 'S. Petrus et S.
Paulus sunt duo Ecclesiae principes, qui unicum efficiunt', vel : 'sunt duo
Ecclesiae catholicae coryphaei ac supremi duces summa inter se unitate
coniuncti', vel : 'sunt geminus universalis Ecclesiae vertex, qui in unum
divinissime coaluerunt', vel : 'sunt duo Ecclesiae summi pastores ac praesides,
qui unicum caput constituunt', ita explicatam, ut ponat omnimodam aequalitatem
inter S. Petrum et S. Paulum sine subordinatione et subiectione S. Pauli ad S.
Petrum in potestate suprema et regimine universalis Ecclesiae, haereticam
censuit et declaravit.
1.464 Innocent X, Const. 'Cum occasione' ad univ. fideles,
1.465 31 mai 1653; Errores Cornelii Jansenii de gratia
2001 1092
1. Aliqua Dei praecepta hominibus iustis volentibus et conantibus, secundum
praesentes quas habent vires, sunt impossibilia; deest quoque illis gratia, qua
possibilia fiant (cf: DS 1954).
2002 1093
2. Interiori gratiae in statu naturae lapsae numquam resistitur.
2003 1094
3. Ad merendum et demerendum in statu naturae lapsae non requiritur in homine
libertas a necessitate, sed sufficit libertas a coactione.
2004 1095
4. Semipelagiani admittebant praevenientis gratiae interioris necessitatem ad
singulos actus, etiam ad initium fidei; et in hoc erant haeretici, quod vellent
eam gratiam talem esse, cui posset humana voluntas resistere vel obtemperare.
2005 1096
5. Semipelagianum est dicere, Christum pro omnibus omnino hominibus mortuum
esse aut sanguinem fudisse.
2006 (Censura)
Propos. 1: temerariam, impiam, blasphemam, anathemate damnatam et haereticam
declaramus et uti talem damnamus. - 2: haereticam... - 3: haereticam ... - 4:
falsam et haereticam ... - 5: falsam, temerariam, scandalosam, et intellectam
eo sensu, ut Christus pro salute dumtaxat praedestinatorum mortuus sit, impiam,
blasphemam, contumeliosam, divinae pietati derogantem et haereticam ...
2007 Non
intendentes tamen per hanc declarationem et definitionem super praedictis
quinque propositionibus factam approbare ullatenus alias opiones quae
continentur in praedicto libro Cornelii Iansenii.
1.466 Decr. S. Officii, (sous Innocent X); 23 avril 1654
2008 1097 Cum tam Romae quam alibi circumferantur quaedam asserta,
acta, manuscripta et forsitan typis excusa Congregationum habitarum coram fel.
rec. Clemente VIII et Paulo V super quaestione de auxiliis divinae gratiae tam
sub nomine Francisci Pegnae, olim Rotae Romanae decani, quam Fr. Thomae de
Lemos O. Praed. aliorumque praelatorum et theologorum, qui ut asseritur,
praedictis interfuerunt Congregationibus, necnon quoddam autographum seu
exemplar assertae Constitutionis eiusdem Pauli V super definitione praedictae
quaestionis de auxiliis, ac damnationis sententiae seu sententiarum Ludovici
Molinae Soc. Iesu : eadem Sanctitas sua praesenti hoc decreto declarat ac decernit,
praedictis assertis, actis, tam pro sententia Fratrum Ord. S. Dominici quam
Ludovici Molinae aliorumque Soc. Iesu religiosorum, et autographo sive
exemplari praedictae assertae Constitutionis Pauli V nullam omnino esse fidem
adhibendam ; neque ab alterutra parte seu a quocumque alio allegari posse vel
debere : sed super quaestione praedicta observanda esse decreta Pauli V et
Urbani VIII suorum praedecessorum (cf. DS 19970).
1.467 Alexandre VII, Const. 'Ad sanctam beati Petri sedem',
1.468 16 octobre 1656
2010
5. Cum ... nonnulli iniquitatis filii praedictas quinque propositiones vel in
libro praedicto eiusdem Cornelii Iansenii non reperiri, sed ficte et pro
arbitrio compositas esse, vel non in sensu ab eodem intento damnatas fuisse
asserere magno cum Christi fidelium scandalo non reformident,
2011 6. Nos,
qui omnia quae hac in re gesta sunt sufficienter et attente perspeximus, utpote
qui (qua cardinalis et commissarius) ... omnibus illis congressibus
interfuimus, in quibus Apostolica auctoritate eadem causa discussa est, ea
profecto diligentia, qua maior desiderari non posset, quamcumque dubitationem
super praemissis in posterum auferre volentes, ... praeinsertam Innocentii
praedec. Nostri constitutionem, declarationem et definitionem harum serie
confirmamus, approbamus et innovamus,
2012 1098
et quinque illas propositiones ex libro praememorati Cornelii Jansenii episcopi
Iprensis, cui titulus est Augustinus, excerptas ac in sensu ab eodem Cornelio
Iansenio intento damnatas fuisse, declaramus et definimus, ac uti tales, inusta
scilicet eadem singulis nota, quae in pradicta declaratione et definitione unicuique
illarum si(n)gillatim inuritur, iterum damnamus...
1.469 Resp. S. Officii, (sous Alexandre VII); 11 février 1661
2013 5005 Qu.: An confessarius sollicitando propter parvitatem
materiae sit denuntiandus ? Resp.: Cum in rebus venereis non detur parvitas
materiae, et, si daretur, in re praesenti non dari (detur?), censuerunt esse
denuntiandum, et opinionem contrariam non esse probabilem.
1.470 Alexandre VII, Breve 'Sollicitudo omnium ecclesiarum';
1.471 8 décembre 1661
2015 1100
I. Vetus est Christi fidelium erga eius beatissimam matrem Virginem Mariam
pietas sentientium, eius animam in primo instanti creationis atque infusionis
in corpus fuisse speciali Dei gratia et privilegio, intuitu meritorum Iesu
Christi eius filii, humani generis Redemptoris, a macula peccati originalis
praeservatam immunem, atque in hoc sensu eius conceptionis festivitatem
sollemni ritu colentium et celebrantium; crevitque horum numerus post editas a
fel. rec. Sixto pp. IV ... constitutiones (DS 1400 1425 a Conc. Trid. innovatas: DS 1516). ... Aucta
rursus et propagata fuit pietas haec, ... ita ut, accedentibus quoque plerisque
celebrioribus academiis ad hanc sententiam, iam fere omnes catholici eam
complectantur.
2016 1100
2. Et quia ex occasione contrariae assertionis in contionibus, lectionibus,
conclusionibus et actibus publicis, quod nempe eadem beatissima Virgo Maria
fuerit concepta cum peccato originali, oriebantur in populo christiano cum
magna Dei offensa scandala, iurgia et dissensiones, recol. mem. Paulus pp. V
etiam praedecessor Noster vetuit horum opinionem praefatae sententiae
contrariam publice doceri aut praedicari. Quam prohibitionem piae mem.
Gregorius pp. XV similiter praedecessor Noster ad privata etiam colloquia
extendit, mandans insuper in favorem eiusdem sententiae, ut in sacrosanctae
Missae sacrificio ac divino Officio celebrandis tam publice quam privatim non
alio quam 'conceptionis' nomine uti quicumque debeant.
2017 1100
4. Nos, considerantes quod sancta Romana Ecclesia de intemeratae semperque
Virginis Mariae Conceptione festum sollemniter celebrat et speciale ac proprium
super hoc Officium olim ordinavit ... volentesque laudabili huic pietati et
devotioni et festo ac cultui ... favere, ... (Decreta) edita in favorem
sententiae asserentis, animam beatae Mariae Virginis in sui creatione et in
corpus infusione Spiritus Sancti gratia donatam et a peccato originali
praeservatam fuisse ... innovamus.
1.472 Alexandre VII, Const. 'Regiminis apostolici', 15 février 1665
('1664' st. cur.)
2020 1099 'Ego N. Constitutioni Apostolicae
Innocentii X, datae die 31. maii 1653, et Constitutioni Alexandri VII, datae
die 16. Octobris 1656, Summorum Pontificum, me subicio, et quinque
propositiones ex Cornelii Jansenii libro, cui nomen Augustinus, excerptas, et
in sensu ab eodem auctore intento, prout illas per dictas Constitutiones Sedes
Apostolica damnavit, sincero animo reicio ac damno, et ita iuro: Sic me Deus
adiuvet, et haec sancta Dei evangelia.'
1.473 Propositiones XLV damnatae in Decretis S. Officii (sous
1.474 Alexandre VII); Errores doctrinae moralis laxioris;
1.475 prop. 1-28, décret V du 24 sept. 1665; 29-45, du 18 mars 1666
2021 1101
1. Homo nullo umquam vitae suae tempore tenetur elicere actum fidei, spei et
caritatis ex vi praeceptorum divinorum ad eas virtutes pertinentium.
2022 1102
2. Vir equestris ad duellum provocatus potest illud acceptare, ne timiditatis
notam apud alios incurrat.
2023 1103
3. Sententia asserens, Bullam 'Coenae' solum prohibere absolutionem haeresis et
aliorum criminum, quando publica sunt, et id non derogare facultati Tridentini,
in qua de occultis criminibus sermo est, anno 1629, 18. Iulii
in Consistorio sacrae Congregationis Eminentissimorum Cardinalium visa et
tolerata est.
2024 1104
4. Praelati regulares possunt in foro conscientiae absolvere quoscumque
saeculares ab haeresi occulta et ab excommunicatione propter eam incursa.
2025 1105
5. Quamvis evidenter tibi constet, Petrum esse haereticum, non teneris
denuntiare, si probare non possis.
2026 1106
6. Confessarius, qui in sacramentali confessione tribuit paenitenti chartam
postea legendam, in qua ad venerem incitat, non censetur sollicitasse in
confessione, ac proinde non est denuntiandus.
2027 1107
7. Modus evadendi obligationem denuntiandae sollicitationis est, si
sollicitatus confiteatur cum sollicitante: hic potest ipsum absolvere absque
onere denuntiandi.
2028 1108
8. Duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem Missa licite accipere,
applicando petenti partem etiam specialissimam fructus ipsimet celebranti
correspondentem, idque post decretum Urbani VIII.
2029 1109
9. Post decretum Urbani potest sacerdos, cui Missae celebrandae traduntur, per
alium satisfacere, collato illi minori stipendio, alia parte stipendii sibi
retenta.
2030 1110
10. Non est contra iustitiam, pro pluribus sacrificiis stipendium accipere, et
sacrificium unum offerre. Neque etiam est contra fidelitatem etiamsi promittam
promissione, etiam iuramento firmata, danti stipendium, quod pro nullo alio
offeram.
2031 1111
11. Peccata in confessione omissa seu oblita ob instans periculum vitae aut ob
aliam causam, non tenemur in sequenti confessione exprimere.
2032 1112
12. Mendicantes possunt absolvere a casibus episcopis reservatis, non obtenta
ad id episcoporum facultate.
2033 1113
13. Satisfacit praecepto annuae confessionis, qui confitetur regulari episcopo
praesentato, sed ab eo iniuste reprobato.
2034 1114
14. Qui facit confessionem voluntarie nullam, satisfacit praecepto Ecclesiae
(cf. DS 2155).
2035 1115
15. Paenitens propria auctoritate substituere sibi alium potest, qui loco
ipsius paenitentiam adimpleat.
2036 1116
16. Qui beneficium curatum habent, possunt sibi eligere in confessarium
simplicem sacerdotem non approbatum ab Ordinario.
2037 1117
17. Est licitum religioso vel clerico, calumniatorem gravia crimina de se vel
de sua religione spargere minantem occidere, quando alius modus defendendi non
suppetit: uti suppetere non videtur, si calumniator sit paratus vel ipsi
religioso, vel eius religioni publice et coram gravissimis viris praedicta
impingere, nisi occidatur.
2038 1118
18. Licet interficere falsum accusatorem, falsos testes ac etiam iudicem, a quo
iniqua certo imminet sententia, si alia via non potest innocens damnum evitare.
2039 1119
19. Non peccat maritus occidens propria auctoritate uxorem in adulterio
deprehensam.
2040 1120
20. Restitutio a Pio V imposita beneficiatis non recitantibus non debetur in
conscientia ante sententiam declaratoriam iudicis, eo quod sit poena.
2041 1121
21. Habens capellaniam collativam, aut quodvis aliud beneficium ecclesiasticum,
si studio litterarum vacet, satisfacit suae obligationi, si officium per alium
recitet.
2042 1122
22. Non est contra iustitiam, beneficia ecclesiastica non conferre gratis: quia
collator conferens illa beneficia ecclesiastica pecunia interveniente non
exigit illam pro collatione beneficii, sed veluti pro emolumento temporali,
quod tibi conferre non tenebatur.
2043 1123
23. Frangens ieiunium Ecclesiae, ad quod tenetur, non peccat mortaliter, nisi
ex contemptu vel inoboedientia hoc faciat, puta quia non vult se subicere
praecepto.
2044 1124
24. Mollities, sodomia et bestialitas sunt peccata eiusdem speciei infimae;
ideoque sufficit dicere in confessione, se procurasse pollutionem.
2045 1125
25. Qui habuit copulam cum soluta, satisfacit confessionis praecepto dicens :
Commisi cum soluta grave peccatum contra castitatem, non explicando copulam.
2046 1126
26. Quando litigantes habent pro se opiniones aeque probabiles, potest iudex
pecuniam accipere pro ferenda sententia in favorem unius prae alio.
2047 1127
27. Si liber sit alicuius iunioris et moderni, debet opinio censeri probabilis,
dum non constet, reiectam esse a Sede Apostolica tamquam improbabilem.
2048 1128
28. Populus non peccat, etiamsi absque ulla causa non recipiat legem a principe
promulgatam.
2049 1129
29. In die ieiunii qui saepius
modicum quid comedit, etiamsi notabilem quantitatem in fine comederit, non
frangit ieiunium.
2050 1130
30. Omnes officiales, qui in republica corporaliter laborant, sunt excusati ab
obligatione ieiunii, nec debent se certificare an labor sit compatibilis cum
ieiunio.
2051 1131
31. Excusantur absolute a praecepto ieiunii omnes illi, qui iter agunt
equitando, utcumque iter agunt, etiamsi iter necessarium non sit et etiamsi
iter unius diei conficiant.
2052 1132
32. Non est evidens, quod consuetudo non comedendi ova et lacticinia in
Quadragesima obliget.
2053 1133
33. Restitutio fructuum ob omissionem Horarum suppleri potest per quascumque
eleemosynas, quas antea beneficiarius de fructibus sui beneficii fecerit.
2054 1134
34. In die Palmarum recitans
officium paschale satisfacit praecepto.
2055 1135
35. Unico officio potest quis satisfacere duplici praecepto pro die praesenti
et crastino.
2056 1136
36. Regulares possunt in foro conscientiae uti privilegiis suis, quae sunt
expresse revocata per Concilium Tridentinum.
2057 1137
37. Indulgentiae concessae regularibus et revocatae a Paulo V hodie sunt
revalidatae.
2058 1138
38. Mandatum Tridentini, factum sacerdoti sacrificanti ex necessitate cum
peccato mortali, confitendi 'quamprimum' (cf. DS 1647), est consilium, non
praeceptum.
2059 1139
39. Illa particula 'quamprimum' intelligitur, cum sacerdos suo tempore
confitebitur.
2060 1140
40. Est probabilis opinio, quae dicit, esse tantum veniale osculum habitum ob
delectationem carnalem et sensibilem, quae ex osculo oritur, secluso periculo
consensus ulterioris et pollutionis.
2061 1141
41. Non est obligandus concubinarius ad eiciendam concubinam, si haec nimis
utilis esset ad oblectamentum concubinarii, vulgo 'regalo', dum, deficiente
illa (Sanchez illo) nimis aegre ageret vitam, et aliae epulae taedio magno
concubinarium afficerent, et alia famula nimis difficile inveniretur.
2062 1142
42. Licitum est mutuanti, aliquid ultra sortem exigere, si se obliget ad non
repetendam sortem usque ad certum tempus.
2063 1143
43. Annuum legatum pro anima relictum non durat plus quam per decem annos.
2064 1144
44. Quoad forum conscientiae, reo correcto eiusque contumacia cessante, cessant
censurae.
2065 1145
45. Libri prohibiti 'donec expurgentur', possunt retineri usque dum adhibita
diligentia corrigantur.
(censura S. Off.) ut minimum scandalosae.
1.476 Decr. S. Officii, 5 mai 1667, (sous Alexandre VII)
2070 1146 (Circa controversiam:) an illa attritio, quae concipitur
ex metu gehennae, excludens voluntatem peccandi, cum spe veniae, ad impetrandam
gratiam in sacramento paenitentiae requirat insuper aliquem actum dilectionis
Dei, asserentibus quibusdam, negantibus aliis, et invicem adversam sententiam
censurantibus: ... Sanctitas Sua ... praecipit ... ut, si deinceps de materia
attritionis praefatae scribent vel libros aut scripturas edent vel docebunt vel
praedicabunt vel alio quovis modo paenitentes aut scholares ceterosque
erudient, non audeant alicuius theologicae censurae alteriusve iniuriae aut
contumeliae nota taxare alterutram sententiam, sive negantem necessitatem
aliqualis dilectionis Dei in praefata attritione ex metu gehennae concepta,
quae hodie inter scholasticos communior videtur, sive asserentem dictae
dilectionis necessitatem, donec ab hac Sancta Sede fuerit aliquid hac in re
definitum.
1.477 Decr. Cgr. S. Concilii , (sous Innocent XI), 12 février 1679
1.478
2090 1147 Etsi frequens quotidianusque sacrosanctae
Eucharistiae usus a SS. Patribus fuerit semper in Ecclesia probatus: numquam
tamen aut saepius illam percipiendi aut ab ea abstinendi certos singulis
mensibus aut hebdomadis dies statuerunt, quos nec Concilium Tridentinum
praescripsit, sed, quasi humanam infirmitatem secum reputaret, nihil
praecipiens, quid cuperet tantum indicavit, cum inquit: 'Optaret quidem
sacrosancta Synodus, ut in singulis Missis fideles adstantes sacramentali
Eucharistiae perceptione communicarent' (DS 1747). Idque non immerito:
multiplices enim sunt conscientiarum recessus, variae ob negotia spiritus
alienationes; multae contra gratiae et Dei dona parvulis concessa, quae cum
humanis oculis scrutari non possimus, nihil certe de cuiusque dignitate atque
integritate et consequenter de frequentiore aut quotidiano vitalis panis esu
potest constitui.
2091 1147 Et propterea quod ad
negotiatores ipsos attinet, frequens ad sacram alimoniam percipiendam accessus
confessariorum secreta cordis explorantium iudicio est relinquendus, qui ex
conscientiarum puritate et frequentiae fructu et ad pietatem processu laicis
negotiatoribus et coniugatis, quod prospicient eorum saluti profuturum, id
illis praescribere debebunt.
2092 1147 In coniugatis autem hoc amplius
animadvertant, cum beatus Apostolus nolit eos 'invicem fraudari, nisi forte ex
consensu ad tempus, ut vacent orationi' (cf. l cor 7, 5), eos serio admoneant,
tanto magis ob sacratissimae Eucharistiae reverentiam continentiae vacandum
purioreque mente ad caelestium epularum communionem esse conveniendum.
2093 1148 In hoc igitur pastorum diligentia potissimum
invigilabit, non ut a frequenti aut quotidiana sacrae communionis sumptione
unica praecepti formula aliqui deterreantur, aut sumendi dies generaliter
constituantur, sed magis quid singulis permittendum, per se aut parochos seu
confessarios sibi decernendum putet; illudque omnino prohibeat ut nemo a sacro
convivio, seu frequenter seu quotidie accesserit, repellatur...
2094 1149 Proderit etiam praeter parochorum et
confessariorum diligentiam opera quoque concionatorum uti et cum eis constitutum
habere, ut cum fideles ad sanctissimi Sacramenti frequentiam (quod facere
debent) accesserint (al.: accenderint), statim de magna ad illud sumendum
praeparatione orationem habeant, generatimque ostendant, eos, qui ad
frequentiorem aut quotidianam salutiferi cibi sumptionem devoto studio
excitantur, debere, sive laici negotiatores sint, sive coniugati, sive
quicumque alii, suam agnoscere infirmitatem, ut dignitate Sacramenti ac divini
iudicii formidine discant caelestem mensam, in qua Christus est, revereri; et
si quando se minus paratos senserint, ab ea abstinere seque ad maiorem
praeparationem accingere.
2095 1150 Porro episcopi et parochi seu
confessarii redarguant asserentes, communionem quotidianam esse de iure
divino...
Propositiones LXV damnatae in Decr. S. Officii 2 mars 1679,
1.479 (sous Innocent XI); Errores doctrinae moralis laxioris
2101 1151 1. Non est illicitum, in sacramentis conferendis sequi
opinionem probabilem de valore sacramenti, relicta tutiore, nisi id vetet lex,
conventio aut periculum gravis damni incurrendi. Hinc
sententia probabili tantum utendum non est in collatione baptismi, ordinis
sacerdotalis aut episcopalis.
2102 1152
2. Probabiliter existimo, iudicem posse iudicare iuxta opinionem etiam minus
probabilem.
2103 1153
3. Generatim, dum probabilitate sive intrinseca sive extrinseca quantumvis
tenui, modo a probabilitatis finibus non exeatur, confisi aliquid agimus,
semper prudenter agimus.
2104 1154
4. Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens, ductus opinione minus
probabili.
2105 1155
5. An peccet mortaliter, qui actum dilectionis Dei semel tantum in vita
eliceret, condemnare non audemus.
2106 1156
6. Probabile est, ne singulis quidem rigorose quinquenniis per se obligare
praeceptum caritatis erga Deum.
2107 1157
7. Tunc solum obligat, quando tenemur iustificari, et non habemus aliam viam,
qua iustificari possumus.
2108 1158
8. Comedere et bibere usque ad satietatem ob solam voluptatem non est peccatum,
modo non obsit valetudini; quia licite potest (quis) appetitus naturalis suis
actibus frui.
2109 1159
9. Opus coniugii ob solam voluptatem exercitum omni penitus caret culpa ac
defectu veniali.
2110 1160
10. Non tenemur proximum diligere actu interno et formali.
2111 1161
11. Praecepto proximum diligendi satisfacere possumus per solos actus externos.
2112 1162
12. Vix in saecularibus invenies, etiam in regibus, superfluum statui. Et ita
vix aliquis tenetur ad eleemosynam, quando tenetur tantum ex superfluo statui.
2113 1163
13. Si cum debita moderatione facias, potes absque peccato mortali de vita
alicuius tristari, et de illius morte naturali gaudere, illam inefficaci
affectu petere et desiderare, non quidem ex displicentia personae, sed ob
aliquod temporale emolumentum.
2114 1164
14. Licitum est, absoluto desiderio cupere mortem patris, non quidem ut malum
patris, sed ut bonum cupientis; quia nimirum ei obventura est pinguis
hereditas.
2115 1165
15. Licitum est filio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate
perpetrato, propter ingentes divitias inde ex hereditate consecutas.
2116 1166
16. Fides non censetur cadere sub praeceptum speciale et secundum se.
2117 1167
17. Satis est actum fidei semel in vita elicere.
2118 1168
18. Si (a) potestate publica quis interrogetur, fidem ingenuo confiteri, ut Deo
et fidei gloriosum consulo : tacere ut peccaminosum per se non damno.
2119 1169
19. Voluntas non potest efficere, ut assensus fidei in se ipso sit magis firmus,
quam mereatur pondus rationum ad assensum impellentium.
2120 1170
20. Hinc potest quis prudenter repudiare assensum, quem habebat,
supernaturalem.
2121 1171
21. Assensus fidei supernaturalis et utilis ad salutem stat cum notitia solum
probabili revelationis, immo cum formidine, qua quis formidet, ne non sit
locutus Deus.
2122 1172
22. Nonnisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate medii, non autem
explicita Remuneratoris.
2123 1173
23. Fides late dicta ex testimonio creaturarum similive motivo ad
iustificationem sufficit.
2124 1174
24. Vocare Deum in testem mendacii levis non est tanta irreverentia, propter
quam velit aut possit damnare hominem.
2125 1175
25. Cum causa licitum est iurare sine animo iurandi, sive res sit levis sive
gravis.
2126 1176
26. Si quis vel solus vel coram aliis, sive interrogatus sive propria sponte,
sive recreationis causa, sive quocumque alio fine iuret, se non fecisse
aliquid, quod revera fecit, intelligendo intra se aliquid aliud, quod non
fecit, vel aliam viam (diem) ab ea, in qua fecit, vel quodvis aliud additum
verum, revera non mentitur nec est periurus.
2127 1177
27. Causa iusta utendi his amphibologiis est, quoties id necessarium aut utile
est ad salutem corporis, honorem, res familiares tuendas, vel ad quemlibet
alium virtutis actum, ita ut veritatis occultatio censeatur tunc expediens et
studiosa.
2128 1178
28. Qui mediante commendatione vel munere ad magistratum vel officium publicum
promotus est, poterit cum restrictione mentali praestare iuramentum, quod de
mandato regis a similibus solet exigi, non habito respectu ad intentionem
exigentis; quia non tenetur fateri crimen occultum.
2129 1179
29. Urgens metus gravis est causa iusta sacramentorum administrationem
simulandi.
2130 1180
30. Fas est viro honorato occidere invasorem, qui nititur calumniam inferre, si
aliter haec ignominia vitari nequit : idem quoque dicendum si quis impingat
alapam vel fuste percutiat et post impactam alapam vel ictum fustis fugiat.
2131 1181
31. Regulariter occidere possum furem pro conservatione unius aurei.
2132 1182
32. Non solum licitum est defendere defensione occisiva, quae actu possidemus,
sed etiam, ad quae ius inchoatum habemus et quae nos possessuros speramus.
2133 1183
33. Licitum est tam heredi quam legatario, contra iniuste impedientem, ne vel
hereditas adeatur vel legata solvantur, se taliter defendere sicut et ius
habenti in cathedram vel praebendam, contra earum possessionem iniuste
impedientem.
2134 1184
34. Licet procurare abortum ante animationem foetus, ne puella deprehensa
gravida occidatur aut infametur.
2135 1185
35. Videtur probabile, omnem foetum (quamdiu in utero est) carere anima
rationali et tunc primum incipere eandem habere, cum paritur : ac consequenter
dicendum erit, in nullo abortu homicidium committi.
2136 1186
36. Permissum est furari, non solum in extrema necessitate, sed etiam in gravi.
2137 1187
37. Famuli et famulae domesticae possunt occulte heris suis surripere ad
compensandam operam suam, quam maiorem iudicant salario, quod recipiunt.
2138 1188
38. Non tenetur quis sub poena peccati mortalis restituere, quod ablatum est
per pauca furta, quantumcumque sit magna summa totalis.
2139 1189
39. Qui alium movet aut inducit ad inferendum grave damnum tertio, non tenetur
ad restitutionem istius damni illati.
2140 1190
40. Contractus mohatra licitus est, etiam respectu eiusdem personae et cum
contractu retrovenditionis praevie inito cum intentione lucri.
2141 1191
41. Cum numerata pecunia pretiosior sit numeranda, et nullus sit, qui non
maioris faciat pecuniam praesentem quam futuram, potest creditor aliquid ultra
sortem a mutu(at)ario exigere et eo titulo ab usura excusari.
2142 1192
42. Usura non est, dum ultra sortem aliquid exigitur tamquam ex benevolentia et
gratitudine debitum, sed solum si exigatur tamquam ex iustitia debitum.
2143 1193
43. Quidni nonnisi veniale sit, detrahentis auctoritatem magnam sibi noxiam
falso crimine elidere?
2144 1194
44. Probabile est, non peccare mortaliter, qui imponit falsum crimen alicui, ut
suam iustitiam et honorem defendat. Et si hoc non sit
probabile, vix ulla erit opinio probabilis in theologia.
2145 1195
45. Dare temporale pro spirituali non est simonia, quando temporale non datur
tamquam pretium, sed dumtaxat tamquam motivum conferendi vel efficiendi
spirituale, vel etiam quando tempora1e sit solum gratuita compensatio pro
spirituali, aut e contra.
2146 1196
46. Et id quoque locum habet, etiamsi temporale sit principale motivum dandi
spirituale; immo etiamsi sit finis ipsius rei spiritualis, sic ut illud pluris
aestimetur quam res spiritualis.
2147 1197
47. Cum dicit Concilium Tridentinum, eos alienis peccatis communicantes
mortaliter peccare, qui, nisi quos digniores et Ecclesiae magis utiles ipsi
iudicaverint, ad ecclesias promovent: Concilium vel primo videtur per hoc
'digniores' non aliud significare velle, nisi dignitatem eligendorum, sumpto
comparativo pro positivo; vel secundo locutione minus propria ponit
'digniores', ut excludat indignos, non vero dignos; vel tandem loquitur tertio,
quando fit concursus.
2148 1198
48. Tam clarum videtur, fornicationem secundum se nullam involvere malitiam, et
solum esse malam, quia interdicta, ut contrarium omnino rationi dissonum
videatur.
2149 1199
49. Mollities iure naturae prohibita non est. Unde, si Deus eam non
interdixisset, saepe esset bona et aliquando obligatoria sub mortali.
2150 1200
50. Copula cum coniugata, consentiente marito, non est adulterium ; adeoque
sufficit in confessione dicere, se esse fornicatum.
2151 1201
51. Famulus, qui submissis humeris scienter adiuvat herum suum ascendere per
fenestras ad stuprandam virginem, et multoties eidem subservit deferendo
scalam, aperiendo ianuam, aut quid simile cooperando non peccat mortaliter, si
id faciat metu notabilis detrimenti, puta ne a domino male tractetur, ne torvis
oculis aspiciatur, ne domo expellatur.
2152 1202
52. Praeceptum servandi festa non obligat sub mortali, seposito scandalo, si
absit contemptus.
2153 1203
53. Satisfacit praecepto Ecclesiae de audiendo Sacro, qui duas eius partes,
immo quattuor simul a diversis celebrantibus audit.
2154 1204
54. Qui non potest recitare Matutinum et Laudes, potest autem reliquas Horas,
ad nihil tenetur; quia maior pars trahit ad se minorem.
2155 1205
55. Praecepto communionis annuae satisfit per sacrilegam Domini manducationem
(cf. DS 2034).
2156 1206
56. Frequens confessio et communio, etiam in his, qui gentiliter vivunt, est
nota praedestinationis.
2157 1207
57. Probabile est, sufficere attritionem naturalem, modo honestam.
2158 1208
58. Non tenemur confessario interroganti fateri peccati alicuius consuetudinem.
2159 1209
59. Licet sacramentaliter absolvere dimidiate tantum confessos ratione magni
concursus paenitentium, qualis verbi gratia potest contingere in die magnae
alicuius festivitatis aut indulgentiae.
2160 1210
60. Paenitenti habenti consuetudinem peccandi contra legem Dei, naturae aut
Ecclesiae, etsi emendationis spes nulla appareat, nec est neganda nec
differenda absolutio, dummodo ore proferat, se dolere et proponere emendationem.
2161 1211
61. Potest aliquando absolvi, qui in proxima occasione peccandi versatur, quam
potest et non vult omittere, quin immo directe et ex proposito quaerit aut ei
se ingerit.
2162 1212
62. Proxima occasio peccandi non est fugienda, quando causa aliqua utilis aut
honesta non fugiendi occurrit.
2163 1213
63. Licitum est quaerere directe occasionem proximam peccandi pro bono
spirituali vel temporali nostro vel proximi.
2164 1214
64. Absolutionis capax est homo, quantumvis laboret ignorantia mysteriorum
fidei, et etiamsi per negligentiam, etiam culpabilem, nesciat mysterium
sanctissimae Trinitatis et Incarnationis Domini nostri Jesu Christi.
2165 1215
65. Sufficit illa mysteria semel credidisse.
2166
(Censura:) Omnes propositiones damnatae et prohibitae sicut iacent, ut minimum
tamquam scandalosae et in praxi perniciosae.
2167 1216
(Conclusio Decreti:) Tandem, ut ab iniuriosis contentionibus doctores seu
scholastici aut alii quicumque in posterum se abstineant, et ut paci et
caritati consulatur, idem Sanctissimus in virtute sanctae oboedientiae eis
praecipit, ut tam in libris imprimendis ac manuscriptis, quam in thesibus,
disputationibus ac praedicationibus caveant ab omni censura et nota, necnon a
quibuscumque conviciis contra eas propositiones, quae adhuc inter catholicos
hinc inde controvertuntur, donec a Sancta Sede, re cognita, super iisdem
propositionibus iudicium proferatur.
1.480 Decr. S. Officii, (sous Innocent XI); 23 novembre 1679
2170 1217 1. Deus donat nobis omnipotentiam suam, ut ea utamur,
sicut aliquis donat alteri villam vel librum.
2171 1218
2. Deus subicit nobis suam omnipotentiam. (Censura: Prohibentur uti) temerariae
ad minimum et novae.
2175 Facta
relatione per Patrem Lauream contentorum in litteris Patris Thirsi Gonzalez
Soc. Iesu, Ssmo D. N. directis, Em'mi Domini dixerunt quod scribatur per
Secretarium Status Nuntio Apostolico Hispaniarum ut significet dicto Patri Thirso,
quod Sanctitas Sua benigne accepit ac, non sine laude perlectis eius litteris,
mandavit ut ipse libere et intrepide praedicet, doceat et calamo defendat
opinionem magis probabilem, nec non viriliter impugnet sententiam eorum qui
asserunt quod in concursu minus probabilis opinionis cum probabiliori sic
cognita et judicata, licitum sit sequi minus probabilem eumque certum faciat,
quod quidquid favore opinionis magis probabilis egerit et scripserit, gratum
erit Sanctitati Suae.
2176
Iniungatur Patri Generali Societatis Iesu de ordine Sanctitatis Suae, ut non
modo permittat eiusdem Patribus Societatis scribere pro opinione magis
probabili et impugnare sententiam asserentium, quod in concursu minus
probabilis opinionis cum probabiliori sic cognita et iudicata, licitum sit
sequi minus probabilem, verum etiam scribat omnibus Universitatibus Societatis,
mentem Sanctitatis Suae esse ut quilibet, prout sibi libuerit, libere scribat
pro opinione magis probabili et impugnet contrariam praedictam; eisque iubeat ut
mandato Sanctitatis Suae omnino se submittant.
2177 (Additum
in autographo S. Officii:) Die 8 Julii 1680.
Renunciato praedicto Ordine Sanctitatis Suae Patri Generali Societatis Jesu per
Assessorem, respondit, se in omnibus quanto citius pariturum, licet nec per
ipsum, nec per suos Praedecessores fuerit umquam interdictum scribere pro
opinione magis probabili, eamque docere.
1.481 Instructio S. Officii (Schema a cardinali Hieronymo Casanate
1.482 elaboratum), (sous Innocent XI), cc. octobre 1682
2181 1. Nemini igitur orationi meditativae sive contemplativae addicto
liceat vocalem orationem a Christo Domino institutam, ab Apostolis servatam et
ab Ecclesia catholica perenni successione in omnibus divinis ministeriis semper
adhibitam, vel despicere vel tamquam inutilem et in comparatione meditativae
aut contemplativae inanem deprimere; sed docente propheta in hymnis et canticis
Dominum esse laudandum, eam omnes cum mentali pariter et contemplativa laudent
atque commendent.
2182 2. Cum
vero in domo Patris caelestis mansiones multae sint (cf. Io 14, 2), meditationi
vacantes eorumque directores nullo modo contemplationi studentes despiciant aut
otiosos vocent aut, quod peius est, aliqua haeresis labe notent; sed donis
cuique eorum a Deo per meditationem collatis sancte et pie utantur et fruantur;
praecipue cum contemplationis gratiam saepe summi, saepe minimi, saepius remoti
aliquando etiam coniugati percipiant.
2183 3.
Contemplativi pariter meditativos non contemnant, cum regulariter per
meditationis gradus ad contemplationis apicem perveniatur; sed omnes
glorificent cum caritate Deum, Dominum nostrum Jesum Christum, scientes quod
non habet aliquid viriditatis ramus boni operis, si non manet in radice
caritatis.
2184 4. Licet
autem nemo a contemplationis gratia, auxiliante Deo, repellatur,
animadvertendum tamen magnopere est per directores animarum, ne omnis aetas, gradus,
sexus aut condicio ad huius doctrinae et exercitii praxim indistincte
admittatur, sed prius mensuram spiritus, quid ferre quidve agere valeat,
assidua observatione pensent, ut alios ad meditationem, alios ad
contemplationem, iuxta uniuscuiusque spiritum, perducant.
2185 5. Ut
autem doctrina de oratione contemplativa, qua fidelium animae ad summam cum Deo
unionem elevantur, purgatis erroribus, integra et illibata permaneat, caveant
inprimis contemplativi asserere aut tenere, solius Dei praesentiam in omni loco
esse obiectum contemplationis seu orationis quam quietis vocant: cum omnia
meditationis obiecta possint, licet diverso modo, esse obiecta contemplationis;
neque pariter audeant asserere, eos numquam qui meditatione se exercent, ad
aliquem perfectionis gradum ascendere posse, nisi ad contemplationis orationem
transierint.
2186 6. Et
quia per incarnationem et passionem Domini nostri Iesu Christi salvati et
liberati sumus, caveant contemplativi, ne, voluntarie atque ex industria,
eiusdem Domini nostri vitae, gestorum, passionis et redemptionis mysteriorum
obliviscantur aut eorumdem considerationem inutilem et contemplationis statui
contrariam esse asseverent; immo eorum considerationi, ad exemplum omnium
Sanctorum, pro loci et temporis opportunitate sedulo incumbant.
2187 7. Neque
Christi Domini Beatissimaeque eius Matris Mariae Virginis ceterorumque
Sanctorum, qui cum Deo regnant in caelis et pro nobis in hac lacrymarum valle
constitutis orant, imagines et simulacra, tam externa quam interna, velut
contemplationi inutilia a mente et oculis removeant; licet aliquando, in actu
contemplationis tantum, et quando mens nostra caelestibus donis perfusa ad
divinarum rerum contemplationem attrahitur, ne anima distrahatur, liceat a
figuris pro tunc recedere.
2188 8. Et
quia perfectae contemplationis exercitium in eo praecipue versatur, ut anima in
contemplationis actu nihil aliud agat, immo cum pro tunc omnium creaturarum
oblivione ad Deum aut divina in sublimium virtutum fidei, spei et caritatis,
quibus Deus praecipue colitur consideratione elevetur, nullo modo meditativi
audeant aut praesumant contemplativos tamquam otiosos et desides in vulgus
sugillare.
2189 9
Meminerint praeterea tam contemplativi quam meditativi, minime se exemptos esse
ab observatione praeceptorum Dei et Ecclesiae immo omnes, velut servi erga
dominos et uxores erga viros suos, stricte teneri ad observantiam mandatorum,
quae secundum cuiusque statum servari debent, cum virtus orationis ad
humilitatem et oboedientiam, non vero ad superbiam et elationem, perducat.
2190 10. Idem
pariter docendum et tenendum est de clericis tam saecularibus quam regularibus,
pariterque de monialibus: ne praetextu meditationis sive contemplationis
praesumant se ab ecclesiasticis obligationibus, regularibus votis, institutis
aut regulis eximi aut liberari, cum ab eorum observantia, quamvis ad aliquem
perfectum orandi gradum pervenerint, nullo modo probentur exempti.
2191 11. Ab
externis autem religionis et pietatis officiis, quae a fidelibus in Ecclesia
catholica exerceri solent, quemadmodum sunt sacramentorum et sacramentalium
usus, ecclesiarum visitatio et ieiuniorum observantia, contionum auditio et
reliqua spiritualis sive corporalis misericordiae opera, sciant cuncti,
contemplativi aeque ac meditativi, minime esse exemptos, immo magno fore
fidelibus scandalo, si praedictorum mandatorum aliqua ab eis, praetextu
contemplationis seu meditationis, negligantur.
2192 12.
Impium prorsus et christiana puritate indignum est asserere, non esse
resistendum tentationibus, neque imputari contemplativis ipsa peccata, quae ab
eis, dum contemplant, committuntur, sub falsa opinione, quod tunc non ipsi
contemplativi, sed diabolus per eorum membra talia operetur. Impium pariter est asserere, huiusmodi peccata non esse per contemplativos
in sacramento paenitentiae aperienda et Ecclesiae clavibus subiicienda. Impium
denique, quod simpliciter necessaria sit ad salutem oratio mentalis sive
meditativa sive contemplativa.
1.483 Decr. S. Officii, 18 novembre 1682
2195 1220
Propositio: 'Scientia ex confessione acquisita uti licet, modo fiat sine
directa aut indirecta revelatione et gravamine paenitentis, nisi aliud multo
gravius ex non usu sequatur, in cuius comparatione prius merito contemnatur',
addita deinde explicatione sive limitatione, quod sit intelligenda de usu
scientiae ex confessione acquisitae cum gravamine paenitentis, seclusa
quacumque revelatione, atque in casu, quo multo maius (t. orig.: gravius)
gravamen eiusdem paenitentis ex non usu sequeretur. C e n s u r a: Dictam
propositionem, quatenus admittit usum dictae scientiae cum gravamine
paenitentis, omnino prohibendam esse, etiam cum dicta explicatione sive
limitatione.
1.484 Innocent XI, Propositiones damnatae in Decr. S. Officii,
1.485 28 août, et in Const. 'Caelestis Pastor', 20 novembre 1687
1.486
2201 1221 1. oportet (hominem suas) potentias
annihilare, et haec est via interna.
2202 1222 2. Velle operari active, est
Deum offendere, qui vult esse (ipse) solus agens : et ideo opus est, seipsum in
Deo totum (et) totaliter derelinquere et postea permanere velut corpus exanime.
2203 1223 3. Vota de aliquo faciendo sunt
perfectionis impeditiva.
2204 1224 4. Activitas naturalis est
gratiae inimica, impeditque Dei operationes et veram perfectionem; quia Deus
operari vult in nobis sine nobis.
2205 1225 5. Nihil operando anima se
annihilat et ad suum principium redit et ad suam originem, quae est essentia
Dei, in qua transformata remanet ac divinizata, et Deus tunc in se ipso
remanet; quia tunc non sunt amplius duae res unitae, sed una tantum, et hac
ratione Deus vivit et regnat in nobis, et anima seipsam annihilat in esse
operativo.
2206 1226 6. Via interna est illa, in qua non
cognoscitur nec lumen, nec amor, resignatio; et non oportet Deum cognoscere, et
hoc modo recte proceditur.
2207 1227 7. Non debet anima cogitare nec
de praemio, nec de punitione, nec de paradiso, nec de inferno, nec de morte,
nec de aeternitate.
2208 1228 8. Non debet velle scire, an
gradiatur cum voluntate Dei, an cum eadem voluntate resignata maneat necne; nec
opus est, ut velit cognoscere suum statum nec proprium nihil; sed debet ut
corpus exanime manere.
2209 1229 9. Non debet anima reminisci nec
sui, nec Dei, nec cuiuscumque rei, et in via interna omnis reflexio est nociva,
etiam reflexio ad suas actiones humanas et ad proprios defectus.
2210 1230 10. Si propriis defectibus alios
scandalizet, non est necessarium reflectere, dummodo non adsit voluntas
scandalizandi: et ad proprios defectus non posse reflectere, gratia Dei est.
2211 1231 11. Ad dubia quae occurrunt, an
recte procedatur necne, non opus est reflectere.
2212 1232 12. Qui suum liberum arbitrium
Deo donavit, de nulla re debet curam habere, nec de inferno, nec de paradiso;
nec debet desiderium habere propriae perfectionis, nec virtutum, nec propriae
sanctitatis, nec propriae salutis, cuius spem expurgare debet.
2213 1233 13. Resignato Deo libero
arbitrio, eidem Deo relinquenda est cogitatio et cura de omni re nostra, et
relinquere, ut faciat in nobis, sine nobis, solam divinam voluntatem.
2214 1234 14. Qui divinae voluntati
resignatus est, non convenit, ut a Deo rem aliquam petat; quia petere est
imperfectio, cum sit actus propriae voluntatis et electionis, et est velle,
quod divina voluntas nostrae conformetur, et non quod nostra divinae: et illud
Evangelii: 'Petite et accipietis' (Jo 16, 24), non est dictum a Christo pro
animabus internis, quae nolunt habere voluntatem; immo huiusmodi animae eo
perveniunt, ut non possint a Deo rem aliquam petere.
2215 1235 15. Sicut non debent a Deo rem
aliquam petere, ita nec illi ob rem aliquam gratias agere debent; quia utrumque
est actus propriae voluntatis.
2216 1236 16. Non convenit indulgentias
quaerere pro poena propriis peccatis debita; quia melius est divinae iustitiae
satisfacere, quam divinam misericordiam quaerere: quoniam illud ex puro Dei
amore procedit, et istud ab amore nostri interessato, nec est res Deo grata nec
meritoria, quia est velle crucem fugere.
2217 1237 17. Tradito Deo libero arbitrio,
et eidem relicta cura et cogitatione animae nostrae, non est amplius habenda
ratio tentationum; nec eis alia resistentia fieri debet nisi negativa, nulla
adhibita industria; et si natura commovetur, oportet sinere ut commoveatur,
quia est natura.
2218 1238 18. Qui in oratione utitur
imaginibus, figuris, speciebus et propriis conceptibus, non adorat Deum in
spiritu et veritate (Jo 4, 23).
2219 1239 19. Qui amat Deum eo modo, quo
ratio argumentatur aut intellectus comprehendit, non amat verum Deum.
2220 1240 20. Asserere, quod in oratione
opus est sibi per discursum auxilium ferre et per cogitationes, quando Deus
animam non alloquitur, ignorantia est. Deus numquam loquitur, eius locutio est
operatio, et semper in anima operatur, quando haec suis discursibus,
cogitationibus et operationibus eum non impedit.
2221 1241 21. In oratione opus est manere in fide obscura et universali, cum quiete et oblivione cuiuscumque
cogitationis particularis ac distinctae attributorum Dei ac Trinitatis, et sic
in Dei praesentia manere ad illum adorandum et amandum eique inserviendum; sed
absque productione actuum, quia Deus in his sibi non complacet.
2222 1242 22. Cognitio haec per fidem non
est actus a creatura productus, sed est cognitio a Deo creaturae tradita, quam
creatura se habere non cognoscit, nec postea cognoscit illam se habuisse; et
idem dicitur de amore.
2223 1243 23. Mystici cum S. Bernardo vel
auctore, 'Scalae claustralis', sub nomine ejusdem Bernardi (in 'Scala
Claustralium') distinguunt quattuor gradus: lectionem, meditationem, orationem,
et contemplationem infusam. Qui semper in primo sistit, numquam ad secundum
pertransit. Qui semper in secundo persistit, numquam ad tertium pervenit, qui
est nostra contemplatio acquisita, in qua per totam vitam persistendum est,
dummodo Deus animam non trahat (absque eo, quod ipsa id exspectet) ad
contemplationem infusam; et hac cessante, anima regredi debet ad tertium gradum
et in ipso permanere, absque eo, quod amplius redeat ad secundum aut primum.
2224 1244 24. Qualescumque cogitationes in
oratione occurrant, etiam impurae, etiam contra Deum, Sanctos, fidem et
sacramenta, si voluntarie non nutriantur nec voluntarie expellantur, sed cum
indifferentia et resignatione tolerentur; non impediunt orationem fidei, immo
eam perfectiorem efficiunt, quia anima tunc magis divinae voluntati resignata
remanet.
2225 1245 25. Etiamsi superveniat somnus
et dormiatur, nihilominus fit oratio et contemplatio actualis; quia oratio et
resignatio, resignatio et oratio idem sunt, et dum resignatio perdurat,
perdurat et oratio.
2226 1246 26. Tres illae viae: purgativa,
illuminativa et unitiva, sunt absurdum maximum, quod dictum fuerit in mystica,
cum non sit nisi unica via, scilicet via interna.
2227 1247 27. Qui desiderat et amplectitur
devotionem sensibilem, non desiderat nec quaerit Deum, sed seipsum; et male
agit, cum eam desiderat et eam habere conatur, qui per viam internam incedit,
tam in locis sacris quam in diebus solemnibus.
2228 1248 28. Taedium rerum spiritualium
bonum est, siquidem per illud purgatur amor proprius.
2229 1249 29. Dum anima interna fastidit
discursus de Deo et virtutes et frigida remanet, nullum in se ipsa sentiens
fervorem, bonum signum est.
2230 1250 30. Totum sensibile, quod
experimur in vita spirituali, est abominabile, spurcum et immundum.
2231 1251 31. Nullus meditativus veras
virtutes exercet internas; quae non debent a sensibus cognosci. Opus est
amittere virtutes.
2232 1252 32. Nec ante nec post
communionem alia requiritur praeparatio aut gratiarum actio (pro istis animabus
internis), quam permanentia in solita resignatione passiva, quia supplet modo
perfectiore omnes actus virtutum, qui fieri possunt et fiunt in via ordinaria.
Et si hac occasione communionis insurgunt motus humiliationis, petitionis aut
gratiarum actionis, reprimendi sunt, quoties non dignoscatur, eos esse ex
impulsu speciali Dei: alias sunt impulsus naturae nondum mortuae.
2233 1253 33. Male agit anima, quae
procedit per hanc viam internam, si in diebus solemnibus vult aliquo conatu
particulari excitare in se devotum aliquem sensum, quoniam animae internae
omnes dies sunt aequales, omnes festivi. Et idem dicitur de locis sacris, quia
huiusmodi animabus omnia loca sunt aequalia.
2234 1254 34. Verbis et lingua gratias
agere Deo, non est pro animabus internis, quae in silentio manere debent,
nullum Deo impedimentum opponendo (apponendo), quod operetur in illis; et quo
magis Deo se resignant, experiuntur, se non posse orationem dominicam seu Pater
noster recitare.
2235 1255 35. Non convenit animabus hujus
viae internae, quod faciant operationes, etiam virtuosas, ex propria electione
et activitate: alias non essent mortuae. Nec debent elicere actus amoris erga
beatam Virginem, Sanctos aut humanitatem Christi: quia, cum ista objecta
sensibilia sint, talis est amor erga illa.
2236 1256 36. Nulla creatura, nec beata Virgo,
nec Sancti sedere debent in nostro corde: quia solus Deus vult illud occupare
et possidere.
2237 1257 37. In occasione tentationum, etiam furiosarum,
non debet anima elicere actus explicitos virtutum oppositarum, sed debet in
supradicto amore et resignatione permanere.
2238 1258 38. Crux voluntaria
mortificationum pondus grave est et infructuosum, ideoque dimittenda.
2239 1259 39. Sanctiora opera et paenitentiae,
quas peregerunt Sancti, non sufficiunt ad removendam ab anima vel unicam
adhaesionem.
2240 1260 40. Beata Virgo nullum umquam
opus exterius peregit, et tamen fuit Sanctis omnibus sanctior. Igitur ad
sanctitatem perveniri potest absque opere exteriore.
2241 1261 41. Deus permittit et vult ad
nos humiliandos et ad veram transformationem perducendos, quod in aliquibus
animabus perfectis, etiam non arreptitiis, daemon violentiam inferat earum
corporibus, easque actus carnales committere faciat, etiam in vigilia et sine
mentis offuscatione, movendo physice earum (illarum) manus et alia membra
contra earum voluntatem. Et idem dicitur quoad alios actus per se peccaminosos:
in quo casu non sunt peccata, quia in his non adest consensus.
2242 1262 42. Potest dari casus, quod
huiusmodi violentiae ad actus carnales contingant eodem tempore ex parte duarum
personarum, scilicet maris et feminae, et ex parte utriusque sequatur actus.
2243 1263 43. Deus praeteritis saeculis
sanctos efficiebat tyrannorum ministerio; nunc vero eos efficit sanctos
ministerio daemonum, qui causando in eis praedictas violentias facit, ut illi
seipsos magis despiciant atque annihilent et se Deo resignent.
2244 1264 44 Iob blasphemavit, et
tamen non peccavit labiis suis; quod (quia) fuit ex daemonis violentia.
2245 1265 45. Sanctus Paulus huiusmodi daemonis
violentias in suo corpore passus est; unde scripsit: Non quod volo bonum, hoc
ago; sed, quod nolo malum, hoc facio (Rom 7, 19).
2246 1266 46. Huiusmodi violentiae sunt
medium magis proportionatum ad annihilandam animam, et ad eam ad veram transformationem
et unionem perducendam, nec alia superest via: et haec est via facilior et
tutior.
2247 1267 47. Cum huiusmodi violentiae
occurrunt, sinere oportet, ut satanas operetur, nullam adhibendo industriam
nullumque proprium conatum, sed permanere debet homo in suo nihilo; et etiamsi
sequantur pollutiones et actus obscoeni propriis manibus, et etiam peiora, non
opus est seipsum inquietare, sed foras emittendi sunt scrupuli, dubia et
timores; quia anima fit magis illuminata, magis roborata magisque candida et
acquiritur sancta libertas; et prae omnibus non opus est haec confiteri (, et
sanctissime fit non confitendo,) quia hoc pacto superatur daemon, et acquiritur
thesaurus pacis.
2248 1268 48. Satanas, qui huiusmodi
violentias causat (infert), suadet deinde, gravia esse delicta, ut anima se
inquietet, ne in via interna ulterius progrediatur: unde ad eius vires
enervandas melius est ea non confiteri, quia non sunt peccata, nec etiam
venialia.
2249 1269 49. Iob ex violentia daemonis se
propriis manibus polluebat eodem tempore, quo mundas habebat ad Deum preces,
sic interpretando locum ex capite XVI Iob (cf. Iob 16, 18).
2250 1270 50. David, Jeremias et multi ex
sanctis Prophetis huiusmodi violentias patiebantur harum impurarum operationum
externarum.
2251 1271 51. In sacra Scriptura multa sunt exempla
violentiarum ad actus externos peccaminosos; uti illud de Samsone, qui per
violentiam seipsum occidit cum Philistaeis (Idc 16, 29 s), coniugium iniit cum
alienigena (Idc 14, 1 ss), et cum Dalila meretrice fornicatus est (Idc 16, 4
ss), quae alias erant prohibita et peccata fuissent; de Iuditha, quae Holoferni
mentita fuit (Idth 11, 4 ss); de Elisaeo, qui pueris maledixit (4 Reg 2, 24);
de Elia, qui combussit duos (-! ) duces cum turmis regis Achab (cf. 4 Reg 1, 10
ss). An vero fuerit violentia immediate a Deo peracta vel daemonum ministerio,
ut in aliis animabus contingit, in dubio relinquitur.
2252 1272 52. Cum huiusmodi violentiae, etiam
impurae, absque mentis offuscatione accidunt, tunc anima Deo potest uniri, et
de facto semper magis unitur.
2253 1273 53. Ad cognoscendum in praxi, an
aliqua operatio in aliis personis fuerit violenta (violentia) regula, quam de
hoc habeo, nedum sunt protestationes animarum illarum, quae protestantur, se
dictis violentiis non consensisse aut iurare non posse, quod in iis
consenserint, et videre quod sint animae, quae proficiunt in via interna; sed
regulam sumerem a lumine quodam, actuali cognitione humana ac theologica
superiori, quod me certo cognoscere facit cum interna securitate (certitudine),
quod talis operatio est violenta: et certus sum, quod hoc lumen a Deo procedit,
quia ad me pervenit (provenit) coniunctum cum certitudine, quod a Deo
proveniat, et mihi nec umbram dubii relinquit in contrarium: eo modo, quo
interdum contingit, quod Deus aliquid revelando eodem tempore animam certam
reddit, quod ipse sit, qui revelat, et anima in contrarium non potest dubitare.
2254 1274 54. Spirituales vitae ordinariae
in hora mortis se delusos invenient et confusos (et) cum omnibus passionibus in
alio mundo purgandis.
2255 1275 55. Per hanc viam internam
pervenitur, etsi multa cum sufferentia, ad purgandas et exstinguendas omnes
passiones, ita quod nihil amplius sentitur, nihil, nihil: nec ulla sentitur
inquietudo, sicut corpus mortuum, nec anima se amplius commoveri sinit.
2256 1276 56. Duae leges et duae
cupiditates (animae una, et amoris proprii altera) tamdiu perdurant, quamdiu
perdurat amor proprius: unde quando hic purgatus est et mortuus, uti fit per
viam internam, non adsunt amplius illae duae leges et duae cupiditates, nec
ulterius lapsus aliquis incurritur, nec aliquid sentitur amplius, ne quidem
veniale peccatum.
2257 1277 57. Per contemplationem
acquisitam pervenitur ad statum non faciendi amplius peccata, nec mortalia nec
venialia.
2258 1278 58. Ad huiusmodi statum
pervenitur non reflectendo amplius ad proprias operationes; quia defectus ex
reflexione oriuntur.
2259 1279 59. Via interna seiuncta est a
confessione, a confessariis et a casibus conscientiae, a theologia et
philosophia.
2260 1280 60. Animabus provectis, quae
reflexionibus mori incipiunt, et eo etiam perveniunt, ut sint mortuae, Deus
confessionem aliquando efficit impossibilem et supplet ipse tanta gratia
praeservante, quantam in sacramento reciperent: et ideo huiusmodi animabus non
est bonum in tali casu ad sacramentum paenitentiae accedere, quia id est (in)
illis impossibile.
2261 1281 61. Anima, cum ad mortem
mysticam pervenit, non potest amplius aliud velle, quam quod Deus vult, quia
non habet amplius voluntatem, et Deus illi eam abstulit.
2262 1282 62. Per viam internam pervenitur
ad continuum statum immobilem in pace imperturbabili.
2263 1283 63. Per viam internam pervenitur
etiam ad mortem sensuum: quin immo signum, quod quis in statu nihilitatis maneat,
id est mortis mysticae, est, si sensus exteriores non repraesentent amplius res
sensibiles, unde sint ac si non essent, quia non perveniunt ad faciendum, quod
intellectus ad eas se applicet.
2264 1284 64. Theologus minorem
dispositionem habet quam homo rudis ad statum contemplativi: primo, quia non
habet fidem adeo puram, secundo, quia non est adeo humilis; tertio, quia non
adeo curat propriam salutem; quarto, quia caput refertum habet phantasmatibus,
speciebus, opinionibus et speculationibus, et non potest in illum ingredi verum
lumen.
2265 1285 65. Praepositis oboediendum est
in exteriore, et latitudo voti oboedientiae religiosorum tantummodo ad exterius
pertingit. In interiore vero aliter res se habet, ubi (quo) solus Deus et
director intrant.
2266 1286 66. Risu digna est nova quaedam
doctrina in Ecclesia Dei, quod anima quoad internum gubernari debeat ab
episcopo: quod si episcopus non sit capax, anima ipsum cum suo directore adeat.
Novam dico doctrinam; quia nec sacra Scriptura, nec concilia, nec canones, nec
bullae, nec Sancti, nec auctores eam umquam tradiderunt nec tradere possunt:
quia Ecclesia non iudicat de occultis, et anima ius habet et facultatem
eligendi quemcumque sibi visum fuerit.
2267 1287 67. Dicere, quod internum
manifestandum est exteriori tribunali praepositorum, et quod peccatum sit id
non facere, est manifesta deceptio: quia Ecclesia non iudicat de occultis, et
propriis animabus praeiudicant his deceptionibus et simulationibus.
2268 1288 68. In mundo non est facultas nec iurisdictio ad
praecipiendum, ut manifestentur epistolae directoris quoad internum animae: et
ideo opus est animadvertere, quod hoc est insultus satanae, etc.
2269 (Censura:) Quas quidem
propositiones tamquam haereticas (3 13-15 41-53), suspectas (haeresi proximas:
21 23 57 60s; haeresim sapientes: 2 4-10 12 16-19 31s 35s 55s 58) et erroneas
(4-6 8-10 13-19 21s 24 32 35 41-53 58), scandalosas (6s 9-11 14-20 24s 30-52 54
58-60 63s 66), blasphemas (10 14s 41-53 60), piarum aurium offensi v as (6 30
58), temerarias (11 14s 17-20 23s 26s 30-35 38s 41-68), christianae disciplinae
relaxativas (10 16 21s 24s 31 35 38s 41-52 59 65s) et eversivas (iurisdictionis
eccl.: 68) et seditiosas (65) respective... damnavimus.... Praeterea...
damnavimus omnes libros omniaque opera quocumque loco et idiomate impressa
necnon omnia manuscripta eiusdem Michaelis de Molinos.
Alexandre
VIII, Articuli cleri Gallicani (19 mars 1682) irriti
1.487 declarati in Const. 'Inter multiplices', 4 août 1690
2281 1322
1.- Beato Petro eiusque successoribus Christi vicariis ipsique Ecclesiae rerum
spiritualium et ad aeternam salutem pertinentium, non autem civilium ac
temporalium a Deo traditam potestatem, dicente Domino: 'Regnum meum non est de
hoc mundo' (Jo 18, 36), et iterum: 'Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Caesari,
et quae sunt Dei, Deo' (Lc 20, 25), ac proinde stare Apostolicum illud: 'Omnis
anima potestatibus sublimioribus subdita sit; non est enim potestas nisi a Deo;
quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt; itaque qui potestati resistit, Dei
ordinationi resistit' (Rom 13, 1s). Reges ergo et principes in temporalibus
nulli ecclesiasticae potestati Dei ordinatione subici, neque auctoritate clavium
Ecclesiae directe vel indirecte deponi, aut illorum subditos eximi a fide atque
oboedientia, ac praestito fidelitatis sacramento solvi posse: eamque sententiam
publicae tranquillitati necessariam, nec minus Ecclesiae quam Imperio utilem,
ut verbo Dei, Patrum traditioni et Sanctorum exemplis consonam, omnino
retinendam.
2282 1323
2. Sic inesse Apostolicae Sedi ac Petri successoribus, Christi vicariis, rerum
spiritualium plenam potestatem, ut simul valeant atque immota consistant
sanctae oecumenicae Synodi Constantiensis a Sede Apostolica comprobata
ipsorumque Romanorum Pontificum ac totius Ecclesiae usu confirmata atque ab
ecclesia Gallicana perpetua religione custodita decreta de auctoritate
Conciliorum generalium, quae sessione quarta et quinta continentur, nec probari
a Gallicana ecclesia, qui eorum decretorum, quasi dubiae sint auctoritatis ac
minus approbata, robur infringant aut ad solum schismatis tempus Concilii dicta
detorqueant.
2283 1324
3. Hinc Apostolicae potestatis usum moderandum per canones Spiritu Dei conditos
et totius mundi reverentia consecratos; valere etiam regulas, mores et
instituta a regno et ecclesia Gallicana recepta, patrumque terminos manere
inconcussos, atque id pertinere ad amplitudinem Apostolicae Sedis, ut statuta
et consuetudines tantae Sedis et ecclesiarum consensione firmatae propriam
stabilitatem obtineant.
2284 1325
4. In fidei quoque quaestionibus
praecipuas Summi Pontificis esse partes, eiusque decreta ad omnes et singulas
ecclesias pertinere, nec tamen irreformabile esse iudicium nisi Ecclesiae
consensus accesserit.
2285 1326
(Sent. iudicialis Bullae:) Omnia et singula, quae tam quoad extensionem iuris
regaliae, quam quoad declarationem de potestate ecclesiastica ac quattuor in ea
contentas propositiones in supradictis Comitiis Cleri Gallicani a. 1682 habitis
acta et gesta fuerunt, cum omnibus et singulis mandatis, arrestis,
confirmationibus, declarationibus, epistolis, edictis et decretis a quibusvis
personis sive ecclesiasticis sive laicis, quomodolibet qualificatis, quavis
auctoritate et potestate, etiam individuam expressionem requirente,
fungentibus, editis seu publicatis ... ipso iure nulla, irrita, invalida,
inania, viribusque et effectu penitus et omnino vacua ab ipso initio fuisse et
esse ac perpetuo fore, neminemque ad illorum seu cuiuslibet eorum, etiamsi
iuramento vallata sint, observantiam teneri ... tenore praesentium declaramus.
1.488 Decr. S. Officii, (sous Alexandre VIII), 24 août 1690
2290 1289
1. Bonitas obiectiva consistit in convenientia obiecti cum natura rationali:
formalis vero in conformitate actus cum regula morum. Ad hoc sufficit, ut actus
moralis tendat in finem ultimum interpretative. Hunc homo non tenetur amare
neque in principio neque in decursu vitae suae moralis.
2291 1290
2. Peccatum philosophicum seu morale est actus humanus disconveniens naturae
rationali et rectae rationi; theologicum vero et mortale est transgressio
libera divinae legis. Philosophicum, quantumvis grave, in illo, qui Deum vel
ignorat vel de Deo actu non cogitat, est grave peccatum, sed non est offensa
Dei, neque peccatum mortale dissolvens amicitiam Dei, neque aeterna poena
dignum.
2292 1290
(Censura:) Propos. 1: Declarata et damnata uti haeretica. - 2. scandalosa,
temeraria, piarum aurium offensiva et erronea.
1.489 Decr. S. Officii, 7 décembre 1690; Errores Jansenistarum
2301 1291
1. In statu naturae lapsae ad
peccatum mortale (Viva: formale) et demeritum sufficit illa libertas, qua
voluntarium ac liberum fuit in causa sua, peccato originali et voluntate Adami
peccantis.
2302 1292
2. Tametsi detur ignorantia invincibilis iuris naturae, haec in statu naturae
lapsae operantem ex ipsa non excusat a peccato formali.
2303 1293
3. Non licet sequi opinionem (probabilem) vel inter probabiles probabilissimam.
2304 1294
4. Christus dedit semetipsum pro nobis oblationem Deo, non pro solis electis,
sed pro omnibus et solis fidelibus.
2305 1295
5. Pagani, Judaei, haeretici aliique huius generis nullum omnino accipiunt a
Jesu Christo influxum: adeoque hinc recte inferes, in illis esse voluntatem
nudam et inermem sine omni gratia sufficienti.
2306 1296
6. Gratia sufficiens statui nostro non tam utilis, quam perniciosa est, sic, ut
proinde merito possimus petere: A gratia sufficienti libera nos, Domine.
2307 1297
7. Omnis humana actio deliberata est Dei dilectio vel mundi: si Dei caritas
Patris est; si mundi, concupiscentia carnis, hoc est, mala est.
2308 1298
8. Necesse est, infidelem in omni opere peccare.
2309 1299
9. Revera peccat, qui odio habet peccatum mere ob eius turpitudinem et
disconvenientiam cum natura, sine ullo ad Deum offensum respectu.
2310 1300
10. Intentio, qua quis detestatur malum et prosequitur bonum mere, ut caelestem
obtineat gloriam, non est recta nec Deo placens.
2311 1301
11. Omne, quod non est ex fide christiana supernaturali, quae per dilectionem operatur,
peccatum est.
2312 1302
12. Quando in magnis peccatoribus deficit omnis amor, deficit etiam fides: et
etiamsi videantur credere, non est fides divina, sed humana.
2313 1303
13. Quisquis etiam aeternae mercedis intuitu Deo famulatur, caritate si caruerit
vitio non caret, quoties intuitu licet beatitudinis operatur.
2314 1304
14. Timor gehennae non est supernaturalis.
2315 1305
15. Attritio, quae gehennae et poenarum metu concipitur, sine dilectione
benevolentiae Dei propter se, non est bonus motus ac supernaturalis.
2316 1306
16. Ordinem praemittendi satisfactionem absolutioni induxit non politia aut
institutio Ecclesiae, sed ipsa Christi lex et praescriptio, natura rei id ipsum
quodammodo dictante.
2317 1307
17. Per illam praxim mox absolvendi ordo paenitentiae est inversus.
2318 1308
18. Consuetudo moderna quoad administrationem sacramenti paenitentiae, etiamsi
eam plurimorum hominum sustentet auctoritas et multi temporis diuturnitas
confirmet, nihilominus ab Ecclesia non habetur pro usu sed abusu.
2319 1309
19. Homo debet agere tota vita paenitentiam pro peccato originali.
2320 1310
20. Confessiones apud religiosos factae pleraeque vel sacrilegae sunt vel
invalidae.
2321 1311
21. Parochianus potest suspicari de mendicantibus, qui eleemosynis communibus
vivunt, de imponenda nimis levi et incongrua paenitentia seu satisfactione ob
quaestum seu lucrum subsidii temporalis.
2322 1312
22. Sacrilegi sunt iudicandi, qui ius ad communionem percipiendam praetendunt,
antequam condignam de delictis suis paenitentiam egerint.
2323 1313
23. Similiter arcendi sunt a sacra communione, quibus nondum inest amor Dei
purissimus et omnis mixtionis expers.
2324 1314
24. Oblatio in templo, quae fiebat a beata Virgine Maria in die purificationis
suae pe duos pullos columbarum, unum in holocaustum et alterum pro peccatis,
sufficienter testatur, quod indiguerit purificatione, et quod filius (qui
offerebatur), etiam macula matris maculatus esset, secundum verba legis.
2325 1315
25. Dei Patris (Viva: sedentis) simulacrum nefas est christiano in templo
collocare.
2326 1316
26. Laus, quae defertur Mariae ut Mariae, vana est.
2327 1317
27. Valuit aliquando baptismus sub hac forma collatus: " In nomine Patris
etc. ", praetermissis illis: " Ego te baptizo.
2328 1318
28. Valet baptismus collatus a ministro, qui omnem ritum externum formamque
baptizandi observat, intus vero in corde suo apud se resolvit: Non intendo,
quod facit Ecclesia.
2329 1319
29. Futilis et toties convulsa est assertio de Pontificis Romani supra Concilium
oecumenicum auctoritate atque in fidei quaestionibus decernendis
infallibilitate.
2330 1320
30. Ubi quis invenerit doctrinam in Augustino clare fundatam, illam absolute
potest tenere et docere, non respiciendo ad ullam Pontificis Bullam.
2331 1321
31. Bulla URBANI VIII " In eminenti " est subreptitia.
2332 1321
(Censura: Damnatae et prohibitae tamquam) temerariae, scandalosae, male
sonantes, iniuriosae, haeresi proximae, haeresim sapientes, erroneae,
schismaticae, et haereticae respective.
1.490 Resp. S. Officii ad Missionarios Capucc., (sous Innocent XII),
1.491 23 juillet 1698
2340 5006
Qu.: An matrimonium inter apostatas a fide, et antea rite baptizatos, post
apostasiam, publice more gentilium vel Mahumetanorum initum, sit vere
matrimonium et sacramentum. Resp.: Si adsit pactum dissolubilitatis, non esse
matrimonium neque sacramentum; si vero non adsit, esse matrimonium et
sacramentum.
1.492 Innocent XII, Bref 'Cum alias ad apostolatus', 12 mars 1699;
1.493 Errores Francisci de Fénelon de amore erga Deum
2351 1327
1. Datur habitualis status amoris Dei, qui est caritas pura et sine ulla
admixtione motivi proprii interesse. Neque timor poenarum, neque desiderium
remunerationum habent amplius in eo partem. Non amatur amplius Deus propter
meritum, neque propter perfectionem, neque propter felicitatem in eo amando
inveniendam.
2352 1328
2. In statu vitae contemplativae
sive unitivae amittitur omne motivum interessatum timoris et spei.
2353 1329
3. Id, quod est essentiale in directione animae, est non aliud facere, quam
sequi pedetentim gratiam cum infinita patientia, praecautione et subtilitate.
Oportet se intra hos limites continere, ut sinatur Deus agere, et numquam ad
purum amorem ducere, nisi quando Deus per unctionem interiorem incipit aperire
cor huic verbo, quod adeo durum est animabus adhuc sibimet affixis, et adeo
potest illas scandalizare aut in perturbationem conicere.
2354 1330
4. In statu sanctae
indifferentiae anima non habet amplius desideria voluntaria et deliberata
propter suum interesse, exceptis iis occasionibus, in quibus toti suae gratiae
fideliter non cooperatur.
2355 1331 5. In eodem statu sanctae indifferentiae nihil
nobis, omnia Deo volumus. Nihil volumus, ut simus perfecti et beati propter
interesse proprium; sed omnem perfectionem ac beatitudinem volumus, in quantum
Deo placet efficere, ut velimus res istas impressione suae gratiae.
2356 1332 6. In hoc sanctae indifferentiae statu nolumus
amplius salutem ut salutem propriam, ut liberationem aeternam, ut mercedem
nostrorum meritorum, ut nostrum interesse omnium maximum; sed eam volumus
voluntate plena, ut gloriam et beneplacitum Dei, ut rem, quam ipse vult, et
quam nos vult velle propter ipsum.
2357 1333
7. Derelictio non est nisi abnegatio seu sui ipsius renuntiatio, quam Jesus
Christus a nobis in Evangelio requirit, postquam externa omnia reliquerimus.
Ista nostri ipsorum abnegatio non est nisi quoad interesse proprium ... Extremae
probationes, in quibus haec abnegatio seu sui ipsius derelictio exerceri debet,
sunt tentationes, quibus Deus aemulator vult purgare amorem, nullum ei
ostendendo perfugium neque ullam spem quoad suum interesse proprium, etiam
aeternum.
2358 1334
8. Omnia sacrificia, quae fieri solent ab animabus quam maxime disinteressatis
circa earum aeternam beatitudinem, sunt condicionalia. ... Sed hoc sacrificium
non potest esse absolutum in statu ordinario. In uno extremarum probationum
casu hoc sacrificium fit aliquo modo absolutum.
2359 1335
9. In extremis probationibus
potest animae invincibiliter persuasum esse persuasione reflexa, et quae non
est intimus conscientiae fundus, se iuste reprobatam esse a Deo.
2360 1336
10. Tunc anima divisa a semetipsa exspirat cum Christo in cruce, dicens: 'Deus,
Deus meus, ut quid dereliquisti me?' (Mt 27, 46.) In hac involuntaria
impressione desperationis conficit sacrificium absolutum sui interesse proprii
quoad aeternitatem.
2361 1337
11. In hoc statu anima amittit
omnem spem sui proprii interesse; sed numquam amittit in parte superiore, id
est in suis actibus directis et intimis, spem perfectam, quae est desiderium
disinteressatum promissionum.
2362 1338
12. Director tunc potest huic animae permittere, ut simpliciter acquiescat
iacturae sui proprii interesse et iustae condemnationi, quam sibi a Deo
indictam credit.
2363 1339
13. Inferior Christi pars in cruce non communicavit superiori suas
involuntarias perturbationes.
2364 1340
14. In extremis probationibus pro
purificatione amoris fit quaedam separatio partis superioris animae ab
inferiore. ... In ista separatione actus partis inferioris manant ex omnino
caeca et involuntaria perturbatione: nam totum, quod est voluntarium et
intellectuale, est partis superioris.
2365 1341
15. Meditatio constat discursivis actibus, qui a se invicem facile
distinguuntur. ... Ista compositio actuum discursivorum et reflexorum est
propria exercitatio amoris interessati.
2366 1342
16. Datur status contemplationis adeo sublimis adeoque perfectae, ut fiat
habitualis: ita ut, quoties anima actu orat, sua oratio sit contemplativa, non
discursiva. Tunc non amplius indiget redire ad
meditationem eiusque actus methodicos.
2367 1343
17. Animae contemplativae privantur intuitu distincto, sensibili et reflexo
Jesu Christi duobus temporibus diversis: primo in fervore nascente earum
contemplationis; secundo anima amittit intuitum Jesu Christi in extremis
probationibus.
2368 1344
18. In statu passivo exercentur omnes virtutes distinctae, non cogitando, quod
sint virtutes. In quolibet momento aliud non cogitatur, quam facere id, quod
Deus vult, et amor zelotypus simul efficit, ne quis amplius sibi virtutem velit
nec umquam sit adeo virtute praeditus, quam cum virtuti amplius affixus non
est.
2369 1345
19. Potest dici in hoc sensu, quod anima passiva et disinteressata nec ipsum
amorem vult amplius, quatenus est sua perfectio et sua felicitas, sed solum
quatenus est id, quod Deus a nobis vult.
2370 1346
20. In confitendo debent animae transformatae sua peccata detestari et
condemnare se et desiderare remissionem suorum peccatorum non ut propriam
purificationem et liberationem, sed ut rem, quam Deus vult et vult nos velle
propter suam gloriam.
2371 1347
21. Sancti mystici excluserunt a statu animarum transformatarum exercitationes
virtutum.
2372 1348
22. Quamvis haec doctrina (de puro amore) esset pura et simplex perfectio
evangelica in universa traditione designata, antiqui pastores non proponebant
passim multitudini iustorum, nisi exercitia amoris interessati eorum gratiae
proportionata.
2373 1349
23. Purus amor ipse solus constituit totam vitam interiorem; et tunc evadit
unicum principium et unicum motivum omnium actuum, qui deliberati et meritorii
sunt.
2374 1349
(Censura:) ... Librum praedictum ..., quippe ex cuius lectione et usu fideles
sensim in errores ab Ecclesia catholica iam damnatos induci possent, ac insuper
tamquam continentem propositiones, sive in obvio earum verborum sensu sive
attenta sententiarum connexione, temerarias (1s8 10 15-20 22), scandalosas (7
10 12 19-21), male sonantes (4-6 23), piarum aurium offensivas (8 18), in praxi
perniciosas (2 14 17) ac etiam erroneas (1-7 10s 13 17-19 22s) respective,
tenore praesentium damnamus et reprobamus ipsiusque libri impressionem...
prohibemus.
1.494 Resp. S. Officii ad episc. Quebecensem, (sous Clément XI),
1.495 25 janvier 1703
2380 1349a
Qu.: Utrum, antequam adulto conferatur baptisma, minister ei teneatur explicare
omnia fidei nostrae mysteria, praesertim si est moribundus, quia hoc
perturbaret mentem illius? An non sufficeret, si moribundus promitteret fore
ut, ubi e morbo convalescet, instruendum se curet, ut in praxim redigat, quod
ei praescriptum fuerit? Resp.: Non sufficere promissionem, sed missionarium
teneri adulto, etiam moribundo, qui incapax omnino non sit, explicare mysteria
fidei, quae sunt necessaria necessitate medii, ut sunt praecipue mysteria
Trinitatis et Incarnationis.
10 mai 1703
2381 1349b
Qu. 2: An possit baptizari adultus rudis et stupidus, ut contigit in barbaro,
si ei detur sola Dei cognitio et aliquorum eius attributorum, praesertim
iustitiae remunerativae et vindicativae, iuxta hunc Apostoli locum: Accedentem
ad Deum oportet credere, quia est et remunerator est (cf. Hebr 11, 6), ex quo
infertur, adultum barbarum in certo casu urgentis necessitatis posse baptizari,
quamvis non credat explicite in Iesum Christum. Resp.: Missionarium non posse
baptizare non credentem explicite in Dominum Iesum Christum, sed teneri illum
instruere de omnibus iis, quae sunt necessaria necessitate medii iuxta captum
baptizandi.
2382 1349b
Qu. 8: Utrum conferendum sit viaticum aut extrema unctio rnoribundis adultis,
quos aliquando baptismi capaces credimus, non autem Communionis aliorumque
sacramentorum? Resp.: Non esse administrandum viaticum neophyto moribundo, nisi
saltem discernat cibum spiritualem a corporali, cognoscendo et credendo in sacra
hostia praesentiam Christi Domini. Non esse pariter conferendum sacramentum
extremae unctionis neophyto moribundo quem missionarius capacem baptismi
credidit, nisi saltem idem habeat aliquam intentionem recipiendi sacram
unctionem in beneficium animae pro mortis tempore ordinatam.
1.496 Clément XI, Const. 'Vineam Domini Sabaoth', 16 juillet 1705
2390 1350 ( 6 vel 25). Ut quaevis imposterum erroris occasio penitus
praecidatur, atque omnes catholicae Ecclesiae filii Ecclesiam ipsam audire non
tacendo solum (nam et impii in tenebris conticescunt (1 Reg 2,9)) sed et
interius obsequendo, quae vera est orthodoxi hominis oboedientia, condiscant:
hac Nostra perpetuo valitura constitutione, oboedientiae, quae praeinsertis
Apostolicis constitutionibus debetur, obsequioso illo silentio nequaquam
satisfieri; sed damnatum in quinque praefatis propositionibus Ianseniani libri
sensum, quem illarum verba prae se ferunt, ut praefertur, ab omnibus Christi
fidelibus ut haereticum, non ore solum, sed et corde reici ac damnari debere;
nec alia mente, animo aut credulitate supradictae formulae subscribi licite
posse, ita ut, qui secus aut contra quoad haec omnia et singula senserint,
tenuerint, praedicaverint, verbo vel scripto docuerint aut asseruerint, tamquam
praefatarum Apostolicarum constitutionum transgressores omnibus et singulis
illarum censuris et poenis omnino subiaceant, eadem auctoritate Apostolica
decernimus, declaramus, statuimus et ordinamus.
1.497 Clément XI, Const. 'Unigenitus Dei Filius', 8 septembre 1713;
1.498 Errores iansenistici Paschasii Quesnel
1.499
2400 (2) ... Perspicue novimus summam huiusmodi
libri perniciem ideo potissimum progredi et invalescere, quod eadem intus
lateat et velut improba sanies non nisi secto ulcere foras erumpat, cum ipse
liber primo aspectu legentes specie quadam pietatis illiciat ...
2401 1351 (3) 1. Quid aliud remanet
animae, quae Deum atque ipsius gratiam amisit, nisi peccatum et peccati
consecutiones, superba paupertas et segnis indigentia, hoc est generalis
impotentia ad laborem, ad orationem et ad omne opus bonum? - Exstat haec
propositio in Observationibus moralibus Quesnelli ad Lc 16, 3.
2402 1352 2. Iesu Christi gratia,
principium efficax boni cuiuscumque generis, necessaria est ad omne opus bonum;
absque illa non solum nihil fit, sed nec fieri potest. - Jo 15, 5: ed. 1693.
2403 1353 3. In vanum, Domine, praecipis, si tu ipse non
das, quod praecipis. - Act 16.10.
2404 1354 4. Ita, Domine, omnia possibilia
sunt ei, cui omnia possibilia facis, eadem operando in illo. - Mc 9, 22.
2405 1355 5. Quando Deus non emollit cor
per interiorem unctionem gratiae suae, exhortationes et gratiae exteriores non
inserviunt nisi ad illud magis obdurandum. - Rom 9, 18: ed. 1693.
2406 1356 6. Discrimen inter foedus
iudaicum et christianum est, quod in illo Deus exigit fugam peccati et
implementum legis a peccatore, relinquendo illum in sua impotentia: in isto
vero Deus peccatori dat quod iubet, illum sua gratia purificando. - Rom 11, 27.
2407 1357 7. Quae utilitas pro homine in
vetere foedere, in quo Deus illum reliquit eius propriae infirmitati, imponendo
ipsi suam legem? Quae vero felicitas non est admitti ad foedus, in quo Deus
nobis donat quod petit a nobis? - Hebr 8, 7.
2408 1358 8. Nos non pertinemus ad novum
foedus, nisi in quantum participes sumus ipsius novae gratiae, quae operatur in
nobis id, quod Deus nobis praecipit. - Hebr 8, 10.
2409 1359 9. Gratia Christi est gratia
suprema, sine qua confiteri Christum numquam possumus, et cum qua numquam illum
abnegamus. - 1 Cor 12, 3: ed. 1693.
2410 1360 10. Gratia est operatio manus
omnipotentis Dei, quam nihil impedire potest aut retardare. - Mt 20, 34.
2411 1361 11. Gratia non est aliud
quam voluntas omnipotens Dei iubentis et facientis, quod jubet. - Mc 2, 11.
2412 1362 12. Quando Deus vult salvare animam,
quocumque tempore, quocumque loco, effectus indubitabilis sequitur voluntatem
Dei. - Mc 2, 12.
2413 1363 13. Quando Deus vult animam
salvam facere et eam tangit interiore gratiae suae manu, nulla voluntas humana
ei resistit. - Lc 5, 13: ed. 1693.
2414 1364 14. Quantumcumque remotus a
salute sit peccator obstinatus, quando Jesus se ei videndum exhibet lumine
salutari suae gratiae, oportet ut se dedat, accurrat, sese humiliet et adoret
Salvatorem suum. - Mc 5, 67: ed. 1693.
2415 1365 15. Quando Deus mandatum suum et
suam externam locutionem comitatur unctione sui Spiritus et interiore vi
gratiae suae, operatur illam in corde oboedientiam, quam petit. - Lc 9, 60.
2416 1366 16. Nullae sunt illecebrae, quae
non cedant illecebris gratiae; quia nihil resistit Omnipotenti. - Act 8, 12.
2417 1367 17. Gratia est vox illa Patris,
quae homines interius docet ac eos venire facit ad Iesum Christum : quicumque
ad eum non venit, postquam audivit vocem exteriorem Filii, nullatenus est
doctus a Patre. - Jo 6, 45.
2418 1368 18. Semen verbi, quod manus Dei
irrigat, semper affert fructum suum. - Act 11, 21.
2419 1369 19. Dei gratia nihil aliud est
quam eius omnipotens voluntas: haec est idea, quam Deus ipse nobis tradit in
omnibus suis Scripturis. - Rom 14. 4 - ed. 1693.
2420 1370 20. Vera gratiae idea est, quod
Deus vult sibi a nobis oboediri, et oboeditur; imperat, et omnia fiunt;
loquitur tamquam Dominus, et omnia sibi submissa sunt.- Mc 4, 39.
2421 1371 21. Gratia Jesu Christi est
gratia fortis, potens, suprema, invincibilis, utpote quae est operatio
voluntatis omnipotentis, sequela et imitatio operationis Dei incarnantis et
resuscitantis Filium suum. 2 Cor 5, 21: ed. 1693.
2422 1372 22. Concordia omnipotentis
operationis Dei in corde hominis cum libero ipsius voluntatis consensu
demonstratur illico nobis in incarnatione, veluti in fonte atque architypo
omnium aliarum operationum misericordiae et gratiae, quae omnes ita gratuitae
atque ita dependentes a Deo sunt, sicut ipsa originalis operatio. - Lc 1, 48.
2423 1373 23. Deus ipse nobis ideam
tradidit omnipotentis operationis suae gratiae, eam significans per illam, quae
creaturas e nihilo producit et mortuis reddit vitam. - Rom 4, 17.
2424 1374 24. Iusta idea, quam centurio
habet de omnipotentia Dei et Jesu Christi in sanandis corporibus solo motu suae
voluntatis, est imago ideae, quae haberi debet de omnipotentia suae gratiae in
sanandis animabus a cupiditate. - Lc 7, 7.
2425 1375 25. Deus illuminat animam et
eam sanat aeque ac corpus sola sua voluntate : iubet, et ipsi obtemperatur. -
Lc 18, 42.
2426 1376 26. Nullae dantur gratiae nisi
per fidem. - Lc 8, 48.
2427 1377 27. Fides est prima gratia et
fons omnium aliarum. - 2 Pt 1, 3.
2428 1378 28. Prima gratia, quam Deus concedit
peccatori, est peccatorum remissio. - Mc 11, 25.
2429 1379 29. Extra Ecclesiam nulla
conceditur gratia. - Lc 10, 35 36.
2430 1380 30. Omnes, quos Deus vult
salvare per Christum, salvantur infallibiliter. - Jo 6, 40.
2431 1381 31. Desideria Christi semper
habent suum effectum: pacem intimo cordium infert, quando eis illam optat. - Jo
20, 19.
2432 1382 32. Jesus Christus se morti
tradidit ad liberandum pro semper suo sanguine primogenitos, id est electos, de
manu angeli exterminatoris. - Gal 4, 4-7.
2433 1383 33. Proh, quantum oportet bonis
terrenis et sibimetipsi renuntiasse, ad hoc, ut quis fiduciam habeat sibi, ut
ita dicam, appropriandi Christum Jesum, eius amorem, mortem et mysteria; ut
facit sanctus Paulus dicens : 'Qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me'.
- Gal 2, 20.
2434 1384 34. Gratia Adami non producebat
nisi merita humana. - 2 Cor 5, 21 : ed. 1 693.
2435 1385 35. Gratia Adami est sequela
creationis et erat debita naturae sanae et integrae. - 2 Cor 5, 21.
2436 1386 36. Differentia essentialis
inter gratiam Adami et status innocentiae ac gratiam christianam est, quod
primam unusquisque in propria persona recepisset, ista vero non recipitur, nisi
in persona Jesu Christi resuscitati, cui nos uniti sumus. - Rom 7, 4.
2437 1387 37. Gratia Adami, sanctificando
illum in semetipso, erat illi proportionata: gratia christiana, nos
sanctificando in Jesu Christo, est omnipotens et digna Filio Dei. - Eph 1, 6.
2438 1388 38. Peccator non est liber nisi
ad malum sine gratia Liberatoris. -Lc 8, 9.
2439 1389 39. Voluntas, quam gratia non
praevenit, nihil habet luminis nisi ad aberrandum, ardoris nisi ad se
praecipitandum, virium nisi ad se vulnerandum, est capax omnis mali et incapax
ad omne bonum. - Mt 20, 34.
2440 1390 40. Sine gratia nihil amare
possumus nisi ad nostram condemnationem. - 2 Thess 3, 18: ed. 1693.
2441 1391 41. Omnis cognitio Dei, etiam
naturalis, etiam in philosophis ethnicis, non potest venire nisi a Deo ; et
sine gratia non producit nisi praesumptionem, vanitatem et oppositionem ad
ipsum Deum loco affectuum adorationis, gratitudinis et amoris. - Rom 1, 19.
2442 1392 42. Sola gratia Christi reddit
hominem aptum ad sacrificium fidei ; sine hoc nihil nisi impuritas, nihil nisi
indignitas. - Act 11, 9.
2443 1393 43. Primus effectus gratiae
baptismalis est facere, ut moriamur peccato, adeo ut spiritus, cor, sensus non
habeant plus vitae pro peccato, quam homo mortuus habeat pro rebus mundi. - Rom
6, 2: ed. 1693.
2444 1394 44. Non sunt nisi duo amores,
unde volitiones et actiones omnes nostrae nascuntur : amor Dei, qui omnia agit
propter Deum, quemque Deus remuneratur, et amor, quo nos ipsos ac mundum
diligimus, qui, quod ad Deum referendum est, non refert et propter hoc ipsum
fit malus. - Jo 5, 29.
2445 1395 45. Amore Dei in corde
peccatorum non amplius regnante necesse est, ut in eo carnalis regnet cupiditas
omnesque actiones eius corrumpat. - Lc 15, 13: ed. 1693.
2446 1396 46. Cupiditas aut
caritas usum sensuum bonum vel malum faciunt. - Mt 5, 28.
2447 1397 47. Oboedientia legis profluere
debet ex fonte, et hic fons est caritas. Quando Dei amor est illius principium
interius, et Dei gloria eius finis, tunc purum est, quod apparet exterius;
alioquin non est nisi hypocrisis aut falsa iustitia. - Mt 25, 26: ed. 1693.
2448 1398 48. Quid aliud esse possumus, nisi
tenebrae, nisi aberratio et nisi peccatum, sine fidei lumine, sine Christo et
sine caritate? -Eph 5, 8.
2449 1399 49. Ut nullum peccatum est sine
amore nostri, ita nullum est opus bonum sine amore Dei. - Mc 7, 22 23.
2450 1400 50. Frustra clamamus ad Deum:
'Pater mi', si spiritus caritatis non est ille, qui clamat. - Rom 8, 15.
2451 1401 51. Fides iustificat, quando
operatur, sed ipsa non operatur nisi per caritatem. - Act 13, 39.
2452 1402 52. Omnia alia salutis media
continentur in fide tamquam in suo germine et semine ; sed haec fides non est
absque amore et fiducia. - Act 10, 43.
2453 1403 53. Sola caritas christiano modo
facit (actiones christianas) per relationem ad Deum et Jesum Christum. - Col 3,
14.
2454 1404 54. Sola caritas est, quae Deo
loquitur; eam solam Deus audit. - 1 Cor 13, 1.
2455 1405 55. Deus non coronat nisi
caritatem: qui currit ex alio impulsu et ex alio motivo, in vanum currit. - 1
Cor 9, 24.
2456 1406 56. Deus non remunerat nisi
caritatem: quoniam caritas sola Deum honorat. - Mt 25, 36.
2457 1407 57. Totum deest peccatori,
quando ei deest spes; et non est spes in Deo, ubi non est amor Dei. - Mt 27, 5.
2458 1408 58. Nec Deus est nec religio,
ubi non est caritas. - 1 Jo 4, 8.
2459 1409 59. Oratio impiorum est novum
peccatum; et quod Deus illis concedit, est novum in eos judicium. Jo 10.25 :
ed. 1693
2460 1410 60. Si solus supplicii timor
animat paenitentiam, quo haec est magis violenta, eo magis ducit ad
desperationem. - Mt 27, 5.
2461 1411 61. Timor nonnisi manum cohibet,
cor autem tamdiu peccato addicitur, quamdiu ab amore iustitiae non ducitur. -
Lc 20, 19.
2462 1412 62. Qui a malo non abstinet nisi
timore poenae, illud committit in corde suo et iam est reus coram Deo. - Mt 21,
46.
2463 1413 63. Baptizatus adhuc est sub
lege sicut Judaeus, si legem non adimpleat, aut adimpleat ex solo timore. - Rom
6, 14.
2464 1414 64. Sub maledicto legis numquam
fit bonum; quia peccatur sive faciendo malum sive illud nonnisi ob timorem
evitando. - Gal 5, 18.
2465 1415 65. Moyses, Prophetae,
sacerdotes et doctores Legis mortui sunt absque eo, quod ullum Deo dederint
filium, cum non effecerint nisi mancipia per timorem. - Mc 12, 19.
2466 1416 66. Qui vult Deo appropinquare,
nec debet ad ipsum venire cum brutalibus passionibus neque adduci per
instinctum naturalem aut per timorem sicuti bestiae, sed per fidem et per
amorem sicuti filii. - Hebr 12, 20: ed. 1693.
2467 1417 67. Timor servilis non sibi
repraesentat Deum nisi ut dominum durum, imperiosum, iniustum, intractabilem. -
Lc 19, 21: ed. 1693.
2468 1418 68. Dei bonitas abbreviavit viam
salutis, claudendo totum in fide et precibus. - Act 2, 21.
2469 1419 69. Fides, usus, augmentum
et praemium fidei, totum est donum purae liberalitatis Dei. - Mc 9, 22.
2470 1420 70. Numquam Deus affligit
innocentes; et afflictiones semper serviunt vel ad puniendum peccatum vel ad
purificandum peccatorem. - Jo 9, 3.
2471 1421 71. Homo ob sui conservationem
potest sese dispensare ab ea lege, quam Deus condidit propter eius utilitatem.
- Mc 2, 28.
2472 1422 72. Nota Ecclesiae christianae
est, quod sit catholica, comprehendens et omnes angelos caeli et omnes electos
et iustos terrae et omnium saeculorum. - Hebr 12, 22-24.
2473 1423 73. Quid est Ecclesia, nisi
coetus filiorum Dei manentium in eius sinu, adoptatorum in Christo,
subsistentium in eius persona, redemptorum eius sanguine, viventium eius
spiritu, agentium per eius gratiam, et exspectantium gratiam futuri saeculi ? -
2 Thess 1, 1s: ed. 1693.
2474 1424 74. Ecclesia sive integer
Christus incarnatum Verbum habet ut caput, omnes vero Sanctos ut membra. - 1
Tim 3, 16.
2475 1425 75. Ecclesia est unus solus homo
compositus ex pluribus membris, quorum Christus est caput, vita, subsistentia
et persona; unus solus Christus compositus ex pluribus Sanctis, quorum est
sanctificator. - Eph 2, 14-16.
2476 1426 76. Nihil spatiosius Ecclesia
Dei: quia omnes electi et iusti omnium saeculorum illam componunt. - Eph 2, 22.
2477 1427 77. Qui non ducit vitam dignam
filio Dei et membro Christi, cessat interius habere Deum pro Patre et Christum
pro capite. - 1 Jo 2, 24: ed. 1 693.
2478 1428 78. Separatur quis a populo
electo, cuius figura fuit populus Judaicus et caput est Jesus Christus, tam non
vivendo secundum Evangelium quam non credendo Evangelio. - Act 3, 23.
2479 1429 79. Utile et necessarium est omni
tempore, omni loco et omni personarum generi, studere et cognoscere spiritum,
pietatem et mysteria sacrae Scripturae. - 1 Cor 14, 5.
2480 1430 80. Lectio sacrae Scripturae
est pro omnibus. - Act 8, 28.
2481 1431 81. Obscuritas sancta verbi Dei
non est laicis ratio dispensandi se ipsos ab eius lectione. - Act 8, 31.
2482 1432 82. Dies Dominicus a Christianis
debet sanctificari lectionibus pietatis et super omnia sanctarum Scripturarum.
Damnosum est, velle Christianum ab hac lectione retrahere. - Act 15, 21.
2483 1433 83. Est illusio sibi persuadere,
quod notitia mysteriorum religionis non debeat communicari feminis lectione
sacrorum librorum. Non ex feminarum simplicitate, sed ex superba virorum
scientia ortus est Scripturarum abusus, et natae sunt haereses. - Jo 4, 26.
2484 1434 84. Abripere e Christianorum
manibus Novum Testamentum seu eis illud clausum tenere auferendo eis modum
illud intelligendi, est illis Christi os obturare. - Mt 5, 2.
2485 1435 85. Interdicere Christianis
lectionem sacrae Scripturae, praesertim Evangelii, est interdicere usum luminis
filiis lucis et facere, ut patiantur speciem quandam excommunicationis. - Lc
11, 33: ed. 1693.
2486 1436 86. Eripere simplici populo hoc
solatium iungendi vocem suam voci totius Ecclesiae (cf. DS 2666), est usus contrarius praxi apostolicae et intentioni Dei. - 1
Cor 14, 16.
2487 1437 87. Modus plenus sapientia,
lumine et caritate est dare animabus tempus portandi cum humilitate et
sentiendi statum peccati, petendi spiritum paenitentiae et contritionis, et
incipiendi ad minus satisfacere iustitiae Dei, antequam reconcilientur. - Act
8, 9.
2488 1438 88. Ignoramus, quid sit peccatum
et vera paenitentia, quando volumus statim restitui possessioni bonorum illorum,
quibus nos peccatum spoliavit, et detrectamus separationis istius ferre
confusionem. - Lc 17, 11, 12.
2489 1439 89. Quartus decimus gradus
conversionis peccatoris est, quod, cum sit iam reconciliatus, habet ius
assistendi sacrificio Ecclesiae. - Lc 15, 23.
2490 1440 90. Ecclesia auctoritatem
excommunicandi habet, ut eam exerceat per primos pastores de consensu saltem
praesumpto totius corporis. - Mt 18, 17.
2491 1441 91. Excommunicationis iniustae
metus numquam debet nos impedire ab implendo debito nostro; numquam eximus ab
Ecclesia, etiam quando hominum nequitia videmur ab ea expulsi, quando Deo, Jesu
Christo, atque ipsi Ecclesiae per caritatem affixi sumus. - Jo 9, 22 23.
2492 1442 92. Pati potius in pace
excommunicationem et anathema iniustum, quam prodere veritatem, est imitari
sanctum Paulum; tantum abest, ut sit erigere se contra auctoritatem aut
scindere unitatem. - Rom 9, 3.
2493 1443 Jesus quandoque sanat vulnera,
quae praeceps primorum pastorum festinatio infligit sine ipsius mandato. Jesus
restituit, quod ipsi inconsiderato zelo rescindunt. - Jo 18, 11.
2494 1444 94. Nihil peiorem de Ecclesia
opinionem ingerit eius inimicis, quam videre illic dominatum exerceri supra
fidem fidelium, et foveri divisiones propter res, quae nec fidem laedunt nec
mores. - Rom 14, 16.
2495 1445 95. Veritates eo devenerunt, ut
sint lingua quasi peregrina plerisque Christianis, et modus eas praedicandi est
veluti idioma incognitum; adeo remotus est a simplicitate Apostolorum, et supra
communem captum fideiium; neque satis advertitur, quod hic defectus sit unum ex
signis maxime sensibilibus senectutis Ecclesiae et irae Dei in filios suos. - 1
Cor 14, 21.
2496 1446 96. Deus permittit, ut omnes
potestates sint contrariae praedicatoribus veritatis, ut eius victoria attribui
non possit nisi divinae gratiae. - Act 17, 8.
2497 1447 97. Nimis saepe contingit,
membra illa, quae magis sancte ac magis stricte unita Ecclesiae sunt, respici
atque tractari tamquam indigna, ut sint in Ecclesia, vel tamquam ab ea separata
; sed 'iustus vivit ex fide' (Rom 1, 17), et non ex opinione hominum. - Act 4,
11.
2498 1448 98. Status persecutionis et
poenarum, quas quis tolerat tamquam haereticus, flagitiosus et impius, ultima
plerumque probatio est et maxime meritoria, utpote quae facit hominem magis
conformem Jesu Christo - Lc 22, 37.
2499 1449 99. Pervicacia, praeventio,
obstinatio in nolendo aut aliquid examinare aut agnoscere, se fuisse deceptum,
mutant quotidie quoad multos in odorem mortis id, quod Deus in sua Ecclesia
posuit, ut in ea esset odor vitae, verbi gratia bonos libros, instructiones,
sancta exempla, etc. - 2 Cor 2, 16.
2500 1450 100. Tempus deplorabile, quo
creditur honorari Deus persequendo veritatem eiusque discipulos! Tempus hoc
advenit. ... Haberi et tractari a religionis ministris tamquam impium et
indignum omni commercio cum Deo, tamquam membrum putridum, capax corrumpendi
omnia in societate Sanctorum, est hominibus piis morte corporis mors
terribilior. Frustra quis sibi blanditur de suarum intentionum puritate et zelo
quodam religionis, persequendo flamma ferroque viros probos, si propria
passione est excaecatus aut abreptus aliena, propterea quod nihil vult
examinare. Frequenter credimus sacrificare Deo impium, et sacrificamus diabolo
Dei servum. - Jo 16, 2.
2501 1451 101. Nihil spiritui Dei et
doctrinae Jesu Christi magis opponitur, quam communia facere iuramenta in
Ecclesia; quia hoc est multiplicare occasiones peierandi, laqueos tendere
infirmis et idiotis, et efficere, ut nomen et veritas Dei aliquando deserviant
consilio impiorum. - Mt 5, 37.
2502 1451 (Censura:) ... Propositiones
praeinsertas tamquam falsas, captiosas, male sonantes, piarum aurium
offensivas, scandalosas, perniciosas, temerarias, Ecclesiae et eius praxi
iniuriosas, neque in Ecclesiam solum, sed etiam in potestates saeculi
contumeliosas, seditiosas, impias, blasphemas, suspectas de haeresi ac haeresim
ipsam sapientes, necnon haereticis et haeresibus ac etiam schismati faventes,
erroneas, haeresi proximas, pluries damnatas, ac demum haereticas, variasque
haereses et potissimum illas, quae in famosis Jansenii propositionibus, et
quidem in eo sensu, in quo hae damnatae fuerunt, acceptis continentur,
manifeste innovantes respective... declaramus,
damnamus et reprobamus.
Clément
XII, Bulla 'Apostolicae providentiae officio',
1.500 2 octobre 1733; De libertate in modo explicandi efficaciam gratiae
2509 1097
1 . ... Mentem tamen (Clementis XI et Benedicti XIII) praedecessorum Nostrorum
compertam habentes, nolumus aut per Nostras aut per ipsorum laudes Thomisticae
scholae delatas, quas iterato Nostro iudicio comprobamus et confirmamus,
quicquam esse detractum ceteris catholicis scholis diversa ab eadem in
explicanda divinae gratiae efficacia sentientibus, quarum etiam erga S. Sedem
praeclara sunt merita, quominus sententias ea de re tueri pergant, quas
hactenus palam et libere ubique etiam in huius almae Urbis luce docuerunt et
propugnarunt.
2510 2. Quamobrem
... prohibemus sub iisdem poenis, ne vel scribendo vel docendo vel disputando
vel alia qualibet occasione notam aut censuram ullam theologicam iisdem scholis
diversa sentientibus inurere aut earum sententiis conviciis et contumeliis
incessere audeant, donec de iisdem controversiis haec S. Sedes aliquid
definiendum ac pronuntiandum censuerit.
1.501 Clément XII, Litt. Ap. 'In eminenti apostolatus specula',
1.502 28 avril 1738; De societatibus clandestinis
2511
(1) ... Nobis innotuit longe lateque progredi atque in dies invalescere
nonnullas societates, coetus, conventus, collectiones, aggregationes seu conventicula
vulgo de 'liberi Muratori' seu 'Francs Massons' , aut alia quavis nomenclatura
pro idiomatum varietate nuncupata, in quibus cuiuscumque religionis et sectae
homines, affectata quadam contenti honestatis naturalis specie, arcto aeque ac
impervio foedere secundum leges et statuta sibi condita invicem consociantur,
quaeque simul clam operantur tum districto iureiurando ad sacra Biblia
interposito tum gravium poenarum exaggeratione inviolabili silentio obtegere
adstringuntur. Verum cum ea sit sceleris natura, ut se ipsum prodat et clamorem
edat sui indicem, hinc societates seu conventicula praedicta vehementem adeo
fidelium suspicionem ingesserunt, ut iisdem aggregationibus nomen dare apud
prudentes et probos idem omnino sit ac pravitatis et perversionis notam
incurrere; nisi enim male agerent, tanto nequaquam odio lucem haberent. Qui
quidem rumor eo usque percrebuit, ut in plurimis regionibus memoratae
societates per saeculi potestates tamquam regnorum securitati adversantes
proscriptae ac provide eliminatae iam pridem exstiterint.
2512 (2) Nos
itaque animo volventes gravissima damna, quae ut plurimum ex huiusmodi
societatibus seu conventiculis nedum temporalis rei publicae tranquillitati
verum etiam spirituali animarum saluti inferuntur atque idcirco tum civilibus
tum canonicis minime cohaerere sanctionibus, cum divino eloquio doceamur, ...
vigilandum esse, ne huiusmodi hominum genus veluti fures domum perfodiant, ...
ne videlicet simplicium corda pervertant,... ad latissimam quae iniquitatibus
impune patrandis inde aperiri posset viam obstruendam aliisque de iustis ac
rationabilibus causis Nobis notis easdem societates ... de 'liberi Muratori'
seu 'Francs Massons' aut alio quocumque nomine appellata de nonnullorum ...
cardinalium consilio ac etiam motu proprio ... deque Apostolicae potestatis
plenitudine damnanda et prohibenda esse statuimus...
1.503 Benoît XIV, Declaratio 'Matrimonia quae in locis',
1.504 4 novembre 1741; De matrimoniis clandestinis
2515 1452
Matrimonia, quae in locis Foederatorum Ordinum dominio in Belgio subiectis
iniri solent sive inter haereticos ex utraque parte, sive inter haereticum ex
una parte virum et catholicam feminam ex alia, aut viceversa, non servata forma
a sacro Tridentino Concilio praescripta (Decr. 'Tametsi' DS 1813ss), utrum
valida habenda sint necne, diu multumque disceptatum est animis hominum ac
sententiis in diversa distractis; id quod satis uberem anxietatis ac
periculorum sementem per multos annos subministravit...
2516 1453
(1) ... Sanctissimus D. N.... hanc nuper declarationem et instructionem exarari
praecepit, qua veluti certa regula ac norma omnes Belgii antistites, parochi
earumque regionum missionarii, et vicarii apostolici deinceps in huiusmodi
negotiis uti debeant.
2517 1454
(2) Primo scilicet, quod attinet ad matrimonia ab haereticis inter se in locis
Foederatorum Ordinum dominio subiectis celebrata, non servata forma per
Tridentinum praescripta, licet Sanctitas Sua non ignoret, alias in casibus
quibusdam particularibus et attentis tunc expositis circumstantiis sacram
Congregationem Concilii pro eorum invaliditate respondisse, aeque tamen
compertum habens, nihil adhuc generatim et universe super eiusmodi matrimoniis
fuisse ab Apostolica Sede definitum, et alioquin oportere omnino, ad
consulendum universis fidelibus in iis locis degentibus et plura avertenda
gravissima incommoda, quid generaliter de hisce matrimoniis sentiendum sit
declarare: ... declaravit statuitque, matrimonia in dictis Foederatis Belgii
provinciis inter haereticos usque modo contracta, quaeque imposterum
contrahentur, etiamsi forma a Tridentino praescripta non fuerit in iis
celebrandis servata, dummodo aliud non obstiterit canonicum impedimentum, pro
validis habenda esse; adeoque si contingat, utrumque coniugem ad catholicae
Ecclesiae sinum se recipere, eodem quo antea coniugali vinculo ipsos omnino
teneri, etiamsi mutuus consensus coram parocho catholico ab eis non renovetur;
sin autem unus tantum ex coniugibus, sive masculus sive femina, convertatur,
neutrum posse, quamdiu alter superstes erit, ad alias nuptias transire.
2518 1455
(3) Quod vero spectat ad ea coniugia, quae pariter in iisdem Foederatis Belgii
provinciis absque forma a Tridentino statuta contrahuntur a catholicis cum
haereticis, sive catholicus vir haereticam feminam in matrimonium ducat, sive
catholica femina haeretico viro nubat: dolens imprimis quam maxime Sanctitas Sua,
eos esse inter catholicos, qui insano amore turpiter dementati ab hisce
detestabilibus conubiis, quae sancta mater Ecclesia perpetuo damnavit atque
interdixit, ex animo non abhorrent et prorsus sibi abstinendum non ducunt,...
(animarum pastores) serio graviterque hortatur et monet, ut catholicos
utriusque sexus ab huiusmodi nuptiis in propriarum animarum perniciem ineundis
quantum possint absterreant, easdemque nuptias omni meliore modo intervertere
atque efficaciter impedire satagant. At si forte aliquod huius generis
matrimonium, Tridentini forma non servata, ibidem contractum iam sit, aut in
posterum (quod Deus avertat) contrahi contingat, declarat Sanctitas Sua,
matrimonium huiusmodi, alio non occurrente canonico impedimento, validum
habendum esse, et neutrum ex coniugibus, donec alter eorum supervixerit,
ullatenus posse sub obtentu dictae formae non servatae novum matrimonium inire;
id vero debere sibi potissime in animum inducere coniugem catholicum, sive
virum sive feminam, ut pro gravissimo scelere quod admisit, paenitentiam agat
ac veniam a Deo precetur, coneturque pro viribus alterum coniugem a vera fide
deerrantem ad gremium catholicae Ecclesiae pertrahere eiusque animam lucrari,
quod porro ad veniam de patrato crimine impetrandam opportunissimum foret,
sciens de cetero, ut mox dictum est, se istius matrimonii vinculo perpetuo
ligatum iri.
2519 1456
(4) (Idem valet)... etiam de similibus matrimoniis extra fines dominii eorundem
Foederatorum Ordinum contractis ab iis, qui addicti sunt legionibus seu
militaribus copiis, quae ab iisdem Foederatis Ordinibus transmitti solent ad
custodiendas muniendasque arces conterminas vulgo dictas di Barriera: ita
quidem, ut matrimonia ibi praeter Tridentini formam sive inter haereticos
utrimque sive inter catholicos et haereticos inita valorem suum obtineant,
dummodo uterque coniux ad easdem copias sive legiones pertineat...
2520 1457
(5) Tandem circa coniugia, quae contrahuntur vel in regionibus principum
catholicorum ab iis, qui in provinciis Foederatis domicilium habent, vel in
Foederatis provinciis ab habentibus domicilium in regionibus catholicorum
principum, nihil Sanctitas Sua de novo decernendum aut declarandum esse duxit,
volens, ut de iis iuxta canonica iuris communis principia probatasque in
similibus casibus alias editas a sacra Congregatione Concilii resolutiones, ubi
disputatio contingat, decidatur, et ita declaravit statuitque ac (ab) omnibus
in posterum servari praecepit.
1.505 Benoît XIV, Const. 'Etsi pastoralis' pro Italo-Graecis,
1.506 26 mai 1742
2522 1458
3 (n.1). Episcopi Latini infantes seu alios in suis dioecesibus baptizatos a
presbyteris Graecis absolute chrismate in fronte consignatos confirment, cum
neque per praedecessores Nostros neque per Nos Graecis presbyteris in Italia et
insulis adiacentibus, ut infantibus baptizatis sacramentum confirmationis
conferant, facultas concessa sit aut concedatur; quin immo usque ab anno a fel.
rec. Clemente VIII, praedecessore Nostro, fuit presbyteris Italo-Graecis
expresse interdictum, ne baptizatos chrismate consignent (DS 1990).
2523 (n.4)
Quamvis confirmati a simplici sacerdote cogendi non sunt eiusmodi confirmationis
sacramentum ab episcopo suscipere, si ex tali coactione scandala oriri possent:
cum sacramentum confirmationis eiusmodi necessitatem non habeat, ut sine eo
salvus quis esse non possit, monendi tamen sunt ab Ordinariis locorum, eos
gravis peccati reatu teneri, si cum possunt ad confirmationem accedere, illam
renuunt ac negligunt.
2524 5 (n.2)
Infirmis ... unctio exhibeatur extrema. (n.3) Nec refert, utrum eadem extrema
unctio per unum vel plures presbyteros fiat ubi huiusmodi viget consuetudo;
dummodo credant et asserant, illud sacramentum, servata debita materia et
forma, ab uno presbytero valide et licite confici. (n.4) Idem sacerdos materiam
adhibere formamque pronuntiare respective debet; ac propterea qui ungit, idem
dicat formam respondentem, nec alius unget et alius formam pronuntiet.
1.507 Benoît XIV, Const. " Nuper ad nos ", 16 mars 1743;
1.508 profession de foi prescrite aux orientaux
2525 1459
5.... Ego N. firma fide credo et profiteor ornnia et singula quae continentur
in Symbolo fidei, quo sancta Romana Ecclesia utitur, videlicet: Credo in unum
Deum...(Symb. C'politanum, DS 150 vel DS 1862).
2526 1460
Veneror etiam et suscipio universales Synodos, prout sequitur, videlicet:
Nicaenam primam, et profiteor, quod in ea contra Arium damnatae memoriae
definitum est, Dominum Jesum Christum esse Filium Dei ex Patre natum
unigenitum, id est ex substanta Patris natum, non factum, consubstantialem
Patri, atque impias illas voces recte in eadem Synodo damnatas esse, 'quod
aliquando non fuerit', aut 'quod factus sit ex iis, quae non sunt, aut ex alia
substantia vel essentia', aut 'quod sit mutabilis vel convertibilis Filius
Dei'.
2527 1461
Constantinopolitanam primam (DS 150ss), secundam in ordine, et profiteor, quod
in ea contra Macedonium damnatae memoriae definitum est, Spiritum Sanctum non
esse servum, sed Dominum, non creaturam, sed Deum, ac unam habentem cum Patre
et Filio deitatem.
2528 1462
Ephesinam primam (DS 250ss), tertiam in ordine, et profiteor, quod in ea contra
Nestorium damnatae memoriae definitum est, divinitatem et humanitatem
ineffabili et incomprehensibili unione in una persona Filii Dei unum nobis
Jesum Christum constituisse, eaque de causa beatissimam Virginem vere esse Dei
genitricem.
2529 1463
Chalcedonensem (DS 300ss), quartam in ordine, et profiteor, quod in ea contra
Eutychen et Dioscorum, ambos damnatae memoriae, definitum est, unum eundemque
Filium Dei Dominum nostrum Jesum Christum perfectum esse in deitate, et
perfectum in humanitate, Deum verum, et hominem verum ex anima rationali et
corpore, consubstantialem Patri secundum deitatem, eundem consubstantialem
nobis secundum humanitatem, per omnia nobis similem absque peccato; ante
saecula quidem de Patre genitum secundum deitatem, in novissimis autem diebus
eundem propter nos et propter nostram salutem ex Maria Virgine Dei genitrice
secundum humanitatem unum eundemque Christum Filium Dominum unigenitum in
duabus naturis inconfuse, immutabiliter, indivise, inseparabiliter agnoscendum,
nusquam sublata differentia naturarum propter unionem, magisque salva
proprietate utriusque naturae in unam personam atque substantiam concurrente,
non in duas personas partitum aut divisum, sed unum eundemque Filium et
Unigenitum Deum Verbum Dominum Jesum Christum : item eiusdem Domini nostri Jesu
Christi divinitatem, secundum quam consubstantialis est Patri et Spiritu
Sancto, impassibilem esse et immortalem, eundem autem crucifixum et mortuum
tantummodo secundum carnem, ut pariter definitum est in dicta Synodo et (in)
epistola S. Leonis Romani Pontificis (cf. DS 290ss), cuius ore beatum Petrum
Apostolum locutum esse Patres in eadem Synodo acclamaverunt, per quam
definitionem damnatur impia haeresis illorum, qui Trisagio ab angelis tradito
(scl. Is 6, 3) et in praefata Chalcedonensi Synodo decantato: 'Sanctus Deus,
sanctus fortis, sanctus immortalis, miserere nobis', addebant: 'qui crucifixus
es pro nobis' atque adeo divinam naturam trium personarum passibilem asserebant
et mortalem.
2530 1464
Constantinopolitanam secundam (DS 421ss), quintam in ordine in qua praefatae
Chalcedonensis Synodi definitio renovata est.
2531 1465
Contantinopolitanam tertiam (DS 550ss), sextam in ordine, et profiteor, quod in
ea contra Monothelitas definitum est, in uno eodemque Domino nostro Jesu
Christo duas esse naturales voluntates et duas naturales operationes indivise,
inconvertibilter, inseparabiliter, inconfuse, et humanam ejus voluntatem non
contrariam, sed subjectam divinae ejus atque omnipotenti voluntati.
2532 1466
Nicaenam secundam (DS 600ss), septimam in ordine, et profiteor, quod in ea contra
Iconoc1astas definitum est, imagines Christi ac Deiparae Virginis, necnon
aliorum Sanctorum habendas et retinendas esse, atque eis debitum honorem et
venerationem impertiendam.
2533 1467
Constantinopolitanam quartam (DS 650ss), octavam in ordine, et profiteor, in ea
Photium merito fuisse damnatum et sanctum Ignatium Patriarcham restitutum.
2534 1468
Veneror etiam et suscipio omnes alias universales Synodos auctoritate Romani
Pontificis legitime celebratas et confirmatas, et praesertim Florentinam
Synodum (DS 1300ss); et profiteor, quae in ea definita sunt (quae sequuntur,
partim verbotenus allegata, partim excerpta sunt ex Decr. unionis Graecorum et
ex Decr. pro Armenis eiusdem Concilii)....
2535 1469
Pariter veneror et suscipio Tridentinam Synodum (DS 1500ss), et profiteor, quae
in ea definita et declarata sunt, et praesertim offerri Deo in Missa verum,
proprium et propitiatorium sacrificium, pro vivis et defunctis, atque in
sanctissimo Eucharistiae sacramento, iuxta fidem, quae semper in Ecclesia Dei
fuit, contineri vere, realiter et substantialiter corpus et sanguinem una cum
anima et divinitate Domini nostri Jesu Christi ac proinde totum Christum,
fierique conversionem totius substantiae panis in corpus et totius substantiae
vini in sanguinem, quam conversionem catholica Ecclesia aptissime
transsubstantiationem appellat, et sub unaquaque specie, et singulis cuiusque
speciei partibus, separatione facta, totum Christum contineri.
2536 1470
Item septem esse Novae Legis sacramenta a Christo Domino nostro instituta ad
salutem humani generis, quamvis non omnia singulis necessaria, videlicet
baptismum, confirmationem, Eucharistiam, paenitentiam, extremam unctionem,
ordinem et matrimonium: illaque gratiam conferre, et ex his baptismum,
confirmationem et ordinem (sine sacrilegio) iterari non posse. Item baptismum
esse necessarium ad salutem, ac proinde, si mortis periculum immineat, mox sine
ulla dilatione conferendum esse, et a quocumque et quandocumque sub debita
materia et forma et intentione collatum esse validum. Item sacramenti
matrimonii vinculum indissolubile esse, et quamvis propter adulterium, haeresim
aut alias causas possit inter coniuges thori et cohabitationis separatio fieri,
non tamen illis aliud matrimonium contrahere fas esse.
2537 1471
Item apostolicas et ecclesiasticas traditiones suscipiendas esse et venerandas.
Indulgentiarum etiam potestatem a Christo Ecclesiae relictam fuisse,
illarumque usum christiano populo maxime salutarem esse.
2538 1472
Pariter, quae de peccato originali, de iustificatione de sacrorum librorum tam
Veteris quam Novi Testamenti indice et interpretatione in praefata Tridentina
Synodo definita sunt, suscipio et profiteor.
2539 (Jussu
Leonis XIII, Decreto S. Cgr. de Propag. Fide, 16 Iul. 1878, hic additur: Item
veneror et suscipio oecumenicam synodum Vaticanam, atque omnia ab eadem tradita,
definita et declarata, praesertim de Romani Pontificis primatu ac de eius
infallibili magisterio, firmissime amplector et profiteor.)
2540 1473
Cetera item omnia suscipio et profiteor, quae recipit et profitetur sancta
Romana Ecclesia, simulque contraria omnia, et schismata et haereses ab eadem
Ecclesia damnatas, reiectas et anathematizatas ego pariter damno, reicio et
anathematizo. Insuper Romano Pontifici beati Petri principis Apostolorum
successori ac Jesu Christi vicario veram oboedientiam spondeo ac iuro. Hanc
fidem catholicae Ecclesiae, extra quam nemo salvus esse potest, etc. (ut in
professione fidei Tridentina, DS 1870ss).
1.509 Benoît XIV, Breve 'Suprema omnium Ecclesiarum', 7 juillet 1745
2543 1474
(1) Pervenit (enim) haud ita pridem ad aures Nostras, nonnullos istarum partium
confessarios falsa zeli imagine seduci se passos, sed a zelo secundum scientiam
(cf: Rom 10, 2) longe aberrantes, perversam quandam et perniciosam praxim in
audiendis Christi fidelium confessionibus et in saluberrimo paenitentiae
sacramento administrando invehere atque introducere coepisse: ut videlicet, si
forte in paenitentes incidissent socium criminis habentes, ab iisdem
paenitentibus socii huiusmodi seu complicis nomen passim exquirerent, atque ad
illud sibi revelandum non inducere modo suadendo conarentur, sed quod
detestabilius est, denuntiata quoque, nisi revelarent, absolutionis
sacramentalis negatione prorsus adigerent atque compellerent; immo etiam
complicis eiusdem nedum nomen, sed habitationis insuper locum sibi exigerent
designari: quam illi quidem intolerandam imprudentiam tum procurandae complicis
correctionis aliorumque bonorum colligendorum specioso praetextu colorare, tum
emendicatis quibusdam doctorum opinionibus defendere non dubitarent; cum revera
opiniones huiusmodi vel falsas et erroneas sequendo, vel veras et sanas male
applicando, perniciem tam suis quam paenitentium animabus consciscerent, ac sese
praeterea plurium gravium damnorum, quae inde facile consecutura fore
praevidere debuerant, reos coram Deo aeterno iudice constituerent. ...
2544 1474
(3) (Censura:) Nos autem, ne in tam gravi animarum discrimine ulla ex parte
Apostolico Nostro ministerio deesse videamur, neve mentem hac super re Nostram
apud vos obscuram aut ambiguam esse sinamus: notum vobis esse volumus,
memoratam superius praxim penitus reprobandam esse, eandemque a Nobis per
praesentes Nostras in forma Brevis litteras reprobari atque damnari tamquam
scandalosam et perniciosam, ac tam famae proximorum quam ipsi etiam sacramento
iniuriosam, tendentemque ad sacrosancti sigilli sacramentalis violationem atque
ab eiusdem paenitentiae sacramenti tantopere proficuo et necessario usu fideles
abalienantem.
1.510 Benoît XIV, Ep. encycl. 'Vix pervenit' ad ep'os Italiae,
1.511 1 novembre 1745
2546 1475
(3) 1. (Conceptus usurae). Peccati genus illud, quod usura vocatur, quodque in
contractu mutui propriam suam sedem et locum habet in eo est repositum, quod
quis ex ipsomet mutuo, quod suapte natura tantundem dumtaxat reddi postulat,
quantum receptum est, plus sibi reddi velit, quam est receptum, ideoque ultra
sortem lucrum aliquod, ipsius ratione mutui, sibi deberi contendat. Omne
propterea huiusmodi lucrum, quod sortem superet, illicitum et usurarium est.
2547 1476
2. Neque vero ad istam labem purgandam ullum arcessiri subsidium poterit vel ex
eo, quod id lucrum non excedens et nimium sed moderatum, non magnum sed exiguum
sit; vel ex eo, quod is, a quo id lucrum solius causa mutui deposcitur, non
pauper sed dives exsistat, nec datam sibi mutuo summam relicturus otiosam, sed
ad fortunas suas amplificandas vel novis coÎmendis praediis vel quaestuosis
agitandis negotiis utilissime sit impensurus. Contra mutui siquidem legem, quae
necessario in dati atque redditi aequalitate versatur, agere ille convincitur,
quisquis, eadem aequalitate semel posita, plus aliquid a quolibet vi mutui
ipsius, cui per aequale iam satis est factum, exigere adhuc non veretur:
proindeque, si acceperit, restituendo erit obnoxius ex eius obligatione
iustitiae, quam commutativam appellant, et cuius est in humanis contractibus
aequalitatem cuiusque propriam et sancte servare et non servatam exacte
reparare.
2548 1477
3. Per haec autem nequaquam negatur, posse quandoque una cum mutui contractu
quosdam alios, ut aiunt, titulos, eosdemque ipsimet universim naturae mutui
minime innatos et intrinsecos forte concurrere ex quibus iusta omnino
legitimaque causa consurgat quiddam amplius supra sortem ex mutuo debitam rite
exigendi. Neque item negatur posse multoties pecuniam ab unoquoque suam per
alios diversae prorsus naturae a mutui natura contractus recte collocari et
impendi, sive ad proventus sibi annuos conquirendos, sive etiam ad licitam
mercaturam et negotiationem exercendam honestaque indidem lucra percipienda.
2549 1478
4. Quemadmodum vero, in tot eiusmodi diversis contractuum generibus, si sua
cuiusque non servatur aequalitas, quidquid plus iusto recipitur, si minus ad
usuram (eo quod omne mutuum, tam apertum quam palliatum, absit), at certe ad
aliam veram iniustitiam restituendi onus pariter afferentem spectare compertum
est: ita, si rite omnia peragantur et ad iustitiae libram exigantur, dubitandum
non est, quin multiplex in iisdem contractibus licitus modus et ratio suppetat
humana commercia et fructuosam ipsam negotiationem ad publicum commodum
conservandi ac frequentandi. Absit enim a Christianorum animis, ut per usuras
aut similes alienas iniurias florere posse lucrosa commercia existiment; cum
contra ex ipso oraculo divino discamus, quod 'iustitia elevat gentem, miseros
autem facit populos peccatum' (Prv 14. 34).
2550 1479
5. Sed illud diligenter animadvertendum est, falso sibi quemquam et nonnisi
temere persuasurum, reperiri semper ac praesto ubique esse vel una cum mutuo
titulos alios legitimos, vel, secluso etiam mutuo, contractus alios iustos,
quorum vel titulorum vel contractuum praesidio, quotiescumque pecunia,
frumentum aliudve id generis alteri cuicumque creditur, toties semper liceat
auctarium moderatum ultra sortem integram salvamque recipere. Ita si quis
senserit, non modo divinis documentis et catholicae Ecclesiae de usura iudicio,
sed ipsi etiam humano communi sensui ac naturali rationi procul dubio
adversabitur. Neminem enim id saltem latere potest, quod multis in casibus
tenetur homo simplici ac nudo mutuo alteri succurrere, ipso praesertim Christo
Domino edocente: 'Volenti mutuari a te, ne avertaris' (Mt 5, 42): et quod
similiter multis in circumstantiis, praeter unum mutuum, alteri nulli vero
iustoque contractui locus esse possit. Quisquis igitur suae conscientiae consultum
velit, inquirat prius diligenter oportet, verene cum mutuo iustus alius
titulus, verene iustus alter a mutuo contractus occurrat, quorum beneficio,
quod quaerit lucrum, omnis labis expers et immune reddatur.
1.512 Benoît XIV, Instructio 'Postremo mense', 28 février 1747;
1.513 De baptismo infantium invitis parentibus
2552 1480
3. ... Primo (enim) expendetur, utrum invitis parentibus ac reluctantibus
Hebraei infantes baptizari licite possint. Secundo, si hoc nefas esse
dixerimus, an casus unquam contingat aliquis, in quo id fieri non modo possit,
sed etiam liceat planeque deceat. Tertio, baptismum Hebraeis infantibus tunc
impertitum, cum fas non sit, ratumne an vero irritum haberi debeat. Quarto,
quid sit faciendum, cum infantes Hebraei afferuntur, ut baptizentur, aut
compertum sit, eos iam fuisse sacro baptismate initiatos : demum, quomodo
probari possit, eosdem aquis salutaribus iam lustratos fuisse.
1481 4. De primo primae partis capite si sermo sit, utrum nempe
dissentientibus parentibus Hebraei infantes baptizari possint, aperte
asserimus, hoc iam a S. Thoma tribus in locis definitum fuisse, nempe in Quodl.
2, a. 7; in (S. th.) IIa IIae, q.
10, a. 12, ubi ad examen revocans quaestionem in Quodlibetis propositam:
'Utrum pueri Iudaeorum et aliorum infidelium sint invitis parentibus
baptizandi', ita respondet: 'Respondeo dicendum. quod maximam habet auctoritatem
Ecclesiae consuetudo, quae semper est in omnibus aemulanda, etc. Hoc autem
Ecclesiae usus nunquam habuit, quod Iudaeorum filii invitis parentibus
baptizarentur ...'; atque ita ait in IIIa, q. 68, a. 10: 'Respondeo dicendum, quod pueri infidelium filii ... si nondum habent usum liberi
arbitrii, secundum ius naturale sunt sub cura parentum, quamdiu ipsi sibi
providere non possunt ..., et ideo contra iustitiam naturalem esset, si tales
pueri invitis parentibus baptizarentur; sicut etiam si aliquis habens usum
rationis baptizaretur invitus. Esset etiam periculosum. ...'
2553 1482
5. Scotus in IV Sent. dist. 4, q. 9, n. 2 et in quaestionibus relatis ad n. 2
censuit laudabiliter posse principem imperare, ut invitis etiam parentibus
Hebraeorum atque infidelium infantuli baptizentur, dummodo id potissimum
prudenter caveatur, ne iidem infantes a parentibus occidantur. ... Praevaluit
(tamen) in tribunalibus S. Thomae sententia ... atque inter theologos
canonumque peritos vulgatior est. ...
2554 1483
7. Hoc igitur posito, quod nefas sit Hebraeorum infantes reluctante parentum
arbitrio baptizare, nunc iuxta ordinem initio propositum descendere iam oportet
ad alteram partem: an videlicet contingere umquam possit occasio aliqua, in qua
id liceat et conveniat. ...
2555 1484
8. ... Cum id eveniat, ut ab aliquo Christiano Hebraeorum puer morti proximus
reperiatur, rem opinor laudabilem Deoque gratam is certe efficiet, qui salutem
puero aqua lustrali praebeat immortalem. ...
2556 1485
9. Si item eveniret, ut puer aliquis Hebraeus proiectus esset atque a
parentibus derelictus, communis omnium sententia est pluribus quoque confirmata
iudiciis, eum baptizari oportere, reclamantibus etiam repetentibusque
parentibus. ...
2557 1486
14. Postquam casus magis obvios exposuimus, in quibus nostra haec regula
prohibet, Hebraeorum infantes invitis parentibus baptizari, aliquas insuper
declarationes addimus ad hanc regulam pertinentes, quarum haec prima est : si
parentes desint, infantes vero alicujus Hebraei tutelae commissi fuerint, eos
sine tutoris assensu licite baptizari nullo modo posse, cum omnis parentum
potestas ad tutores pervenerit. ... 15. Secunda est, si pater christianae
militiae nomen daret iuberetque infantem filium baptizari; eum quidem vel matre
Hebraea dissentiente baptizandum esse, cum filius non sub matris, sed sub
patris potestate sit habendus. ... 16. Tertia est: quamvis mater filios sui
iuris non habeat, tamen ad Christi fidem si accedat et infantem offerat
baptizandum, tametsi pater Hebraeus reclamet, eum nihilominus aqua baptismatis
abluendum esse. ... 17. Quarta est, quod si pro certo habeatur, parentum
voluntatem esse infantium baptismati necessariam, quoniam sub appellatione
parentum locum quoque habet paternus avus: ... hinc necessario sequitur, ut, si
avus paternus catholicam fidem amplexus sit ac nepotem ferat ad sacri lavacri
fontem, quamvis mortuo iam patre mater Hebraea repugnet, tamen infans sit
absque dubio baptizandus ...
2558 1487
18. Fictitia res non est, quod aliquando pater Hebraeus se velle catholicam
religionem amplecti praedicet ac se ipsum filiosque infantes baptizandos
offerat, postmodum vero sui se consilii paeniteat abnuatque filium baptizari.
Id Mantuae evenit. ... Res ad examen deducta est in Congregatione S. Officii,
ac Pontifex die 24 septembre a. 1699 ... decrevit, quod 'duo filii infantes,
alter scilicet triennis, alter quinquennis baptizentur. Alii, nempe filius octo
annorum et filia duodecim, collocentur in domo Catechumenorum, si ea Mantuae
adsit, sin minus apud piam honestamque personam ad effectum explorandi ipsorum
voluntatem eosque instruendi'. ...
2559 1488
19. Sunt quoque aliqui infideles suos infantes Christianis offerre soliti, ut
aquis salubribus abluantur, non tamen Christi ut stipendia mereantur, neque ut
originalis culpa eorum ex anima deleatur: sed id faciunt indigna quadam
superstitione ducti, quod nempe baptismi beneficio existimant eosdem a malignis
spiritibus, a foetore aut morbo aliquo liberandos. ...
2560 21. Cum
ad theologos canonumque peritos huius quaestionis examen transisset, varii
casus propositi ac discussi fuerunt. Infideles aliqui, cum hoc sibi in animum
induxissent, baptismi gratia infantes suos a morbis daemonumque vexationibus
liberatum iri, eo dementiae adducti sunt, ut mortem quoque minitati sint
catholicis sacerdotibus qui, utpote eorum pravae mentis conscii, baptismum
eorumdem liberis constantissime denegabant. ... (Quidam) sentiunt omnibus
conferri baptismum posse, mors ut evitetur, dum materia solum, non autem forma,
adhibeatur. At huic sententiae refragatur congregatio S. Officii coram
Pontifice habita die 5 septembre 1625: (DS 2561) 'Sacra Congregatio universalis
Inquisitionis habita coram Sanctissimo, relatis Litteris episcopi Antibarensis,
in quibus supplicabat pro resolutione infrascripti dubii: An, cum sacerdotes
coguntur a Turcis, ut baptizent eorum filios, non ut christianos efficiant, sed
pro corporali salute, ut liberentur a foetore, comitiali morbo, maleficiorum
periculo et lupis, an in tali casu possint saltem ficte eos baptizare, adhibita
baptismi materia sine debita forma ? Respondit negative, quia baptismus est
ianua sacra mentorum ac protestatio fidei, nec ullo modo fingi potest'. ...
1489 21. Cum ad theologos canonumque peritos huius quaestionis examen
transisset, varii casus propositi ac discussi fuerunt. Infideles aliqui, cum
hoc sibi in animum induxissent, baptismi gratia infantes suos a morbis
daemonumque vexationibus liberatum iri, eo dementiae adducti sunt, ut mortem
quoque minitati sint catholicis sacerdotibus qui, utpote eorum pravae mentis
conscii, baptismum eorumdem liberis constantissime denegabant. ... (Quidam)
sentiunt omnibus conferri baptismum posse, mors ut evitetur, dum materia solum,
non autem forma, adhibeatur. At huic sententiae refragatur congregatio S. Officii
coram Pontifice habita die 5 septembre 1625:
2561 1489
'Sacra Congregatio universalis Inquisitionis habita coram Sanctissimo, relatis
Litteris episcopi Antibarensis, in quibus supplicabat pro resolutione
infrascripti dubii: An, cum sacerdotes coguntur a Turcis, ut baptizent eorum
filios, non ut christianos efficiant, sed pro corporali salute, ut liberentur a
foetore, comitiali morbo, maleficiorum periculo et lupis, an in tali casu
possint saltem ficte eos baptizare, adhibita baptismi materia sine debita forma
? Respondit negative, quia baptismus est ianua sacra mentorum ac protestatio
fidei, nec ullo modo fingi potest'. ...
2562 1490
29. ... Ad eos itaque spectat hic sermo noster, qui baptismo, neque a
parentibus neque ab aliis, qui ius in eos habeant, offeruntur, sed ab aliquo
nullam habente auctoritatem. De iis praeterea agitur, quorum casus non
comprehenduntur sub ea dispositione, quae sinit baptismum conferri, etiamsi
maiorum consensus desit: hoc quidem in casu baptizari non debent, sed ad illos
remitti, quorum in potestate ac fide sunt legitime constituti. Quod si iam
sacramento initiati essent, aut detinendi sunt aut ab Hebraeis parentibus
recuperandi tradendique Christi fidelibus, ut ab illis pie sancteque
informentur; hic enim baptismi licet illiciti, tamen veri validique, effectus
est. ...
1.514 Benoît XIV, Ep. 'Dum praeterito' ad supremum inquisitorem
1.515 Hispan. 31 juillet 1748;
1.516 De libertate docendi in quaestionibus de auxiliis
2564 1090
Tu scis in celeberrimis quaestionibus de praedestinatione et gratia et de modo
conciliandi humanam libertatem cum omnipotentia Dei multiplices esse in scholis
opiniones. Thomistae traducuntur uti destructores humanae libertatis et uti
sectatores nedum Jansenii sed etiam Calvini; sed cum ipsi obiectis apprime
satisfaciant, nec eorum sententia fuerit umquam a Sede Apostolica reprobata, in
ea Thomistae impune versantur, nec fas est ulli Superiori ecclesiastico in
praesenti rerum statu eos a sua sententia removere. Augustiniani traducuntur
tamquam sectatores Baii et Jansenii. Reponunt ipsi, se humanae libertatis fautores
esse, et oppositiones pro viribus eliminant, cumque eorum sententia usque adhuc
a Sede Apostolica damnata non sit, nemo est qui non videat, a nullo praetendi
posse, ut a sua sententia discedant. Sectatores Molinae et Suaresii a suis
adversariis proscribuntur, perinde ac si essent Semipelagiani; Romani
Pontifices de hoc Moliniano systemate usque adhuc Judicium non tulerunt, et
idcirco in eius tuitione (ipsi libere) prosequuntur et prosequi possunt.
2565 Uno
verbo, episcopi et inquisitores non notas (i.e. qualificationes seu censuras),
quas doctores inter se digladiantes sibi invicem opponunt, attendere debent,
sed an notae invicem oppositae sint a Sede Apostolica reprobatae. Haec
libertati scholarum favet, haec nullum ex propositis modis conciliandi humanam
libertatem cum divina omnipotentia usque adhuc reprobavit. Episcopi et
inquisitores, cum se dat occasio, eodem modo se gerant, etiam si uti privatae
personae unius potius quam alterius sententiae sint sectatores. Nos ipsi etsi
uti privati doctores in theologicis rebus uni faveamus opinioni, ut Summi
Pontifices tamen oppositum non reprobamus nec sinimus ab aliis reprobari.
1.517 Benoît XIV, Breve 'Singulari nobis' ad Henricum card. ducem
1.518 Eborac., 9 février 1749; De incorporatione in Ecclesiam vi
1.519 baptismi
2566
12. ... Haereticus aliquem baptizando, si formam adhibeat, et materiam
legitimam, ... is sacramenti charactere insignitur. ...
2567 13.
Deinde id etiam compertum est, eum qui baptisma ab haeretico rite suscepit,
illius vi Ecclesiae catholicae membrum effici; privatus siquidem baptizantis
error hac eum felicitate privare nequit, si sacramentum conferat in fide verae
Ecclesiae, atque eius instituta servet in his quae pertinent ad validitatem
baptismi. Egregie hoc confirmat Suarez in sua Fidei catholicae defensione
contra errores sectae Anglicanae lib.I cap.24, ubi probat baptizatum Ecclesiae
membrum fieri, hoc etiam addens, quod si haereticus, quod saepius accidit,
infantem lustret impotem ad fidei actum eliciendum, hoc impedimento non est,
quominus ille habitum fidei cum baptismo accipiat.
2568 14.
Postremo exploratum habemus, ab haereticis baptizatos, si ad eam aetatem
venerint, in qua bona a malis dispicere per se possint atque erroribus
baptizantis adhaereant, illos quidem ab Ecclesiae unitate repelli, iisque bonis
orbari omnibus, quibus fruuntur in Ecclesia versantes, non tamen ab eius
auctoritate et legibus liberari, ut sapienter Gonzalez disserit in Cap. 'Sicut'
n. 12 de haereticis.
2569 15. Hoc
quidem in transfugis ac perduellibus observatum videmus, quos leges civiles a
fidelium subditorum privilegiis omnino excludunt. Leges quoque ecclesiasticae
privilegia clericalia iis clericis non concedunt, qui sacrorum canonum iussa
negligunt. Nemo autem sentit, aut perduelles aut clericos canonum violatores
suorum principum aut praelatorum auctoritati non subiacere.
2570 16. Haec
exempla, ni fallimur, pertinent ad quaestionem; ut enim illi, sic haeretici
Ecclesiae subditi sunt et legibus ecclesiasticis tenentur.
1.520 Benoît XIV, Const. 'Detestabilem', 10 novembre 1752;
1.521 Errores de duello
2571 1491
1. Vir militaris, qui, nisi offerat vel acceptet duellum, tamquam formidolosus,
timidus, abiectus et ad officia militaria ineptus haberetur, indeque officio,
quo se suosque sustentat, privaretur, vel promotionis alias sibi debitae ac
promeritae spe perpetuo carere deberet, culpa et poena vacaret, sive offerat
sive acceptet duellum.
2572 1492
2. Excusari possunt etiam honoris tuendi vel humanae vilipensionis vitandae
gratia duellum acceptantes, vel ad illud provocantes, quando certo sciunt,
pugnam non esse secuturam utpote ab aliis impediendam.
2573 1493
3. Non incurrit ecclesiasticas poenas ab Ecclesia contra duellantes latas dux
vel officialis militiae, acceptans duellum ex gravi metu amissionis famae et
officii.
2574 1494
4. Licitum est, in statu hominis naturali, acceptare et offerre duellum ad
servandas cum honore fortunas, quando alio remedio earum iactura propulsari
nequit.
2575 1495
5. Asserta licentia pro statu naturali applicari etiam potest statui civitatis
male ordinatae, in qua nimirum vel negligentia vel malitia magistratus iustitia
aperte denegatur.
(Censura: Damnatae ac prohibitae tamquam) falsae, scandalosae ac perniciosae.
1.522 Clément XIII, Resp. S. Officii ad episc. Coccinensem;
1.523 De privilegio Paulino; 1 août 1759
2580
Expos.: Saepe contingit, ut ex duobus infidelibus alter convertatur ad fidem
alter converti quidem tunc nolit, consentiat tamen cohabitare cum fideli sine
contumelia Creatoris et quin eum pertrahat ad mortale peccatum, immo promittat
se quoque fidem postea amplexaturum, quod ob aliquam specialem rationem
aliquamdiu differre necessarium ducit. Quare fidelis infidelem non dimittit,
sed cohabitare pergunt ut coniuges, idque ad longum tempus et aliquos etiam
annos: at postea infidelis, mutata voluntate, non solum converti non vult, sed
tentat fidelem pertrahere ad idolorum cultum, vel discedit, nec iam consentit
habitare cum illo, immo ad alias nuptias ipse transit.
2581 Qu.: 1.
An in hoc casu possit etiam fidelis derelictus discedere et ad alias nuptias
transire, habeatque hic locum privilegium ab Apostolo promulgatum: 'Si
infidelis discedit, discedat' (l Cor 7, 15)? Resp.: Ad 1. In casu de quo agitur: affirmative.
2582 2. An id
solum habeat locum, quando infidelis discedit odio fidei, an etiam quando
discedit propter discordias vel aliam causam a fide diversam ? Resp.: Ad. 2.
Cum militet ex parte coniugis conversi favor fidei, eo potest uti quacumque ex
causa, dummodo iusta sit, nimirum si non dederit iustum ac rationabile motivum
alteri coniugi discedendi, ita tamen, ut tunc solum intelligatur solutum iugum
vinculi matrimonialis cum infideli, quando coniux conversus (renuente altero
post interpellationem converti) transit ad alia vota fideli.
2583 3. An
etiam possit fidelis transire ad alias nuptias, quando infidelis quacumque de
causa ab eo discessit nec sciri potest, vivat adhuc necne. Resp.: Ad. 3
Praemittendam esse interpellationem, qua intimetur coniugi infideli, an velit
converti, a qua interpellatione Apostolica Sedes iustis de causis dispensat.
2584 4. An
fidelis, qui ex dispensatione valide contraxit matrimonium cum infideli,
transire possit ad alias nuptias, si infidelis discedat vel cohabitare nolit
vel eum pertrahat ad mortale peccatum? Resp.: Ad 4. Si fidelis, praevia
dispensatione, contraxit matrimonium cum infideli, censetur illud contraxisse
cum explicita condicione, dummodo nimirum infidelis secum cohabitare velit
absque contumelia Creatoris: quare, si infidelis non servat supradictam
condicionem, adhibenda sunt iuris remedia ad hoc, ut eam servet; alias separari
debent quoad torum et cohabitationem, non tamen quoad vinculum; quocirca in
casu de quo agitur, coniuge infideli superstite, non potest fidelis ad alia
vota transire.
2585 5. An
aliquo, et quanto tempore possit fidelis post conversionem cohabitare cum
infideli, quin privetur potestate transeundi ad alias nuptias? Resp.: Ad 5.
Conversus ad fidem in ipso conversionis momento non intelligitur solutus a
vinculo matrimonii cum infideli adhuc superstite contracti, sed tunc acquirit
tantummodo ius transeundi ad alias nuptias cum coniuge tamen fideli, idque si
coniux infidelis renuat post interpellationem converti. Ceterum tunc solum
coniugii vinculum dissolvitur, quando coniux conversus transit cum effectu ad alias
nuptias. Si autem coniux conversus ante susceptionem baptismi habeat plures
uxores, et prima recusat amplecti fidem: tunc legitime potest quamlibet ex
illis retinere, dummodo fidelis fiat; sed in hoc casu contrahentes mutuum
consensum coram parocho et testibus renovare debent.
1.524 Clément XIV, Instructio pro simplici sacerdote administrante
1.525 sacramentum confirmationis ex S. Sedis Ap. delegatione,
1.526 4 mai 1774
2588
Etsi iuxta sacrosancti Tridentini Concilii definitionem (sess. VII, De
confirm., can. 3: DS 1630) solus episcopus est ordinarius huius sacramenti
minister, solet tamen quandoque iustis de causis Sedes Apostolica simplici
sacerdoti tamquam extraordinario ministro facultatem tribuere illud conferendi.
Sacerdos igitur, cui facultas haec fuerit concessa, in primis curet apud se
habere Chrisma per catholicum antistitem cum eadem S. Sede communionem habentem
confectum, ac sciat, sibi numquam licere, sine eo confirmationem administrare
vel illud ab episcopis haereticis aut schismaticis recipere (cf. DS 215).
1.527 Pie VI, Rescr. ad Card. Fransckenberg archiepis. Mechlin. et
1.528 episcopos Belgii ; 13 juillet 1782
1496 ... Non
(ideo) recedendum nobis est ab uniformi praedecessorum nostrorum sententia et
ab ecclesiastica disciplina quae non probant matrimonia inter partes utrimque
haereticas vel inter catholicam unam et haereticam alteram, idque multo minus
casu, quo dispensatione in aliquo gradu opus sit. ...
2590 1497 ... Si praemissa... admonitione ad
avocandam partem catholicam ab illicito matrimonio, ipsa nihilominus in
voluntate illud contrahendi persistat, et matrimonium infallibiliter secuturum
praevideatur, poterit tunc parochus catholicus materialem suam exhibere
praesentiam, sic tamen, ut sequentes observare teneatur cautelas: Primo, ut non
assistat tali matrimonio in loco sacro, nec aliqua veste ritum sacrum
praeferente indutus, neque recitabit super contrahentes preces aliquas
ecclesiasticas, et nullo modo ipsis benedicet. Secundo, ut exigat et recipiat a
contrahente haeretico declarationem in scriptis, qua cum iuramento,
praesentibus duobus testibus, qui debebunt et ipsi subscribere, obliget se ad
permittendum comparti usum liberum religionis catholicae et ad educandum in
eadem omnes liberos nascituros sine ulla sexus distinctione. ... Tertio, ut et
ipse contrahens catholicus declarationem edat a se et duobus testibus
subscriptam, in qua cum iuramento promittat, non tantum se numquam apostaturum
a religione sua catholica, sed educaturum in ipsa omnem prolem nascituram, et
procuraturum se efficaciter conversionem alterius contrahentis acatholici.
1498 Quarto, quod attinet proclamationes decreto Caesareo imperatas,
quas episcopi reprehendunt actus esse civiles potius quam sacros, respondemus:
cum praeordinatae illae sint ad futuram celebrationem matrimonii et ex
consequenti positivam eidem cooperationem contineant, quod utique excedit
simplicis tolerantiae limites, non posse nos, ut hae fiant, annuere. ...
1499 Superest nunc de uno adhuc puncto loquendum, super quo licet non
simus expresse interrogati, silentio tamen illud praetereundum non credimus,
utpote quod in praxi nimis frequenter possit accidere, hoc scilicet: an
contrahens catholicus, postea volens sacramentorum particeps fieri, ad ea
debeat admitti ? Ad quod dicimus, dum idem ille demonstrabit, poenitere se
peccaminosae suae coniunctionis, poterit hoc ipsi concedi, modo ante
confessionem sincere declaret, procuraturum se conversionem coniugis
haereticae, renovare se promissionem de educanda prole in religione orthodoxa
et reparaturum se scandalum aliis fidelibus datum. Si
tales conditiones concurrant, non repugnamus nos, quominus pars catholica
sacramentorum fiat particeps.
2592 1500
Non ille (Ioseph. Val. Eybel) veritus est 'fanaticam' turbam appellare, quam
prospiciebat ad aspectum Pontificis in has voces erupturam: hominem eum esse,
qui claves regni caelorum cum ligandi solvendique potestate a Deo acceperit,
cui non alius episcopus exaequari valeat, a quo ipsi episcopi auctoritatem suam
recipiant, quemadmodum ipse a Deo supremam suam potestatem accepit; eundem
porro vicarium esse Christi, caput Ecclesiae visibile, iudicem supremum
fidelium.
2593 1500
An ergo, quod horribile dictu, fanatica fuerit vox ipsa Christi claves regni
caelorum cum ligandi solvendique potestate Petro pollicentis (Mt 16,19) ... ?
An fanatica dicenda tot sollemnia totiesque repetita Pontificum Conciliorumve
decreta, quibus illi damnati sunt, qui negarent, in beato Petro Apostolorum
principe successorem eius Romanum Pontificem constitutum a Deo caput Ecclesiae
visibile ac vicarium Jesu Christi, ei regendae Ecclesiae plenam potestatem
traditam, veramque ab omnibus qui christiani nomine censentur oboedientiam
deberi; atque vim eam esse primatus, quem divino iure obtinet, ut ceteris
episcopis non honoris tantum gradu, sed et supremae potestatis amplitudine
antecellat? Quo magis deploranda est praeceps ac caeca hominis temeritas, qui
... (sequentes errores) instaurare studuerit ... ac per multas ambages
insinuarit:
2594 1500
quemlibet episcopum vocatum a Deo ad gubernationem Ecclesiae non minus quam
papam, nec minore praeditum esse potestate: Christum eandem per sese Apostolis
omnibus potestatem dedisse; quidquid aliqui credant obtineri et concedi solum a
Pontifice, posse idipsum, sive a consecratione sive ab ecclesiastica
iurisdictione pendeat, perinde obtineri a quolibet episcopo;
2595 1500
voluisse Christum Ecclesiam reipublicae more administrari; ei quidem regimini
opus esse praeside pro bono unitatis, verum qui non audeat se aliorum qui simul
regunt negotiis implicare; privilegium tamen habeat negligentes cohortandi ad
sua implenda munia; vim primatus hac una praerogativa contineri supplendi
aliorum negligentiae, prospiciendi conservationi unitatis hortationibus et
exemplo; Pontifices nil posse in aliena dioecesi praeterquam extraordinario
casu;
2596 1500
Pontificem caput esse, quod vim suam ac firmitatem teneat ab Ecclesia;
2597 1500
licitum sibi fecisse Pontifices, violandi iura episcoporum, reservandique sibi
absolutiones, dispensationes, decisiones, appellationes, collationes
beneficiorum, alia uno verbo munia omnia, quae singulatim recenset atque velut
indebitas ac episcopis iniuriosas reservationes traducit.
1.529 Pie VI, Ep. 'Deessemus nobis' ad episc. Motulensem,
1.530 16 septembre 1788
2598 1500a Ignotum nobis non est quosdam adesse, qui saecularium
principum auctoritati plus nimio tribuentes et verba huius canonis (Cc. Trid.
sess. XXIV, De matrim., can. 12: DS 1812) captiose interpretantes illud
defendendum susceperunt, ut, quoniam Tridentini patres hac dicendi formula usi
non fuerint: ad solos iudices ecclesiasticos aut omnes causas matrimoniales -
potestatem reliquerint iudicibus laicis cognoscendi saltem causas
matrimoniales, quae sunt meri facti. Sed scimus etiam hanc captiunculam et
fallax hoc cavillandi genus omni fundamento destitui. Verba enim canonis ita
generalia sunt, omnes ut causas comprehendant et complectantur. Spiritus vero
sive ratio legis adeo late patet, ut nullum exceptioni aut limitationi locum
relinquat.. Si enim hae causae non alia ratione pertinent ad unum Ecclesiae
iudicium, nisi quia contractus matrimonialis est vere et proprie unum ex septem
Legis evangelicae sacramentis, sicut haec sacramenti ratio communis est omnibus
causis matrimonialibus, ita omnes hae causae spectare unice debent ad iudices
ecclesiasticos.
1.531 Pie VI, Const. 'Auctorem fidei' ad univ. fideles, 28 août 1794;
1.532 Errores Synodi Pistoriensis
1.533
2600 ... Postquam Synodus haec Pistoriensis e
latebris erupit, in quibus - aliquamdiu abdita delituit, nemo fuit de summa
religione pie sapienterque sentiens, qui non continuo adverterit, hoc fuisse
auctorum consilium, ut quae antea per multiplices libellos pravarum doctrinarum
semina sparserant, ea in unum velut corpus compingerent, proscriptos dudum
errores suscitarent, Apostolicis quibus proscripti sunt decretis fidem
auctoritatemque derogarent. (Surgenti malo comprimendo studentes)... Synodum ab
episcopo editam primum quattuor episcopis aliisque adiunctis e clero saeculari
theologis examinandam commisimus; tum etiam plurium S.R.E cardinalium
aliorumque episcoporum congregationem deputavimus, qui totam actorum seriem
diligenter perpenderent, loca inter se dissita conferrent, excerptas sententias
discuterent. Quorum suffragia coram Nobis voce et scripto edita excepimus; qui
et Synodum universe reprobandam et plurimas inde collectas propositiones, alias
quidem per sese, alias attenta sententiarum connexione plus minus acribus
censuris perstringendas censuerunt; quorum auditis perpensisque
animadversionibus illud quoque Nobis curae fuit, ut selecta ex tota Synodo
praecipua quaedam pravarum doctrinarum capita, ad quae potissimum fusae per
Synodum reprobandae sententiae directe vel indirecte referuntur, in certum
deinceps ordinem redigerentur, eisdemque sua cuique peculiaris censura
subiiceretur. (Ad depellendam subdolam excusationem,) quod quae alicubi durius
dicta exciderint, ea locis aliis planius explicata aut etiam correcta
reperiantur, ... non alia potior via inita est, quam ut iis exponendis
sententiis, quae sub latibulo ambiguitatis periculosam suspiciosamque involvunt
discrepantiam sensuum, perversa significatio notaretur, cui subesset error,
quem catholica sententia reprobaret. ...
2601 1501 1. Propositio, quae asserit,
'postremis hisce saeculis sparsam esse generalem obscurationem super veritates
gravioris momenti, spectantes ad religionem, et quae sunt basis fidei et
moralis doctrinae Jesu Christi': haeretica.
2602 1502 2. Propositio, quae statuit,
'potestatem a Deo datam Ecclesiae, ut communicaretur pastoribus, qui sunt eius
ministri pro salute animarum'; sic intellecta, ut a communitate fidelium in
pastores derivetur ecclesiastici ministerii ac regiminis potestas: - haeretica.
2603 1503 3. Insuper, quae statuit,
'Romanum Pontificem esse caput ministeriale' sic explicata, ut Romanus Pontifex
non a Christo in persona beati Petri, sed ab Ecclesia potestatem ministerii
accipiat, qua velut Petri successor, verus Christi vicarius ac totius Ecclesiae
caput pollet in universa Ecclesia: - haeretica.
2604 1504 4. Propositio affirmans, 'abusum
fore auctoritatis Ecclesiae, transferendo illam ultra limites doctrinae ac
morum, et eam extendendo ad res exteriores, et per vim exigendo id, quod pendet
a persuasione et corde', tum etiam, 'multo minus ad eam pertinere, exigere per
vim exteriorem subiectionem suis decretis'; quatenus indeterminatis illis
verbis 'extendendo ad res exteriores' notet velut abusum auctoritatis Ecclesiae
usum eius potestatis acceptae a Deo, qua usi sunt et ipsimet Apostoli in
disciplina exteriore constituenda et sancienda: - haeretica.
2605 1505 5. Qua parte insinuat, Ecclesiam
non habere auctoritatem subiectionis suis decretis exigendae aliter quam per
media, quae pendent a persuasione; quatenus intendat, Ecclesiam 'non habere
collatam sibi a Deo potestatem, non solum dirigendi per consilia et suasiones,
sed etiam iubendi per leges, ac devios contumacesque exteriore iudicio ac
salubribus poenis coercendi atque cogendi': - inducens in systema alias
damnatum ut haereticum.
2606 1506 6. Doctrina synodi, qua
profitetur, 'persuasum sibi esse, episcopum accepisse a Christo omnia iura
necessaria pro bono regimine suae dioecesis'; perinde ac si ad bonum regimen
cuiusque dioecesis necessariae non sint superiores ordinationes spectantes sive
ad fidem et mores sive ad generalem disciplinam, quarum ius est penes Summos
Pontifices et Concilia generalia pro universa Ecclesia: - schismatica, ad minus
erronea.
2607 1507 7. Item, in eo quod hortatur
episcopum 'ad prosequendam naviter perfectiorem ecclesiasticae disciplinae
constitutionem'; idque, 'contra omnes contrarias consuetudines, exemptiones,
reservationes, quae adversantur bono ordini dioecesis, maiori gloriae Dei et
maiori aedificationi fidelium'; per id quod supponit, episcopo fas esse proprio
suo iudicio et arbitratu statuere et decernere contra consuetudines,
exemptiones, reservationes, sive quae in universa Ecclesia, sive etiam in
unaquaque provincia locum habent, sine venia et interventu superioris
hierarchicae potestatis, a qua inductae sunt aut probatae et vim legis
obtinent: - inducens in schisma et subversionem hierarchici regiminis, erronea.
2608 1508 8. Item, quod et sibi persuasum
esse ait, 'iura episcopi a Jesu Christo accepta pro gubernanda Ecclesia nec
alterari nec impediri posse, et ubi contigerit, horum iurium exercitium quavis
de causa fuisse interruptum, posse semper episcopum ac debere in originalia sua
iura regredi, quotiescumque id exigit maius bonum suae ecclesiae'; in eo, quod
innuit, iurium episcopalium exercitium nulla superiore potestate praepediri aut
coerceri posse, quandocumque episcopus proprio iudicio censuerit, minus id
expedire maiori bono suae ecclesiae: - inducens in schisma et subversionem
hierarchici regiminis, erronea.
2609 1509 9. Doctrina, quae statuit,
'reformationem abusuum circa ecclesiasticam disciplinam in synodis dioecesanis
ab episcopo et parochis aequaliter pendere ac stabiliri debere, ac sine
libertate decisionis indebitam fore subiectionem, suggestionibus et Jussionibus
episcoporum': - falsa, temeraria, episcopalis auctoritatis laesiva, regiminis
hierarchici subversiva, favens haeresi Aerianae a Calvino innovatae.
2610 1510 10. Item doctrina, qua parochi
aliive sacerdotes in synodo congregati pronuntiantur una cum episcopo iudices
fidei, et simul innuitur, iudicium in causis fidei ipsis competere iure
proprio, et quidem etiam per ordinationem accepto: - falsa, temeraria, ordinis
hierarchici subversiva, detrahens firmitati definitionum iudiciorumve
dogmaticorum Ecclesiae, ad minus erronea.
2611 1511 11. Sententia enuntians, vetere
maiorum instituto, ab apostolicis usque temporibus ducto, per meliora Ecclesiae
saecula servato, receptum fuisse, 'ut decreta, aut definitiones, aut sententiae
etiam maiorum sedium non acceptarentur, nisi recognitae fuissent et approbatae
a synodo dioecesana': - falsa, temeraria, derogans pro sua generalitate
oboedientiae debitae constitutionibus Apostolicis, tum et sententiis ab
hierarchica superiore legitima potestate manantibus, schisma fovens et
haeresim.
2612 1512 12. Assertiones Synodi
complexive acceptae circa decisiones in materia fidei ab aliquot saeculis
emanatas, quas perhibet velut decreta ab una particulari ecclesia vel paucis
pastoribus profecta, nulla sufficienti auctoritate suffulta, nata corrumpendae
puritati fidei ac turbis excitandis, intrusa per vim, e quibus inflicta sunt
vulnera nimium adhuc recentia: - falsae, captiosae, temerariae, scandalosae, in
Romanos Pontifices et Ecclesiam iniuriosae, debitae Apostolicis
constitutionibus oboedientiae derogantes, schismaticae, perniciosae, ad minus
erroneae.
2613 1513 13. Propositio relata inter acta
Synodi, quae innuit, Clementem IX pacem Ecclesiae reddidisse per approbationem
distinctionis iuris et facti in subscriptione formularii ab Alexandro VII
praescripti: - falsa, temeraria, Clementi IX iniuriosa.
2614 1514 14. Quatenus vero ei
distinctioni suffragatur, eiusdem fautores laudibus extollendo et eorum
adversarios vituperando: - temeraria, perniciosa, Summis Pontificibus
iniuriosa, schisma fovens et haeresim.
2615 1515 15. Doctrina, quae proponit
Ecclesiam 'considerandam velut unum corpus mysticum coagmentatum ex Christo
capite et fidelibus, qui sunt eius membra per unionem ineffabilem, qua
mirabiliter evadimus cum ipso unus solus sacerdos, una sola victima, unus solus
adorator perfectus Dei Patris in spiritu et veritate'; intellecta hoc sensu, ut
ad corpus Ecclesiae non pertineant nisi fideles, qui sunt perfecti adoratores
in spiritu et veritate: - haeretica.
2616 1516 16. Doctrina Synodi de statu
felicis innocentiae, qualem eum repraesentat in Adamo ante peccatum,
complectentem non modo integritatem, sed et iustitiam interiorem cum impulsu in
Deum per amorem caritatis, atque primaevam sanctitatem aliqua ratione post
lapsum restitutam; quatenus complexive accepta innuit, statum illum sequelam
fuisse creationis, debitum ex naturali exigentia et condicione humanae naturae,
non gratuitum Dei beneficium: falsa, alias damnata in Baio (DS 1901ss), et
Quesnellio (DS 2434ss), erronea, favens haeresi Pelagianae.
2617 1517 17. Propositio his verbis
enuntiata: 'Edocti ab Apostolo, spectamus mortem non iam ut naturalem
condicionem hominis, sed revera ut iustam poenam culpae originalis'; quatenus
sub nomine Apostoli subdole allegato insinuat, mortem, quae in praesenti statu
inflicta est velut iusta poena peccati per iustam subtractionem immortalitatis,
non fuisse naturalem condicionem hominis, quasi immortalitas non fuisset
gratuitum beneficium, sed naturalis condicio: - captiosa, temeraria, Apostolo
iniuriosa, alias damnata (DS 1978).
2618 1518 18. Doctrina Synodi enuntians,
'post lapsum Adami Deum annuntiasse promissionem futuri liberatoris, et
voluisse consolari genus humanum per spem salutis, quam Jesus Christus
allaturus erat'; tamen 'Deum voluisse, ut genus humanum transiret per varios
status, antequam veniret plenitudo temporum'; ac primum, ut in statu naturae
'homo relictus propriis luminibus disceret de sua caeca ratione diffidere, et
ex suis aberrationibus moveret se ad desiderandum auxilium superioris luminis';
doctrina, ut iacet, captiosa, atque intellecta de desiderio adiutorii
superioris luminis in ordine ad salutem promissam per Christum, ad quod
concipiendum homo relictis suis propriis luminibus supponatur sese potuisse
movere: - suspecta, favens haeresi Semipelagianae.
2619 1519 19. Item, quae subiungit,
hominem sub Lege, 'cum esset impotens ad eam observandam, praevaricatorem
evasisse, non quidem culpa Legis, quae sanctissima erat, sed culpa hominis, qui
sub Lege sine gratia magis magisque praevaricator evasit: superadditque, Legem,
si non sanavit cor hominis, effecisse, ut sua mala cognosceret, et de sua
infirmitate convictus desideraret gratiam mediatoris'; qua parte generaliter
innuit, hominem praevaricatorem evasisse per inobservantiam Legis, quam
impotens esset observare, quasi 'impossibile aliquid potuerit imperare, qui
iustus est, aut damnaturus sit hominem pro eo, quod non potuit evitare, qui
pius est': - falsa, scandalosa, impia, in Baio damnata (DS 1954).
2620 1520 20. Qua parte datur intelligi,
hominem sub lege sine gratia potuisse concipere desiderium gratiae mediatoris
ordinatum ad salutem promissam per Christum; quasi 'non ipsa gratia faciat, ut
invocetur a nobis' (Cc. Araus. II, can. 3 (DS 373): - propositio, ut iacet,
captiosa, suspecta, favens haeresi Semipelagianae.
2621 1521 21. Propositio, quae asserit,
'lumen gratiae, quando sit solum, non praestare, nisi ut cognoscamus infelicitatem
nostri status et gravitatem nostri mali; gratiam in tali casu producere eundem
effectum, quem Lex producebat: ideo necesse esse, ut Deus creet in corde nostro
sanctum amorem, et inspiret sanctam delectationem contrariam amori in nobis
dominanti; hunc amorem sanctum, hanc sanctam delectationem esse proprie gratiam
Jesu Christi, inspirationem caritatis, qua cognita sancto amore faciamus; hanc
esse illam radicem, e qua germinantur bona opera; hanc esse gratiam Novi
Testamenti, quae nos liberat a servitute peccati, constituit filios Dei';
quatenus intendat, eam solam esse proprie gratiam Jesu Christi, quae creet in
corde sanctum amorem et quae facit, ut faciamus, sive etiam, qua homo liberatus
a servitute peccati constituitur filius Dei; et non sit etiam proprie gratia
Christi ea gratia, qua cor hominis tangitur per illuminationem Spiritus Sancti
(Cc. Trid. sess. VI c. 5 (DS 1525)) nec vera detur interior gratia Christi cui
resistitur: - falsa, captiosa, inducens in errorem in secunda propositione Jansenii
damnatum ut haereticum, eumque renovans (DS 2002).
2622 1522 22. (...)
2623 1523 23. Doctrina Synodi de duplici
amore dominantis cupiditatis et caritatis dominantis enuntians, hominem sine
gratia esse sub virtute peccati ipsumque in eo statu per generalem cupiditatis
dominantis influxum omnes suas actiones inficere et corrumpere; quatenus
insinuat, in homine dum est sub servitute sive in statu peccati, destitutus
gratia illa, qua liberatur a servitute peccati et constituitur filius Dei, sic
dominari cupiditatem, ut per generalem huius influxum omnes illius actiones in
se inficiantur et corrumpantur, aut opera omnia, quae ante iustificationem
fiunt, quacumque ratione fiant, sint peccata; quasi in omnibus suis actibus
peccator serviat dominanti cupiditati: - falsa, perniciosa, inducens in errorem
a Tridentino damnatum ut haereticum, iterum in Baio damnatum art. 40 (DS 1557
1940).
2624 1524 24. Qua vero parte inter
dominantem cupiditatem et caritatem dominantem nulli ponuntur affectus medii, a
natura ipsa insiti suapteque natura laudabiles qui una cum amore beatitudinis
naturalique propensione ad bonum 'remanserunt velut extrema lineamenta et
reliquiae imaginis Dei'; perinde ac si 'inter dilectionem divinam, quae nos
perducit ad regnum, et dilectionem humanam illicitam, quae damnatur', non
daretur 'dilectio humana licita, quae non reprehenditur': - falsa alias damnata
(DS 1938 2307).
2625 25. Doctrina, quae timorem poenarum
generatim perhibet 'dumtaxat non posse dici malum, si saltem pertingit ad
cohibendam manum'; quasi timor ipse gehennae, quam fides docet peccato
infligendam, non sit in se bonus et utilis, velut donum supernaturale ac motus
a Deo inspiratus praeparans ad amorem iustitiae: - falsa, temeraria perniciosa,
divinis donis iniuriosa, alias damnata (cf. DS 1456), contraria doctrinae
Concilii Tridentini (cf. DS 1526 1678), tum et communi Patrum sententiae, 'opus
esse', iuxta consuetum ordinem praeparationis ad iustitiam, 'ut intret timor
primo, per quem veniat caritas: timor medicamentum, caritas sanitas.
2626 1526 26. Doctrina, quae velut fabulam
Pelagianam explodit locum illum inferorum (quem limbi puerorum nomine fideles
passim designant), in quo animae decedentium cum sola originali culpa poena
damni citra poenam ignis puniantur; perinde ac si hoc ipso, quod, qui poenam
ignis removent, inducerent locum illum et statum medium expertem culpae et
poenae inter regnum Dei et damnationem aeternam, qualem fabulabantur Pelagiani:
- falsa, temeraria, in scholas catholicas iniuriosa.
2627 1527 27. Deliberatio Synodi. quae
praetextu adhaesionis ad antiquos canones in casu dubii baptismatis propositum
suum declarat de omittenda formae condicionalis mentione: - temeraria, praxi,
legi auctoritati Ecclesiae contraria.
2628 1528 28. Propositio Synodi, qua, postquam
statuit, 'victimae participationem esse partem sacrificio essentialem',
subiungit 'non tamen se damnare ut illicitas Missas illas, in quibus adstantes
sacramentaliter non communicant, ideo quia isti participant, licet minus
perfecte de ipsa victima, spiritu illam recipiendo'; quatenus insinuat, ad
sacrificii essentiam deesse aliquod in eo sacrificio, quod peragatur sive nullo
adstante, sive adstantibus, qui nec sacramentaliter nec spiritualiter de
victima participant; et quasi damnandae essent ut illicitae Missae illae, in
quibus, solo sacerdote communicante, nemo adsit, qui sive sacramentaliter sive
spiritualiter communicet: - falsa, erronea, de haeresi suspecta eamque sapiens.
2629 1529 29. Doctrina Synodi, qua parte
tradere instituens fidei doctrinam de ritu consecrationis remotis quaestionibus
scholasticis circa modum quo Christus est in Eucharistia, a quibus parochos
docendi munere fungentes abstinere hortatur, duobus his tantum propositis 1)
Christum post consecrationem vere, realiter, substantialiter esse sub
speciebus; 2) tunc omnem panis et vini substantiam cessare, solis remanentibus
speciebus, prorsus omittit ullam mentionem facere transsubstantiationis seu
conversionis totius substantiae panis in corpus, et totius substantiae vini in
sanguinem quam velut articulum fidei Tridentinum Concilium definivit (Ds 1642
1652), et quae in solemni fidei professione continetur (DS 1866); quatenus per
inconsultam istiusmodi suspiciosamque omissionem notitia subtrahitur tum
articuli ad fidem pertinentis, tum etiam vocis ab Ecclesia consecratae ad
illius tuendam professionem adversus haereses, tenditque adeo ad eius
oblivionem inducendam, quasi ageretur de quaestione mere scholastica: -
perniciosa, derogans expositioni veritatis catholicae circa dogma transsubstantiationis,
favens haereticis.
2630 1530 30. De applicatione fructus
sacrificii;" 30. Doctrina Synodi, qua, dum profitetur 'credere, sacrificii
oblationem extendere se ad omnes, ita tamen, ut in liturgia fieri possit
specialis commemoratio aliquorum tam vivorum quam defunctorum, precando Deum
peculiariter pro ipsis', dein continuo subicit: 'non tamen, quod credamus, in
arbitrio esse sacerdotis applicare fructus sacrificii cui vult, immo damnamus
hunc errorem velut magnopere offendentem iura Dei, qui solus distribuit fructus
sacrificii cui vult, et secundum mensuram, quae ipsi placet': unde et
consequenter traducit velut 'falsam opinionem invectam in populum, quod illi,
qui eleemosynam subministrant sacerdoti sub condicione, quod celebret unam
Missam, specialem fructum ex ea percipiant'; sic intellecta, ut, praeter
peculiarem commemorationem et orationem, specialis ipsa oblatio seu applicatio
sacrificii, quae fit a sacerdote, non magis prosit ceteris paribus illis, pro
quibus applicatur, quam aliis quibusque; quasi nullus specialis fructus
proveniret ex speciali applicatione, quam pro determinatis personis aut
personarum ordinibus faciendam commendat ac praecipit Ecclesia, speciatim a
pastoribus pro suis ovibus, quod velut ex divino praecepto descendens a sacra
Tridentina Synodo (sess. XXIII, De reform. c. 1) diserte est expressum - falsa,
temeraria, perniciosa, Ecclesiae iniuriosa, inducens in errorem alias damnatum
in Wicleffo (DS 1169).
2631 1531 31. Propositio Synodi enuntians,
conveniens esse, pro divinorum officiorum ordine et antiqua consuetudine, ut in
unoquoque templo unum tantum sit altare, sibique adeo placere morem illum
restituere: - temeraria, perantiquo, pio, multis abhinc saeculis in Ecclesia,
praesertim Latina, vigenti et probato mori iniuriosa.
2632 1532 32. Item, praescriptio vetans,
ne super altaria sacrarum reliquiarum thecae floresve apponantur: - temeraria,
pio ac probato Ecclesiae mori iniuriosa.
2633 1533 33. Propositio Synodi, qua
cupere se ostendit, ut causae tollerentur, per quas ex parte inducta est
oblivio principiorum ad liturgiae ordinem spectantium, 'revocando illam ad
maiorem rituum simplicitatem, eam vulgari lingua exponendo et elata voce
proferendo'; quasi vigens ordo liturgiae ab Ecclesia receptus et probatus
aliqua ex parte manasset ex oblivione principiorum, quibus illa regi debet: -
temeraria, piarum aurium offensiva, in Ecclesiam contumeliosa, favens
haereticorum in eam conviciis.
2634 1534 34. Declaratio Synodi, qua,
postquam praemisit, ordinem paenitentiae canonicae sic ad Apostolorum exemplum
ab Ecclesia statutum fuisse ut esset communis omnibus, nec tantum pro punitione
culpae, sed praecipue pro dispositione ad gratiam, subdit, se 'in ordine illo
mirabili et augusto totam agnoscere dignitatem sacramenti adeo necessarii,
liberam a subtilitatibus, quae ipsi decursu temporis adiunctae sunt'; quasi per
ordinem, quo sine peracto canonicae paenitentiae cursu hoc sacramentum per
totam Ecclesiam administrari consuevit, illius fuisset dignitas imminuta: -
temeraria, scandalosa, inducens in contemptum dignitatis sacramenti, prout per
Ecclesiam totam consuevit administrari, Ecclesiae ipsi iniuriosa.
2635 1535 35. Propositio his verbis
concepta: 'Si caritas in principio semper debilis est, de via ordinaria ad
obtinendum augmentum huius caritatis oportet, ut sacerdos praecedere faciat eos
actus humiliationis et paenitentiae, qui fuerunt omni aetate ab Ecclesia
commendati: redigere hos actus ad paucas orationes aut ad aliquod ieiunium post
iam collatam absolutionem, videtur potius materiale desiderium conservandi huic
sacramento nudum nomen paenitentiae, quam medium illuminatum et aptum ad
augendum illum fervorem caritatis, qui debet praecedere absolutionem; longe
quidem absumus ab improbanda praxi imponendi paenitentias etiam post
absolutionem adimplendas: si omnia nostra bona opera semper adiunctos habent
nostros defectus, quanto magis vereri debemus, ne plurimas imperfectiones
admiserimus in difficillimo et magni momenti opere nostrae reconciliationis';
quatenus innuit, paenitentias, quae imponuntur adimplendae post absolutionem,
spectandas potius esse velut supplementum pro defectibus admissis in opere
nostrae reconciliationis, quam ut paenitentias vere sacramentales et
satisfactorias pro peccatis confessis; quasi, ut vera ratio sacramenti, non
nudum nomen servetur, oporteat de via ordinaria, ut actus humiliationis et
paenitentiae, qui imponuntur per modum satisfactionis sacramentalis, praecedere
debeant absolutionem: - falsa, temeraria, communi praxi Ecclesiae iniuriosa,
inducens in errorem haereticali nota in Petro de Osma confixum (DS 1415; cf. DS
2316).
2636 1536 36. Doctrina Synodi, qua,
postquam praemisit, 'quando habebuntur signa non aequivoca amoris Dei
dominantis in corde hominis, posse illum merito iudicari dignum, qui admittatur
ad participationem sanguinis Jesu Christi, quae fit in sacramentis, subdit,
supposititias conversiones, quae fiunt per attritionem, nec efficaces esse
solere nec durabiles', consequenter 'pastorem animarum debere insistere signis
non aequivocis caritatis dominantis, antequam admittat suos paenitentes ad
sacramenta'; quae signa, ut deinde tradit ( 17), 'pastor deducere poterit ex
stabili cessatione a peccato et fervore in operibus bonis'; quem insuper
'fervorem caritatis' perhibet (De paenit. 10) velut dispositionem, quae 'debet
praecedere absolutionem'; sic intellecta, ut non solum contritio imperfecta,
quae passim attritionis nomine donatur, etiam quae iuncta sit cum dilectione,
qua homo incipit diligere Deum tamquam omnis iustitiae fontem (cf: DS 1526),
nec modo contritio caritate formata, sed et fervor caritatis dominantis, et
ille quidem diuturno experimento per fervorem in operibus bonis probatus,
generaliter et absolute requiratur, ut homo ad sacramenta et speciatim
paenitentes ad absolutionis beneficium admittantur: - falsa, temeraria, quietis
animarum perturbativa, tutae ac probatae in Ecclesia praxi contraria,
sacramenti efficaciae detrahens et iniuriosa.
2637 1537 37. Doctrina Synodi, quae de
auctoritate absolvendi accepta per ordinationem enuntiat, 'post institutionem
dioecesium et parochiarum conveniens esse, ut quisque iudicium hoc exerceat
super personas sibi subditas sive ratione territorii sive iure quodam
personali, propterea quod aliter confusio induceretur et perturbatio'; quatenus
post institutas dioeceses et parochias enuntiat tantummodo, 'conveniens esse ad
praecavendam confusionem, ut absolvendi potestas exerceatur super subditos';
sic intellecta, tamquam ad validum usum huius potestatis non sit necessaria
ordinaria vel subdelegata illa iurisdictio, sine qua Tridentinum (DS 1686s)
declarat, nullius momenti esse absolutionem a sacerdote prolatam: - falsa,
temeraria, perniciosa, Tridentino contraria et iniuriosa, erronea.
2638 1538 38. Item, doctrina, qua,
postquam Synodus professa est, 'se non posse non admirari illam adeo
venerabilem disciplinam antiquitatis, quae (ut ait) ad paenitentiam non ita
facile et forte numquam eum admittebat, qui post primum peccatum et primam
reconciliationem relapsus esset in culpam, subiungit, per timorem perpetuae
exclusionis a communione et pace, etiam in articulo mortis, magnum frenum illis
iniectum iri, qui parum considerant malum peccati et minus illud timent': -
contraria can. 13 Concilii Nicaeni I (DS 129), Decretali Innocentii I ad Exsuperium
Tolos. (DS 212), tum et Decretali Caelestini I ad episcopos Vienn. et Narbonen.
provinciae (DS 236), redolens pravitatem, quam in ea Decretali sanctus Pontifex
exhorret.
2639 1539 39. Declaratio Synodi de
peccatorum venialium confessione, quam optare se ait non tantopere frequentari,
ne nimium contemptibiles reddantur huiusmodi confessiones: - temeraria,
perniciosa, Sanctorum ac piorum praxi a sacro Concilio Tridentino probatae (DS
1680) contraria.
2640 1540 40. Propositio asserens,
'indulgentiam secundum suam praecisam notionem aliud non esse quam remissionem
partis eius paenitentiae, quae per canones statuta erat peccanti'; quasi
indulgentia praeter nudam remissionem poenae canonicae non etiam valeat ad
remissionem poenae temporalis pro peccatis actualibus debitae apud divinam
iustitiam: - falsa, temeraria, Christi meritis iniuriosa, dudum in art. 19
Lutheri damnata (DS 1469).
2641 1541 41. Item in eo, quod subditur,
'scholasticos suis subtilitatibus inflatos invexisse thesaurum male intellectum
meritorum Christi et Sanctorum, et clarae notioni absolutionis a poena canonica
substituisse confusam et falsam applicationis meritorum'; quasi thesauri
Ecclesiae, unde Papa dat indulgentias, non sint merita Christi et Sanctorum: -
falsa, temeraria, Christi et Sanctorum meritis iniuriosa dudum in art. 17
Lutheri (DS 1467) damnata.
2642 1542 42. Item in eo, quod superaddit
'luctuosius adhuc esse, quod chimaerea isthaec applicatio transferri volita sit
in defunctos' : - falsa, temeraria, piarum aurium offensiva, in Romanos
Pontifices et in praxim et sensum universalis Ecclesiae iniuriosa inducens in
errorem haereticali nota in Petro de Osma confixum (DS 1416), iterum damnatum
in art. 22 Lutheri (DS 1472).
2643 1543 43. In eo demum, quod impudentissime invehitur in
tabellas indulgentiarum, altaria privilegiata. etc.: - temeraria, piarum aurium
offensiva, scandalosa, in Summos Pontifices atque in praxim tota Ecclesia
frequentatam contumeliosa.
2644 1544 44. Propositio Synodi asserens,
'reservationem casuum nunc temporis aliud non esse quam improvidum ligamen pro
inferioribus sacerdotibus, et sonum sensu vacuum pro paenitentibus assuetis non
admodum curare hanc reservationem': - falsa, temeraria, male sonans,
perniciosa, Concilio Tridentino contraria (DS 1687), superioris hierarchicae
potestatis laesiva.
2645 1545 45. Item, de spe, quam ostendit,
fore, 'ut reformato Rituali et ordine paenitentiae nullum amplius locum
habiturae sint huiusmodi reservationes'; prout attenta generalitate verborum
innuit, per reformationem Ritualis et ordinis paenitentiae factam ab episcopo
vel synodo aboleri posse casus, quos Tridentina Synodus (sess. XIV, c. 7 (DS
1687)) declarat Pontifices maximos potuisse pro suprema potestate sibi in
universa Ecclesia tradita peculiari suo iudicio reservare: - propositio falsa,
temeraria, Concilio Tridentino et summorum Pontificum auctoritati derogans et
iniuriosa.
2646 1546 46. Propositio asserens,
'effectum excommunicationis exteriorem dumtaxat esse, quia tantummodo natura
sua excludit ab exteriore communicatione Ecclesiae; quasi excommunicatio non
sit poena spiritualis, ligans in caelo, animas obligans: - falsa, perniciosa,
in art. 23 Lutheri damnata (DS 1473), ad minus erronea.
2647 1547 47. Item, quae tradit,
necessarium esse iuxta leges naturales et divinas, ut sive ad excommunicationem
sive ad suspensionem praecedere debeat examen personale; atque adeo sententias
dictas ipso facto non aliam vim habere, nisi seriae comminationis sine ullo
actuali effectu: - falsa, temeraria, perniciosa, Ecclesiae potestati iniuriosa,
erronea.
2648 1548 48. Item, quae pronuntiat,
'inutilem ac vanam esse formulam nonnullis abhinc saeculis inductam absolvendi
generaliter ab excommunicationibus, in quas fidelis incidere potuisset'; -
falsa, temeraria, praxi Ecclesiae iniuriosa.
2649 1549 49. Item, quae damnat ut nullas
et invalidas 'suspensiones ex informata conscientia': - falsa, perniciosa, in
Tridentinum iniuriosa.
2650 1550 50. Item, in eo, quod insinuat,
soli episcopo fas non esse uti potestate, quam tamen ei defert Tridentinum
(sess. XIV, c. 1 de reform.), suspensionis 'ex informata conscientia' legitime
infligendae: - iurisdictionis praelatorum Ecclesiae laesiva.
2651 1551 51. Doctrina Synodi, quae
perhibet, in promovendis ad ordines hanc de more et instituto veteris
disciplinae rationem servari consuevisse, 'ut si quis clericorum distinguebatur
sanctitate vitae, et dignus aestimabatur, qui ad ordines sacros ascenderet,
ille solitus erat promoveri ad diaconatum vel sacerdotium, etiamsi inferiores
ordines non suscepisset: neque tum talis ordinatio dicebatur per saltum, ut
postea dictum est'.
2652 1552 52. Item, quae innuit, non alium
titulum ordinationum fuisse, quam deputationem ad aliquod speciale ministerium,
qualis praescripta est in Concilio Chalcedonensi (can. 6); subiungens ( 6),
quamdiu Ecclesia sese his principiis in delectu sacrorum ministrorum
conformavit, ecclesiasticum ordinem floruisse; verum beatos illos dies
transiisse, novaque principia subinde introducta, quibus corrupta fuit
disciplina in delectu ministrorum sanctuarii.
2653 1553 53. Item, quod inter haec ipsa
corruptionis principia refert, quod recessum sit a vetere instituto, quo, ut
ait ( 5), Ecclesia insistens Apostoli vestigiis neminem ad sacerdotium
admittendum statuerat, nisi qui conservasset innocentiam baptismalem: quatenus
innuit, corruptam fuisse disciplinam per decreta et instituta: 1) Sive quibus
ordinationes per saltum vetitae sunt; 2) Sive quibus pro ecclesiarum
necessitate et commoditate probatae sunt ordinationes sine titulo specialis
officii, velut speciatim a Tridentino ordinatio ad titulum patrimonii, salva
oboedientia, qua sic ordinati ecclesiarum necessitatibus deservire debent iis
obeundis officiis, quibus pro loco ac tempore ab episcopo admoti fuerint,
quemadmodum ab apostolicis temporibus in primitiva Ecclesia fieri consuevit; 3)
Sive quibus iure canonico facta est criminum distinctio, quae delinquentes
reddunt irregulares; quasi per hanc distinctionem Ecclesia recesserit a spiritu
Apostoli, non excludendo generaliter et indistincte ab ecclesiastico ministerio
omnes quoscumque, qui baptismalem innocentiam non conservassent: - doctrina
singulis suis partibus falsa, temeraria, ordinis pro ecclesiarum necessitate et
commoditate inducti perturbativa, in disciplinam per canones et speciatim per
Tridentini decreta probatam iniuriosa.
2654 1554 54. Item, quae velut turpem
abusum notat umquam praetendere eleemosynam pro celebrandis Missis et
sacramentis administrandis sicuti et accipere quemlibet proventum dictum
'stolae' et generatim quodcumque stipendium et honorarium, quod suffragiorum
aut cuiuslibet parochialis functionis occasione offerretur; quasi turpis abusus
crimine notandi essent ministri Ecclesiae, dum secundum receptum et probatum
Ecclesiae morem et institutum utuntur iure promulgato ab Apostolo accipiendi
temporalia ab his, quibus spiritualia ministrantur (Gal 6, 6): - falsa,
temeraria, ecclesiastici ac pastoralis iuris laesiva, in Ecclesiam eiusque
ministros iniuriosa.
2655 1555 55. Item, qua vehementer optare
se profitetur, ut aliqua ratio inveniretur minutuli cleri (quo nomine
inferiorum ordinum clericos designat) a cathedralibus et collegiatis
submovendi, providendo aliter, nempe per probos et provectioris aetatis laicos,
congruo assignato stipendio ministerio inserviendi Missis et aliis officiis
velut acolythi, etc., ut olim inquit, fieri solebat, quando eius generis
officia non ad meram speciem pro maioribus ordinibus suscipiendis redacta
erant; quatenus reprehendit institutum, quo cavetur, ut minorum ordinum functiones
per eos tantum praestentur exerceanturve, qui in illis constituti adscriptive
sunt, idque ad mentem Tridentini (sess. XXIII, De reform. c. 17) 'ut sanctorum
ordinum a diaconatu ad ostiariatum functiones ab apostolicis temporibus in
Ecclesia laudabiliter receptae et in pluribus locis aliquamdiu intermissae
iuxta sacros canones revocentur, nec ab haereticis tamquam otiosae
traducantur': - suggestio temeraria, piarum aurium offensiva, ecclesiastici
ministerii perturbativa, servandae quoad fieri potest in celebrandis mysteriis
decentiae imminutiva in minorum ordinum munera et functiones, tum in
disciplinam per canones et speciatim per Tridentinum probatam iniuriosa, favens
haereticorum in eam conviciis et calumniis.
2656 1556 56. Doctrina, quae statuit, conveniens
videri in impedimentis canonicis quae proveniunt ex delictis in iure expressis,
ullam umquam nec concedendam nec admittendam esse dispensationem: - aequitatis
et moderationis canonicae a sacro Concilio Tridentino probatae laesiva
auctoritati et iuribus Ecclesiae derogans.
2657 1557 57. Praescriptio Synodi, quae
generaliter et indiscriminatim velut abusum reicit quamcumque dispensationem,
ut plus quam unum residentiale beneficium uni eidemque conferatur; item, in eo
quod subiungit, certum sibi esse iuxta Ecclesiae spiritum plus quam uno
beneficio tametsi simplici neminem frui posse: - pro sua generalitate, derogans
moderationi Tridentini (Decreta de reform.: sess. VII, c. 5 et sess. XXIV c.
17).
2658 1558 58. Propositio, quae statuit,
sponsalia proprie dicta actum mere civilem continere, qui ad matrimonium
celebrandum disponit, eademque civilium legum praescripto omnino subiacere:
quasi actus disponens ad sacramentum non subiaceat sub hac ratione iuri
Ecclesiae : - falsa, iuris Ecclesiae quoad effectus etiam e sponsalibus vi
canonicarum sanctionum profluentes laesiva, disciplinae ab Ecclesia constitutae
derogans.
2659 1559 59. Doctrina Synodi asserens,
'ad supremam civilem potestatem dumtaxat originarie spectare, contractui
matrimonii apponere impedi menta eius generis, quae ipsum nullum reddunt
dicunturque dirimentia': quod 'ius originarium' praeterea dicitur cum 'iure
dispensandi essentialiter conexum'; subiungens, 'supposito assensu vel
coniventia principum, potuisse Ecclesiam iuste constituere impedimenta
dirimentia ipsum contractum matrimonii'; quasi Ecclesia non semper potuerit ac
possit in Christianorum matrimoniis iure proprio impedimenta constituere, quae
matrimonium non solum impediant, sed et nullum reddant quoad vinculum, quibus
Christiani obstricti teneantur etiam in terris infidelium, in eisdemque
dispensare: canonum 3 4 9 12 sessionis XXIV Concilii Tridentini eversiva,
haeretica (DS 1803ss).
2660 1560 60. Item rogatio Synodi ad
potestatem civilem, ut 'e numero impedimentorum tollat cognationem spiritualem
atque illud, quod dicitur publicae honestatis, quorum origo reperitur in
collectione Justiniani'; tum ut 'restringat impedimentum affinitatis et
cognationis, ex quacunque licita aut illicita coniunctione provenientis, ad
quartum gradum iuxta civilem computationem per lineam lateralem et obliquam;
ita tamen, ut spes nulla relinquatur dispensationis obtinendae'; quatenus
civili potestati ius attribuit sive abolendi sive restringendi impedimenta
Ecclesiae auctoritate constituta vel comprobata; item qua parte supponit,
Ecclesiam per potestatem civilem spoliari posse iure dispensandi super
impedimentis ab ipsa constitutis vel comprobatis: - libertatis ac potestatis
Ecclesiae subversiva, Tridentino contraria, ex haereticali supra damnato principio
profecta (DS 1803ss).
2661 1561 61. Propositio, quae asserit,
'adorare directe humanitatem Christi, magis vero aliquam eius partem, fore
semper honorem divinum datum creaturae'; quatenus per hoc verbum directe
intendat reprobare adorationis cultum, quem fideles dirigunt ad humanitatem
Christi, perinde ac si talis adoratio, qua humanitas ipsaque caro vivifica
Christi adoratur, non quidem propter se et tamquam nuda caro, sed prout unita
divinitati, foret honor divinus impertitus creaturae, et non potius una
eademque adoratio, qua Verbum incarnatum cum propria ipsius carne adoratur (Cc.
C'polit. II, can. 9 (DS 431; cf.DS 259)): - falsa, captiosa, pio ac debito
cultui humanitati Christi a fidelibus praestito ac praestando detrahens et
iniuriosa.
2662 1562 62. Doctrina, quae devotionem
erga sacratissimum Cor Jesu reicit inter devotiones, quas notat velut novas,
erroneas aut saltem periculosas; intellecta de hac devotione, qualis est ab
Apostolica Sede probata: - falsa, temeraria, perniciosa, piarum aurium offensiva,
in Apostolicam Sedem iniuriosa.
2663 1563 63. Item, in eo, quod cultores
Cordis Jesu hoc etiam nomine arguit, quod non advertant, sanctissimam carnem
Christi, aut eius partem aliquam, aut etiam humanitatem totam cum separatione
aut praecisione a divinitate adorari non posse cultu latriae; quasi fideles Cor
Jesu adorarent cum separatione vel praecisione a divinitate, dum illud adorant
ut est cor Jesu, cor nempe personae Verbi, cui inseparabiliter unitum est, ad
eum modum, quo exsangue corpus Christi in triduo mortis sine separatione aut
praecisione a divinitate adorabile fuit in sepulcro: - captiosa, in fideles
Cordis Christi cultores iniuriosa.
2664 1564 64. Doctrina, quae velut
superstitiosam universe notat 'quamcumque efficaciam, quae ponatur in
determinato numero precum et piarum salutationum'; tamquam superstitiosa
censenda esset efficacia, quae sumitur non ex numero in se spectato, sed ex
praescripto Ecclesiae certum numerum precum vel externarum actionum
praefinientis pro indulgentiis consequendis, pro adimplendis paenitentiis, et
generatim pro sacro et religioso cultu rite et ex ordine peragendo: - falsa,
temeraria, scandalosa, perniciosa, pietati fidelium iniuriosa, Ecclesiae
auctoritati derogans, erronea.
2665 1565 65. Propositio enuntians,
'irregularem strepitum novarum institutionum, quae dictae sunt exercitia vel
missiones...., forte numquam aut saltem perraro eo pertingere, ut absolutam
conversionem operentur; et exteriores illos commotionis actus, qui apparuere,
nil aliud fuisse quam transeuntia naturalis concussionis fulgura': - temeraria,
male sonans, perniciosa, mori pie ac salutariter per Ecclesiam frequentato et
in verbo Dei fundato iniuriosa.
2666 1566 66. Propositio asserens, 'fore
contra apostolicam praxim et Dei consilia, nisi populo faciliores viae
pararentur vocem suam iungendi cum voce totius Ecclesiae'; intellecta de usu
vulgaris linguae in liturgicas preces inducendae: - falsa, temeraria, ordinis
pro mysteriorum celebratione praescripti perturbativa, plurium malorum facile
productrix.
2667 1567 67. Doctrina perhibens, a
lectione sacrarum Scripturarum nonnisi veram impotentiam excusare; subiungens,
ultro se prodere obscurationem, quae ex huiusce praecepti neglectu orta est
super primarias veritates re1igionis: - falsa, temeraria, quietis animarum
perturbativa, alias in Quesnellio damnata (DS 2479ss).
2668 1568 68. Laudatio, qua summopere
Synodus commendat Quesnelli commentationes in Novum Testamentum aliaque aliorum
Quesnellianis erroribus faventium opera, licet proscripta, eademque parochis
proponit, ut ea tamquam solidis religionis principiis referta in suis quisque
paroeciis populo post reliquas functiones perlegant: - falsa, scandalosa,
temeraria, seditiosa, Ecclesiae iniuriosa, schisma fovens et haeresim .
2669 1569 69. Praescriptio, quae
generaliter et indistincte inter imagines ab Ecclesia auferendas, velut rudibus
erroris occasionem praebentes, notat imagines Trinitatis incomprehensibilis: -
propter sui generalitatem, temeraria, ac pio per Ecclesiam frequentato mori
contraria, quasi nullae exstent imagines sanctissimae Trinitatis communiter
approbatae ac tuto permittendae.
2670 1570 70. Item, doctrina et
praescriptio generatim reprobans omnem specialem cultum, quem alicui speciatim
imagini solent fideles impendere, et ad ipsam potius quam ad aliam confugere: -
temeraria, perniciosa, pio per Ecclesiam frequentato mori, tum et illi
providentiae ordini iniuriosa, quo 'ita Deus nec in omnibus memoriis Sanctorum
ista fieri voluit, qui dividit propria unicuique prout vult'.
2671 1571 71. Item, quae vetat, ne
imagines, praesertim beatae Virginis, ullis titulis distinguantur, praeterquam
denominationibus, quae sint analogae mysteriis, de quibus in sacra Scriptura
expressa fit mentio: quasi nec adscribi possent imaginibus piae aliae
denominationes, quas vel in ipsismet publicis precibus Ecclesia probat et
commendat: - temeraria, piarum aurium offensiva, venerationi beatae praesertim
Virgini debitae iniuriosa.
2672 1572 72. Item, quae velut abusum
exstirpari vult morem, quo velatae asservantur certae imagines: - temeraria,
frequentato in Ecclesia et ad fidelium pietatem fovendam inducto mori
contraria.
2673 1573 73. Propositio enuntians,
novorum festorum institutionem ex neglectu in veteribus observandis et ex
falsis notionibus naturae et finis earundem solemnitatum originem duxisse: -
falsa, temeraria, scandalosa, Ecclesiae iniuriosa, favens haereticorum in dies
festos per Ecclesiam celebratos conviciis.
2674 1574 74. Deliberatio Synodi de
transferendis in diem dominicum festis per annum institutis, idque pro iure,
quod persuasum sibi esse ait episcopo competere super disciplinam
ecclesiasticam in ordine ad res mere spirituales: ideoque et praeceptum Missae
audiendae abrogandi diebus, in quibus ex pristina Ecclesiae lege viget etiamnum
id praeceptum; tum etiam in eo, quod superaddit de transferendis in Adventum
episcopali auctoritate ieiuniis per annum ex Ecclesiae praecepto servandis;
quatenus adstruit, episcopo fas esse iure proprio transferre dies ab Ecclesia
praescriptos pro festis ieiuniisve celebrandis, aut indictum (al. inductum)
Missae audiendae praeceptum abrogare: - propositio falsa, iuris Conciliorum
generalium et Summorum Pontificum laesiva, scandalosa, schismati favens.
2675 1575 75. Doctrina, quae perhibet,
beatis temporibus nascentis Ecclesiae iuramenta visa esse a documentis divini
praeceptoris atque ab aurea evangelica simplicitate adeo aliena, ut 'ipsummet
iurare sine extrema et ineluctabili necessitate reputatus fuisset actus
irreligiosus, homine christiano indignus'; insuper 'continuatam Patrum seriem
demonstrare iuramenta communi sensu pro vetitis habita fuisse'; indeque
progreditur ad improbanda iuramenta, quae curia ecclesiastica iurisprudentiae
feudalis, ut ait, normam secuta, in investituris et in sacris ipsis episcoporum
ordinationibus adoptavit; statuique, adeo implorandam a saeculari potestate
legem pro abolendis iuramentis, quae in curiis etiam ecclesiasticis exiguntur
pro suscipiendis muniis et officiis et generatim pro omni actu curiali: -
falsa, Ecclesiae iniuriosa, iuris ecclesiastici laesiva, disciplinae per
canones inductae et probatae subversiva.
2676 1576 76. Insectatio, qua Synodus
scholasticam exagitat velut eam, quae 'viam aperuit inveniendis novis et inter
se discordantibus systematibus quoad veritates maioris pretii, ac demum adduxit
ad probabilismum et laxismum'; quatenus in scholasticam reicit privatorum
vitia, qui abuti ea potuerunt aut abusi sunt: - falsa, temeraria, in
sanctissimos viros et doctores, qui magno catholicae religionis bono
scholasticam excoluere, iniuriosa, favens infestis in eam haereticorum
conviciis.
2677 1577 77. Item, in eo, quod subdit,
'mutationem formae regiminis ecclesiastici, qua factum est, ut ministri
Ecclesiae in oblivionem venirent suorum iurium, quae simul sunt eorum
obligationes, eo demum rem adduxisse, ut obliterari faceret primitivas notiones
ministerii ecclesiastici et sollicitudinis pastoralis'; quasi per mutationem
regiminis congruentem disciplinae in Ecclesia constitutae et probatae
obliterari umquam potuerit et amitti primitiva notio ecclesiastici ministerii
pastoralisve sollicitudinis: - propositio falsa, temeraria, erronea.
2678 1578 78. Praescriptio Synodi de
ordine rerum tractandarum in collationibus, qua, posteaquam praemisit, 'in
quolibet articulo distinguendum id, quod pertinet ad fidem et ad essentiam
religionis, ab eo, quod est proprium disciplinae, subiungit, in hac ipsa
(disciplina) distinguendum quod est necessarium aut utile ad retinendos in
spiritu fideles, ab eo quod est inutile aut onerosius quam libertas filiorum
novi foederis patiatur, magis vero ab eo, quod est periculosum aut noxium,
utpote inducens ad superstitionem et materialismum'; quatenus pro generalitate
verborum comprehendat et praescripto examini subiciat etiam disciplinam ab
Ecclesia constitutam et probatam, quasi Ecclesia, quae Spiritu Dei regitur,
disciplinam constituere posset non solum inutilem et onerosiorem quam libertas
christiana patiatur, sed et periculosam, noxiam, inducentem in superstitionem
et materialismum: - falsa, temeraria, scandalosa, perniciosa, piarum aurium
offensiva, Ecclesiae ac Spiritui Dei, quo ipsa regitur, iniuriosa, ad minus
erronea.
2679 1579 79. Assertio, quae conviciis et
contumeliis insectatur sententias in scholis catholicis agitatas, et de quibus
Apostolica Sedes nihil adhuc definiendum aut pronuntiandum censuit: - falsa,
temeraria, in scholas catholicas iniuriosa, debitae Apostolicis
Constitutionibus oboedientiae derogans.
2680 1580 80. Regula I, quae statuit
universe et indiscriminatim: 'statum regularem aut monasticum natura sua
componi non posse cum animarum cura cumque vitae pastoralis muneribus, nec adeo
in partem venire posse ecclesiasticae hierarchiae, quin ex adverso pugnet cum
ipsiusmet vitae monasticae principiis'; - falsa, perniciosa in sanctissimos
Ecclesiae Patres et Praesules, qui regularis vitae instituta cum clericalis
ordinis muneribus consociarunt, iniuriosa, pio, vetusto, probato Ecclesiae mori
Summorumque Pontificum sanctionibus contraria: quasi 'monachi, quos morum gravitas
et vitae ac fidei institutio sancta commendat', non rite, nec modo sine
religionis offensione, sed et cum multa utilitate Ecclesiae 'clericorum
officiis aggregentur.'
2681 1581 81. Item, in eo, quod subiungit,
sanctos Thomam et Bonaventuram sic in tuendis adversus summos homines
mendicantium institutis versatos esse, ut in eorum defensionibus minor aestus,
accuratio maior desideranda fuisset: - scandalosa, in sanctissimos doctores
iniuriosa, impiis damnatorum auctorum contumeliis favens.
2682 1582 82. Regula II, 'multiplicationem
ordinum ac diversitatem naturaliter inferre perturbationem et confusionem';
item, in eo quod praemittit 4, regularium 'fundatores', qui post monastica
instituta prodierunt, 'ordines superaddentes ordinibus, reformationes reformationibus,
nihil aliud effecisse, quam primariam mali causam magis magisque dilatare';
intellecta de ordinibus et institutis a Sancta Sede probatis, quasi distincta
piorum munerum varietas, quibus distincti ordines addicti sunt, natura sua
perturbationem et confusionem parere debeat: - falsa, calumniosa, in sanctos
fundatores eorumque fideles alumnos, tum et in ipsos Summos Pontifices
iniuriosa.
2683 1583 83. Regula III, qua, postquam
praemisit, 'parvum corpus degens intra civilem societatem, quin vere sit pars
eiusdem parvamque monarchiam figit in statu, semper esse periculosum', subinde
hoc nomine criminatur privata monasteria, communis instituti vinculo sub uno
praesertim capite consociata, velut speciales totidem monarchias civili
reipublicae periculosas et noxias: - falsa, temeraria, regularibus institutis a
Sancta Sede ad religionis profectum approbatis iniuriosa, favens haereticorum
in eadem instituta insectationibus et calumniis.
2684 1584 84. Art. I. De uno dumtaxat
ordine in Ecclesia retinendo, ac de seligenda prae ceteris regula sancti
Benedicti, cum ob sui praestantiam tum ob praeclara illius ordinis merita, sic
tamen, ut in his, quae forte occurrent temporum condicioni minus congrua,
instituta vitae ratio apud Portum-Regium lucem praeferat ad explorandum, quid
addere, quid detrahere conveniat;
2685 1585 Art. II. Ne compotes fiant
ecclesiasticae hierarchiae, qui se huic ordini adiunxerint; nec ad sacros
ordines promoveantur, praeterquam ad summum unus vel duo, initiandi tamquam
curati vel capellani monasterii, reliquis in simplici laicorum ordine
remanentibus;
2686 1586 Art. III. Unum (Acta: unicum) in
unaquaque civitate admittendum monasterium, idque extra moenia civitatis in
locis abditioribus et remotioribus collocandum;
2687 1587 Art. IV. Inter occupationes
vitae monasticae pars sua labori manuum inviolate servanda, relicto tamen
congruo tempore psalmodiae impendendo, aut etiam si cui libuerit litterarum
studio; psalmodia deberet esse moderata, quia nimia eius prolixitas parit
praecipitantiam, molestiam, evagationem; quo plus auctae sunt psalmodiae,
orationes, preces, tantundem peraequa proportione omni tempore imminutus fervor
est sanctitasque regularium;
2688 1588 Art. V. Nulla foret admittenda
distinctio monachos inter sive choro, sive ministeriis addictos; inaequalitas
isthaec gravissimas omni tempore lites excitavit ac discordias, et a
communitatibus regularium spiritum caritatis expulit;
2689 1589 Art. VI. Votum perpetuae
stabilitatis numquam tolerandum; non illud norant veteres monachi, qui tamen
Ecclesiae consolatio et christianismi ornamentum exstiterunt: vota castitatis,
paupertatis et oboedientiae non admittentur instar communis et stabilis
regulae. Si quis ea vota, aut omnia, aut aliqua facere voluerit, consilium et
veniam ab episcopo postulabit, qui tamen numquam permittet, ut perpetua sint
nec anni fines excedent; tantummodo facultas dabitur ea renovandi sub iisdem
condicionibus;
2690 1590 Art. VII. Omnem episcopus
habebit inspectionem in eorum vitam, studia, progressum in pietate; ad ipsum
pertinebit monachos admittere et expellere, semper tamen accepto contubernalium
consilio;
2691 1591 Art. VIII. Regulares ordinum,
qui adhuc remanent, licet sacerdotes, in hoc monasterium admitti etiam possent,
modo in silentio et solitudine propriae sanctificationi vacare cuperent; quo
casu dispensationi locus fieret in generali regula n. II statuta, sic tamen, ne
vitae institutionem sequantur ab aliis discrepantem, adeo ut non plus quam una
aut ad summum duae in diem Missae celebrentur, satisque ceteris sacerdotibus
esse debeat una cum communitate concelebrare;
2692 1592 (... Item pro reformatione
monialium ...)
2693 1593 85. Propositio enuntians,
qualemcumque cognitionem ecclesiasticae historiae sufficere, ut fateri quisque
debeat, convocationem concilii nationalis unam esse ex viis canonicis, qua
finiantur in Ecclesia respectivarum nationum controversiae spectantes ad
religionem; sic intellecta, ut controversiae ad fidem et mores spectantes in
Ecclesia quacumque subortae per nationale concilium irrefragabili iudicio
finiri valeant; quasi inerrantia in fidei et morum quaestionibus nationali
concilio competeret: - schismatica, haeretica.
Mandata et sanctiones Bullae
2694 1594
Mandamus igitur omnibus utriusque sexus Christi fidelibus, ne de dictis
propositionibus et doctrinis sentire, docere, praedicare praesumant, contra
quam in hac Nostra Constitutione declaratur: ita ut, quicumque illas vel earum
aliquam coniunctim vel divisim docuerit, defenderit, ediderit aut de eis, etiam
disputando, publice vel privatim tractaverit, nisi forsitan impugnando,
ecclesiasticis censuris aliisque contra similia perpetrantes a iure statutis
poenis ipso facto absque alia declaratione subiaceat.
2695 1595
Ceterum, per hanc expressam praefatarum propositionum et doctrinarum
reprobationem alia in eodem libro contenta nullatenus approbare intendimus: cum
praesertim in eo complures deprehensae fuerint propositiones et doctrinae, sive
illis, quae supra damnatae sunt, affines, sive quae communis ac probatae cum
doctrinae et disciplinae temerarium contemptum tum maxime infensum in Romanos
Pontifices et Apostolicam Sedem animum prae se ferunt.
2696 1595
Duo vero speciatim notanda censemus, quae de augustissimo sanctissime
Trinitatis mysterio, 2 Decreti de fide, si non pravo animo, imprudentius certe
Synodo exciderunt, quae facile rudes praesertim et incautos in fraudem
impellere valeant:
2697 1596
Primum, dum posteaquam rite praemisit, Deum in suo Esse unum et simplicissimum
permanere, continuo subiungens, ipsum Deum in tribus personis distingui,
perperam discedit a communi et probata in christianae doctrinae institutionibus
formula, qua Deus unus quidem " in tribus personis distinctis "
dicitur, non " in tribus personis distinctus ": cuius formulae
commutatione hoc vi verborum subrepit erroris periculum, ut essentia divina
distincta in personis putetur, quam fides catholica sic unam in personis
distinctis confitetur, ut eam simul profiteatur in se prorsus indistinctam.
2698 1597
Alterum quod de ipsismet tribus divinis personis tradit, eas secundum earum
proprietates personales et incommunicabiles exactius loquendo exprimi seu
appellari Patrem, " Verbum " et Spiritum Sanctum: quasi minus propria
et exacta foret appellatio " Filii ", tot Scripturae locis
consecrata, voce ipsa Patris e caelis et e nube delapsa, tum formula baptismi a
Christo praescripta, tum et praeclara illa confessione, qua " beatus
" ab ipsomet Christo Petrus est pronuntiatus; ac non potius retinendum
esset, quod, edoctus ab Augustino, angelicus praeceptor vicissim ipse docuit,
in nomine Verbi eandem proprietatem importari, quae in nomine Filii, dicente
nimirum Augustino: Eo dicitur Verbum, quo Filius.
2699 1598
Neque silentio praetereunda insignis et fraudis plena Synodi temeritas, quae
pridem improbatam ab Apostolica Sede Conventus Gallicani declarationem (DS
2281ss) anni 1682 ausa sit non amplissimis modo laudibus exornare, sed, quo
maiorem illi auctoritatem conciliaret, eam in decretum 'de fide' inscriptum
insidiose includere, articulos in illa contentos palam adoptare, et quae
sparsim per hoc ipsum decretum tradita sunt, horum articulorum publica et
solemni professione obsignare. Quo sane non solum gravior longe se Nobis offert
de Synodo, quam praedecessoribus Nostris fuerit de comitiis illis expostulandi
ratio, sed et ipsimet Gallicanae ecclesiae non levis iniuria irrogatur, quam
dignam Synodus existimaverit, cuius auctoritas in patrocinium vocaretur
errorum, quibus illud est contaminatum decretum.
2700 1599
Quamobrem, quae acta Conventus Gallicani, mox ut prodierunt praedecessor Noster
venerabilis Innocentius XI per Litteras in forma Brevis ('Paternae caritati' )
die 11. Aprilis anni 1682, post autem expressius
Alexander VIII Constitutione 'Inter multiplices' die 4. Aug. 1690 (DS 2281ss)
pro apostolici sui muneris ratione improbarunt, resciderunt, nulla et irrita
declararunt; multo fortius exigit a Nobis pastoralis sollicitudo, recentem
horum factam in Synodo tot vitiis affectam adoptionem velut temerariam,
scandalosam ac praesertim post edita praedecessorum Nostrorum decreta huic
Apostolicae Sedi summopere iniuriosam reprobare ac damnare, prout eam praesenti
hac Nostra Constitutione reprobamus et damnamus ac pro reprobata et damnata
haberi volumus.
1.534 Pie VII, Breve 'Etsi fraternitatis' ad archiep. Mogunt., 8
1.535 octobre 1803
2705 1600
Resp. S. P'cis ad quaedam dubia: Sententiam laicorum tribunalium et
catholicorum conventuum, a quibus praesertim matrimoniorum nullitas declaratur
eorumque vinculi attentatur dissolutio, nullum robur vimque prorsus nullam
penes Ecclesiam consequi posse. ...
2706 1601
Gravissimum commissuros scelus suumque sacrum ministerium prodituros esse eos
parochos, qui has nuptias sua praesentia probarent suaque benedictione
firmarent. Neque enim illae nuptiae dicendae sunt, sed potius adulterina
conubia. ...
1.536 Pie VII, Ep. 'Magno et acerbo' ad archiepisc. Mohilovensem,
1.537 8 Sept. 1816
1602 Magno et
acerbo dolore confecti sumus, ubi accepimus exitiosum consilium haud ita primum
susceptum, quo sacratissimi Bibliorum libri novis ac praeter saluberrimas
Ecclesiae regulas editis interpretationibus iisque callide in pravos sensus
contortis vernacula qualibet lingua passim pervulgantur. Namque ab aliqua iam
ex perlatis ad Nos huiusmodi versionibus animadvertimus eam in purioris
doctrinae sanctitatem parari perniciem, ut facile fideles ex iis fontibus
letale ebibant venenum, ex quibus haurire debuissent aquas sapientiae salutaris
(Eccli 15, 3). ...
2710 1603 Obversari ... tibi debuisset ante
oculos,... 'si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine permittantur,
plus inde detrimenti quam utilitatis oriri (DS 1853). Porro Romana Ecclesia
solam Vulgatam editionem ex notissimo Tridentini Concilii praescripto (DS 1506)
suscipiens, aliarum linguarum versiones respuit, easque tantum permittit, quae
cum adnotationibus ex Patrum et catholicorum doctorum scriptis opportune
depromptis eduntur, ne tantus thesaurus pateat novitatum corruptelis, atque ut
Ecclesia toto orbe diffusa sit labii unius et sermonum eorundem (Gn 11, 1).
2711 1604 Sane cum in vernaculo sermone
creberrimas animadvertamus vicissitudines, varietates, commutationesque,
profecto ex immoderata biblicarum versionum licentia immutabilitas illa
convelleretur, quae divina decet testimonia, et fides ipsa nutaret, cum
praesertim ex unius syllabae ratione quandoque de dogmatis veritate
dignoscatur. In id proinde pravas teterrimasque machinationes suas conferre in
more habuerunt haeretici, ut editis vernaculis Bibliis (de quorum tamen mira
varietate ac discrepantia ipsi se invicem accusant et carpunt) suos quisque
errores sanctiore divini eloquii apparatu obvolutos per insidias obtruderent.
'Non (T. orig.: neque) enim natae sunt haereses, inquiebat S. Augustinus, nisi
dum Scripturae bonae intelliguntur non bene, et quod in eis non bene
intelligitur etiam temere et audacter asseritur.' Quod si viros pietate et
sapientia spectatissimos in Scripturarum interpretatione haud raro defecisse dolemus,
quid non timendum, si imperito vulgo, qui ut plurimum non delectu aliquo, sed
temeritate quadam iudicat, translatae in vulgarem quamcumque linguam Scripturae
libere pervolvendae traderentur?...
2712 (Provocatur dein ad celebrem Innocentii III epistolam
ad fideles Ecclesiae Metensis: 'Arcana vero fidei sacramenta . .. sapere ad
sobrietatem': DS 771).
1605-1606 At notissimae
sunt non mox laudati Innocentii III solum, sed et Pii IV, Clementis VIII et
Benedicti XIV Constitutiones. ... Sed quae sit Ecclesiae mens de Scripturae
lectione atque interpretatione noscat luculentissime fraternitas tua ex
praeclara alterius praedecessoris Nostri Clementis XI Constitutione
'Unigenitus', qua illae doctrinae diserte improbantur, quibus utile ac
necessarium asserebatur omni tempori, omni loco et omni personarum generi
cognoscere mysteria sacrae Scripturae, cuius lectio esse pro omnibus
adstruebatur, damnosumque esse christianum populum ab eadem retrahere, immo
Christi os fidelibus obturari, cum ex ipsorum manibus Novum Testamentum
abripiatur (cf. DS 2479-2485).
1.538 Pie VII, Resp. S. Paenitentiariae, 23 avril 1822
2715
Qu.: Potestne pia uxor permittere, ut maritus suus ad eam accedat postquam
experientia ipsi constiterit eum more nefando Onan se gerere..., praesertim si
uxor denegando se exponat periculo saevitiarum aut timeat, ne maritus ad
meretrices accedat? Resp.: Cum in proposito casu mulier e sua quidem parte nihil
contra naturam agat detque operam rei licitae, tota autem actus inordinatio ex
viri malitia procedat, qui loco consummandi retrahit se et extra vas effundit,
ideo si mulier post debitas admonitiones nihil proficiat, vir autem instet,
minando verbera aut mortem aut alias graves saevitias, poterit ipsa (ut probati
theologi docent) citra peccatum passive se praebere, cum in his rerum adiunctis
ipsa viri sui peccatum simpliciter permittat idque ex gravi causa quae eam
excuset; quoniam caritas qua illud impedire teneretur, cum tanto incommodo non
obligat.
1.539 Pie VII, Breve 'Adorabile Eucharistiae' ad patriarch. Antioch.
1.540 et episcopos Graeco-Melchitarum, 8 mai 1822
2718
(Non levis doloris et metus causa exstiterunt disseminantes) novam illam
opinionem a schismaticis hominibus propugnatam qua docetur formam, qua
vivificum hoc ... sacramentum perficitur, non in solis Jesu Christi verbis
consistere, quibus sacerdotes tam Latini quam Graeci in consecratione utuntur,
sed ad perfectam consummatamque consecrationem addi oportere eam precum
formulam, quae memorata verba apud nos praecurrit, in vestra autem liturgia
subsequitur.... In virtute sanctae oboedientiae ... praecipimus ... ut non
audeant deinceps ... tueri eam opinionem, quae tradit ad admirabilem illa
conversionem totius substantiae panis in substantiam Corporis Christi, et
totius substantiae vini in substantiam Sanguinis eius necesse esse, praeter
Christi verba, eam etiam ecclesiasticam precum formulam recitare, quam saepe
iam memoravimus...
1.541 Léon XII, Ep. encycl. 'Ubi primum', 5 mai 1824
2720 (Secta quaedam) blandam pietatis et liberalitatis speciem prae se
ferens tolerantismum (sic enim aiunt) seu indifferentismum profitetur atque
extollit non modo in rebus civilibus, de quo non est Nobis sermo, verum etiam
in religionis negotio, docens amplam unicuique libertatem a Deo factam esse, ut
quae cuique secta iuxta suum privatum iudicium vel opinio arriserit, eam
quisque sine salutis periculo amplecti vel adoptare valeat. (Contra hoc
affertur Rom 16,17s.).
1607 ... Hostium nostrorum iniquitas eousque progreditur, ut praeter
colluviem perniciosorum librorum religioni per se infestam, in religionis
detrimentum vertere nitantur etiam sacras Litteras ad religionis ipsius
aedificationem divinitus nobis datas. Non vos latet, Venerabiles Fratres
Societatem quandam, dictam vulgo biblicam, per totum orbem audacter vagari,
quae spretis sanctorum Patrum traditionibus, et contra notissimum TRIDENTINI
Concilii decretum (cf. D 786), in id collatis viribus ac modis omnibus
intendit, ut in vulgares linguas nationum omnium sacra vertantur vel potius
pervertantur Biblia. ...
1608 Ad quam pestem avertendam praedecessores Nostri plures ediderunt
Constitutiones ... (e.g. PIUS VII; cf. D 1602sqq). ... Nos quoque pro apostolico
Nostro munere hortamur vos, Venerabiles Fratres, ut gregem vestrum a letiferis
hisce pascuis amovere omnimode satagatis. Arguite, obsecrate, instate
opportune, importune, in omni patientia et doctrina (2 Tim 4, 2), ut fideles
vestri regulis nostrae Indicis Congregationis adamussim inhaerentes sibi
persuadeant 'si sacra Biblia vulgari lingua passim sine discrimine
permittantur, plus inde ob hominum temeritatem detrimenti quam utilitatis
oriri'. Quam veritatem et experientia commonstrat, et praeter ceteros Patres
declaravit S. Augustinus his verbis: 'Non enim ...' (cf. D
1604).
1.542 Pie VIII, Resp. S. Pontif. ad episc. Rhedonensem, 18 août 1830
2722 1609
Expos.: (Dissentiunt confessarii de liceitate lucri percepti) ex pecunia
negotiatoribus mutuo data, ut ea ditescant. De sensu Epistolae encyclicae 'Vix
pervenit' acriter disputatur. Ex utraque parte momenta afferuntur ad tuendam
eam, quam quisque amplexus est, sententiam, tali lucro faventem aut contrariam.
Inde querelae, dissensiones, denegatio sacramentorum plerisque negotiatoribus
isti ditescendi modo inhaerentibus, et innumera damna animarum.
2723 1609
Ut animarum damnis occurrant, nonnulli confessarii mediam inter utramque
sententiam viam se posse tenere arbitrantur. Si quis ipsos consulat de
istiusmodi lucro, illum ab eo deterrere conantur. Si paenitens perseveret in
consilio pecuniam mutuo dandi negotiatoribus, et obiciat, sententiam tali mutuo
faventem multos habere patronos et insuper non fuisse damnatam a Sancta Sede
non semel ea de re consulta: tunc isti confessarii exigunt, ut paenitens
promittat se filiali oboedientia obtemperaturum iudicio Summi Pontificis, si
intercedat qualecumque sit; nec, hac promissione obtenta, absolutionem denegant
quamvis probabiliorem credant opinionem contrariam tali mutuo. Si paenitens non
confiteatur de lucro ex pecunia sic mutuo data, et videatur in bona fide: isti
confessarii, etiamsi aliunde noverint ab eo perceptum esse aut etiam nunc
percipi istiusmodi lucrum, eum absolvunt, nulla ea de re interrogatione facta,
quando timent, ne paenitens admonitus restituere aut a tali lucro abstinere
recuset.
2724 1610
Qu.: 1. Utrum possit horum posteriorum confessariorum agendi rationem probare ?
2. Utrum alios confessarios rigidiores ipsum adeuntes consulendi causa possit
hortari, ut istorum agendi rationem sequantur, donec S. Sedes expressum ea de
quaestione iudicium ferat? Resp. S. Pontificis: Ad 1. Non esse inquietandos. -
Ad 2. Provisum in primo.
1.543 Grégoire XVI, Resp. S. Paenitentiariae ad archiep. Vesuntion.,
1.544 5 juillet 1831; De auctoritate S. Alphonsi de Ligorio in re
1.545 morali
2725
Qu.: Ludovicus Franc. Aug. card. de Rohan-Chabot, archiep. Vesuntionensis
(BesanÁon), doctrinae Sapientiam et unitatem fovere nititur apud omnes
dioecesis suae qui curam gerunt animarum; quorum nonnullis impugnantibus ac
prohibentibus theologiam moralem B. Alphonsi M. a Ligorio tamquam laxam nimis,
periculosam saluti et sanae morali contrariam, S. Paenitentiariae oraculum
requirit suppliciter, ac ipsi unius theologiae professoris (scl. Th. Gousset)
dubia proponit solvenda:
2726 1. Utrum
sacrae theologiae professor opiniones, quas in sua theologia morali profitetur
B. Alphonsus a Ligorio, tuto sequi ac profiteri possit ? Resp. (cfirm. a S. P'ce
22 juillet 1831): Ad 1. Affirmative, quin tamen ad inde reprehendendi
censeantur, qui opiniones ab aliis probatis auctoribus traditas sequuntur.
2727 2. An sit
inquietandus confessarius, qui omnes B. Alphonsi a Ligorio sequitur opiniones
in praxi s. paenitentiae tribunalis, hac sola ratione quod a Sede Apostolica
nihil in operibus illius censura dignum repertum fuerit ? - Confessarius, de
quo in dubio, non legit opera B. Doctoris nisi ad cognoscendam accurate eius
doctrinam, non perpendens momenta rationesve, quibus variae nituntur opiniones;
sed existimat se tuto agere eo ipso quod doctrinam, quae nihil censura dignum
continet, prudenter judicare queat sanam esse, tutam nec ullatenus sanctitati
evangelicae contrariam. Resp. (cfirm. a S. P'ce 22 juillet 1831): Ad 2.
Negative, habita ratione mentis S. Sedis circa approbationem scriptorum
Servorum Dei ad effectum canonizationis.
1.546 Declaratio S. Officii de usura, circa responsum aliquod Pii
1.547 DVIII
1.548 sous Grégoire XVI ; 31 août 1831
1611 A. Ad dubia episcopi Vivariensis : 1. 'An praefatum iudicium Sanctissimi
Pontificis intelligendum sit, ut verba ipsius sonant, et separatim a titulo
legis principis, de quo Eminentissimi Cardinales loquuntur in his responsis,
ita ut unice agatur de mutuo negotiatoribus facto. 2. 'An titulus ex lege
principis, de quo Eminentissimi Cardinales, sic intelligendus sit, ut sufficiat
legem principis declarare, licitum esse cuique convenire de lucro ex solo mutuo
facto, sicut fit in codice civili Francorum, quin dicat se concedere ius tale
lucrum percipiendi.' Congregatio S. Officii responadit
31. Aug. 1831 : Provisum in decretis feriae IV, d. 18. Aug.
1830, atque dentur decreta.
1.549 Grégoire XVI, Ep. encycl. 'Mirari vos arbitramur', 15 août 1832
2730 1613 Alteram nunc persequimur causam malorum uberrimam, quibus
afflictari in praesens comploramus Ecclesiam, indifferentismum scilicet, seu
pravam illam opinionem, ... qualibet fidei professione aeternam posse animae
salutem comparari, si mores ad recti honestique normam exigantur. ... Atque ex
hoc putidissimo indifferentismi fonte absurda illa fluit ac erronea sententia
seu potius deliramentum, asserendam esse ac vindicandam cuilibet libertatem
conscientiae.
2731 1614
Cui quidem pestilentissimo errori viam sternit plena illa atque immoderata
libertas opinionum, quae in sacrae et civilis rei labem late grassatur,
dictitantibus per summam impudentiam nonnullis, aliquid ex ea commodi in
religionem promanare. At 'quae peior mors animae quam libertas erroris?'
inquiebat Augustinus. ...
1615 Neque laetiora et religioni et principatui ominari possemus ex
eorum votis, qui Ecclesiam a regno separari mutuamque imperii cum sacerdotio
concordiam abrumpi discupiunt. Constat quippe, pertimesci ab impudentissimae
libertatis amatoribus concordiam illam, quae semper rei et sacrae et civili
fausta exstitit ac salutaris...
2732 1616
Eos imprimis affectu paterno complexi, qui ad sacras praesertim disciplinas et
ad philosophicas quaestiones animum appulere, hortatores auctoresque iisdem
sitis, ne solius ingenii sui viribus freti imprudenter a veritatis semita in
viam abeant impiorum, Meminerint Deum esse sapientiae ducem emendatoremque
sapientium (cf. Sap 7, 15), ac fieri non posse, ut sine Deo Deum discamus, qui
per Verbum docet homines scire Deum.
1.550 Grégoire XVI, Encycl. 'Singulari nos affecerant gaudio' ad
1.551 episcopos Galliarum, 25 juin 1834
1617 Ceterum
lugendum valde est, quonam prolabantur humanae rationis deliramenta, ubi quis
novis rebus studeat atque contra Apostoli monitum nitatur plus sapere quam
oporteat sapere (cf. Rom 12, 3), sibique nimium praefidens veritatem quaerendam
autumet extra catholicam Ecclesiam, in qua absque vel levissimo erroris coeno
ipsa invenitur, quaeque idcirco 'columna ac firmamentum veritatis (1 Tim 3, 15)
appellatur et est. Probe autem intelligitis Venerabiles Fratres, Nos hic loqui
etiam de fallaci illo haud ita pridem invecto philosophiae systemate plane
improbando, quo ex proiecta et effrenata novitatum cupiditate veritas, ubi
certo consistit, non quaeritur sanctisque et apostolicis traditionibus
posthabitis doctrinae aliae inanes, futiles incertaeque, nec ab Ecclesia probatae
adsciscuntur, quibus veritatem ipsam fulciri ac sustineri vanissimi homines
perperam arbitrantur.
1.552 Grégoire XVI, Bref " Dum acerbissimas ", 26 septembre 1835;
1.553 erreurs de George Hermes
1618 Ad augendas,
quibus diu noctuque ob id (scil. perrsecutiones Ecclesiae) premimur, angustias
illud etiam calamitosissimum ac summopere deplorandum accedit, quod inter eos,
qui pro religione editis operibus certant, nonnulli simulate se intrudere
audeant, qui similiter pro eadem videri volunt et ostentant se dimicare, ut
retenta religionis specie, veritate autem despecta, facilius possint 'per
philosophiam' seu per vanas eorum philosophicas commentationes 'et inanem
fallaciam' (Col 2, 8) incautos seducere atque pervertere, hinc et populos
decipere fidentiusque inimicis palam saevientibus adiutrices porrigere manus.
Quapropter, ut nobis impiae et insidiosae quorundam horum scriptorum molitiones
innotuerunt, non distulimus per nostras Encyclicas aliasque Apostolicas
Litteras callida eorum et prava denuntiare consilia erroresque damnare, simul
et exitiales patefacere fraudes, quibus divinam Ecclesiae constitutionem et
ecclesiasticam disciplinam, immo et totum ipsum publicum ordinem funditus
evertere vaferrime contendunt. Et quidem tristissimo facto comprobatum est, eos
deposito tandem simulationis velo perduellionis vexillum contra quamcumque a
Deo constitutam potestatem alte iam extulisse.
2738 1619 Verum non haec sola subest gravissima
lugendi causa. Praeter enim eos, qui omnium catholicorum scandalo se
perduellibus devoverunt, ad amaritudinum nostrarum cumulum in theologicum etiam
studium prodire videmus, qui novitatis cupidine et aestu " semper
discentes et nunquam ad scientiam veritatis pervenientes "(2Ti 3,7)
magistri exsistunt erroris, quia veritatis discipuli non fuerunt.(DS 2738)
Peregrinis quippe improbandisque doctrinis sacra ipsi inficiunt studia et
publicum etiam, si quod tenent in scholis et academiis, docendi magisterium
profanare non dubitant, ipsumque, quod tueri se iactant, sacratissimum
adulterare dignoscuntur fidei depositum. Atque inter huiusmodi erroris
magistros ex constanti et fere communi per Germaniam fama adnumeratur Georgius
Hermes, utpote qui audacter a regio, quenn universa traditio et SS. Patres in
exponendis ac vindicandis fidei veritatibus tramitem stravere, deflectens, quin
et superbe contemnens et damnans, tenebrosam ad errorem omnigenum viam moliatur
in dubio positivo tanquam basi omnis theologicae inquisitionis et in principio,
quod statuit, rationem principem normam ac unicum medium esse, quo horno
assequi possit supernaturalium veritatum cognitionem....
2739 1620 (Judicatum est, auctorem in suis)
operibus contexere absurda et a doctrina catholicae Ecclesiae aliena;
praesertim vero circa naturam fidei et credendorum regulam, circa sacram
Scripturam, traditionem revelationem et Ecclesiae magisterium, circa motiva
credibilitatis circa argumenta, queis existentia Dei adstrui confirmarique consuevit,
circa ipsius Dei essentiam, sanctitatem, iustitiam, libertatem, eiusdemque
finem in operibus, quae a theologis vocantur ad extra, necnon circa gratiae
necessitatem, eiusdemque ac donorum distributionem, retributionem praemiorum,
et poenarum inflictionem, circa protoparentum statum, peccatum originale, ac
hominis lapsi vires;
2740 1620 eosdemque libros tamquam continentes
doctrinas et propositiones respective falsas, temerarias, captiosas, in
scepticismum et indifferentismum inducentes, erroneas, scandalosas, in
catholicas scholas iniuriosas, fidei divinae eversivas, haeresim sapientes ac
alias ab Ecclesia damnatas, prohibendos et damnandos esse censuerunt.
1.554 Grégoire XVI, Resp. S. Officii ad episc. Nicaeensem,
1.555 17 janvier 1838
2743 1612
Qu. (9 septembre 1837): An paenitentes, qui moderatum lucrum solo legis titulo
ex mutuo dubia vel mala fide perceperunt, absolvi sacramentaliter possint,
nullo imposito restitutionis onere, dummodo de patrato ob dubiam vel malam
fidem peccato sincere doleant et filiali oboedientia parati sint stare mandatis
S. Sedis? Resp.: Affirmative, dummodo parati sint stare mandatis S. Sedis.
1.556 Grégoire XVI, Const. 'In supremo apostolatus fastigio',
1.557 3 décembre 1839; De servitute hominum tollenda
2745
... Ad Nostram pastoralem sollicitudinem pertinere animadvertimus, ut fideles
ab inhumano Nigritarum seu aliorum quorumcumque hominum mercatu avertere
penitus studeamus. ... Fuerunt subinde ex ipso fidelium numero, qui sordidioris
lucri cupidine turpiter obcaecati in dissitis remotisque terris Indos, Nigritas
miserosve alios in servitutem redigere seu instituto ampliatoque commercio
eorum qui captivi facti ab aliis fuerant, indignum horum facinus iuvare non
dubitarent. Haud sane praetermiserunt plures glor. mem. Romani Pontifices
praecessores Nostri reprehendere graviter pro suo munere illorum rationem
utpote spirituali ipsorum saluti noxiam et christiano nomini probrosam; ex qua
etiam illud consequi pervidebant, ut infidelium gentes ad veram nostram
religionem odio habendam magis magisque obfirmarentur. (Recoluntur documenta
supra in nota indicata).
2746 Hae
quidem praedecessorum Nostrorum sanctiones et curae profuerunt, Deo bene
iuvante, non parum Indis aliisque praedictis a crudelitate invadentium seu
mercatorum christianorum cupiditate tutandis, non ita tamen, ut Sancta haec
Sedes de plene suorum in id studiorum exitu laetari posset, cum immo commercium
Nigritarum, etsi nonnulla ex parte imminutum, adhuc tamen a christianis
pluribus exerceatur. Quare Nos tantum huiusmodi probrum a cunctis christianorum
finibus avertere cupientes... auctoritate Apostolica omnes cuiuscumque
condicionis christifideles admonemus et obtestamur in Domino vehementer, ne
quis audeat in posterum vexare aut spoliare suis bonis aut in servitutem
redigere vel aliis talia in eos patrantibus auxilium aut favorem praestare seu
exercere inhumanum illud commercium, quo Nigritae, tamquam si non homines sed
pura putaque animantia forent in servitutem utcumque redacti, sine ullo
discrimine contra iustitiae et humanitatis iura emuntur, venduntur ac
durissimis interdum laboribus exantlandis devoventur...
1.558 Grégoire XVI, Resp. S. Cgr. Indulgentiarum, 28 juillet 1840; De
1.559 efficientia indulgentiae altaris privilegiati
2750
Qu.: Utrum per indulgentiam altari privilegiato adnexam intelligenda sit
indulgentia plenaria animam statim liberans ab omnibus purgatorii poenis, an
vero tantum indulgentia quaedam secundum divinae misericordiae beneplacitum
applicanda? Resp.: Per indulgentiam altari privilegiato adnexam, si spectetur
mens concedentis et usus clavium potestatis, intelligendam esse indulgentiam
plenariam, quae animam statim liberet ab omnibus purgatorii poenis; si vero
spectetur applicationis effectus, intelligendam esse indulgentiam, cuius
mensura divinae beneplacito et acceptioni respondet.
1.560 Theses a Ludovico Eugenio Bautain iussu sui episcopi
1.561 subscriptae, 8 sept. 1840 (et 18 nov. 1835); (sous Grégoire
1.562 XVI); Theses de fide et ratione oppositae fideismo
2751 1622 1. Le raisonnement peut prouver avec certitude l'existence
de Dieu et l'infinité de ses perfections (-!). - La foi, don du ciel, suppose
(est postérieure à) la revélation; elle ne peut donc pas convenablement
(- !) être alléguée vis-a-vis d'un athée en preuve de l'existence de Dieu
(cf. DS 2812).
2752 1623
2. La divinité de la (La) révélation mosaÔque se prouve avec certitude par la
tradition orale et écrite de la synagogue et du christianisme.
2753 1624
3 . La preuve, (de la révélation chrétienne) tirée des miracles de
Jésus-Christ, sensible et frappante pour les témoins oculaires, n'a point perdu
sa force et son éclat vis--vis des générations subséquentes. Nous trouvons
cette preuve en toute certitude dans l'authenticité du Nouveau Testament (-! ),
dans la tradition orale et écrite de tous les chrétiens. C'est par cette double
tradition que nous devons la démontrer l'incrédule qui la rejette ( ceux qui la
rejettent) ou a ceux (-!) qui sans l'admettre encore, la désirent.
2754 1625
4. On n'a pas (point) le droit d'attendre d'un incrédule qu'il admette la
résurrection de notre divin Sauveur, avant de lui en avoir administré des
preuves certaines; et ces preuves sont déduites (de la même tradition)
par le raisonnement.
2756 1626
5. Sur ces questions diverses, la raison précede la foi et doit nous y conduire
(L'usage de la raison précede la foi, et y conduit l'homme par la révélation et
la grce) (cf. DS 2813).
2757 1627
6. Quelque faible et obscure que soit devenue la raison par le péché originel,
il lui reste assez de clarté et de force pour nous guider avec certitude
l'existence de Dieu, la révélation faite aux Juifs par MoÔse, et aux chrétiens
par notre adorable Homme-Dieu (La raison peut prouver avec certitude
l'authenticité de la révélation faite aux Juifs par MoÔse et aux chrétiens par
Jésus-Christ).
1.563 Resp. S. Paenitentiariae, 8 juin 1842 (sous Grégoire XVI);
1.564 De usu onanistico matrimonii
2758 Qu.: 1) An coniuges, qui matrimonio eo utuntur modo, ut conceptionem
praecaveant, actum per se moraliter malum exerceant ? Resp.: Ad l) Cum tota
actus deordinatio ex viri malitia procedat, qui, loco consummandi, retrahit se
et extra vas effundit: ideo si mulier post debitas admonitiones nihil proficiat,
vir autem instet minando verbera aut mortem, poterit ipsa, ut probati theologi
docent, citra peccatum simpliciter permittere, idque ex gravi causa, quae eam
excusat; quoniam caritas, qua illud impedire tenetur, cum tanto incommodo non
obligat.
2759 2) Si
actus habendus sit ut moraliter malus, an coniuges de illo se non accusantes
considerari possint tamquam in ea constituti bona fide quae eos a gravi culpa
excuset ? Resp.: Ad 2 et 3) ... confessarius revocet in mentem adagium illud:
sancta sancte esse tractanda; atque etiam verba perpendat S. Alphonsi de
Ligorio, viri docti et harum rerum peritissimi, qui in Praxi confessariorum,
(cap. I) IV n. 41, inquit: 'Circa autem peccata coniugum
respectu ad debitum coniugale, ordinarie loquendo, confessarius non tenetur nec
decet interrogare nisi uxores, an illud reddiderint, modestiori modo quo
possit... De aliis taceat, nisi interrogatus fuerit'. Necnon alios probatos
auctores consulere non omittat.
2760 3) An
probanda sit agendi ratio confessariorum, qui, ne coniugatos offendant, illos
circa modum, quo iuribus matrimonii utuntur, non interrogant ? Resp.: Ad 2 et
3) ... confessarius revocet in mentem adagium illud: sancta sancte esse
tractanda; atque etiam verba perpendat S. Alphonsi de Ligorio, viri docti et
harum rerum peritissimi, qui in Praxi confessariorum, (cap. I) IV n. 41,
inquit: 'Circa autem peccata coniugum respectu ad debitum coniugale, ordinarie
loquendo, confessarius non tenetur nec decet interrogare nisi uxores, an illud
reddiderint, modestiori modo quo possit... De aliis taceat, nisi interrogatus
fuerit'. Necnon alios probatos auctores consulere non omittat.
1.565 Resp. S. Officii, 14 septembre 1842 (sous Grégoire XVI);
1.566 De materia unctionis infirmorum
2762 1629
Qu.: An in casu necessitatis parochus ad validitatem sacramenti extremae
unctionis uti possit oleo a se benedicto? Resp.: (cfirm. a S. Office):
Negative, ad formam Decreti (S. Officii) 13 janvier 1611 (coram Paulo V)
2763 1628
Propositio: Quod nempe sacramentum extremae unctionis oleo episcopali
benedictione non consecrato ministrari valide possit: Declar. S. Officii:
propositionem esse temerariam et errori proximam.
1.567 De religionis christianae demonstrabilitate
2765 1622 ... Nous promettons pour aujourd'hui et pour l'avenir:
l. de ne jamais enseigner que, avec les seules lumieres de la droite raison,
abstraction faite de la révélation divine, on ne puisse donner une véritable
démonstration de l'existence de Dieu;
2766 1622
2. qu'avec la raison seule on ne puisse démontrer la spiritualité et
l'immortalité de l'me, ou toute autre vérité purement naturelle rationnelle ou
morale;
2767 1622
3. qu'avec la raison seule on ne puisse avoir la science des principes ou de la
métaphysique, ainsi que des vérités qui en dépendent, comme science tout fait
distincte de la théologie surnaturelle qui se fonde sur la révélation divine;
2768 1622
4. que la raison ne puisse acquérir une vraie et pleine certitude des motifs de
crédibilité, c'est--dire de ces motifs qui rendent la révélation divine évidemment
croyable, tels que sont spécialement les miracles et les prophéties, et
particulierement la résurrection de Jésus-Christ;
2769 1622
5. que la religion chrétienne ne puisse s'adapter a toute forme légitime de
gouvernement politique, tout en restant la mÍme religion chrétienne et
catholique, completement indifférente a toutes les formes du régime politique,
ne favorisant pas l'une plus que l'autre, et n'en excluant aucune.
1.568 Grégoire XVI, Ep. encycl. 'Inter praecipuas machinationes',
1.569 8 mai 1844; De versionibus s. Scripturae
1.570
2771 1630 ... Neque denique ignoratis, quanta vel
diligentia vel sapientia opus sit transferenda fideliter in aliam linguam
eloquia Domini; ut nihil proinde facilius contingat, quam ut in eorundem
versionibus per societates biblicas multiplicatis gravissimi ex tot interpretum
vel imprudentia vel fraude inserantur errores; quos ipsa porro illarum
multitudo et varietas diu occultat in perniciem multorum. Ipsarum tamen
societatum parum aut nihil omnino interest, si homines Biblia illa vulgaribus
sermonibus interpretata lecturi in alios potius quam alios errores dilabantur,
dummodo assuescant paulatim ad liberum de Scripturarum sensu iudicium sibimet
ipsis vindicandum, atque ad contemnendas traditiones divinas ex Patrum doctrina
in Ecclesia catholica custoditas, ipsumque Ecclesiae magisterium repudiandum.
1631 Hunc in finem biblici iidem socii Ecclesiam sanctamque hanc PETRI Sedem
calumniari non cessant, quasi a pluribus iam saeculis fidelem populum a
sacrarum Scripturarum cognitione arcere conetur ; cum tamen plurima exstent eademque
luculentissima documenta singularis studii, quo recentioribus ipsis temporibus
Summi Pontifices, ceterique illorum ductu catholici antistites usi sunt, ut
catholicorum gentes ad Dei eloquia scripta et tradita impensius erudirentur.
2772 1632 Iis in regulis, quae a Patribus
a Tridentina Synodo delectis conscriptae et a Pio IV (DS 1854) ... approbatae
Indicique librorum prohibitorum praemissae sunt, generali sanctione statutum
legitur, ut Biblia vulgari sermone edita non aliis permitterentur, nisi quibus
illorum lectio ad fidei atque pietatis augmentum profutura iudicaretur. Huic
eidem regulae nova subinde propter perseverantes haereticorum fraudes cautione
constrictae ea demum auctoritate Benedicti XIV adiecta declaratio est, ut
permissa porro habeatur lectio vulgarium versionum, quae ab Apostolica Sede
approbatae, aut cum annotationibus desumptis ex sanctis Ecclesiae Patribus vel
ex doctis catholicisque viris editae fuerint ...
Pie IX, Ep. encycl. 'Qui pluribus', 9 novembre 1846;
1.571 De errore rationalismi
2775 1634
(Noscitis, christiani nominis hostes docere:) commentitia esse et hominum
inventa sacrosancta nostrae religionis mysteria, catholicae Ecclesiae doctrinam
humanae societatis bono et commodis adversari (cf. DS 2940), ac vel ipsum
Christum et Deum eiurare non extimescant. Et quo facilius populis illudant
atque incautos praesertim et imperitos decipiant et in errores secum abripiant,
sibi unis prosperitatis vias notas esse comminiscuntur, sibique philosophorum
nomen arrogare non dubitant, perinde quasi philosophia, quae tota in naturae
veritate investiganda versatur, ea respuere debeat, quae supremus et
clementissimus ipse totius naturae auctor Deus singulari beneficio et
misericordia hominibus manifestare est dignatus, ut veram ipsi felicitatem et
salutem assequantur.
2776 1635
Hinc praepostero sane et fallacissimo argumentandi genere numquam desinunt
humanae rationis vim et excellentiam appellare, extollere contra sanctissimam
Christi fidem, atque audacissime blaterant, eam humanae refragari rationi (cf.
DS 2906). Quo certe nihil dementius, nihil magis impium, nihil contra ipsam
rationem magis repugnans fingi vel excogitari potest. Etsi enim fides sit supra
rationem, nulla tamen vera dissensio nullumque dissidium inter ipsas inveniri
umquam potest, cum ambae ab uno eodemque immutabilis aeternaeque veritatis
fonte, Deo optimo maximo, oriantur atque ita sibi mutuam opem ferant, ut recta
ratio fidei veritatem demonstret, tueatur, defendat, fides vero rationem ab
omnibus erroribus liberet eamque divinarum rerum cognitione mirifice illustret,
confirmet atque perficiat.
2777 1636
Neque minore certe fallacia, Venerabiles Fratres, isti divinae revelationis
inimici humanum progressum summis laudibus efferentes in catholicam religionem
temerario plane ac sacrilego ausu illum inducere vellent, perinde ac si ipsa
religio non Dei, sed hominum opus esset aut philosophicum aliquod inventum,
quod humanis modis perfici queat. In istos tam miserre delirantes percommode
quidem cadit, quod Tertullianus sui temporis philosophis merito exprobrabat:
'qui stoicum et platonicum et dialecticum Christianismum protulerunt'. Et sane
cum sanctissima nostra religio non ab humana ratione fuerit inventa, sed a Deo
hominibus clementissime patefacta, tum quisque vel facile intelligit,
religionem ipsam ex ejusdem Dei loquentis auctoritate omnem suam vim acquirere
neque ab humana ratione deduci aut perfici umquam posse.
2778 1637
Humana quidem ratio, ne in tanti momenti negotio decipiatur et erret, divinae
revelationis factum diligenter inquirat oportet, ut certo sibi constet, Deum
esse locutum, ac eidem, quemadmodum sapientissime docet Apostolus, 'rationabile
obsequium' exhibeat (Rom 12, 1). Quis enim ignorat vel ignorare potest, omnem
Deo loquenti fidem esse habendam, nihilque rationi ipsi magis consentaneum
esse, quam iis acquiescere firmiterque adhaerere, quae a Deo, qui nec falli nec
fallere potest, revelata esse constiterit?
2779 1638
(Motiva credibilitatis religionis christianae) Sed quam multa, quam mira, quam
splendida praesto sunt argumenta, quibus humana ratio luculentissime evinci
omnino debet, divinam esse Christi religionem et 'omne dogmatum nostrorum
principium radicem desuper ex caelorum Domino accepisse', ac propterea nihil
fide nostra certius, nihil securius, nihil sanctius exstare, et quod
firmioribus innitatur principiis. Haec scilicet fides vitae magistra, salutis
index, vitiorum omnium expultrix ac virtutum foecunda parens et altrix, divini
sui auctoris et consummatoris Christi Jesu nativitate, vita, morte,
resurrectione, sapientia, prodigiis, vaticinationibus confirmata, supernae
doctrinae luce undique refulgens ac coelestium divitiarum ditata thesauris, tot
prophetarum praedictionibus, tot miraculorum splendore, tot martyrum
constantia, tot Sanctorum gloria vel maxime clara et insignis, salutares
proferens Christi leges, ac maiores in dies ex crudelissimis ipsis
persecutionibus vires acquirens, universum orbem terra marique, a solis ortu
usque ad occasum, uno Crucis vexillo pervasit atque idolorum profigata
fallacia, errorum depulsa caligine triumphatisque cuiusque generis hostibus,
omnes populos, gentes, nationes, utcumque immanitate barbaras ac indole,
moribus, legibus, institutis diversas, divinae cognitionis lumine illustravit,
atque suavissimo ipsius Christi iugo subiecit, annuntians omnibus pacem,
annuntians bona (cf. Is 52, 7). Quae certe omnia tanto divinae sapientiae ac
potentiae fulgore undique collucent, ut cuiusque mens et cogitatio vel facile
intelligat, christianam fidem Dei opus esse.
2780 1639
(obligatio credendi) Itaque humana ratio ex splendidissimis hisce aeque ac
firmissimis argumentis clare aperteque cognoscens, Deum eiusdem fidei auctorem
exsistere, ulterius progredi nequit, sed quavis difficultate ac dubitatione
penitus abiecta atque remota, omne eidem fidei obsequium praebeat oportet, cum
pro certo habeat, a Deo traditum esse, quidquid fides ipsa hominibus credendum
et agendum proponit.
2781 Atque
hinc plane apparet, in quanto errore illi etiam versentur, qui ratione
abutentes ac Dei eloquia tamquam humanum opus existimantes, proprio arbitrio
illa explicare, interpretari temere audent, cum Deus ipse vivam constituerit
auctoritatem, quae verum legitimumque caelestis suae revelationis sensum
doceret, constabiliret omnesque controversias in rebus fidei et morum
infallibili iudicio dirimeret, ne fideles circumferantur omni vento doctrinae
in nequitia hominum ad circumventionem erroris. Quae quidem viva et
infallibilis auctoritas in ea tantum viget Ecclesia, quae a Christo Domino
supra Petrum, totius Ecclesiae caput, principem et pastorem, cuius fidem
numquam defecturam promisit, aedificata suos legitimos semper habet Pontifices
sine intermissione ab ipso Petro ducentes originem, in eius cathedra collocatos
et eiusdem etiam doctrinae, dignitatis, honoris ac potestatis heredes et
vindices. Et quoniam ubi Petrus, ibi Ecclesia, ac Petrus per Romanum Pontificem
loquitur et semper in suis successoribus vivit et iudicium exercet ac praestat
quaerentibus fidei veritatem, idcirco divina eloquia eo plane sensu sunt
accipienda, quem tenuit ac tenet haec Romana beatissimi Petri cathedra, quae,
omnium Ecclesiarum mater et magistra (DS 1616), fidem a Christo Domino
traditam, integram inviolatamque semper servavit eamque fideles edocuit,
omnibus ostendens salutis semitam et incorruptae veritatis doctrinam.
Ceteris illius temporis erroribus
2782 Jam vero
probe noscitis, Ven. Fr., alia errorum monstra et fraudes, quibus huius saeculi
filii catholicam religionem et divinam Ecclesiae auctoritatem... oppugnare et
tum sacrae tum civilis potestatis iura conculcare conantur:
2783 Huc
spectant ... clandestinae illae sectae e tenebris ad rei tum sacrae tum
publicae exitium et vastitatem emersae atque a Romanis Pontificibus
decessoribus Nostris iterato anathemate damnatae suis Apostolicis Litteris,
quas Nos Apostolicae nostrae potestatis plenitudine confirmamus. ...
2784 Hoc
volunt vaferrimae biblicae societates, quae... divinarum scripturarum libros
contra ss. Ecclesiae regulas vulgaribus quibusque linguis translatos ac
perversis saepe explicationibus interpretatos cuiusque generis hominibus etiam
rudioribus gratuito impertiri, obtrudere non cessant, ut divina traditione, Patrum
doctrina et catholicae Ecclesiae auctoritate reiecta, omnes eloquia Domini
privato suo iudicio interpretentur eorumque sensum pervertant atque ita in
maximos elabantur errores. Quas societates ...
Gregorius XVI. ... reprobavit, et nos pariter damnatas esse volumus.
2785 Huc
spectat horrendum ac vel ipsi naturali rationis lumini maxime repugnans de
cuiuslibet religionis indifferentia systema (Indifferentismus), quo isti
veteratores, omni virtutis et vitii, veritatis et erroris, honestatis et
turpitudinis sublato discrimine, homines in cuiusvis religionis cultu aeternam
salutem assequi posse comminiscuntur. ...
2786 huc
infanda ac vel ipsi naturali iuri maxime adversa de communismo, uti vocant,
doctrina, qua semel admissa omnium iura, res, proprietates ac vel ipsa humana
societas funditus everterentur.
1.572 Decr. S. Officii, (sous Pie IX); 21 mai 1851; De usu onanistico
1.573 matrimonii
2791
Qu.: Qua nota digna sint tres propositiones sequentes: 1. Ob rationes honestas
coniugibus uti licet matrimonio eo modo quo usus est Onan (Gn 38, 8ss). Resp.:
Ad. 1 Scandalosa, erronea et iuri naturali matrimonii contraria.
2792 2.
Probabile est istum matrimonii usum non esse prohibitum iure naturali. Resp.:
Ad 2. Scandalosa, et alias implicite condemnata ab Innocentio XI propos. 49 (DS
2149).
2793 3.
Nusquam expedit interrogare de hac materia utriusque sexus coniuges, etiamsi
prudenter timeatur, ne coniuges, sive uxor sive uterque abutantur matrimonio. Resp.: Ad 3. Propositio ut iacet, est falsa, nimis laxa et in praxi
periculosa.
1.574 Pie IX, Alloc. 'Acerbissimum vobiscum', 27 septembre 1852
1640 Nihil dicimus
de alio illo decreto, quo matrimonii sacramenti mysterio, dignitate, sanctitate
omnino despecta eiusque institutione et natura prorsus ignorata et eversa, atque
Ecclesiae in sacramentum idem potestate penitus spreta, proponebatur iuxta iam
damnatos haereticorum errores atque adversus catholicae Ecclesiae doctrinam, ut
matrimonium tanquam civilis tantum contractus haberetur et in variis casibus
divortium proprie dictum sanciretur (cf. D 1767) omnesque matrimoniales causae
ad laica deferrentur tribunalia et ab illis iudicarentur (cf. D 1774); cum nemo
ex catholicis ignoret aut ignorare possit, matrimonium esse vere et proprie
unum ex septem evangelicae Legis sacramentis a Christo Domino institutum, ac
propterea inter fideles matrimonium dari non posse, quin uno eodemque tempore
sit sacramentum, atque idcirco quamlibet aliam inter Christianos viri et
mulieris praeter sacramentum coniunctionem, cuiuscunque etiam civilis legis vi
factam, nihil aliud esse nisi turpem atque exitialem concubinatum ab Ecclesia
tantopere damnatum, ac proinde a coniugali foedere sacramentum separari nunquam
posse (cf. D 1773), et omnino spectare ad Ecclesiae potestatem ea omnia
decernere, quae ad idem matrimonium quovis modo possunt pertinere.
1.575 Resp. S. Officii, (sous Pie IX); 6 (19) avril 1853; De usu
1.576 onanistico matrimonii
2795
Qu. l) An usus imperfectus matrimonii, sive onanistice sive condomistice (seu
adhibito nefario instrumento vulgo 'condom') fiat, prout in casu, sit licitus?
2) An uxor sciens in congressu condomistico possit passive se praebere ? Resp.
(decr. 6., publ. 19 avril): Ad 1) Negative; est enim intrinsece malus. Ad 2)
Negative; daret enim operam rei intrinsece illicitae.
1.577 Pie IX, Bulla 'Ineffabilis Deus', 8 décembre 1854
2800 Ineffabilis Deus... ab initio et ante saecula Unigenito Filio suo
matrem, ex qua caro factus in beata temporum plenitudine nasceretur, elegit
atque ordinavit, tantoque prae creaturis universis est prosecutus amore, ut in
illa una sibi propensissima voluntate complacuerit. Qua propter illam longe
ante omnes Angelicos Spiritus cunctosque Sanctos caelestium omnium charismatum
copia de thesauro divinitatis de prompta ita mirifice cumulavit, ut ipsa ab
omni prorsus peccati labe semper libera ac tota pulcra et perfecta eam
innocentiae et sanctitatis plenitudinem prae se ferret, qua maior sub Deo
nullatenus intelligitur, et quam praeter Deum nemo assequi cogitando potest.
2801 Et quidem
decebat omnino, ut perfectissimae sanctitatis splendoribus semper ornata
fulgeret, ac vel ab ipsa originalis culpae labe plane immunis amplissimum de
antiquo serpente triumphum referret tam venerabilis mater, cui Deus Pater
unicum Filium suum quem de corde suo aequalem sibi genitum tamquam seipsum
diligit, ita dare disposuit, ut naturaliter esset unus idemque communis Dei
Patris et Virginis Filius, et quam ipse Filius substantialiter facere sibi
matrem elegit, et de qua Spiritus Sanctus voluit et operatus est, ut conciperetur
et nasceretur ille, de quo ipse procedit.
2802 Christi
enim Ecclesia, sedula depositorum apud se dogmatum custos et vindex, nihil in
his umquam permutat, nihil minuit, nihil addit, sed omni industria vetera
fideliter sapienterque tractando si qua antiquitus informata sunt et Patrum
fides sevit, ita limare, expolire studet, ut prisca illa caelestis doctrinae
dogmata accipiant evidentiam, lucem, distinctionem, sed retineant plenitudinem,
integritatem, proprietatem, ac in suo tantum genere crescant, in eodem scilicet
dogmate, eodem sensu eademque sententia.
2803 1641
... Ad honorem sanctae et individuae Trinitatis, ad decus et ornamentum
Virginis Deiparae, ad exaltationem fidei catholicae et christianae religionis
augmentum, auctoritate Domini nostri Jesu Christi, beatorum Apostolorum Petri
et Pauli ac Nostra declaramus, pronuntiamus et definimus, doctrinam. quae
tenet, beatissimam Virginem Mariam in primo instanti suae conceptionis fuisse
singulari omnipotentis Dei gratia et privilegio, intuitu meritorum Christi Jesu
Salvatoris humani generis, ab omni originalis culpae labe praeservatam immunem,
esse a Deo revelatam atque idcirco ab omnibus fidelibus firmiter constanterque
credendam.
2804 1641
Quapropter si qui secus ac a Nobis definitum est, quod Deus avertat
praesumpserint corde sentire, ii noverint ac porro sciant, se proprio iudicio
condemnatos, naufragium circa fidem passos esse et ab unitate Ecclesiae
defecisse, ac praeterea facto ipso suo semet poenis a iure statutis subiicere,
si, quod corde sentiunt, verbo aut scripto vel alio quovis externo modo
significare ausi fuerint.
1.578 Pie IX, Alloc. " Singulari quadam ", 9 décembre 1854; sur le
1.579 rationalisme et l'indifférentisme; (omis dans DS)
Sunt praeterea, Venerabiles Fratres, viri
quidam eruditione praestantes, qui religionem munus esse fatentur longe
praestantissimum a Deo hominibus datum, humanam nihilominus rationem tanto
habent in pretio, tantopere extollunt, ut vel ipsi religioni aequiparandam
stultissime putent. Hinc ex vana ipsorum opinione theologicae disciplinae
perinde ac philosophicae tractandae sunt (v. n. 1708); cum tamen illae fidei
dogmatibus innitantur, quibus nihil firmius, nihil stabilius, istae vero humana
explicentur atque illustrentur ratione, qua nihil incertius, utpote quae varia
est pro ingeniorum varietate, innumerisque fallaciis et praestigiis obnoxia.
Ita quidem reiecta Ecclesiae auctoritate difficillimis quibusque reconditisque
quaestionibus latissimus patuit campus, ratioque humana infirmis suis confisa
viribus licentius excurrens turpissimos in errores lapsa est, quos hic referre
nec vacat nec lubet, quippe vobis probe cognitos atque exploratos, quique in
religionis et civilis rei detrimentum illudque maximum redundarunt. Quamobrem
istis hominibus, qui plus aequo vires efferunt humanae rationis, ostendere
oportet, plane id esse contrarium verissimae illi sententiae Doctoris gentium:
" Si quis putet se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit "
(Gal 6, 8). Demonstrandum illis est, quantae sit arrogantiae pervestigare
mysteria, quae revelare nobis dignatus est clementissimus Deus, eademque
assequi complectique audere humanae mentis imbecillitate et angustiis, cum
longissime ea vires excedant nostri intellectus, qui ex Apostoli eiusdem dicto
captivandus est in obsequium fidei (cf. 2 Cor 10.5).
Atque huiusmodi humanae rationis sectatores seu cultores potius, qui eam sibi
certam veluti magistram proponunt eiusque ductu fausta sibi omnia pollicentur,
obliti certe sunt, quam grave et acerbum ex culpa primi parentis inflictum sit
vulnus humanae naturae, quippe quod et obfusae tenebrae menti et prona effecta
ad malum voluntas. Hinc celeberrimi ex antiquissima aetate philosophi quamvis
multa praeclare scripserint, doctrinas tamen suas gravissimis erroribus
contaminarunt; hinc assiduum illud certamen, quod in nobis experimur, de quo
loquitur Apostolus: " Sentio in membris meis legem repugnantem legi mentis
meae " (Rom 7.23).
Nunc quando ex originis labe in universos Adami posteros propagata extenuatum
esse constet rationis lumen, et ex pristino iustitiae atque innocentiae statu
miserrime deciderit humanum genus, ecquis satis esse rationem ducat ad
assequendam veritatem ? Ecquis, in tantis periculis atque in tanta virium
infirmitate ne labatur et corruat, necessaria sibi neget ad salutem religionis
divinae et gratiae coelestis auxilia? Quae quidem auxilia benignissime iis
largitur Deus, qui humili prece eadem flagitent, cum scriptum sit " Deus
superbis resistit, humilibus autem dat gratiam " (Jac 4,6). Idcirco
conversus olim ad Patrem Christus Dominus altissima veritatum arcana patefacta
haud esse affirmavit " prudentibus et sapientibus huius saeculi ",
qui ingenio doctrinaque sua superbiunt et praestare negant obsequium fidei, sed
vero humilibus ac simplicibus hominibus, qui fidei divinae oraculo nituntur et
conquiescunt (Cf Mt 11, 25; Lc 10.21).
Salutare hoc documentum eorum animis inculcetis oportet, qui humanae rationis
vim usque adeo exagerant, illius ut ope mysteria ipsa scrutari audeant atque
explicare, quo nihil ineptius, nihil insanius. Revocare illos contendite a
tanta mentis perversitate, exponentes nimirum, nihil esse praestabilius a
providentia Dei concessum hominibus, quam fidei divinae auctoritatem, hanc
nobis esse quasi facem in tenebris, hanc ducem quam sequamur ad vitam, hanc
necessariam prorsus esse ad salutem, utpote quod " sine fide . . .
impossibile est placere Deo " (Heb 11.6), et " qui... non crediderit,
condemnabitur " (Mc 16.16)
1646 Errorem alterum nec minus exitiosum aliquas catholici orbis partes
occupasse non sine moerore novimus animisque insedisse plerumque catholicorum,
qui bene sperandum de aeterna illorum omnium salute putant qui in vera Christi
Ecelesia nequaquam versantur (cf. D 1717). Idcirco percontari saepenumero
solent, quaenam futura post obitum sit eorum sors et conditio, qui catholicae
fidei minime addicti sunt, vanissimisque adductis rationibus responsum
praestolantur, quod pravae huic sententiae suffragetur. Absit, Venerabiles
Fratres, ut misericordiae divinae, quae infinita est, terminos audeamus
apponere; absit, ut perscrutari velimus arcana consilia et iudicia Dei, quae
sunt abyssus multa (Ps 35, 7), nec humana queunt cogitatione penetrari. Quod
vero apostolici Nostri muneris est, episcopalem vestram et sollicitudinem et
vigilantiam excitatam volumus, ut, quantum potestis contendere, opinionem illam
impiam aeque ac funestam ab hominum mente propulsetis, nimirum quavis in
religione reperiri posse aeternae salutis viam. Ea qua praestatis sollertia ac
doctrina demonstretis commissis curae vestrae populis, miserationi ac iustitiae
divinae dogmata catholicae fidei neutiquam adversari.
1647 Tenendum quippe ex fide est, extra apostolicam Romanam Ecclesiam
salvum fieri neminem posse, hanc esse unicam salutis arcam, hanc qui non fuerit
ingressus, diluvio periturum; sed tamen pro certo pariter habendum est, qui
verae religionis ignorantia laborent, si ea sit invincibilis, nulla ipsos
obstringi huiusce rei culpa ante oculos Domini. Nunc vero quis tantum sibi
arroget, ut huiusmodi ignorantiae designare limites queat iuxta populorum,
regionum, ingeniorum aliarumque rerum tam multarum rationem et varietatem ?
Enimvero cum soluti corporeis hisce vinculis videbimus Deum sicuti est (1 Io 3,
2), intelligemus profecto, quam arcto pulchroque nexu miseratio ac iustitia
divina copulentur; quamdiu vero in terris versamur mortali hac gravati mole,
quae hebetat animam, firmissime teneamus ex catholica doctrina unum Deum esse,
unam fidem, unum baptisma (Eph 4,6); ulterius inquirendo progredi nefas est.
1648 Ceterum prout caritatis ratio postulat, assiduas fundamus preces,
ut omnes quaquaversus gentes ad Christum convertantur, communique hominum
saluti pro viribus inserviamus, neque enim abbreviata est manus Domini (Is 59,
1), gratiaeque coelestis dona nequaquam illis defutura sunt, qui hac luce
recreari sincero animo velint et postulent. Huiusmodi veritates defigendae
altissime sunt fidelium mentibus, ne falsis corrumpi queant doctrinis eo
spectantibus, ut religionis foveant indifferentiam, quam ad exitium animarum
serpere latius videmus ac roborari.
1.580 Decr. S. Cgr. Indicis, 11 (15) juin 1855; Theses contra
1.581 traditionalismum Augustini Bonnetty
2811 1649
1. Etsi fides sit supra rationem, nulla tamen vera dissensio, nullum dissidium
inter ipsas inveniri umquam potest, cum ambae ab uno eodemque immutabili
veritatis fonte, Deo optimo maximo, oriantur atque ita sibi mutuam opem ferant'
(DS 2776: cf. DS 3019).
2812 1650
2. Ratiocinatio Dei exsistentiam, animae spiritualitatem, hominis libertatem
cum certitudine probare potest. Fides posterior est revelatione, proindeque ad
probandam Dei exsistentiam contra atheum, ad probandam animae rationalis
spiritualitatem ac libertatem contra naturalismi ac fatalismi sectatorem
allegari convenienter nequit (cf. DS 2751 2754).
2813 1651
3. Rationis usus fidem praecedit et ad eam hominem ope revelationis et gratiae
conducit (cf. DS2755).
2814 1652
4. Methodus, qua usi sunt D. Thomas, D. Bonaventura et alii post ipsos
scholastici, non ad rationalismum ducit, neque causa fuit, cur apud scholas
hodiernas philosophia in naturalismum et pantheismum impingeret. Proinde non
licet in crimen doctoribus et magistris illis vertere, quod methodum hanc,
praesertim approbante vel saltem tacente Ecclesia, usurpaverint.
1.582 Instructio S. Officii ad episc. Mallensem (Vic. Ap. Siam.),
1.583 4 juillet 1855; De privilegio Paulino
2817
... Vetitum omnino est christianam nubere pagano; quod si, praevia
dispensatione disparitatis cultus a S. Sede obtenta, quandoque eiusmodi
matrimonium fieri contingat, notum est illud indissolubile futurum quoad
vinculum, et solum aliquando quoad torum posse dissolvi.... Numquam proinde,
vivente viro illo infidele, licet concubinario, poterit christiana mulier
secundas inire nuptias.
2818 Si vero
agatur de uxore pagana alicuius pagani concubinarii, quae convertitur, tunc
facta interpellatione (ut supra), si renuat converti aut cohabitare absque
iniuria Creatoris, ac proinde desinere a concubinatu (qui sine iniuria
Creatoris certe haberi nequit), potuerit uti privilegio in favorem fidei
concesso.
2819
Generatim, si coniugis conversio praecesserit matrimonium cum infideli, praevia
dispensatione Apostolica initum, nullo modo illo frui potest privilegio in
favorem fidei concesso; si vero matrimonium praecesserit conversionem, tunc
pars conversa poterit uti eo privilegio, servatis servandis, prout dictum est.
2820
Animadvertendum est etiam, quoad impedimenta dirimentia, ignorantiam
invincibilem aut bonam fidem haud sufficere, ut valide contrahatur matrimonium.
Etsi quandoque (quod tamen raro credendum est in praxi) illa ignorantia et bona
fides excusare valeat a peccato, tamen numquam efficere potest matrimonium
validum, quod obice dirimente fuerit initum.
1.584 Litt. encycl. S. Officii ad episcopos, (sous Pie IX);
1.585 4 août 1856
2823 1653
... Nonnullae iam hac de re a Sancta Sede datae sunt responsiones ad peculiares
casus, quibus reprobantur tamquam illicita illa experimenta, quae ad finem non
naturalem, non honestum, non debitis mediis assequendum ordinantur; unde in
similibus casibus decretum est feria IV, 21. Aprilis 1841: 'Usum magnetismi,
prout exponitur, non licere'. Similiter quosdam libros eiusmodi errores
pervicaciter disseminantes prohibendos censuit S. Congregatio.
2824 1653
Verum quia praeter particulares casus de usu magnetismi generatim agendum erat,
hinc per modum regulae sic statutum fuit feria IV, 28. Iulii 1847: 'Remoto omni
errore, sortilegio, explicita aut implicita daemonis invocatione, usus
magnetismi, nempe merus actus adhibendi media physica aliunde licita, non est
moraliter vetitus, dummodo non tendat ad finem illicitum, aut quomodolibet
pravum. Applicatio autem principiorum et mediorum pure
physicorum ad res et effectus vere supernaturales, ut physice explicentur, non
est nisi deceptio omnino illicita et haereticalis'.
2825 1654
Quamquam generali hoc decreto satis explicetur licitudo aut illicitudo in usu
aut abusu magnetismi, tamen adeo crevit hominum malitia ut, neglecto licito
studio scientiae, potius curiosa sectantes magna cum animarum iactura ipsiusque
civilis societatis detrimento ariolandi divinandive principium quoddam se
nactos glorientur. Hinc somnambulismi et clarae intuitionis, uti vocant,
praestigiis mulierculae illae, gesticulationibus non semper verecundis
abreptae, se invisibilia quaeque conspicere effutiunt, ac de ipsa religione
sermones instituere animas mortuorum evocare, responsa accipere, ignota ac
longinqua detegere aliaque id genus superstitiosa exercere ausu temerario
praesumunt, magnum quaestum sibi ac dominis suis divinando certo consecuturae.
In hisce omnibus quacumque demum utantur arte vel illusione, cum ordinentur
media physica ad effectus non naturales, reperitur deceptio omnino illicita et
haereticalis et scandalum contra honestatem morum.
1.586 Pie IX, Bref "Eximiam tuam" à l'archevêque de Cologne,
1.587 15 juin 1857
2828 1655
... Etenim non sine dolore apprime noscimus, in iisdem operibus erroneum ac
perniciosissimum et ab hac Apostolica Sede saepe damnatum rationalismi systema
ampliter dominari; itemque noscimus, in iisdem libris ea inter alia non pauca
legi, quae a catholica fide sinceraque explicatione de unitate divinae
substantiae in tribus distinctis sempiternisque Personis non minimum aberrant;
In compertis pariter habemus, neque meliora neque accuratiora esse, quae
traduntur de sacramento Verbi incarnati deque unitae divinae Verbi personae in
duabus naturis divina et humana. Noscimus, iisdem libris laedi catholicam
sententiam ac doctrinam de homine, qui corpore et anima ita absolvatur, ut
anima eaque rationalis sit vera per se atque immediata corporis forma. Neque
ignoramus, ea iisdem libris doceri et statui, quae catholicae doctrinae de
suprema Dei libertate a quavis necessitate soluta in rebus procreandis plane
adversantur.
2829 1656
Atque illud etiam vel maxime improbandum ac damnandum, quod Guentherianis
libris humanae rationi et philosophiae, quae in religionis rebus non dominari,
sed ancillari omnino debent, magisterii jus temere attribuatur, ac propterea
omnia perturbentur, quae firmissima manere debent tum de distinctione inter
scientiam et fidem, tum de perenni fidei immutabilitate, quae una semper atque
eadem est, dum philosophia humanaeque disciplinae neque semper sibi constant
neque sunt a multiplici errorum varietate immunes.
2830 1657
Accedit, nec ea sanctos Patres reverentia haberi, quam Conciliorum canones
praescribunt quamque splendidissima Ecclesiae lumina omnino promerentur, nec ab
iis in catholicas scholas dicteriis abstineri, quae recolendae memoriae Pius VI
decessor Noster solemniter damnavit (v. D.1576).
2831 1658
Neque silentio praeteribimus, in Guentherianis libris vel maxime violari sanam
loquendi formam, ac si liceret verborum Apostoli Pauli oblivisci (2 Tim 1, 13)
aut horum, quae gravissime monuit Augustinus : 'Nobis ad certam regulam loqui
fas est, ne verborum licentia etiam de rebus, quae his significantur, impiam
gignat opinionem'.
1.588 Pie IX, Litt. Ap. 'Dolore haud mediocri' ad episc.
1.589 ratislaviensem (Breslau), 30 avril 1860; De anima rationali
1.590 qua principio vitali hominis ; (D 1655 nota)
2833
Notatum ... est, Baltzerum ..., cum omnem controversiam ad hoc revocasset,
sitne corpori vitae principium proprium, ab anima rationali re ipsa discretum,
eo temeritatis progressum esse, ut oppositam sententiam et appellaret
haereticam et pro tali habendam esse multis verbis argueret. Quod quidem non
possumus non vehementer improbare, considerantes hanc sententiam, quae unum in
homine ponit vitae principium, animam scilicet rationalem, a qua corpus quoque
et motum et vitam omnem et sensum accipiat, in Dei Ecclesia esse communissimam
atque Doctoribus plerisque, et probatissimis quidem maxime, cum Ecclesiae
dogmate ita videri coniunctam, ut huius sit legitima solaque vera
interpretatio, nec proinde sine errore in fide possit negari.
1.591 Instr. S. Officii ad Vic. Ap. Tche-Kiang., 1 (3) août 1860
1.592 (sous Pie IX); De dispositione in subiecto baptismi requisito
2835
Expos.: (Missionarius, consulere volens tam reverentiae sacramenti quam saluti
aeternae infirmi iam morituri, confert) baptismum sub hac condicione: 'si tu es
vere dispositus', expresse intendens se non baptizare sepositis bonis
dispositionibus. Qu.: Utrum talis modus conferendi baptismum licitus sit vel
non?
2836 Resp.:
Explorata res est, tres in adulto requiri dispositiones ad baptismum rite
suscipiendum: fidem nempe, paenitentiam et intentionem illum percipiendi. Fides
profecto necessaria est qua adultus debet esse sufficienter instructus, iuxta
propriae intelligentiae mensuram, de mysteriis christianae religionis, et ea
firmiter credere; et necessaria item est paenitentia, qua debet peccata sua
dolere et actum elicere vel contritionis vel attritionis; ac tertio necessario
requiritur intentio seu voluntas suscipiendi hoc sacramentum, eaque deficiente
non imprimitur in adulto baptismatis character.
2837 At enim
vero fides et paenitentia in adulto requiruntur, ut licite sacramentum
suscipiat et fructum sacramenti consequatur; intentio vero necessaria est ad
illud valide consequendum, adeo ut qui baptizatur adultus sine fide ac
paenitentia illicite quidem, at valide baptizatur, et contra, qui baptizatur
absque voluntate sacramentum suscipiendi nec licite nec valide baptizatur.
2838 Hisce
praemissis facile erit dignoscere, missionarium in proposito casu non bene se
gessisse, quando baptismum administrans adulto moribundo, eodem calculo habuit
dispositiones requisitas ad baptismum licite administrandum et eas quae ad
illum valide percipiendum necessario requiruntur. In dubio enim, utrum adultus
morti proximus sufficienter instructus sit de fidei mysteriis et ea
sufficienter crediderit, atque in dubio, utrum ipsum anteactae vitae sincere
paeniteat, cum mortis necessitas urgeat, sacramentum absolute administrare ei
debet absque ulla condicione. In dubio vero, utrum ipse vere intendat baptismum
suscipere, si praevio diligenti examine de hac intentione adhuc dubitetur,
baptismus conferri debet sub condicione: dummodo sit capax baptismi. ...
2839 Praeterea
nec bene se gessit missionarius, quando baptismum conferens sub condicione,
intendit se non baptizare sepositis bonis dispositionibus in suscipiente
baptismum. nam in casu missionarius debet tantum intendere se baptizare
quatenus suscipiens sit capax baptismi, id est illum sincere percipere velit.
1.593 Decr. S.Officii, 18 septembre 1861 (sous Pie IX); Errores
1.594 Ontologistarum (Qu.: Utrum sequentes propositiones tuto tradi
1.595 possint: Censura S. Off.: Negative.)
1.596
2841 1. Immediata Dei cognitio, habitualis saltem,
intellectui humano essentialis est, ita ut sine ea nihil cognoscere possit:
siquidem est ipsum lumen intellectuale.
2842 1660 2. Esse illud, quod in
omnibus et sine quo nihil intelligimus, est esse divinum.
2843 1661 3. Universalia a parte rei
considerata a Deo realiter non distinguuntur.
2844 1662 4. Congenita Dei tamquam entis
simpliciter notitia omnem aliam cognitionem eminenti modo involvit, ita ut per
eam omne ens, sub quocumque respectu cognoscibile est, implicite cognitum
habeamus.
2845 1663 5. Omnes aliae ideae non
sunt nisi modificationes ideae, qua Deus tamquam ens simpliciter intelligitur.
2846 1664 6. Res creatae sunt in Deo tamquam
pars in toto, non quidem in toto formali, sed in toto infinito, simplicissimo,
quod suas quasi partes absque ulla sui divisione et diminutione extra se ponit.
2847 1665 Creatio sic explicari potest:
Deus ipso actu speciali, quo se intelligit et vult tamquam distinctum a
determinata creatura, homine v. g., creaturam producit.
Pie IX, Ep. 'Gravissimas inter' ad archiepisc.
1.597 Monaco-Frisingensem, 11 décembre 1862
1666 Gravissimas
inter acerbitates, quibus undique premimur, in hac tanta temporum perturbatione
et iniquitate vehementer dolemus, cum noscamus, in variis Germaniae regionibus
reperiri nonnullos catholicos etiam viros, qui sacram theologiam ac
philosophiam tradentes minime dubitant quandam inauditam adhuc in Ecclesia
docendi scribendique libertatem inducere, novasque et omnino improbandas
opiniones palam publiceque profiteri et in vulgus disseminare.
1667 Hinc non levi moerore affecti fuimus, Venerabilis Frater, ubi
tristissimus ad Nos venit nuntius, presbyterum Iacobum Frohschammer in ista
Monacensi Academia philosophiae doctorem huiusmodi docendi scribendique
licentiam prae ceteris adhibere, eumque suis operibus in lucem editis
perniciosissimos tueri errores. Nulla igitur interposita mora, Nostrae
Congregationi libris notandis praepositae mandavimus, ut praecipua volumina,
quae eiusdem presbyteri Frohschammer nomine circumferuntur, cum maxima
diligentia sedulo perpenderet, et omnia ad Nos referret. Quae volumina
germanice scripta titulum habent : Introductio in philosophiam, De libertate
scientiae, Athenaeum, quorum primum anno 1858, alterum anno 1861, tertium vero
vertente hoc anno 1862 istis Monacensibus typis est in lucem editum. Itaque
eadem Congregatio ... iudicavit, auctorem in pluribus non recte sentire eiusque
doctrinam a veritate catholica aberrare.
2850 1668 (S. Cgr. Indicis judicavit, auctorem a
catholica veritate aberrare) ex duplici praesertim parte, et primo quidem quod
auctor tales humanae rationi tribuat vires, quae rationi ipsi minime competunt,
secundo vero, quod eam omnia opinandi et quidquid semper audendi libertatem
eidem rationi concedat, ut ipsius Ecclesiae jura, officium et auctoritas de
medio omnino tollantur.
2851 1669 Namque auctor in primis edocet,
philosophiam, si recta eius habeatur notio, posse non solum percipere et
intelligere ea christiana dogmata, quae naturalis ratio cum fide habet communia
(tamquam commune scilicet perceptionis obiectum), verum etiam ea, quae
christianam religionem fidemque maxime et proprie efficiunt, ipsumque scilicet
supernaturalem hominis finem et ea omnia, quae ad ipsum spectant, atque
sacratissimum Dominicae Incarnationis mysterium ad humanae rationis et
philosophiae provinciam pertinere rationemque, dato hoc obiecto, suis propriis
principiis scienter ad ea posse pervenire. Etsi vero aliquam inter haec et illa
dogmata distinctionem auctor inducat, et haec ultima minore iure rationi
attribuat, tamen clare aperteque docet, etiam haec contineri inter illa, quae
veram propriamque scientiae seu philosophiae materiam constituunt.
2852 1669 Quocirca ex eiusdem auctoris sententia
concludi omnino possit ac debeat, rationem in abditissimis etiam divinae
sapientiae ac bonitatis, immo etiam et liberae eius voluntatis mysteriis, licet
posito revelationis obiecto, posse ex se ipsa, non iam ex divinae auctoritatis
principio, sed ex naturalibus suis principiis et viribus ad scientiam seu
certitudinem pervenire. Quae auctoris doctrina quam falsa sit et erronea, nemo
est, qui ... non illico videat ...
2853 1670 Namque si isti philosophiae cultores
vera ac sola rationis et philosophicae disciplinae tuerentur principia et iura,
debitis certe laudibus essent prosequendi. Siquidem vera ac sana philosophia
nobilissimum suum locum habet, cum eiusdem philosophiae sit, veritatem
diligenter inquirere humanamque rationem, licet primi hominis culpa
obtenebratam, nullo tamen modo exstinctam, recte ac sedulo excolere illustrare,
eiusque cognitionis obiectum ac permultas veritates percipere, bene
intelligere, promovere, earumque plurimas, uti Dei exsistentiam, naturam,
attributa, quae etiam fides credenda proponit, per argumenta ex suis principiis
petita demonstrare, vindicare, defendere, atque hoc modo viam munire ad haec
dogmata fide rectius tenenda et ad illa etiam reconditiora dogmata, quae sola
fide percipi primum possunt, ut illa aliquo modo a ratione intelligantur. Haec
quidem agere atque in his versari debet severa et pulcherrima verae
philosophiae scientia.
2854 1671 At vero in hoc gravissimo sane negotio
tolerare numquam possumus, ut omnia temere permisceantur, utque ratio illas
etiam res, quae ad fidem pertinent, occupet atque perturbet, cum certissimi
omnibusque notissimi sint fines, ultra quos ratio numquam suo iure est progressa
vel progredi potest. Atque ad huiusmodi dogmata ea omnia maxime et apertissime
spectant, quae supernaturalem hominis elevationem ac supernaturale ejus cum Deo
commercium respiciunt atque ad hunc finem revelata noscuntur. Et sane cum haec
dogmata sint supra naturam, idcirco naturali ratione ac naturalibus principiis
attingi non possunt. Numquam siquidem ratio suis naturalibus principiis ad
huiusmodi dogmata scienter tractanda effici potest idonea. Quod si haec isti
temere asseverare audeant, sciant, se certe non a quorumlibet doctorum
opinione, sed a communi et numquam immutata Ecclesiae doctrina recedere.
2855 1672 Ex divinis enim Litteris et sanctorum
Patrum traditione constat, Dei quidem exsistentiam multasque alias veritates ab
iis etiam, qui fidem nondum susceperunt, naturali rationis lumine cognosci (cf.
Rom 1), sed illa reconditiora dogmata Deum solum manifestasse, dum notum facere
voluit 'mysterium, quod absconditum fuit a saeculis et generationibus' (Col 1,
26)...
2856 1673 ...Sancti Patres in Ecclesiae doctrina
tradenda continenter distinguere curarunt rerum divinarum notionem, quae
naturalis intelligentiae vi omnius est communis, ab illarum rerum notitia, quae
per Spiritum Sanctum fide suscipitur, et constanter docuerunt, per hanc ea
nobis in Christo revelari mysteria, quae non solam humanam philosophiam, verum
etiam angelicam naturalem intelligentiam transcendunt, quaeque etiamsi divina
revelatione innotuerint et ipsa fide fuerint suscepta, tamen sacro adhuc ipsius
fidei velo tecta et obscura caligine obvoluta permanent, quamdiu in hac mortali
vita peregrinamur a Domino.
2857 1673 Ex his omnibus patet, alienam omnino
esse a catholicae Ecclesiae doctrina sententiam, qua idem Frohschammer asserere
non dubitat, omnia indiscriminatim christianae religionis dogmata esse objectum
naturalis scientiae seu philosophiae, et humanam rationem historice tantum
excultam, modo haec dogmata ipsi rationi tamquam objectum proposita fuerint,
posse ex suis naturalibus viribus et principio ad veram de omnibus etiam reconditioribus
dogmatibus scientiam pervenire. (cf. DS 2909)
2858 1674 Nunc vero in memoratis eiusdem auctoris
scriptis alia dominatur sententia, quae catholicae Ecclesiae doctrinae ac
sensui plane adversatur. Etenim eam philosophiae tribuit libertatem, quae non
scientiae libertas, sed omnino reprobanda et intoleranda philosophiae licentia
sit appellanda. Quadam enim distinctione inter philosophum et philosophiam
facta, tribuit philosopho ius et officium se submittendi auctoritati, quam
veram ipse probaverit, sed utrumque philosophiae ita denegat, ut, nulla
doctrinae revelatae ratione habita, asserat, ipsam numquam debere ac posse
auctoritati se submittere.
2859 1674 Quod esset tolerandum et forte
admittendum, si haec dicerentur de iure tantum, quod habet philosophia, suis
principiis seu methodo ac suis conclusionibus uti, sicut et aliae scientiae, ac
si eius libertas consisteret in hoc suo iure utendo, ita ut nihil in se
admitteret, quod non fuerit ab ipsa suis condicionibus acquisitum aut fuerit
ipsi alienum. Sed haec iusta philosophiae libertas suos limites noscere et
experiri debet. Numquam enim non solum philosopho, verum etiam philosophiae
licebit aut aliquid contrarium dicere iis, quae divina revelatio et Ecclesia
docet, aut aliquid ex eisdem in dubium vocare propterea, quod non intelligit,
aut iudicium non suscipere, quod Ecclesiae auctoritas de aliqua philosophiae
conclusione, quae hucusque libera erat, proferre constituit.
2860 1675 Accedit etiam, ut idem auctor
philosophiae libertatem seu potius effrenatam licentiam tam acriter tam temere
propugnet, ut minime vereatur asserere, Ecclesiam non solum non debere in
philosophiam umquam animadvertere, verum etiam debere ipsius philosophiae
tolerare errores eique relinquere, ut ipsa se corrigat (cf. DS 2911), ex quo
evenit, ut philosophi hanc philosophiae libertatem necessario participent atque
ita etiam ipsi ab omni lege solvantur. ...
2861 1676 Quocirca Ecclesia ex potestate sibi a
divino suo auctore commissa non solum ius, sed officium praesertim habet, non
tolerandi, sed proscribendi ac damnandi omnes errores, si ita fidei integritas
et animarum salus postulaverint, et omni philosopho, qui Ecclesiae filius esse
velit, ac etiam philosophiae id officium incumbit, nihil umquam dicere contra
ea, quae Ecclesia docet, et ea retractare, de quibus eos Ecclesia monuerit.
Sententiam autem, quae contrarium edocet, omnino erroneam et ipsi fidei,
Ecclesiae eiusque auctoritati vel maxime iniuriosam esse edicimus et
declaramus.
1.598 Pie IX, Ep. encycl. 'Quanto conficiamur moerore' ad episcopos
1.599 Italiae, 10 août 1863; De indifferentismo
2865 1677
Iterum commemorare et reprehendere oportet gravissimum errorem, in quo nonnulli
catholici misere versantur, qui homines in erroribus viventes et a vera fide
atque a catholica unitate alienos ad aeternam vitam pervenire posse opinantur
(Cf. DS 2917). Quod quidem catholicae doctrinae vel maxime adversatur.
2866 1677
Notum Nobis vobisque est, eos, qui invincibili circa sanctissimam nostram
religionem ignorantia laborant, quique naturalem legem eiusque praecepta in
omnium cordibus a Deo insculpta sedulo servantes ac Deo oboedire parati,
honestam rectamque vitam agunt, posse, divinae lucis et gratiae operante
virtute, aeternam consequi vitam, cum Deus, qui omnium mentes, animos,
cogitationes habitusque plane intuetur, scrutatur et noscit, pro summa sua
bonitate et clementia minime patiatur, quempiam aeternis puniri suppliciis, qui
voluntariae culpae reatum non habeat.
2867 1677
Sed notissimum quoque est catholicum dogma, neminem scilicet extra catholicam
Ecclesiam posse salvari, et contumaces adversus eiusdem Ecclesiae auctoritatem,
definitiones, et ab ipsius Ecclesiae unitate atque a Petri successore Romano
Pontifice, cui vineae custodia a Salvatore est commissa, pertinaciter divisos
aeternam non posse obtinere salutem. ...
1.600 Pie IX, Encycl. 'Quanto conficiamur moerore' ad episcopos
1.601 Italiae, 10 août 1863
1678 Absit vero,
ut catholicae Ecclesiae filii ullo unquam modo inimici sint iis, qui eisdem
fidei caritatisque vinculis nobiscum minime sunt coniuncti, quin immo illos
sive pauperes sive aegrotantes sive aliis quibusque aerumnis afflictos omnibus
christianae caritatis officiis prosequi et adiuvare semper studeant, et in
primis ab errorum tenebris, in quibus misere iacent, eripere atque ad
catholicam veritatem et ad amantissimam matrem Ecclesiam reducere contendant,
quae maternas suas manus ad illos amanter tendere eosque ad suum sinum revocare
nunquam desinit, ut in fide, spe et caritate fundati ac stabiles et 'in omni
opere bono fuctificantes' (Col 1, 10) aeternam assequantur salutem.
1.602 Pie IX, Ep. 'Tuas libenter' ad archiep. Monaco-Frisingensem
1.603 (Munchen-Freising), 21 décembre 1863
2875 1679
Noscebamus... nonnullos ex catholicis, qui severioribus disciplinis excolendis
operam navant, humani ingenii viribus nimium fidentes errorum periculis haud
fuisse absterritos, ne in asserenda fallaci et minime sincera scientiae
libertate abriperentur ultra limites, quos praetergredi non sinit oboedientia
debita erga magisterium Ecclesiae ad totius revelatae veritatis integritatem
servandam divinitus institutum. Ex quo evenit, ut huiusmodi catholici misere
decepti et iis saepe consentiant, qui contra huius Apostolicae Sedis ac
Nostrarum Congregationum decreta declamant ac blaterant, ea liberum scientiae
progressum impedire (cf. DS 2912), et periculo se exponunt sacra illa frangendi
oboedientiae vincula, quibus ex Dei voluntate eidem Apostolicae huic
obstringuntur Sedi, quae a Deo ipso veritatis magistra et vindex fuit
constituta.
2876 1680
Neque ignorabamus, in Germania etiam falsam valuisse opinionem adversus veterem
scholam et adversus doctrinam summorum illorum Doctorum (cf D.1713), quos
propter admirabilem eorum sapientiam et vita sanctitatem universalis veneratur
Ecclesia. Qua falsa opinione ipsius Ecclesiae auctoritas in discrimen vocatur,
quandoquidem ipsa Ecclesia non solum per tot continentia saecula permisit, ut
ex eorundem Doctorum methodo et ex principiis communi omnium catholicarum
scholarum consensu sancitis theologica excoleretur scientia, verum etiam
saepissime summis laudibus theologicam eorum doctrinam extulit illamque veluti
fortissimum fidei propugnaculum et formidanda contra suos inimicos arma
vehementer commendavit...
2877 1681
Equidem cum omnes eiusdem conventus viri ... asseruerint, scientiarum
progressum et felicem exitum in devitandis ac refutandis miserrimae nostrae
aetatis erroribus omnino pendere ab intima erga veritates revelatas adhaesione,
quas catholica docet Ecclesia, ipsi noverunt ac professi sunt illam veritatem,
quam veri catholici scientiis excolendis et evolvendis dediti semper tenuere ac
tradiderunt. Atque hac veritate innixi potuerunt ipsi sapientes ac veri
catholici viri scientias easdem tuto excolere, explanare easque utiles
certasque reddere. Quod quidem obtineri non potest, si
humanae rationis lumen finibus circumscriptum eas quoque veritates
investigando, quas propriis viribus et facultatibus assequi potest, non
veneretur maxime, ut par est infallibile et increatum divini intellectus lumen,
quod in christiana revelatione undique mirifice elucet. Quamvis enim naturales
illae disciplinae suis propriis ratione cognitis principiis nitantur, catholici
tamen earum cultores divinam revelationem veluti rectricem stellam prae oculis
habeant oportet, qua praelucente sibi a syrtibus et erroribus caveant, ubi in suis
investigationibus et commentationibus animadvertant posse se illis adduci, ut
saepissime accidit, ad ea proferenda, quae plus minusve adversentur infallibili
rerum veritati, quae a Deo revelatae fuere.
2878 1682
Hinc dubitare nolumus, quin ipsius conventus viri commemoratam veritatem
noscentes ac profitentes, uno eodemque tempore plane reicere ac reprobare
voluerint recentem illam ac praeposteram philosophandi rationem, quae etiamsi
divinam revelationem veluti historicum factum admittat, tamen ineffabiles
veritates ab ipsa divina revelatione propositas humanae rationis
investigationibus supponit, perinde ac si illae veritates rationi subiectae
essent vel ratio suis viribus et principiis posset consequi intelligentiam et
scientiam omnium supernarum sanctissimae fidei nostrae veritatum et
mysteriorum, quae ita supra humanam rationem sunt, ut haec numquam effici
possit idonea ad illa suis viribus et ex naturalibus suis principiis
intelligenda aut demonstranda (cf. DS 2909).
2879 1683
Dum vero debitas illis deferimus laudes, quod professi sint veritatem, quae ex
catholicae fidei obligatione necessario oritur, persuadere Nobis volumus,
noluisse obligationem, qua catholici magistri ac scriptores omnino
adstringuntur, coarctare in iis tantum, quae ab infallibili Ecclesiae iudicio
veluti fidei dogmata ab omnibus credenda proponuntur (v. D. 1722). Atque etiam
Nobis persuademus, ipsos noluisse declarare, perfectam illam erga revelatas
veritates adhaesionem, quam agnoverunt necessariam omnino esse ad verum scientiarum
progressum assequendum et ad errores confutandos, obtineri posse, si dumtaxat
dogmatibus ab Ecclesia expresse definitis fides et obsequium adhibeatur. Namque
etiamsi ageretur de illa subiectione, quae fidei divinae actu est praestanda,
limitanda tamen non esset ad ea, quae expressis oecumenicorum Conciliorum aut
Romanorum Pontificum huiusque Sedis decretis definita sunt, sed ad ea quoque
extendenda, quae ordinario totius Ecclesiae per orbem dispersae magisterio
tanquam divinitus revelata traduntur ideoque universali et constanti consensu a
catholicis theologis ad fidem pertinere retinentur.
2880 1684
Sed cum agatur de illa subiectione, qua ex conscientia ii omnes catholici
obstringuntur, qui in contemplatrices scientias incumbunt, ut novas suis
scriptis Ecclesiae afferant utilitates, idcirco eiusdem conventus viri
recognoscere debent, sapientibus catholicis haud satis esse, ut praefata
Ecclesiae dogmata recipiant ac venerentur, verum etiam opus esse, ut se
subiciant decisionibus, quae ad doctrinam pertinentes a Pontificiis
Congregationibus proferuntur, tum iis doctrinae capitibus, quae communi et
constanti Catholicorum consensu retinentur ut theologicae veritates et
conclusiones ita certae, ut opiniones eisdem doctrinae capitibus adversae
quamquam haereticae dici nequeant, tamen aliam theologicam mereantur censuram.
1.604 Ep. S. Officii ad episcopos Angliae, 16 septembre 1864 (sous
1.605 Pie IX); De unicitate Ecclesiae, contra theoriam ramorum
2885 1685
(societas ad procurandam christianitatis unitatem Londinii a. 1857 erecta
expresse profitetur:) tres videlicet christianas communiones romano-catholicam,
graeco-schismaticam et anglicanam, quamvis invicem separatas ac divisas, aequo
tamen iure catholicum nomen sibi vindicare. Aditus igitur in illam patet
omnibus ubique locorum degentibus tum catholicis, tum graeco-schismaticis, tum
anglicanis, ea tamen lege, ut nemini liceat de variis doctrinae capitibus, in
quibus dissentiunt, quaestionem movere, et singulis fas sit propriae religiosae
confessionis placita tranquillo animo sectari. Sociis vero omnibus preces ipsa
recitandas et sacerdotibus sacrificia celebranda indicit iuxta suam
intentionem: ut nempe tres memoratae christianae communiones, utpote quae,
prout supponitur, Ecclesiam catholicam omnes simul iam constituunt, ad unum
corpus efformandum tandem aliquando coeant. ...
2886 1686
Fundamentum, cui ipsa innititur, huiusmodi est, quod divinam Ecclesiae
constitutionem susque deque vertit. Tota enim in eo est, ut supponat veram Jesu
Christi Ecclesiam constare partim ex Romana Ecclesia per universum orbem diffusa
et propagata, partim vero ex schismate photiano et ex anglicana haeresi, quibus
aeque ac Ecclesiae Romanae 'unus sit Dominus, una fides et unum baptisma' (cf.
Eph 4, 5). ...
2887 1686
Nihil certe viro catholico potius esse debet, quam ut inter Christianos
schismata et dissensiones a radice evellantur, et Christiani omnes sint
'solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis' (Eph 4, 3). ... At quod
Christifideles et ecclesiastici viri, haereticorum ductu, et quod peius est,
iuxta intentionem haeresi quam maxime pollutam et infectam pro christiana
unitate orent, tolerari nullo modo potest.
2888 1686
Vera Jesu Christi Ecclesia quadruplici nota quam in Symbolo credendam
asserimus, auctoritate divina constituitur et dignoscitur: et quaelibet ex
hisce notis ita cum aliis cohaeret, ut ab iis nequeat sejungi; hinc fit, ut
quae vere est et dicitur catholica, unitatis simul, sanctitatis et apostolicae
successionis praerogativa debeat effulgere. Ecclesia igitur catholica una est
unitate conspicua perfectaque orbis terrae et omnium gentium, ea profecto
unitate, cuius principium, radix et origo indefectibilis est beati Petri
Apostolorum principis, eiusque in Cathedra Romana successorum suprema
auctoritas et 'potior principalitas'. Nec alia est Ecclesia catholica, nisi
quae super unum Petrum aedificata in unum conexum corpus atque compactum (Eph
4, 16) unitate fidei et caritatis assurgit. ...
1687 Praeterea inde quoque a Londinensi societate fideles abhorrere
summopere debent, quod conspirantes in eam et indifferentismo favent et
scandalum ingerunt.
1.606 Pie IX, Encycl. 'Quanta cura', 8 décembre 1864
1688 Etsi (autem)
haud omiserimus potissimos huiusmodi errores saepe proscribere et reprobare,
tamen catholicae Ecclesiae causa animarumque salus Nobis divinitus commissa
atque ipsius humanae societatis bonum omnino postulant, ut iterum pastoralem
vestram sollicitudinem excitemus ad alias pravas profligandas opiniones, quae
ex eisdem erroribus veluti ex fontibus erumpunt. Quae falsae ac perversae
opiniones eo magis detestandae sunt, quod eo potissimum spectant, ut impediatur
et amoveatur salutaris illa vis, quam catholica Ecclesia ex divini sui auctoris
institutione et mandato libere exercere debet usque ad consummationem saeculi
(Mt 28, 20) non minus erga singulos homines quam erga nationes, populos
summosque eorum principes, utque de medio tollatur mutua illa inter sacerdotium
et imperium consiliorum societas et 'concordia, quae rei cum sacrae tum civili
fausta semper exstitit ac salutaris'.
1689 Etenim probe noscitis, Venerabiles Fratres, hoc tempore non paucos
reperiri, qui civili consortio impium absurdumque naturalismi, uti vocant,
principium applicantes audent docere, 'optimam societatis publicae rationem
civilemque progressum omnino requirere, ut humana societas constituatur et
gubernetur nullo habito ad religionem respectu, ac si ea non exsisteret, vel
saltem nullo facto veram inter falsasque religiones discrimine'. Atque contra
sacrarum Litterarum, Ecclesiae sanctorumque Patrum doctrinam asserere non
dubitant, 'optimam esse conditionem societatis, in qua imperio non agnoscitur
officium coercendi sancitis poenis violatores catholicae religionis, nisi
quatenus pax publica postulet'.
1690 Ex qua omnino falsa socialis regiminis idea haud timent erroneam
illam fovere opinionem catholicae Ecclesiae, animarumque saluti maxime
exitialem, a rec. mem. GREGORIO XVI praedecessore Nostro deliramentum
appellatam, nimirum 'libertatem conscientiae et cultuum esse proprium
cuiuscunque hominis ius, quod lege proclamari et asseri debet in omni recte
constituta societate, et ius civibus inesse ad omnimodam libertatem nulla vel ecclesiastica
vel civili auctoritate coarctandam, quo suos conceptus quoscunque sive voce,
sive typis, sive alia ratione palam publiceque manifestare ac declarare
valeant'. Dum vero id temere affirmant, haud cogitant et considerant, quod
libertatem perditionis praedicant, et quod 'si humanis persuasionibus semper
disceptare sit liberum, nunquam deesse poterunt, qui veritati audeant resultare
et de humanae (al. mundanae) sapientiae loquacitate confidere, cum hanc
nocentissimam vanitatem quantum debeat fides et sapientia christiana vitare, ex
ipsa Domini nostri Iesu Christi institutione cognoscat'.
2890 1691 Quoniam, ubi a civili societate fuit amota
religio ac repudiata divinae revelationis doctrina et auctoritas, vel ipsa
germana iustitiae humanique iuris notio tenebris obscuratur et amittitur, atque
in verae iustitiae legitimique iuris locum materialis substituitur vis, inde
liquet, cur nonnulli certissimis sanae rationis principiis penitus neglectis
posthabitisque audeant conclamare, 'voluntatem populi, publica, quam dicunt,
opinione vel alia ratione manifestatam constituere supremam legem ab omni
divino humanoque iure solutam, et in ordine politico facta consummata eo ipso,
quod consummata sunt, vim iuris habere'. Verum ecquis non videt planeque
sentit, hominum societatem religionis ac verae iustitiae vinculis solutam
nullum aliud profecto propositum habere posse, nisi scopum comparandi
cumulandique opes nullamque aliam in suis actionibus legem sequi, nisi
indomitam animi cupiditatem inserviendi propriis voluptatibus et commodis? ...
1692 Eapropter huiusmodi homines acerbo sane odio insectantur religiosas
familias quamvis de re christiana, civili ac litteraria summopere meritas, et
blaterant, easdem nullam habere legitimam exsistendi rationem, atque ita haereticorum
commentis plaudunt. Nam, ut sapientissime rec. mem. PIUS VI decessor Noster
docebat, 'regularium abolitio laedit statum publicae professionis consiliorum
evangelicorum, laedit vivendi rationem in Ecclesia commendatam tanquam
apostolicae doctrinae consentaneam, laedit ipsos insignes fundatores, quos
super altaribus veneramur, qui nonnisi a Deo inspirati eas constituerunt
societates'.
2891 1693 Neque contenti amovere religionem a
publica societate volunt religionem ipsam a privatis etiam arcere familiis.
Etenim funestissimum communismi et socialismi docentes ac profitentes errorem
asserunt 'societatem domesticam seu familiam totam suae exsistentiae rationem a
iure dumtaxat civili mutuari; proindeque ex lege tantum civili dimanare ac
pendere iura omnia parentum in filios, cum primis vero ius institutionis
educationisque curandae'.
1694 Etenim funestissimum communismi et socialismi docentes ac
profitentes errorem asserunt 'societatem domesticam seu familiam totam suae
exsistentiae rationem a iure dumtaxat civili mutuari; proindeque ex lege tantum
civili dimanare ac pendere iura omnia parentum in filios, cum primis vero ius
institutionis educationisque curandae'.
2892 1695 Quibus impiis opinionibus
machinationibusque in id praecipue intendunt fallacissimi isti homines, ut
salutifera catholicae Ecclesiae doctrina ac vis a iuventutis institutione et
educatione prorsus eliminetur.
2893 1696 Alii instaurantes prava ac toties
damnata novatorum commenta insigni impudentia audent Ecclesiae et huius
Apostolicae Sedis supremam auctoritatem a Christo Domino ei tributam civilis
auctoritatis arbitrio subicere, et omnia eiusdem Ecclesiae et Sedis iura
denegare circa ea, quae ad exteriorem ordinem pertinent.
2894 1697 Namque ipsos minime pudet affirmare:
Ecclesiae leges non obligare in conscientia, nisi cum promulgantur a civili
potestate; acta et decreta Romanorum Pontificum ad religionem et Ecclesiam
spectantia indigere sanctione et approbatione vel minimum assensu potestatis
civilis; constitutiones Apostolicas, quibus damnantur clandestinae societates,
sive in eis exigatur sive non exigatur iuramentum de secreto servando, earumque
asseclae et fautores anathemate mulctantur, nullam habere vim in illis orbis
regionibus, ubi eiusmodi aggregationes tolerantur a civili gubernio. ...
2895 1698 Neque erubescunt palam publiceque
profiteri haereticorum effatum et principium, ex quo tot perversae oriuntur
sententiae atque errores. Dictitant enim 'Ecclesiasticam potestatem non esse
iure divino distinctam et independentem a potestate civili, neque eiusmodi
distinctionem et independentiam servari posse, quin ab Ecclesia invadantur et
usurpentur essentialia iura potestatis civilis'. Atque silentio praeterire non
possumus eorum audaciam, qui ... contendunt 'illis Apostolicae Sedis iudiciis
et decretis, quorum obiectum ad bonum generale Ecclesiae eiusdemque iura ac
disciplinam spectare declaratur, dummodo fidei morumque dogmata non attingat,
posse assensum et oboedientiam detrectari absque peccato et absque ulla
catholicae professionis iactura.
2896 1699 Itaque omnes et singulas pravas
opiniones ac doctrinas singillatim hisce litteris commemoratas auctoritate
Nostra Apostolica reprobamus, proscribimus atque damnamus, easque ab omnibus
catholicae Ecclesiae filiis veluti reprobatas, proscriptas atque damnatas
omnino habere volumus et mandamus.
1.607 Pie IX, Syllabus Pii IX, seu Collectio errorum in diversis
1.608 Actis Pii IX proscriptorum, editus 8 décembre 1864
1.609 I. Pantheismus, naturalismus et rationalismus absolutus
2901 1701 1. Nullum supremum, sapientissimum, providentissimumque
Numen divinum exsistit, ab hac rerum universitate distinctum, et Deus idem est
ac rerum natura et idcirco immutationibus obnoxius, Deusque reapse fit in
homine et mundo, atque omnia Deus sunt et ipsissimam Dei habent substantiam; ac
una eademque res est Deus cum mundo et proinde spiritus cum materia, necessitas
cum libertate, verum cum falso, bonum cum malo et iustum cum iniusto (26').
2902 1702
2. Neganda est omnis Dei actio in homines et mundum (26').
2903 1703
3. Humana ratio, nullo prorsus Dei respectu habito, unicus est veri et falsi,
boni et mali arbiter, sibi ipsi est lex et naturalibus suis viribus ad hominum
ac populorum bonum curandum sufficit (26').
2904 1704
4. Omnes religionis veritates ex nativa humanae rationis vi derivant; hinc
ratio est princeps norma, qua homo cognitionem omnium cuiuscunque generis
veritatum assequi possit ac debeat (1' 17' 26').
2905 1705
5. Divina revelatio est imperfecta et idcirco subjecta continuo et indefinito
progressui, qui humanae rationis progressui respondeat.
2906 1706
6. Christi fides humanae refragatur rationi; divinaque revelatio non solum
nihil prodest, verum etiam nocet hominis perfectioni (1' 26').
2907 1707
7. Prophetiae et miracula in sacris Litteris exposita et narrata sunt poetarum
commenta, et christianae fidei mysteria philosophicarum investigationum summa;
et utriusque Testamenti libris mythica continentur inventa; ipseque Jesus
Christus est mythica fictio (1' 26').
1.610 II. Rationalismus moderatus
2908 1708
8. Cum ratio humana ipsi religioni aequiparetur, idcirco theologicae
disciplinae perinde ac philosophicae tractandae sunt (13').
2909 1709
9. Omnia indiscriminatim dogmata religionis christianae sunt obiectum naturalis
scientiae seu philosophiae; et humana ratio historice tantum exculta potest ex
suis naturalibus viribus et principiis ad veram de omnibus etiam
reconditioribus dogmatibus scientiam pervenire, modo haec dogmata ipsi rationi
tamquam obiectum proposita fuerint (27' 30' (vd. DS 2878)).
2910 17010
10. Cum aliud sit philosophus, aliud philosophia, ille ius et officium habet se
submittendi auctoritati, quam veram ipse probaverit; at philosophia neque
potest neque debet ulli sese submittere auctoritati (27' 30' (vd. DS 2856s)).
2911 1711
11. Ecclesia non solum non debet in philosophiam umquam animadvertere, verum
etiam debet ipsius philosophiae tolerare errores eique relinquere, ut ipsa se
corrigat (27' (vd. DS 2860)).
2912 1712
12. Apostolicae Sedis Romanarumque Congregationum decreta liberum scientiae
progressum impediunt (30' (vd. DS 2875)).
2913 1713
13. Methodus et principia, quibus antiqui Doctores scholastici Theologiam
excoluerunt, temporum nostrorum necessitatibus scientiarumque progressui minime
congruunt (v. D.1680).
2914 1714
14. Philosophia tractanda est nulla supernaturalis revelationis habita ratione
(30').
NB. Cum rationalismi systemate cohaerent quoad maximam partem errores Antonii
Guenther, qui damnantur in 19' et 21'.
1.611 III. Indifferentismus, latitudinarismus
2915 1715 15. Liberum cuique homini est eam amplecti ac profiteri
religionem, quam rationis lumine quis ductus veram putaverit (8' 26').
2916 1716
16. Homines in cuiusvis religionis cultu viam aeternae salutis reperire
aeternamque salutem assequi possunt (1' 3' 17').
2917 1717
17. Saltem bene sperandum est de aeterna illorum omnium salute, qui in vera
Christi Ecclesia nequaquam versantur (13' 28' (vd. DS 2805s 2865ss)).
2918 1718
18. Protestantismus non aliud est quam diversa verae eiusdem christianae
religionis forma, in qua aeque ac in Ecclesia catholica Deo placere datum est
(5').
...reprobantur in 1' 4' 5' 13' 28'.
1.612 V. Errores de Ecclesia eiusque iuribus
1.613
2919 1719 19. Ecclesia non est vera perfectaque
societas plane libera, nec pollet suis propriis et constantibus iuribus sibi a
divino suo fundatore collatis sed civilis potestatis est definire, quae sint
Ecclesiae iura ac limites, intra quos eadem iura exercere queat (13' 23' 26').
2920 1720 20. Ecclesiastica potestas suam
auctoritatem exercere non debet absque civilis gubernii venia et assensu (25').
2921 1721 21. Ecclesia non habet
potestatem dogmatice definiendi, religionem catholicae Ecclesiae esse unice
veram religionem (8').
2922 1722 22. Obligatio, qua catholici
magistri et scriptores omnino adstringuntur, coarctatur in iis tantum, quae ab
infallibili Ecclesiae iudicio veluti fidei dogmata ab omnibus credenda
proponuntur (30' (vd. DS 2879)).
2923 1723 23. Romani Pontifices et
Concilia oecumenica a limitibus suae potestatis recesserunt, iura principum
usurparunt atque etiam in rebus fidei et morum definiendis errarunt (8').
2924 1724 24. Ecclesia vis inferendae
potestatem non habet neque potestatem ullam temporalem directam vel indirectam (9').
2925 1725 25. Praeter potestatem
episcopatui inhaerentem, alia est attributa temporalis potestas a civili
imperio vel expresse vel tacite concessa, revocanda propterea, cum libuerit, a
civili imperio (9').
2926 1726 26. Ecclesia non habet nativum ac
legitimum ius acquirendi ac possidendi (18' 29').
2927 1727 27. Sacri Ecclesiae ministri
Romanusque Pontifex ab omni rerum temporalum cura ac dominio sunt omnino
excludendi (26').
2928 1728 28. Episcopis, sine gubernii
venia, fas non est vel ipsas apostolicas Litteras promulgare (18').
2929 1729 29. Gratiae a Romano Pontifice
concessae existimari debent tamquam irritae, nisi per gubernium fuerint
imploratae (18').
2930 1730 30. Ecclesiae et personarum
ecclesiasticarum immunitas a iure civili ortum habuit (8').
2931 1731 31. Ecclesiasticum forum pro
temporalibus clericorum causis sive civilibus sive criminalibus omnino de medio
tollendum est, etiam in consulta et reclamante Apostolica Sede (12' 18').
2932 1732 32. Absque ulla naturalis iuris
et aequitatis violatione potest abrogari personalis immunitas, qua clerici ab
onere subeundae exercendaeque militiae eximuntur; hanc vero abrogationem
postulat civilis progressus maxime in societate ad formam liberioris regiminis
constituta (32').
2933 1733 33. Non pertinet unice ad
ecclesiasticam iurisdictionis potestatem proprio ac nativo iure dirigere
theologicarum rerum doctrinam (30').
2934 1734 34. Doctrina comparantium
Romanum Pontificem principi libero et agenti in universa Ecclesia doctrina est,
quae medio aevo praevaluit (9').
2935 1735 35. Nihil vetat, alicuius
Concilii generalis sententia aut universorum populorum facto summum
Pontificatum ab Romano episcopo atque Urbe ad alium episcopum aliamque
civitatem transferri (9').
2936 1736 36. Nationalis concilii
definitio nullam aliam admittit disputationem, civilisque administratio rem ad
hosce terminos exigere potest (9').
2937 1737 37. Institui possunt nationales
ecclesiae ab auctoritate Romani Pontificis subductae planeque divisae (23'
24').
2938 1738 38. Divisioni Ecclesiae in
orientalern atque occidentalem nimia Romanorum Pontificum arbitria contulerunt
(9').
VI. Errores de societate civili tum in se tum in suis ad
1.614 Ecclesiam relationibus spectata
2939 1739
39. Reipublicae status, utpote omnium iurium origo et fons, iure quodam pollet
nullis circumscripto limitibus (26').
2940 1740
40. Catholicae Ecclesiae doctrina humanae societatis bono et commodis
adversatur (1' (vd. DS 2775) 4').
2941 1741
41. Civili potestati vel ab infideli imperante exercitae competit potestas
indirecta negativa in sacra; eidem proinde competit nedum ius quod vocant
'exsequatur', sed etiam ius 'appellationis', quam nuncupant, 'ab abusu' (9').
2942 1742
42. In conflictu legum utriusque
potestatis ius civile praevalet (9').
2943 1743
43. Laica potestas auctoritatem habet rescindendi, declarandi ac faciendi
irritas solemnes conventiones (vulgo 'Concordata') super usu iurium ad
ecclesiasticam immunitatem pertinentium cum Sede Apostolica initas sine huius
consensu, immo et ea reclamante (7' 23').
2944 1744
44. Civilis auctoritas potest se immiscere rebus, quae ad religionem, mores et
regimen spirituale pertinent. Hinc potest de instructionibus iudicare, quas
Ecclesiae pastores ad conscientiarum normam pro suo munere edunt, quin etiam
potest de divinorum sacramentorum administratione et dispositionibus ad ea
suscipienda necessariis decernere (7' 26 ).
2945 1745
45. Totum scholarum publicarum regimen, in quibus iuventus christianae alicuius
reipublicae instituitur, episcopalibus dumtaxat seminariis aliqua ratione
exceptis, potest ac debet attribui auctoritati civili, et ita quidem attribui,
ut nullum alii cuicumque auctoritati recognoscatur ius immiscendi se in
disciplina scholarum, in regimine studiorum, in graduum collatione, in delectu
aut approbatione magistrorum (7' 10').
2946 1746
46. Immo in ipsis clericorum seminariis methodus studiorum adhibenda civili
auctoritati subicitur (18').
2947 1747
47. Postulat optima civilis societatis ratio, ut populares scholae, quae patent
omnibus cuiusque e populo classis pueris, ac publica universim instituta, quae
litteris severioribusque disciplinis tradendis et educationi iuventutis curandae
sunt destinata, eximantur ab omni Ecclesiae auctoritate, moderatrice vi et
ingerentia, plenoque civilis ac politicae auctoritatis arbitrio subiciantur ad
imperantium placita et ad communium aetatis opinionum amussim (31').
2948 1748
48 Catholicis viris probari potest ea iuventutis instituendae ratio, quae sit a
catholica fide et ab Ecclesiae potestate seiuncta, quaeque rerum dumtaxat
naturalium scientiam ac terrenae socialis vitae fines tantummodo vel saltem
primario spectet (31').
2949 1749
49. Civilis auctoritas potest impedire, quominus sacrorum antistites et fideles
populi cum Romano Pontifice libere ac mutuo communicent (26').
2950 1750
50. Laica auctoritas habet per se ius praesentandi episcopos et potest ab illis
exigere, ut ineant dioecesium procurationem, antequam ipsi canonicam a Sancta
Sede institutionem et Apostolicas Litteras accipiant (18').
2951 1751
51. Immo laicum gubernium habet ius deponendi ab exercitio pastoralis
ministerii episcopos, neque tenetur oboedire Romano Pontifici in iis, quae
episcopatum et episcoporum respiciunt institutionem (8' 12').
2952 1752
52. Gubernium potest suo iure immutare aetatem ab Ecclesia praescriptam pro
religiosa tam mulierum quam virorum professione omnibusque religiosis familiis
indicere, ut neminem sine suo permissu ad solemnia vota nuncupanda admittant
(18').
2953 1753
53 Abrogandae sunt leges, quae ad religiosarum familiarum statum tutandum
earumque iura et officia pertinent; immo potest civile gubernium iis omnibus
auxilium praestare, qui a suscepto religiosae vitae instituto deficere ac
solemnia vota frangere velint; pariterque potest religiosas easdem familias
perinde ac collegiatas ecclesias et beneficia simplicia etiam iuris patronatus
penitus exstinguere, illorumque bona et reditus civilis potestatis
administrationi et arbitrio subicere et vindicare (12' 14' 15').
2954 1754
54. Reges et principes non solum ab Ecclesiae iurisdictione eximuntur, verum
etiam in quaestionibus iurisdictionis dirimendis superiores sunt Ecclesia (8').
2955 1755
55. Ecclesia a statu statusque ab Ecclesia seiungendus est (12').
1.615 VII. Errores de ethica naturali et christiana
2956 1756 56. Morum leges divina haud egent sanctione, minimeque
opus est, ut humanae leges ad naturae ius conformentur aut obligandi vim a Deo
accipiant (26').
2957 1757
57. Philosophicarum rerum morumque scientia, item civiles leges possunt et
debent a divina et ecclesiastica auctoritate declinare (26').
2958 1758
58. Aliae vires non sunt agnoscendae nisi illae, quae in materia positae sunt,
et omnis morum disciplina honestasque collocari debet in cumulandis et augendis
quovis modo divitiis ac in voluptatibus explendis (26' 28').
2959 1759
59. Ius in materiali facto consistit, et omnia hominum officia sunt nomen
inane, et omnia humana facta iuris vim habent (26').
2960 1760
60. Auctoritas nihil aliud est, nisi numeri et materialium virium summa (26').
2961 1761
61. Fortunata facti iniustitia nullum iuris sanctitati detrimentum affert
(24').
2962 1762
62. Proclamandum est et observandum principium, quod vocant de non-interventu
(22').
2963 1763
63. Legitimis principibus oboedientiam detractare, immo et rebellare licet (1'
2' 5' 20').
2964 1764
64. Tum cuiusque sanctissimi iuramenti violatio, tum quaelibet scelesta
flagitiosaque actio sempiternae legi repugnans non solum haud est improbanda,
verum etiam omnino licita summisque laudibus efferenda, quando id pro patriae
amore agatur (4').
1.616 VIII. Errores de matrimonio christiano
2965 1765
65. Nulla ratione ferri potest, Christum evexisse matrimonium ad dignitatem
sacramenti (9').
2966 1766
66. Matrimonii sacramentum non est nisi quid contractui accessorium ab eoque
separabile, ipsumque sacramentum in una tantum nuptiali benedictione situm est
(9').
2967 1767
67. Iure naturae matrimonii vinculum non est indissolubile, et in variis casibus
divortium proprie dictum auctoritate civili sanciri potest (9' 12').
2968 1768
68. Ecclesia non habet potestatem impedimenta matrimonium dirimentia inducendi,
sed ea potestas civili auctoritati competit, a qua impedimenta exsistentia
tollenda sunt (8').
2969 1769
69. Ecclesia sequioribus saeculis dirimentia impedimenta inducere coepit, non
iure proprio, sed illo iure usa, quod a civili potestate mutuata erat (9').
2970 1770
70. Tridentini canones, qui anathematis censuram illis inferunt, qui facultatem
impedimenta dirimentia inducendi Ecclesiae negare audeant (DS 1803s), vel non
sunt dogmatici vel de hac mutuata potestate intelligendi sunt (9').
2971 1771
71. Tridentini forma (vd. DS 1813ss) sub infirmitatis poena non obligat, ubi
lex civi1is aliam formam praestituat et velit hac nova forma interveniente
matrimonium valere (9').
2972 1772
72. Bonifatius VIII votum castitatis in ordinatione emissum nuptias nullas
reddere primus asseruit (9').
2973 1773
73. Vi contractus mere civilis potest inter Christianos constare veri nominis
matrimonium, falsumque est, aut contractum matrimonii inter Christianos semper
esse sacramentum, aut nullum esse contractum, si sacramentum excludatur (9' 11'
12' 23).
2974 1774
74. Causae matrimoniales et sponsalia suapte natura ad forum civile pertinent
(9' 12').
N. B. Huc facere possunt duo alii errores de clericorum caelibatu abolendo et
de statu matrimonii statui virginitatis anteferendo. (Contra hos vd.) 1' et 8'.
1.617 IX. Errores de civili Romani Pontificis principatu
2975 1775
75. De temporalis regni cum spirituali compatibilitate disputant inter se
christianae et catholicae Ecclesiae filii (9').
2976 1776
76. Abrogatio civilis imperii, quo Apostolica Sedes potitur, ad Ecclesiae
libertatem felicitatemque vel maxime conduceret (4' 6').
NB. (Effata hac de re vd. etiam in) 4' 6' 20' 22' 24' 26'.
1.618 X. Errores, qui ad liberalismum hodiernum referuntur
2977 1777
77. Aetate hac nostra non amplius expedit, religionem catholicam haberi tamquam
unicam status religionem, ceteris quibuscumque cultibus exclusis (16').
2978 1778
78. Hinc laudabiliter in quibusdam catholici nominis regionibus lege cautum
est, ut hominibus illuc immigrantibus liceat publicum proprii cuiusque cultus
exercitium habere (12').
2979 1779
79. Enimvero falsum est, civilem cuiusque cultus libertatem, itemque plenam
potestatem omnibus attributam quaslibet opiniones cogitationesque palam
publiceque manifestandi conducere ad populorum mores animosque facilius
corrumpendos ac indifferentismi pestem propagandam (18').
2980 1780
80. Romanus Pontifex potest ac debet cum progressu, cum liberalismo et cum
recenti civilitate sese reconciliare et componere (24').
1.619 Instructio S. Paenitentiariae, 15 juin 1866; De matrimonio
1.620 civili
2990
(2) S. Paenitentiaria superfluum putat in memoriam cuiusque revocare, quod est
ss. religionis nostrae notissimum dogma, nimirum matrimonium unum esse ex
septem sacramentis a Christo Dno. institutis, proindeque ad Ecclesiam ipsam,
cui idem Christus divinorum suorum mysteriorum dispensationem commisit, illius
directionem unice pertinere, tum etiam superfluum putat in cuiusque memoriam
revocare formam a s. Tridentina Synodo praescriptam (Sess. XXIV, De reform.
matr., c. 1: DS 1813ss), sine cuius observantia in locis, ubi illa promulgata
fuit, valide contrahi matrimonium nequaquam posset.
2991 (3) Sed
ex hisce aliisque axiomatibus et catholicis doctrinis debent animarum pastores practicas
instructiones conficere, quibus etiam fidelibus id persuadeant, quod (Pius IX)
in Consistorio secreto 27. Sept. l852 proclamabat: 'Inter fideles matrimonium
dari non posse quin uno eodemque tempore sit sacramentum; atque idcirco
quamlibet aliam inter christianos viri et mulieris praeter sacramentum
coniunctionem, etiam civilis legis vi factam, nihil aliud esse nisi turpem
atque exitialem concubinatum'.
2992 (4) Atque
hinc facile deducere poterunt, civilem actum coram Deo eiusque Ecclesia, nedum
ut sacramentum, verum nec ut contractum haberi ullo modo posse; et quemadmodum
civilis potestas ligandi quemquam fidelium in matrimonio incapax est, ita et
solvendi incapacern esse, ideoque ... sententiam omnem de separatione coniugum
legitimo matrimonio coram Ecclesia coniunctorum a laica potestate latam,
nullius valoris esse; et coniugem, qui eiusmodi sententia abutens alii se
personae coniungere auderet, fore verum adulterum: quemadmodum esset verus
concubinarius, qui vi tantum civilis actus in matrimonio persistere
praesumeret; atque utrumque absolutione indignum esse, donec haud resipiscat ac
praescriptionibus Ecclesiae se subiiciens ad paenitentiam convertatur.
2993 (5)
(Conceditur tamen ad poenas vitandas, ob prolis bonum et ad polygamiae
periculum avertendum, ut) fideles, postquam matrimonium legitime contraxerint
coram Ecclesia, se sistant actum lege decretum exsecuturi, ea tamen intentione:
sistendo se Gubernii Officiali nil aliud faciant quam ut civilem caeremoniam
exsequantur.
1.621 Pie IX, Litt. Ap. 'Jam vos omnes' ad omnes Protestantes
1.622 aliosque Acatholicos, 13 septembre 1868
2997
Nemo inficiari ac dubitare potest, ipsum Christum Jesum, ut humanis omnibus
generationibus redemptionis suae fructus applicaret, suam hic in terris supra
Petrum unicam aedificasse Ecclesiam, id est unam, sanctam, catholicam,
apostolicam, eique necessariam omnem contulisse potestatem, ut integrum
inviolatumque custodiretur fidei depositum ac eadem fides omnibus populis,
gentibus, nationibus traderetur, ut per baptisma omnes in mysticum suum Corpus
cooptarentur homines, ... utque eadem Ecclesia, quae mysticum suum constituit
Corpus, in sua propria natura semper stabilis et immota usque ad consummationem
saeculorum permaneret...
2998 Nunc vero
qui accurate consideret ac meditetur condicionem, in qua versantur variae et
inter se discrepantes religiosae societates seiunctae a catholica Ecclesia, ...
vel facile sibi persuadere debebit, neque aliam peculiarem ex eisdem
societatibus neque omnes simul coniunctas ullo modo constituere et esse illam
unam et catholicam Ecclesiam, quam Christus Dominus aedificavit, constituit et
esse voluit, neque membrum aut partem eiusdem Ecclesiae ullo modo dici posse,
quandoquidem sunt a catholica unitate visibiliter divisae. Cum enim eiusmodo
societates careant viva illa et a Deo constituta auctoritate, quae homines res
fidei morumque disciplinam praesertim docet eosque dirigit ac moderatur in iis
omnibus, quae ad aeternam salutem pertinent, tum societates ipsae in suis
doctrinis continenter variarunt, et haec mobilitas ac instabilitas apud easdem
societates numquam cessat. Quisque vel facile intelligit... id vel maxime
adversari Ecclesiae a Christo Domino institutae...
2999 Quamobrem
ii omnes, qui Ecclesiae catholicae unitatem et veritatem non tenent, occasionem
amplectantur huius Concilii, quo Ecclesia catholica, cui eorum Maiores
adscripti erant, novum intimae unitatis et inexpugnabilis vitalis sui roboris
exhibet argumentum, ac indigentiis eorum cordis respondentes ab eo statu se
eripere studeant, in quo de sua propria salute securi esse non possunt.
1.623 Concile Vatican I (XXeme oecuménique), Session III, 24 avril
1.624 1870, Constitution "Dei Filius"
3000 1781
... Nunc autem, sedentibus Nobiscum et judicantibus universi orbis episcopis,
in hanc oecumenicam Synodum auctoritate Nostra in Spiritu Sancto congregatis,
innixi Dei Verbo scripto et tradito, prout ab Ecclesia catholica sancte
custoditum et genuine expositum accepimus, ex hac Petri cathedra in conspectu
omnium salutarem Christi doctrinam profiteri et declarare constituimus,
adversis erroribus potestate Nobis a Deo tradita proscriptis atque damnatis.
1.625 Cap. 1. De Deo rerum omnium creatore
3001 1782
Sancta catholica apostolica Romana ecclesia credit et confitetur, unum esse
Deum verum et vivum, creatorem ac Dominum caeli et terrae, omnipotentem,
aeternum, immensum, incomprehensibilem, intellectu ac voluntate omnique
perfectione infinitum; qui cum sit una singularis, simplex omnino et
incommutabilis substantia spiritualis, praedicandus est re et essentia a mundo
distinctus, in se et ex se beatissimus, et super omnia, quae praeter ipsum sunt
et concipi possunt, ineffabiliter excelsus (can. 1-4).
3002 1783
Hic solus verus Deus bonitate sua et "omnipotenti virtute" non ad
augendam suam beatitudinem nec ad acquirendam, sed ad manifestandam
perfectionem suam per bona, quae creaturis impertitur, liberrimo consilio
"simul ab initio temporis utramque de nihilo condidit creaturam,
spiritualem et corporalem, angelicam videlicet et mundanam, ac deinde humanam
quasi communem ex spiritu et corpore constitutam (Conc. Lateran. IV: cf D.800;
infra can. 2 et 5).
3003 1784
Universa vero, quae condidit, Deus providentia sua tuetur atque gubernat,
'attingens a fine usque ad finem fortiter et disponens omnia suaviter' (cf. Sap
8, 1).'Omnia enim nuda et aperta sunt oculis eius' (Hebr 4, 13), ea etiam, quae
libera creaturarum actione futura sunt.
1.626 Cap. 2. De revelatione
3004 1785
Eadem sancta mater Ecclesia tenet et docet, Deum, rerum omnium principium et
finem, naturali humanae rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse;
'invisibilia enim ipsius, a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta,
conspiciuntur' (Rom 1, 20): attamen placuisse eius sapientiae et bonitati, alia
eaque supernaturali via se ipsum ac aeterna voluntatis suae decreta humano
generi revelare, dicente Apostolo: 'Multifariam multisque modis olim Deus
loquens patribus in Prophetis novissime diebus istis locutus est nobis in
Filio' (Hebr 1, 1 s; can. 1).
3005 1786
Huic divinae revelationi tribuendum quidem est, ut ea, quae in rebus divinis
humanae rationi per se impervia non sunt, in praesenti quoque generis humani
condicione ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore
cognosci possint. Non hac tamen de causa revelatio absolute necessaria dicenda
est, sed quia Deus ex infinita bonitate sua ordinavit hominem ad finem
supernaturalem, ad participanda scilicet bona divina, quae humanae mentis
intelligentiam omnino superant; siquidem 'oculus non vidit, nec auris audivit,
nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis, qui diligunt illum' (l
Cor 2, 9; can. 2 et 3).
3006 1787
Haec porro supernaturalis revelatio, secundum universalis Ecclesiae fidem a
sancta Tridentina Synodo declaratam continetur "in libris scriptis et sine
scripto traditionibus, quae ipsius Christi ore ab Apostolis acceptae, aut (ab)
ipsis Apostolis Spiritu Sancto dictante quasi per manus traditae, ad nos usque
pervenerunt" (cf D.783). Qui quidem veteris et Novi testamenti libri
integri cum omnibus suis partibus, prout in ejusdem Concilii decreto
recensentur, et in veteri Vulgata latina editione habentur, pro sacris et
canonicis suscipiendi sunt. Eos vero Ecclesia pro sacris et canonicis habet,
non ideo, quod sola humana industria concinnati, sua deinde auctoritate sint
approbati; nec ideo dumtaxta, quod revelationem sine errore contineant; sed
propterea, quod Spiritu Sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem,
atque uti tales ipsi Ecclesiae traditi sunt (can.4).
3007 1788
Quoniam vero, quae sancta Tridentina Synodus de interpretatione divinae
Scripturae ad coercenda petulantia ingenia salubriter decrevit, a quibusdam
hominibus prave exponuntur, Nos idem decretum renovantes hanc illius mentem
esse declaramus, ut in rebus fidei et morum ad aedificationem doctrinae
christianae pertinentium is pro vero sensu sacrae Scripturae habendus sit, quem
tenuit ac tenet sancta mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et
interpretatione Scripturarum sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc
sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam sacram
interpretari.
1.627 Cap. 3. De fide
3008 1789
Cum homo a Deo tanquam creatore et Domino suo totus dependeat et ratio creata
increatae Veritati penitus subiecta sit, plenum revelanti Deo intellectus et
voluntatis obsequium fide praestare tenemur (can. 1). Hanc vero fidem, quae
,humanae salutis initium est' (cf. D.801), Ecclesia catholica profitetur,
virtutem esse supernaturalem, qua, Dei aspirante et adiuvante gratia, ab eo
revelata vera esse credimus, non propter intrinsecam rerum veritatem naturali
rationis lumine perspectam, sed propter auctoritatem ipsius Dei revelantis, qui
nec falli nec fallere potest (can.2). " Est enim fides, testante Apostolo,
sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium " (Heb 11,l).
3009 1790
Ut nihilominus fidei nostrae obsequium rationi consentaneum (cf. Rom 12,1)
esset, voluit Deus cum internis Spiritus Sancti auxiliis externa iungi
revelationis suae argumenta, facta scilicet divina, atque imprimis miracula et
prophetias, quae cum Dei omnipotentiam et infinitam scientiam luculenter
commonstrent, divinae revelationis signa sunt certissima et omnium
intelligentiae accommodata (can.3et4). Quare tum Moyses et Prophetae, tum ipse
maxime Christus Dominus multa et manifestissima miracula et prophetias
ediderunt; et de Apostolis legimus: " Illi autem profecti praedicaverunt
ubique Domino cooperante et sermonem confirmlante sequentibus signis " (Mc
16,20). Et rursum scriptum est: " Habemus firmiorem propheticum sermonem,
cui benefacitis attendentes quasi lucernae lucenti in caliginoso loco " (2
Petr l, l9).
3010 1791
Licet autem fidei assensus nequaquam sit motus animi caecus: nemo tamen "
evangelicae praedicationi consentire " potest, sicut oportet ad salutem
consequendam, " absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui
dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati " (Conc.
Araus., v. D. 178 sqq). Quare fides ipsa in se, etiamsi per caritatem non
operatur, (cf.Gal 5,6), donum Dei est, et actus eius est opus ad salutem pertinens,
quo homo liberam praestat ipsi Deo oboedientiam gratiae eius, cui resistere
posset, consentiendo et cooperando (cf. D. 797 sq; can. 5).
3011 1792
Porro fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quae in verbo Dei
scripto vel tradito continentur et ab Ecclesia sive solemni judicio sive
ordinario et universali magisterio tamquam divinitus revelata credenda
proponuntur.
3012 1793
Quoniam vero " sine fide . . . impossibile est placere Deo " (Hebr
11,6) et ad filiorum eius consortium pervenire, ideo nemini unquam sine illa
contigit iustificatio, nec ullus, nisi in ea " perseveraverit usque in
finem " (Mt 10,22; 24,13), vitam aeternam assequetur. Ut autem officio
veram fidem amplectendi in eaque constanter perseverandi satisfacere possemus,
Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit, suaeque institutionis
manifestis notis instruxit, ut ea tanquam custos et magistra verbi revelati ab
omnibus posset agnosci.
3013 1794
Ad solam enim catholicam Ecclesiam ea pertinent omnia, quae ad evidentem fidei
christianae credibilitatem tam multa et tam mira divinitus sunt disposita. Quin
etiam Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propagationem, eximiam
sanctitatem et inexhaustam in omnibus bonis foecunditatem, ob catholicam
unitatem invictamque stabilitatem magnum quoddam et perpetuum est motivum
credibilitatis et divinae suae legationis testimonium irrefragabile.
3014 1794
Quo fit, ut ipsa veluti signum levatum in nationes (cf. Is 11, 12) et ad se
invitet, qui nondum crediderunt, et filios suos certiores faciat, firmissimo
niti fundamento fidem, quam profitentur. Cui quidem testimonio efficax
subsidium accedit ex superna virtute. Etenim benignissimus Dominus et errantes
gratia sua excitat atque adiuvat, ut 'ad agnitionem veritatis venire' (I Tim 2,
4) possint, et eos, quos 'de tenebris transtulit in admirabile lumen suum' (cf.
1 Petr 2, 9), in hoc eodem lumine ut perseverent, gratia sua confirmat, non
deserens, nisi deseratur (Cf. DS 1537). Quocirca minime par est condicio eorum,
qui per caeleste fidei donum catholicae veritati adhaeserunt, atque eorum, qui
ducti opinionibus humanis falsam religionem sectantur; illi enim, qui fidem sub
Ecclesiae magisterio susceperunt, nullam umquam habere possunt iustam causam
mutandi aut in dubium fidem eandem revocandi (can. 6). Quae cum ita sint,
'gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sortis sanctorum in
lumine' (Col 1, 12), tantam ne negligamus salutem, sed 'aspicientes in auctorem
fidei et consummatorem Jesum' (Hebr 12, 2) 'teneamus spei nostrae confessionem
indeclinabilem' (Hebr 10, 23).
1.628 Cap.4 " de fide et ratione "
3015 1795 Hoc quoque perpetuus Ecclesiae catholicae consensus tenuit
et tenet duplicem esse ordinem cognitionis non solum principio, sed obiecto
etiam distinctum: principio quidem, quia in altero naturali ratione, in altero
fide divina cognoscimus; obiecto autem, quia praeter ea, ad quae naturalis
ratio pertingere potest, credenda nobis proponuntur mysteria in Deo abscondita,
quae, nisi revelata divinitus, innotescere non possunt (can. 1). Quocirca
Apostolus, qui a gentibus Deum " per ea, quae facta sunt " (Rom 1, 20),
cognitum esse testatur, disserens tamen de gratia et veritate, quae " per
Jesum Christum facta est " (cf. Jo 1, 17), pronuntiat: " Loquimur Dei
sapientiam in mysterio, quae abscondita est, quam praedestinavit Deus ante
saecula in gloriam nostram, quam nemo principum huius saeculi cognovit . . .,
nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum: Spiritus enim omnia scrutatur,
etiam profunda Dei " (I Cor 2. 7,8,10). Et ipse Unigenitus confitetur
Patri, quia abscondit haec a sapientibus et prudentibus, et revelavit ea
parvulis (cf Mt 11, 25).
3016 1796 Ac ratio quidem, fide illustrata, cum sedulo pie et sobrie quaerit, aliquam Deo dante
mysteriorum intelligentiam eamque fructuosissimam assequitur tum ex eorum, quae
naturaliter cognoscit, analogia, tum e mysteriorum ipsorum nexu inter se et cum
fine hominis ultimo; numquam tamen idonea redditur ad ea perspicienda instar
veritatum, quae proprium ipsius obiectum constituunt, Divina enim mysteria
suapte natura intellectum creatum sic excedunt, ut etiam revelatione tradita et
fide suscepta ipsius tamen fidei velamine contecta et quadam quasi caligine
obvoluta maneant, quamdiu in hac mortali vita " peregrinamur a Domino: per
fidem enim ambulamus et non per speciem " (2 Cor 5, 6s). " .
3017 1797
Verum etsi fides sit supra rationem, nulla tamen umquam inter fidem et rationem
vera dissensio esse potest: cum idem Deus, qui mysteria revelat et fidem
infundit, animo humano rationis lumen indiderit, Deus autem negare se ipsum non
possit, nec verum vero umquam contradicere. Inanis autem huius contradictionis
species inde potissimum oritur, quod vel fidei dogmata ad mentem Ecclesiae
intellecta et exposita non fuerint vel opinionum commenta pro rationis effatis
habeantur. 'Omnem' igitur 'assertionem veritati
illuminatae fidei contrariam omnino falsam esse definimus' (Cc. Lateran. V: DS
1441).
3018 1798
Porro Ecclesia, quae una cum apostolico munere docendi mandatum accepit fidei
depositum custodiendi, jus etiam et officium divinitus habet falsi nominis
scientiam (1 Tim 6.20) proscribendi, ne quis decipiatur per philosophiam et
inanem fallaciam (cf Col 2.8; can.2). Quapropter omnes Christiani fideles
hujusmodi opiniones, quae fidei doctrinae contrariae esse cognoscuntur, maxime
si ab Ecclesia reprobatae fuerint, non solum prohibentur tamquam legitimas
scientiae conclusiones defendere, sed pro erroribus potius, qui fallacem
veritatis speciem prae se ferant, habere tenentur omnino.
3019 1799
Neque solum fides et ratio inter se dissidere numquam possunt, sed opem quoque
sibi mutuam ferunt, cum recta ratio fidei fundamenta demonstret eiusque lumine
illustrata rerum divinarum scientiam excolat, fides vero rationem ab erroribus
liberet ac tueatur eamque multiplici cognitione instruat. Quapropter tantum
abest, ut Ecclesia humanarum artium et disciplinarum culturae obsistat, ut hanc
multis modis iuvet atque promoveat. Non enim commoda ab iis ad hominum vitam
dimanantia aut ignorat aut despicit; fatetur immo, eas, quemadmodum a 'Deo
scientiarum Domino' (cf I Reg 2, 3) profectae sunt, ita, si rite pertractentur,
ad Deum iuvante eius gratia perducere. Nec sane ipsa vetat, ne huiusmodi
disciplinae in suo quaeque ambitu propriis utantur principiis et propria
methodo; sed iustam hanc libertatem agnoscens, id sedulo cavet, ne divinae
doctrinae repugnando errores in se suscipiant, aut fines proprios transgressae
ea, quae sunt fidei, occupent et perturbent.
3020 1800
Neque enim fidei doctrina, quam Deus revelavit, velut philosophicum inventum
proposita est humanis ingeniis perficienda, sed tamquam divinum depositum
Christi Sponsae tradita, fideliter custodienda et infallibiliter declaranda.
Hinc sacrorum quoque dogmatum is sensus perpetuo est retinendus, quem semel
declaravit sancta mater Ecclesia, nec umquam ab eo sensu altioris
intelligentiae specie et nomine recedendum (can.3). " Crescat igitur... et
multum vehementerque proficiat, tam singulorum quam omnium, tam unius hominis
quam totius Ecclesiae, aetatum ac saeculorum gradibus, intelligentia, scientia,
sapientia: sed in suo dumtaxat genere, in eodem scilicet dogmate, eodem sensu
eademque sententia ".
1.629 Canones; 1. De Deo rerum omnium creatore
3021 1801 l. Si quis unum
verum Deum visibilium et invisibilium creatorem et Dominum negaverit: anathema
sit (cf. DS 3001).
3022 1802
2. Si quis praeter materiam nihil esse affirmare non erubuerit: an. s. (cf: DS
3002).
3023 1803
3. Si quis dixerit, unam eandemque esse Dei et rerum omnium substantiam vel
essentiam: an. s. (cf. DS 3001).
3024 1804
4. Si quis dixerit, res finitas tum corporeas tum spirituales aut saltem
spirituales e divina substantia emanasse, aut divinam essentiam sui
manifestatione vel evolutione fieri omnia, aut denique Deum esse ens universale
seu indefinitum, quod sese determinando constituat rerum universitatem in
genera, species et individua distinctam: an. s.
3025 1805
5. Si quis non confiteatur, mundum resque omnes, quae in eo continentur, et
spirituales et materiales secundum totam suam substantiam a Deo ex nihilo esse
productas, aut Deum dixerit non voluntate ab omni necessitate libera, sed tam
necessario creasse, quam necessario amat se ipsum, aut mundum ad Dei gloriam conditum
esse negaverit: an. s.
1.630 2. De revelatione
3026 1806
1. Si quis dixerit, Deum unum et verum, creatorem et Dominum nostrum, per ea,
quae facta sunt, naturali rationis humanae lumine certo cognosci non posse:
anathema sit (cf. DS 3004).
3027 1807
2. Si quis dixerit, fieri non posse aut non expedire, ut per revelationem
divinam homo de Deo cultuque ei exhibendo doceatur: an. s.
3028 1808
3. Si quis dixerit, hominem ad cognitionem et perfectionem, quae naturalem
superet, divinitus evehi non posse, sed ex se ipso ad omnis tandem veri et boni
possessionem iugi profectu pertingere posse et debere: an. s.
3029 1809
4. Si quis sacrae Scripturae libros integros cum omnibus suis partibus, prout
illos sancta Tridentina Synodus recensuit (DS 1501ss), pro sacris et canonicis
non susceperit aut eos divinitus inspiratos esse negaverit: an. s.
1.631 3. De fide
3031 1810
1. Si quis dixerit, rationem humanam ita independentem esse, ut fides ei a Deo
imperari non possit: anathema sit (cf. DS 3008).
3032 1811
2. Si quis dixerit, fidem divinam a naturali de Deo et rebus moralibus scientia
non distingui, ac propterea ad fidem divinam non requiri, ut revelata veritas
propter auctoritatem Dei revelantis credatur: an. s. (cf. DS 3008).
3033 1812
3. Si quis dixerit, revelationem divinam externis signis credibilem fieri non
posse, ideoque sola interna cuiusque experientia aut inspiratione privata
homines ad fidem moveri debere: an. s. (cf. DS 3009).
3034 1813
4. Si quis dixerit, miracula nulla fieri posse, proindeque omnes de iis
narrationes, etiam in sacra Scriptura contentas, inter fabulas vel mythos
ablegandas esse; aut miracula certo cognosci numquam posse nec iis divinam
religionis christianae originem rite probari : an. s. (cf. DS 3009).
3035 1814
5. Si quis dixerit, assensum fidei christianae non esse liberum sed argumentis
humanae rationis necessario produci; aut ad solam fidem vivam, quae per
caritatem operatur (Gal 5, 6), gratiam Dei necessariam esse: an. s. (cf. DS
3010).
3036 1815
6. Si quis dixerit, parem esse condicionem fidelium atque eorum, qui ad fidem
unice veram nondum pervenerunt, ita ut catholici iustam causam habere possint
fidem, quam sub Ecclesiae magisterio iam susceperunt, assensu suspenso in
dubium vocandi, donec demonstrationem scientificam credibilitatis et veritatis
fidei suae absolverint an. s. (cf. DS 3014).
1.632 4. Fides et ratio
1.633
3041 1816 1. Si quis dixerit, in revelatione divina
nulla vera et proprie dicta mysteria contineri, sed universa fidei dogmata
posse per rationem rite excultam e naturalibus principiis intelligi et demonstrari:
anathema sit (cf: DS 3015s).
3042 1817 2. Si quis dixerit, disciplinas
humanas ea cum libertate tractandas esse, ut earum assertiones, etsi doctrinae
revelatae adversentur, tamquam verae retineri neque ab Ecclesia proscribi
possint: an s. (cf DS3017).
3043 1818 3. Si quis dixerit, fieri posse,
ut dogmatibus ab Ecclesia propositis aliquando secundum progressum scientiae
sensus tribuendus sit alius ab eo, quem intellexit et intelligit Ecclesia: an.
s. (cf. DS3020).
1819 Itaque supremi pastoralis Nostri officii debitum exsequentes, omnes
Christi fideles, maxime vero eos, qui praesunt vel docendi munere funguntur,
per viscera Iesu Christi obtestamur, necnon eiusdem Dei et Salvatoris nostri
auctoritate iubemus, ut ad hos errores a sancta Ecclesia arcendos et
eliminandos, atque purissimae fidei lucem pandendam studium et operam
conferant.
1820 Quoniam vero satis non est, haereticam pravitatem devitare, nisi ii quoque
errores diligenter fugiantur, qui ad illam plus minusve accedunt, omnes officii
monemus, servandi etiam Constitutiones et Decreta, quibus pravae eiusmodi
opiniones, quae isthic diserte non enumerantur, ab hac Sancta Sede proscriptae
et prohibitae sunt.
Concile Vatican I (oecum. XX) 8 décembre 1869 - 20 octobre 1870
1.634 (sous Pie IX); Sessio IV, 18 juillet 1870: Constitutio
1.635 dogmatica 'Pastor aeternus' de Ecclesia Christi
3050 1821
Pastor aeternus et episcopus animarum nostrarum (1 Petr 2, 25), ut salutiferum
redemptionis opus perenne redderet, sanctam aedificare Ecclesiam decrevit, in
qua veluti in domo Dei viventis fideles omnes unius fidei et caritatis vinculo
continerentur. Quapropter, priusquam clarificaretur, rogavit Patrem non pro
Apostolis tantum, sed et pro eis, qui credituri erant per verbum eorum in
ipsum, ut omnes unum essent, sicut ipse Filius et Pater unum sunt (cf. Io 17,
20 s). Quemadmodum igitur Apostolos, quos sibi de mundo elegerat, misit, sicut
ipse missus erat a Patre (Jo 20, 21): ita in Ecclesia sua pastores et doctores
usque ad consummationem saeculi (Mt 28, 20) esse voluit.
3051 1821
Ut vero episcopatus ipse unus et indivisus esset, et per cohaerentes sibi
invicem sacerdotes credentium multitudo universa in fidei et communionis
unitate conservaretur, beatum Petrum ceteris Apostolis praeponens in ipso
instituit perpetuum utriusque unitatis principium ac visibile fundamentum,
super cuius fortitudinem aeternum exstrueretur templum, et Ecclesiae caelo
inferenda sublimitas in huius fidei firmitate consurgeret.
3052 1821
Et quoniam portae inferi ad evertendam, si fieri posset, Ecclesiam, contra eius
fundamentum divinitus positum maiore in dies odio undique insurgunt, Nos ad catholici
gregis custodiam, incolumitatem, augmentum, necessarium esse iudicamus, sacro
approbante Concilio, doctrinam de institutione, perpetuitate ac natura sacri
Apostolici primatus, in quo totius Ecclesiae vis ac soliditas consistit,
cunctis fidelibus credendam et tenendam, secundum antiquam atque constantem
universalis Ecclesiae fidem, proponere, atque contrarios, dominico gregi adeo
perniciosos errores proscribere et condemnare.
1.636 Cap. 1. De apostolici primatus in beato Petro institutione
3053 1822
Docemus itaque et declaramus, iuxta Evangelii testimonia primatum
iurisdictionis in universam Dei Ecclesiam immediate et directe beato Petro
Apostolo promissum atque collatum a Christo Domino fuisse. Unum enim Simonem,
cui iam pridem dixerat: 'Tu vocaberis Cephas' (Jo 1, 42), postquam ille suam
edidit confessionem inquiens: 'Tu es Christus, Filius Dei vivi', solemnibus his
verbis allocutus est Dominus: 'Beatus es, Simon Bar Iona: quia caro et sanguis
non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in caelis est. Et ego dico tibi, quia
tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non
praevalebunt adversus eam: et tibi dabo claves regni caelorum. Et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis: et
quodcumque solveris super terram, erit solutum et in caelis' (Mt 16, 16ss).
Atque uni Simoni Petro contulit Iesus post suam resurrectionem summi pastoris
et rectoris iurisdictionem in totum suum ovile dicens; 'Pasce agnos meos',
'Pasce oves meas' (Io 21, 15ss).
3054 1822
Huic tam manifestae sacrarum Scripturarum doctrinae, ut ab Ecclesia catholica
semper intellecta est, aperte opponuntur pravae eorum sententiae, qui
constitutam a Christo Domino in sua Ecclesia regiminis formam pervertentes
negant, solum Petrum prae ceteris Apostolis sive seorsum singulis sive omnibus
simul vero proprioque iurisdictionis primatu fuisse a Christo instructum; aut
qui affirmant, eundem primatum non immediate directeque ipsi beato Petro, sed
Ecclesiae et per hanc illi ut ipsius Ecclesiae ministro delatum fuisse.
3055 (Canon.)
Si quis igitur dixerit, beatum Petrum Apostolum non esse a Christo Domino
constitutum Apostolorum omnium principem et totius Ecclesiae militantis
visibile caput; vel eundem honoris tantum, non autem verae propriaeque
iurisdictionis primatum ab eodem Domino nostro Jesu Christo directe et
immediate accepisse: anathema sit.
1.637 2. De perpetuitate primatus beati Petri in Romanis
1.638 Pontificibus
3056
Quod autem in beato Apostolo Petro princeps pastorum et pastor magnus ovium
Dominus Christus in perpetuam salutem ac perenne bonum Ecclesiae instituit, id
eodem auctore in Ecclesia, quae fundata super petram ad finem saeculorum usque
firma stabit, iugiter durare necesse est. 'Nulli' sane 'dubium, immo saeculis
omnibus notum est, quod sanctus beatissimusque Petrus, Apostolorum princeps et
caput fideique columna et Ecclesiae catholicae fundamentum, a Domino nostro
Iesu Christo, Salvatore humani generis ac Redemptore, claves regni accepit: qui
ad hoc usque tempus et semper in suis successoribus', episcopis sanctae Romanae
Sedis, ab ipso fundatae eiusque consecratae sanguine 'vivit' et praesidet et
'iudicium exercet'.
3057 Unde
quicumque in hac cathedra Petro succedit, is secundum Christi ipsius
institutionem primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet. 'Manet ergo
dispositio veritatis, et beatus Petrus in accepta fortitudine petrae
perseverans suscepta Ecclesiae gubernacula non reliquit.' Hac de causa ad
Romanam Ecclesiam 'propter potentiorem principalitatem necesse' semper fuit
'omnem convenire Ecclesiam, hoc est eos, qui sunt undique fideles', ut in ea
sede, e qua 'venerandae communionis iura' in omnes dimanant, tamquam membra in
capite consociata in unam corporis compagem coalescerent.
3058 (Canon.)
Si quis ergo dixerit, non esse ex ipsius Christi Domini institutione seu iure
divino, ut beatus Petrus in primatu super universam Ecclesiam habeat perpetuos
successores: aut Romanum Pontificem non esse beati Petri in eodem primatu
successorem: anathema sit.
1.639 3. De vi et ratione primatus Romani Pontificis
3059 1826 Quapropter apertis innixi sacrarum Litterarum testimoniis,
et inhaerentes tum praedecessorum Nostrorum, Romanorum Pontificum, tum
Conciliorum generalium disertis perspicuisque decretis, innovamus oecumenici
Concilii Florentini definitionem, qua credendum ab omnibus Christi fidelibus
est, 'sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum Pontificem in universum orbem
tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri,
principis Apostolorum, et verum Christi vicarium totiusque Ecclesiae caput et
omnium Christianorum patrem ac doctorem exsistere; et ipsi in beato Petro
pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino nostro Iesu
Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis oecumenicorum
conciliorum et in sacris canonibus continetur' (DS 1307).
3060 1827
Docemus proinde et declaramus, Ecclesiam Romanam, disponente Domino, super
omnes alias ordinariae potestatis obtinere principatum, et hanc Romani
Pontificis jurisdictionis potestatem,quae vere episcopalis est, immediatam
esse: erga quam cujuscumque ritus et dignitatis pastores atque fideles, tam
seorsum singuli quam simul omnes, officio hierarchicae subordinationis veraeque
oboedientiae obstringuntur, non solum in rebus, quae ad fidem et mores, sed
etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per totum orbem diffusae
pertinent; ita ut, custodita cum Romano Pontifice tam communionis quam ejusdem
fidei professionis unitate, Ecclesia Christi sit unus grex sub uno summo pastore.
Haec est catholicae veritatis doctrina, a qua deviare
salva fide atque salute nemo potest.
3061 1828
Tantum autem abest, ut haec Summi Pontificis potestas officiat ordinariae ac
immediatae illi episcopalis iurisdictionis potestati, qua episcopi, qui positi
a Spiritu Sancto (cf. Act 20, 28) in Apostolorum locum successerunt, tamquam
veri pastores assignatos sibi greges singuli singulos pascunt et regunt, ut
eadem a supremo et universali pastore asseratur, roboretur ac vindicetur,
secundum illud sancti Gregorii Magni: 'Meus honor est honor universalis
Ecclesiae. Meus honor est fratrum meorum solidus vigor. Tum ego vere honoratus
sum, cum singulis quibusque honor debitus non negatur'.
3062 1829
Porro ex suprema illa Romani Pontificis potestate gubernandi universam
Ecclesiam ius eidem esse consequitur, in huius sui muneris exercitio libere
communicandi cum pastoribus et gregibus totius Ecclesiae, ut iidem ab ipso in
via salutis doceri ac regi possint. Quare damnamus ac reprobamus illorum
sententias, qui hanc supremi capitis cum pastoribus et gregibus communicationem
licite impediri posse dicunt aut eandem reddunt saeculari potestati obnoxiam,
ita ut contendant, quae ab Apostolica Sede vel eius auctoritate ad regimen
Ecclesiae constituuntur, vim ac valorem non habere, nisi potestatis saecularis
placito confirmentur.
3063 1830
Et quoniam divino Apostolici primatus iure Romanus Pontifex universae Ecclesiae
praeest, docemus etiam et declaramus, eum esse iudicem supremum fidelium, et in
omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse iudicium
recurri (DS 861); Sedis vero Apostolicae cuius auctoritate maior non est,
iudicium a nemine fore retractandum, neque cuiquam de eius licere iudicare
iudicio (cf. DS 638ss). Quare a recto veritatis tramite aberrant, qui
affirmant, licere ab iudiciis Romanorum Pontificum ad oecumenicum concilium
tamquam ad auctoritatem Romano Pontifice superiorem appellare.
3064 1831
(canon.) Si quis itaque dixerit, Romanum Pontificem habere tantummodo officium
inspectionis vel directionis, non autem plenam et supremam potestatem
iurisdictionis in universam Ecclesiam, non solum in rebus, quae ad fidem et
mores, sed etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per totum
orbem diffusae pertinent; aut eum habere tantum potiores partes, non vero totam
plenitudinem huius supremae potestatis; aut hanc eius potestatem non esse
ordinariam et immediatam sive in omnes ac singulas ecclesias sive in omnes et
singulos pastores et fideles: anathema sit.
1.640 4. De Romani Pontificis infallibili magisterio
3065 1832
Ipso autem Apostolico primatu, quem Romanus Pontifex tamquam Petri principis
Apostolorum successor in universam Ecclesiam obtinet, supremam quoque
magisterii potestatem comprehendi, haec Sancta Sedes semper tenuit, perpetuus
Ecclesiae usus comprobat, ipsaque oecumenica Concilia, ea imprimis, in quibus
Oriens cum Occidente in fidei caritatisque unionem conveniebat, declaraverunt.
3066 1833
Patres enim Concilii Constantinopolitani quarti, maiorum vestigiis inhaerentes,
hanc solemnem ediderunt professionem: 'Prima salus est, rectae fidei regulam
custodire (...) Et quia non potest Domini nostri Iesu Christi praetermitti
sententia dicentis: 'Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam
meam' (Mt 16, 18) haec, quae dicta sunt, rerum probantur effectibus, quia in
Sede Apostolica immaculata est semper catholica reservata religio, et sancta
celebrata doctrina. Ab huius ergo fide et doctrina separari minime cupientes
(...) speramus, ut in una communione, quam Sedes Apostolica praedicat, esse
mereamur, in qua est integra et vera christianae religionis soliditas' (cf. DS
363s).
3067 1834
Approbante vero Lugdunensi Concilio secundo Graeci professi sunt: 'sanctam
Romanam Ecclesiam summum et plenum primatum et principatum super universam
Ecclesiam catholicam obtinere quem se ab ipso Domino in beato Petro Apostolorum
principe sive vertice, cuius Romanus Pontifex est successor, cum potestatis
plenitudine recepisse veraciter et humiliter recognoscit; et sicut prae ceteris
tenetur fidei veritatem defendere, sic et, si quae de fide subortae fuerint
quaestiones, suo debent iudicio definiri' (cf. DS 861).
3068 1835
Florentinum denique Concilium definivit: 'Pontificem Romanum verum Christi
vicarium totiusque Ecclesiae caput et omnium Christianorum patrem et doctorem
exsistere; et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem
Ecclesiam a Domino nostro Iesu Christo plenam potestatem traditam esse' (DS
1307).
3069 Huic
pastorali muneri ut satisfacerent, praedecessores Nostri indefessam semper
operam dederunt, ut salutaris Christi doctrina apud omnes terrae populos propagaretur,
parique cura vigilarunt, ut, ubi recepta esset, sincera et pura conservaretur.
Quocirca totius orbis antistites, nunc singuli, nunc in Synodis congregati,
longam ecclesiarum consuetudinem et antiquae regulae formam sequentes, ea
praesertim pericula, quae in negotiis fidei emergebant, ad hanc Sedem
Apostolicam retulerunt, ut ibi potissimum resarcirentur damna fidei, ubi fides
non potest sentire defectum. Romani autem Pontifices, prout temporum et rerum
condicio suadebat, nunc convocatis oecumenicis Conciliis aut explorata
Ecclesiae per orbem dispersae sententia, nunc per Synodos particulares, nunc
aliis, quae divina suppeditabat providentia, adhibitis auxiliis, ea tenenda
definiverunt, quae sacris Scripturis et apostolicis traditionibus consentanea,
Deo adjutore, cognoverant.
3070 Neque
enim Petri successoribus Spiritus Sanctus promissus est, ut eo revelante novam
doctrinam patefacerent, sed ut, eo assistente, traditam per Apostolos
revelationem seu fidei depositum sancte custodirent et fideliter exponerent.
Quorum quidem apostolicam doctrinam omnes venerabiles Patres amplexi et sancti
Doctores orthodoxi venerati atque secuti sunt; plenissime scientes, hanc sancti
Petri Sedem ab omni semper errore illibatam permanere, secundum Domini
Salvatoris nostri divinam pollicitationem discipulorum suorum principi factam:
"Ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conversus
confirma fratres tuos" (Lc 22.32).
3071 1837
Hoc igitur veritatis et fidei numquam deficientis charisma Petro eiusque in hac
cathedra successoribus divinitus collatum est, ut excelso suo munere in omnium
salutem fungerentur, ut universus Christi grex per eos ab erroris venenosa esca
aversus, caelestis doctrinae pabulo nutriretur, ut, sublata schismatis
occasione, Ecclesia tota una conservaretur, atque suo fundamento innixa, firma
adversus inferi portas consisteret.
3072 1838
At vero cum hac ipsa aetate, qua salutifera Apostolici muneris efficacia vel
maxime requiritur, non pauci inveniantur, qui illius auctoritati obtrectant,
necessarium omnino esse censemus, praerogativam, quam unigenitus Dei Filius cum
summo pastorali officio coniungere dignatus est, solemniter asserere.
3073 1839
Itaque Nos traditioni a fidei christianae exordio perceptae fideliter
inhaerendo, ad Dei Salvatoris nostri gloriam, religionis catholicae
exaltationem et christianorum populorum salutem, sacro approbante Concilio,
docemus et divinitus revelatum dogma esse definimus:
3074 1839
Romanum Pontificem, cum ex cathedra loquitur, id est, cum omnium Christianorum
pastoris et doctoris munere fungens pro suprema sua Apostolica auctoritate
doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit, per
assistentiam divinam ipsi in beato Petro promissam, ea infallibilitate pollere,
qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus
instructam esse voluit; ideoque eiusmodi Romani Pontificis definitiones ex
sese, non autem ex consensu Ecclesiae, irreformabiles esse.
3075 1840
(Canon.) Si quis autem huic Nostrae definitioni contradicere, quod Deus
avertat, praesumpserit : anathema sit.
1.641 Resp. S. Officii ad Vic. Ap. Oceaniae Centralis (sous Pie IX),
1.642 18 décembre 1872; De fide et intentione ministri sacramentorum
3100 Qu.: 1. Utrum baptismus ab illis haereticis (Methodistis)
administratus sit dubius propter defectum intentionis faciendi quod voluit
Christus, si expresse declaratum fuerit a ministro, antequam baptizet baptismum
nullum habere effectum in animam?
3101 2. Utrum
dubius sit baptismus sic collatus, si praedicta declaratio non expresse facta
fuerit immediate, antequam baptismus conferretur sed illa saepe pronuntiata
fuerit a ministro, et illa doctrina aperte praedicetur in illa secta?
3102 Resp.:
Porro haec dubia iampridem agitata fuisse, ac pro validitate baptismi fuisse
responsum, videre potes apud Benedictum XIV De synodis dioeces. lb.VII cap.VI
n.9, ubi haec habentur: 'Caveat episcopus, ne incertam et dubiam pronuntiet
baptismi validitatem hoc tantum nomine, quod haereticus minister, a quo fuit
collatus, cum non credat per regenerationis lavacrum deleri peccata, illud non
contulerit in remissionem peccatorum, atque ideo non habuerit intentionem illud
conficiendi, prout a Christo Domino fuerit constitutum ...' Cuius rei ratio perspicue traditur a Card. Bellarmino De sacramentis in
genere lb.1 cap.27 n.13, ubi (contra asserentes, Conc. Tridentinum in sess.VII
can.11 (DS 1611) definivisse, non esse ratum sacramentum, nisi minister
intendat non solum actum, sed etiam finem sacramenti, i.e. illud propter quod
sacramentum est institutum,) haec subdit:' ... Concilium enim in toto canone 11
non nominat finem sacramenti, neque dicit oportere ministrum intendere quod
Ecclesia intendit, sed quod Ecclesia facit. Porro, quod Ecclesia facit, non
finem, sed actionem significat. ... Ex quo est, quod Innocentius IV, in cap. 2
De baptismo n.9 ait, validum esse baptisma collatum a saraceno, de quo notum
est non credere per immersionem aliquid fieri nisi madefactionem, dummodo
intenderit facere, quod ceteri baptizantes faciunt.
Conclusio Responsi: Ad 1. Negative: quia non obstante errore quoad effectus
baptismi non excluditur intentio faciendi quod facit Ecclesia. Ad 2. Provisum
in primo.
1.643 Instructio S. Cgr. de Propaganda Fide, a. 1873 (sous Pie IX
3105 Conclusio (ex omnibus resolutionibus in Instructione allatis): 1.
Generatim loquendo de lucro ex mutuo, nihil omnino percipi inde posse vi mutui,
seu immediate et praecise ratione ipsius.
3106 2.
Aliquid ultra sortem percipere licitum esse, si forte titulus aliquis
extrinsecus, non mutui naturae universim coniunctus et innatus, mutuo accedat.
3107 3.
Deficientibus licet aliis quibuslibet titulis, cuiusmodi sunt lucrum cessans,
damnun emergens, atque periculum amittendae sortis, vel assumendi insolitos
labores pro sortis recuperatione, unum quoque legis civilis titulum ceu
sufficientem in praxi haberi posse, tum a fidelibus, tum ab eorum confessariis,
quibus proinde suos paenitentes hac super re inquietare non licet, donec quaestio
haec sub iudice pendeat nec S. Sedes ipsam explicite definierit.
3108 4. Praxis
huius tolerantiam minime extendi posse sive ad cohonestandam usuram quamvis
modicam erga pauperes sive usuram immodicam ac naturalis aequitatis limites
excedentem.
3109 5.
Denique, quaenam usurae quantitas dicenda sit immodica et excessiva, quaenam
iusta ac moderata, universim determinari non posse cum hoc dimetiri oporteat in
singulis casibus, respectu habito ad omnes et singulas circumstantias locorum,
personarum ac temporum.
1.644 Pie IX, Encycl. 'Etsi multa luctuosa', 21 novembre 1873
1841 Fides (tamen)
docet et humana ratio demonstrat, duplicem exsistere rerum ordinem simulque
binas distinguendas esse potestates in terris, alteram naturalem, quae humanae
societatis tranquillitati et saecularibus negotiis prospiciat, alteram vero,
cuius origo supra naturam est, quae praeest civitati Dei, nimirum Ecclesiae
Christi, ad pacem animarum et salutem aeternam divinitus instituta. Haec autem
duplicis potestatis officia sapientissime ordinata sunt, ut reddantur, quae
sunt Dei, Deo, et propter Deum, quae sunt Caesaris Caesari (Mt 22, 21); qui
'ideo magnus est, quia coelo minor est; illius enim est ipse, cuius (et) coelum
est et omnis creatura'. A quo certe divino mandato nunquam deflexit Ecclesia,
quae semper et ubique fidelium suorum animis ingerere contendit obsequium, quod
inviolabiliter servare debent erga supremos principes eorumque iura quoad
saecularia; docuitque cum Apostolo, esse principes non timori boni operis sed
mali, iubens fideles subditos esse non solum propter iram, quia princeps
gladium portat vindex in iram ei qui malum agit, sed etiam propter
conscientiam, quia in officio suo Dei minister est (Rom 13, 8sqq). Hunc autem
principum metum ipsa cohibuit ad opera mala, eundem plane excludens a divinae
legis observantia, memor eius quod fideles docuit beatus PETRUS : 'Nemo vestrum
patiatur ut homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienorum appetitor ; si
autem ut Christianus, non erubescat, glorificet autem Deum in isto nomine (1
Petr 4, 15sq).
1.645 Pie IX, Encycl. 'Quod nunquam' ad episcopos Borussiae,
1.646 6 février 1876
1842 ... Partes
Nostri muneris implendas intendimus per hasce litteras aperta testatione
denuntianTes omnibus, ad quos ea res pertinet, et universo catholico orbi,
leges illas irritas esse, utpote quae divinae Ecclesiae constitutioni prorsus
adversantur. Non enim potentes huius saeculi praefecit Dominus sacrorum
antistitibus in iis quae ad sanctum ministerium attinent ; sed beatum PETRUM,
cui non modo agnos, sed et oves suas pascendas commendavit (cf. Io 21, 16 17);
proindeque a nulla quantumvis sublimi saeculi potestate episcopali officio
privari possunt ii 'quos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam
Dei' (Act 20, 28). ... Illud autem sciant qui vobis infesti sunt, quod
renuentes vos praestare Caesari, quae Dei sunt, nullam regiae auctoritati
iniuriam allaturi estis, et nihil ex ea detracturi ; scriptum est enim
'Oboedire opportet Deo magis quam hominibus' (Act 5, 29); ac simul noverint,
unumquemque vestrum tributum et obsequium Caesari dari paratum esse, non
propter iram, sed propter conscientiam (Rom 13, 5 sq) in iis, quae civili
subsunt imperio et potestati. ...
1.647 Responsa ad Ep. circularem cancellarii Bismarck Decretum Conc.
1.648 Vaticani de Rom. Pontifice interpretantem, Jan.-Mart. 1875.
1.649 De iurisdictione Romani Pontificis et episcoporum;
1.650 a) Declaratio collectiva episcoporum Germaniae, Jan-Fev 1875
3112
(Versio latina) Epistola circularis asserit quoad decreta Concilii Vaticani :
'Hisce decretis papa facultate donatus est, vindicandi sibi in singulis
quibusque dioecesibus iura episcopalia et substituendi potestatem papalem
potestati territoriali episcopali.' 'Jurisdictio episcopalis absorpta est
iurisdictione papali.' 'Papa non iam, sicut hucusque, determinata quaedam iura
sibi reservata exercet sed omnis plenitudo iurium episcopalium est in eius manibus.'
'Per se in locum cuiusque episcopi subrogatus est, et ab eo solo dependet, num
etiam in praxi quolibet momento eius locum occupare velit respectu guberniorum
civilium.' 'Episcopi iam non sunt nisi eius instrumenta, sunt officiales
propria sua responsabilitate destituti;' 'Respectu guberniorum civilium facti
sunt officiales principis independentis extranei, et quidem talis principis,
qui vi infallibilitatis absolutissimus est, plus quam quilibet alius monarchus
absolutus mundi.' Omnes illae theses fundamento carent et contradicunt tam
verbis quam sensui vero Decretorum Conc. Vaticani a papa, episcopatu,
repraesentantibus scientiarum catholicarum saepius declarato.
3113 Est
quidem secundum haec decreta potestas iurisdictionis ecclesiastica papae potestas
suprema, ordinaria et immediata, suprema potestas gubernandi papae a Jesu
Christo Filio Dei in Petro communicata, quae extenditur directe in totam
Ecclesiam, proinde etiam in singulas quasque dioeceses et omnes fideles, ut
conservetur unitas fidei, disciplinae et regiminis Ecclesiae, neque est
facultas ex solis aliquibus iuribus reservatis consistens. Haec vero non est
nova doctrina, sed veritas fidei catholicae semper agnita ..., quae Conc.
Vaticanum contra errores Gallicanorum, Jansenistarum, Febronianorum ...
renovavit et confirmavit. Secundum hanc catholicae Ecclesiae doctrinam papa est
episcopus Romanus, non episcopus cuiuslibet alterius urbis aut dioecesis, non
est episcopus Coloniensis aut Vratislaviensis, etc. Sed qua Episcopus Romanus
simul est papa, id est pastor et caput totius Ecclesiae, caput omnium
episcoporum omniumque fidelium, eiusque potestas papalis non solum viget in
casibus quibusdam exceptionalibus, sed omni tempore locoque valet et obligat.
In tali munere constitutus papa invigilare debet, ut quisque episcopus
obligationes muneris sui integre impleat, et ubi episcopus impeditur aut alia
necessitas id exposcit, S. P'ci ius et officium competit, non quidem qua
episcopus dioecesis de qua agitur, sed qua papa omnia ea in eadem (dioecesi)
disponere, quae eius admistrationem attinet. ...
3114 Decreta
Concilii Vaticani ne umbram quidem fundamenti praebent assertioni, papam eisdem
factum esse principem absolutum, et quidem vi infallibilitatis absolutissimum,
'plus quam ullum in mundo monarchum absolutum'. Primo, dominium potestatis
ecclesiasticae Pontificis essentialiter diversum est ab illo principatu civili
monarchi; neque ullo modo plena ac summa potestas domini alicuius territorii
quoad res civiles a catholicis negatur. Sed praeterea neque quoad res
ecclesiasticas papa monarchus absolutus nuncupari potest, quippe cum
subordinatus sit iuri divino et obstrictus sit iis, quae Christus pro Ecclesia
sua disposuit. Non potest mutare constitutionem Ecclesiae a fundatore divino
datam ad modum legislatoris civilis qui potest mutare constitutionem rei
publicae. Constitutio Ecclesiae in omnibus essentialibus fundatur in
ordinatione divina ideoque immunis est ab omni arbitraria dispositione humana.
3115 Vi
eiusdem institutionis divinae, in quo fundatur munus Summi Pontificis, exsistit
etiam episcopatus, competunt eidem iura et officia vi dispositionis ab ipso Deo
promanantis, ad quae mutanda Summo Pontifici neque ius neque potestas prostat.
Decreta Vaticana ergo plane erronee intelliguntur, coniiciendo, iisdem
'iurisdictionem episcopalem a papali absorptam esse', papam 'per se in locum
cuiusque episcopi subrogatum esse', episcopos remanere solummodo 'instrumenta
papae, Officiales eius sine propria responsabilitate'. ... Quod in specie hanc
assertionem (modo dictam) attinet ... necesse est, ut eam acerrime reiiciamus,
profecto non Ecclesia catholica ea (societas) est, in qua illud axioma immorale
et despoticum susceptum sit, quo enuntiatur, mandato superioris in quovis casu
tolli propriam responsabilitatem.
3116 Denique
opinio, papam 'vi suae infallibilitatis esse principem absolutissimum',
supponit conceptum omnino erroneum dogmatis infallibilitatis papalis. Sicut
Concilium Vaticanum nitidis et expressis verbis enuntiavit et ex rerum natura
per se patet, haec restringitur ad proprietatem summi magisterii papalis: id
vero coincidit cum ambitu magisterii infallibilis ipsius Ecclesiae et est
ligatum ad doctrinam in s. Scriptura et in traditione contentam necnon ad
definitiones a magisterio ecclesiastico iam latas. Hac (infallibilitate)
proinde quoad negotia gubernii papae nihil omnino mutatum est.
1.651 b) Litt. Ap. 'Mirabilis illa constantia' ad Germaniae episc.
3117
... Gloriam Ecclesiae vos continuastis, Ven. Fr., dum germanum Vaticani
Concilii definitionum sensum a vulgata quadam circulari epistola captiosa
commentatione detortum restituendum suscepistis, ne fideles deciperet et, in
invidiam conversus, ansam praebere videretur machinationibus obiiciendis
libertati electionis novi Pontificis. Equidem ea est perspicuitas et soliditas
declarationis vestrae, ut, cum nihil desiderandum relinquat, amplissimis tantum
gratulationibus Nostris occasionem suppeditare deberet; nisi gravius etiam
testimonium exposceret a Nobis versuta quarundam ephemeridum vox, quae, ad
restituendam refutatae a vobis epistolae vim, conata est lucubrationi vestrae
fidem derogare, suadendo, emollitam et minime propterea respondentem huiusce
Sedis Apostolicae menti probatam a vobis fuisse conciliarium definitionum
doctrinam. Nos itaque vafram hanc et calumniosam insinuationem ac suggestionem
reiicimus; cum declaratio vestra nativam referat catholicam ac propterea sacri
Concilii et huius Sanctae Sedis sententiam luculentis et ineluctabilibus
rationum momentis scitissime munitam et nitide sic explicatam, ut honesto
cuilibet ostendere valeat, nihil prorsus esse in impetitis definitionibus, quod
novum sit aut quidquam immutet in veteribus relationibus quodque obtentum
aliquem praebere possit urgendae vexationi Ecclesiae ...
1.652 Decr. S. Officii, 7 juillet 1875 (sous Pie IX);
1.653 De explicatione transsubstantiationis
3121 1843
Qu.: Utrum tolerari possit explicatio transsubstantiationis in ss. Eucharistiae
sacramento, quae sequentibus propositionibus comprehenditur: 1. Sicut formalis
ratio hypostaseos est per se esse seu per se subsistere, ita formalis ratio
substantiae est in se esse et actualiter non sustentari in alio tamquam primo
subiecto; probe enim ista duo discernenda sunt : esse per se (quae est formalis
ratio hypostaseos), et esse in se (quae est formalis ratio substantiae).
3122 1844
2. Quare sicut natura humana in Christo non est hypostasis, quia non per se
subsistit, sed est assumpta ab hypostasi superiore divina, ita substantia
finita, ex. gr. substantia panis, desinit esse substantia eo solum et absque
alia sui mutatione, quod in alio supernaturaliter sustentatur, ita ut iam non
in se sit, sed in alio ut in primo subiecto.
3123 1845
3. Hinc transsubstantiatio seu conversio totius substantiae panis in
substantiam corporis Christi Domini nostri explicari potest hac ratione, quod
corpus Christi, dum fit substantialiter praesens in Eucharistia, sustentat
naturam panis, quae hoc ipso et absque alia sui mutatione desinit esse
substantia, quia iam non est in se, sed in alio sustentante; adeoque manet
quidem natura panis, sed in ea cessat formalis ratio substantiae; et ideo non
duae sunt substantiae, sed una sola nempe corporis Christi.
3124 1846
4. Igitur in Eucharistia manent materia et forma elementorum panis; verum iam
in alio supernaturaliter exsistentes rationem substantiae non habent, sed
habent rationem supernaturalis accidentis, non quasi ad modum naturalium
accidentium afficerent corpus Christi, sed eo dumtaxat, quod a corpore Christi
modo, quo dictum est, sustentantur. Resp.: Prout hic exponitur, tolerari non
posse.
1.654 Instr. S. Officii ad episc. Nesqualliensem (sous Pie IX),
1.655 24 janvier 1877; De fide et intentione ministri sacramentorum
3126 ... Novit Amplitudo Tua, dogma fidei esse baptismum a quocumque sive
schismatico sive haeretico sive etiam infideli administratum validum esse
habendum, dummodo in eiusdem administratione singula concurrerint, quibus
sacramentum perficitur, scl. debita materia, praescripta forma, et persona
ministri cum intentione faciendi quod facit Ecclesia. Hinc consequitur errores
peculiares, quos ministrantes sive privatim sive etiam publice profitentur,
nihil officere posse validitati baptismi vel cuiuscumque sacramenti. ... Immo
... peculiares errores ministrantium per se et propria ratione neque excludunt
illam intentionem, quam minister sacramentorum debet habere, faciendi nempe
quod facit Ecclesia (Recolitur Resp. S. Off. 18 décembre 1872, cf. DS 3100ss.).
Videt igitur Ampl. Tua, errores (haereticorum) ... non esse incompossibiles cum
illa intentione, quam sacramentorum ministri de necessitate eorumdem
sacramentorum tenentur habere, faciendi nempe quod facit Ecclesia vel faciendi
quod Christus voluit ut fieret; et eosdem errores per se non posse inducere
generalem praesumptionem contra validitatem sacramentorum in genere et baptismi
in specie, ita ut ea ipsa sola statui possit practicum principium omnibus
casibus applicandum, vi cuius quasi a priori, ut aiunt, baptismus sit iterum
conferendus.
1.656 Pie IX, Alloc. 'Luctuosis exagitati', 12 mars 1877
1847 ... Nos
novissime declarare coacti fuimus, tolerari posse, ut acta canonicae
institutionis eorundem episcoporum laicae potestati exhibeantur, ad occurrendum,
quantum in Nobis est, funestissimis rerum adiunctis, in quibus non amplius
agebatur de temporalium bonorum possessione, sed ipsae fidelium conscientiae,
earum pax, animarum procuratio et salus, quae suprema Nobis lex est, in apertum
discrimen vocabantur. Verum in hoc quod egimus ad gravissima pericula
removenda, palam ac iterum agnosci volumus, Nos iniustam eam legem, quae regium
placitum vocatur, omnino improbare ac detestari, aperte declarantes, per ipsam
laedi divinam Ecclesiae auctoritatem eiusque libertatem violari ... (cf. D 1829).
1.657 Decr. S. Officii, (sous Léon XIII), 20 novembre 1878
3128 1848 Qu.: 'An baptismum sub condicione conferri debeat
haereticis, qui se convertunt ad religionem catholicam, a quocumque loco
proveniant et ad quamcumque sectam pertineant?' Resp.:
'Negative. Sed in conversione haereticorum, a quocumque loco vel a quacumque
secta venerint, inquirendum de validitate baptismi in haeresi suscepti.
Instituto igitur in singulis casibus examine, si compertum fuerit, aut nullum
aut nulliter collatum fuisse, baptizandi erunt absolute. Si autem pro tempore
et locorum ratione, investigatione peracta, nihil sive pro validitate sive pro
invaliditate detegatur aut adhuc probabile dubium de baptismi validitate
supersit, tum sub condicione secreto baptizentur. Demum si constiterit validum
fuisse, recipiendi erunt tantummodo ad abiurationem seu professionem fidei.'
1.658 Léon XIII, Ep. encyc1. 'Quod apostolici muneris',
1.659 28 décembre 1878
3130 1849
Ex Evangelicis documentis ea est hominum aequalitas, ut omnes eandem naturam
sortiti ad eandem filiorum Dei celsissimam dignitatem vocentur, simulque et uno
eodemque fine omnibus praestituto singuli secundum eandem legem iudicandi sint,
poenas aut mercedem pro merito consecuturi.
3131 1849
Inaequalitas tamen iuris et potestatis ab ipso naturae auctore dimanat, 'ex quo
omnis paternitas in caelis et in terra nominatur' (Eph 3, 15). Principum autem
et subditorum animi mutuis officiis et iuribus secundum catholicam doctrinam ac
praecepta ita devinciuntur, ut et imperandi temperetur libido et oboedientiae
ratio facilis, firma et nobilissima efficiatur. ...
3132 1849
Si tamen quandoque contingat temere et ultra modum publicam a principibus
potestatem exerceri, catholicae Ecclesiae doctrina in eos insurgere proprio
marte non sinit, ne ordinis tranquillitas magis magisque turbetur neve societas
maius exinde detrimentum capiat. Cumque res eo devenerint, ut nulla alia spes
salutis affulgeat, docet, christianae patientiae meritis et instantibus ad Deum
precibus remedium esse maturandum. - Quodsi legislatorum ac principum placita
aliquid sanciverint aut iusserint, quod divinae aut naturali legi repugnet,
christiani nominis dignitas et officium atque apostolica sententia suadent,
oboediendum esse magis Deo quam hominibus (Act 5, 29). ...
3133 1849
Publicae autem ac domesticae tranquillitati catholica sapientia, naturalis
divinaeque legis praeceptis suffulta, consultissime providit etiam per ea, quae
sentit ac docet de iure dominii et partitione bonorum, quae ad vitae
necessitatem et utilitatem sunt comparata. Cum enim socialistae ius
proprietatis tamquam humanum inventum naturali hominum aequalitati repugnans
traducant, et communionem bonorum affectantes, pauperiem haud aequo animo esse
perferendam, et ditiorum possessiones ac iura impune violari posse arbitrentur
: Ecclesia multo satius et utilius inaequalitatem inter homines, corporis
ingeniique viribus naturaliter diversos, etiam in bonis possidendis agnoscit,
et ius proprietatis ac dominii, ab ipsa natura profectum, intactum cuilibet et
inviolatum esse iubet; novit enim furtum ac rapinam a Deo, omnis iuris auctore
ac vindice, ita fuisse prohibita, ut aliena vel conspicere (al. concupiscere)
non liceat, furesque et raptores, non secus ac adulteri et idololatrae, a
caelesti regno excludantur (I Cor 6, 9s).
1852 Nec tamen idcirco pauperum curam negligit, aut ipsorum
necessitatibus consulere pia mater praetermittit : quin immo materno illos
complectens affectu, et probe noscens eos gerere ipsius Christi personam, qui
sibi praestitum beneficium putat, quod vel in minimum pauperem a quopiam fuerit
collatum, magno illos habet in honore, omni qua potest ope sublevat ; domos
atque hospitia iis excipiendendis et curandis ubique terrarum curat erigenda
eaque in suam recipit tutelam. Gravissimo divites urget praecepto, ut quod
superest pauperibus tribuant, eosque divino terret iudicio, quo, nisi egenorum
inopiae succurrant, aeternis sint suppliciis mulctandi. Tandem pauperum animos
maxime recreat ac solatur, sive exemplum Christi obiciens, qui, cum esset
dives, propter nos egenus factus est (2 Cor 8, 9), sive eiusdem verba recolens,
quibus pauperes beatos (Mt 5, 3) edixit et aeternae beatitudinis praemia
sperare iussit.
1.660 Léon XIII, Ep. encycl. 'Aeterni Patris', 4 août 1879
3135
Equidem non tantam humanae philosophiae vim et auctoritatem tribuimus, ut
cunctis omnino erroribus propulsandis... parem esse iudicemus: sicut enim ...
per admirabile fidei lumen 'non persuasibilibus humanae sapientiae verbis'
diffusum, 'sed in ostensione spiritus et virtutis' (1 Cor 2,4) orbi terrarum
contigit, ut primaevae dignitati restitueretur; ita etiam in praesens ab
omnipotenti potissimum virtute et auxilio Dei exspectandum est, ut mortalium
mentes ... resipiscant. Sed neque spernenda neve posthabenda sunt naturalia
adiumenta, quae divinae sapientiae beneficio ... hominum generi suppetunt;
quibus in adiumentis rectum philosophiae usum constat esse praecipuum. Non enim
frustra rationis lumen humanae menti Deus inseruit, et tantum abest, ut
superaddita fidei lux intelligentiae virtutem exstinguat aut imminuat, ut
potius perficiat, auctisque viribus, habilem ad maiora reddat.
3136 Ac primo
quidem philosophia, si rite a sapientibus usurpetur, iter ad veram fidem
quodammodo sternere et munire valet, suorumque alumnorum animos ad revelationem
suscipiendam convenienter praeparare. ... Et sane benignissimus Deus in eo quod
pertinet ad res divinas, non eas tantum veritates lumine fidei patefecit,
quibus attingendis impar humana intelligentia est, sed nonnullas etiam
manifestavit, rationi non omnino impervias, ut scilicet, accedente Dei
auctoritate, statim et sine aliqua erroris admixtione omnibus innotescerent. Ex
quo factum est, ut quaedam vera, quae vel divinitus ad credendum proponuntur,
vel cum doctrina fidei arctis quibusdam vinculis colligantur, ipsi ethnicorum
sapientes, naturali tantum ratione praelucente cognoverint, aptisque argumentis
demonstraverint ac vindicaverint. ... Haec autem vera, vel ipsis ethnicorum
sapientibus explorata, vehementer est opportunum in revelatae doctrinae
commodum utilitatemque convertere, ut reipsa ostendatur, humanam quoque
sapientiam, atque ipsum adversariorum testimonium, fidei christianae
suffragari. ...
3137
Solidissimis (ope philosophiae) positis fundamentis, perpetuus et multiplex
adhuc requiritur philosophiae usus, ut sacra theologia naturam, habitum,
ingeniumque verae scientiae suscipiat atque induat. In hac enim nobilissima
disciplinarum magnopere necesse est, ut multae ac diversae caelestium
doctrinarum partes in unum veluti corpus colligantur, ut suis quaeque locis
convenienter dispositae, et ex propriis principiis derivatae apto inter se nexu
cohaereant; demum ut omnes et singulae suis iisque invictis argumentis
confirmentur. - Nec silentio praetereunda aut minimi facienda est accuratior
illa atque uberior rerum quae creduntur cognitio et ipsorum fidei mysteriorum,
quoad fieri potest, aliquanto lucidior intelligentia, quam Augustinus aliique
Patres et laudarunt et assequi studuerunt, quamque ipsa Vaticana Synodus
(Const. de fide cath., c.4: DS 3016) fructuosissimam esse decrevit. ...
3138
Postremo hoc quoque ad disciplinas philosophicas pertinet, veritates divinitus
traditas religiose tueri, et iis qui oppugnare audeant resistere. Quam ad rem,
magna est philosophiae laus, quod fidei propugnaculum ac veluti firmum
religionis munimentum habeatur. Est quidem, sicut Clemens Alexandrinus
testatur, 'per se perfecta et nullius indiga Servatoris doctrina, cum sit Dei
virtus et sapientia. Accedens autem graeca philosophia veritatem non facit
potentiorem; sed cum debiles efficiat sophistarum adversus eam argumentationes
et propulset dolosas adversus veritatem insidias, dicta est vineae apta sepes
et vallus'. ...
3139 Inter
scholasticos Doctores omnium princeps et magister longe eminet Thomas Aquinas:
qui, uti Caietanus animadvertit, veteres 'Doctores sacros quia summe veneratus
est, ideo intellectum omnium quodamodo sortitus est'. Illorum doctrinas, velut
dispersa cuiusdam corporis membra, in unum Thomas collegit et coagmentavit,
miro ordine digessit et magnis incrementis ita adauxit, ut catholicae Ecclesiae
singulare praesidium et decus iure meritoque habeatur. ...
3140 Nos
igitur, dum edicimus, libenti gratoque animo excipiendum esse quidquid
sapienter dictum, quidquid utiliter fuerit a quopiam inventum atque
excogitatum, vos omnes... quam enixe hortamur, ut ad catholicae fidei tutelam
et decus, ad societatis bonum, ad scientiarum omnium incrementum auream S. Thomae
sapientiam restituatis et quam latissime propagetis. Sapientiam sancti Thomae
dicimus: si quid enim est a Doctoribus scholasticis vel nimia subtilitate
quaesitum vel parum considerate traditum, si quid cum exploratis posterioris
aevi doctrinis minus cohaerens vel denique quoquo modo non probabile id nullo
pacto in animo est aetati nostrae ad imitandum proponi.
1.661 Léon XIII, Ep. encycl. 'Arcanum divinae sapientiae'
1.662 10 février 1880
3142 1853
(Universalis traditio docet) Christum Dominum ad sacramenti dignitatem evexisse
matrimonium, simulque effecisse, ut coniuges caelesti gratia, quam merita eius
pepererunt, saepti ac muniti, sanctitatem in ipso coniugio adipiscerentur,
atque in eo, ad exemplar mystici connubii sui cum Ecclesia mire conformato, et
amorem, qui est naturae consentaneus, perfecisse et viri ac mulieris individuam
suapte natura societatem divinae caritatis vinculo validius coniunxisse. ... -
Similiter Apostolis auctoribus didicimus unitatem perpetuamque firmitatem quae
ab ipsa requirebatur nuptiarum origine, sanctam esse et nullo tempore
violabilem Christum iussisse. ...
3143 1853
Neque iis dumtaxat, quae commemorata sunt, christiana eius perfectio
absolutioque continetur. Nam primo quidem nuptiali societati excelsius quiddam
et nobilius propositum est quam antea fuisset: ea enim spectare iussa est non
modo ad propagandum genus humanum, sed ad ingenerandam Ecclesiae sobolem,
'cives Sanctorum et domesticos Dei' (cf. Eph 2,19). ... Secundo loco sua
utrique coniugum sunt officia definita, sua iura integre descripta. Eos
scilicet ipsos necesse est sic esse animo semper affectos, ut amorem maximum,
constantem fidem, sollers assiduumque praesidium alteri alterum debere
intelligant. Vir est familiae princeps et caput mulieris; quae tamen, quia caro
est de carne illius et os de ossibus eius, subiiciatur pareatque viro in morem
non ancillae, sed sociae: ut scilicet oboedientiae praestitae nec honestas nec
dignitas absit. In eo autem qui praeest et in hac quae paret, cum imaginem
uterque referant alter Christi, altera Ecclesiae, divina caritas esto perpetua
moderatrix officii. ...
3144 Christus
igitur, cum ad talem et tantam excellentiam matrimonia renovavisset, totam
ipsorum disciplinam Ecclesiae credidit et commendavit. Quae potestatem in
coniugia christianorum omni cum tempore tum loco exercuit, atque ita exercuit,
ut illam propriam eius esse appareret, nec hominum concessu quaesitam, sed
auctoris sui voluntate divinitus adeptam. ... Simili modo ius matrimonii
aequabile inter omnes atque unum omnibus est constitutum, vetere inter servos
et ingenuos sublato discrimine; exaequata viri et uxoris iura; etenim, ut
aiebat Hieronymus, 'apud nos, quod non licet feminis, aeque non licet viris, et
eadem servitus pari condicione censetur': atque illa eadem iura ob
remunerationem benevolentiae et vicissitudinem officiorum stabiliter firmata;
adserta et vindicata mulierum dignitas; vetitum viro poenam capitis de adultera
sumere iuratamque fidem libidinose atque impudice violare. Atque illud etiam
magnum est, quod de potestate patrumfamilias Ecclesia, quantum oportuit,
limitaverit, ne filiis et filiabus coniugii cupidis quidquam de iusta libertate
minueretur; quod nuptias inter cognatos et affines certis gradibus nullas esse
posse decreverit, ut nimirum supernaturalis coniugum amor latiore se campo
diffunderet; quod errorem et vim et fraudem, quantum potuit, a nuptiis
prohibenda curaverit; quod sanctam pudicitiam thalami, quod securitatem
personarum, quod coniugiorum decus, quod religionis incolumitatem sarta tecta
esse voluerit. Denique tanta vi, tanta providentia legum divinum istud
institutum communiit, ut nemo sit rerum aequus existimator, quin intelligat,
hoc etiam ex capite quod ad coniugia refertur, optimam esse humani generis
custodem ac vindicem Ecclesiam ...
3145 1854
Neque quemquam moveat illa tantopere a Regalistis praedicata distinctio, vi
cuius contractum nuptialem a sacramento disiungunt, eo sane consilio, ut,
Ecclesiae reservatis sacramenti rationibus, contractum tradant in potestatem
arbitriumque principum civitatis. Etenim non potest huiusmodi distinctio, seu
verius distractio, probari; cum exploratum sit, in matrimonio christiano
contractum a sacramento non esse dissociabilem; atque ideo non posse contractum
verum et legitimum consistere, quin sit eo ipso sacramentum. Nam Christus Dominus dignitate sacramenti auxit matrimonium;
matrimonium autem est ipse contractus, si modo sit factus iure.
3146 1854
Huc accedit, quod ob hanc causam matrimonium est sacramentum quia est sacrum
signum et efficiens gratiam, et imaginem referens mysticarum nuptiarum Christi
cum Ecclesia. Istarum autem forma ac figura illo ipso exprimitur summae
coniunctionis vinculo, quo vir et mulier inter se conligantur, quodque aliud
nihil est, nisi ipsum matrimonium. Itaque apparet, omne inter christianos
iustum coniugium in se et per se esse sacramentum: nihilque magis abhorrere a veritate,
quam esse sacramentum decus quoddam adiunctum, aut proprietatem allapsam
extrinsecus, quae a contractu disiungi ac disparari hominum arbitratu queat.
1.663 Resp. S. Paenitentiariae, (sous Léon XIII), 16 juin 1880
3148 Qu.: An licitus sit usus matrimonii illis tantum diebus, quibus
difficilior est conceptio? Resp.: Coniuges praedicto modo
utentes inquietandos non esse posseque confessarium sententiam de qua agitur,
illis coniugibus caute tamen, insinuare, quos alia ratione a detestabili
onanismi crimine abducere frustra tentaverit.
1.664 Léon XIII, Ep. encycl. 'Diuturnum illud', 29 juin 1881
3150 1855
Etsi homo arrogantia quadam et contumacia incitatus frenos imperii depellere
saepe contendit, numquam tamen assequi potuit, ut nemini pareret. Praeesse
aliquos in omni consociatione hominum et communitate cogit ipsa necessitas. ...
Interest autem attendere hoc loco, eos, qui reipublicae praefuturi sint, posse
in quibusdam causis voluntate iudicioque deligi multitudinis non adversante
neque repugnante doctrina catholica. Quo sane delectu designatur princeps, non
conferuntur iura principatus: neque mandatur imperium, sed statuitur, a quo sit
gerendum. - Neque hic quaeritur de rerum publicarum modis: nihil enim est, cur
non Ecclesiae probetur aut unius aut plurium principatus, si modo iustus sit,
et in communem utilitatem intentus. Quamobrem, salva iustitia, non prohibentur
populi illud sibi genus comparare reipublicae, quod aut ipsorum ingenio aut
maiorum institutis moribusque magis apte conveniat.
3151 1856
Ceterum ad politicum imperium quod attinet, illud a Deo proficisci recte docet
Ecclesia. ... Qui civilem societatem a libero hominum consensu natam volunt,
ipsius imperii ortum ex eodem fonte petentes, de iure suo inquiunt aliquid
unumquemque cessisse et voluntate singulos in eius se contulisse potestatem, ad
quem summa illorum iurium pervenisset. Sed magnus est error non videre, id quod
manifestum est, homines cum non sint solivagum genus, citra liberam ipsorum
voluntatem ad naturalem communitatem esse natos: ac praeterea pactum, quod
praedicant, est aperte commenticium et fictum, neque ad impertiendum valet
politicae potestati tantum virium, dignitatis, firmitudinis, quantum tutela
reipublicae et communes civium utilitates requirunt. Ea autem decora et
praesidia universa tunc solum est habiturus principatus, si a Deo, augusto
sanctissimoque fonte, manare intelligatur. ...
3152 1857
Una illa hominibus causa est non parendi, si quid ab iis postuletur, quod cum
naturali aut divino iure aperte repugnet: omnia enim, in quibus naturae lex vel
Dei voluntas violatur, aeque nefas est imperare et facere. Si cui igitur
usuveniat, ut alterutrum malle cogatur, scilicet aut Dei aut principum iussa
negligere, Iesu Christo parendum est reddere iubenti 'quae sunt Caesaris,
Caesari, quae sunt Dei, Deo' (Mt 22, 21), atque ad exemplum Apostolorum animose
respondendum: 'Oboedire oportet Deo magis quam hominibus' (Act 5, 29). ...
1858 Profecto Ecclesia Christi neque principibus potest esse suspecta
neque populis invisa. Principes quidem ipsa monet sequi iustitiam nullaque in re
ab officio declinare: at simul eorum roborat multisque rationibus adiuvat
auctoritatem. Quae in genere rerum civilium versantur, ea in potestate
supremoque imperio eorum esse agnoscit et declarat in iis, quorum iudicium,
diversam licet ob causam, ad sacram civilemque pertinet potestatem, vult
exsistere inter utramque concordiam, cuius beneficio funestae utrique
contentiones devitantur.
1.665 Decr. S. Cgr. indicis, (sous Léon XIII), 5 (30) décembre 1881
3154 Qu.: 1. Utrum libri ad S. Indicis Congregationem delati et ab eadem
dimissi seu non prohibiti, censeri debeant immunes ab omni errore contra fidem
et mores.
3155 2. Et
quatenus negative, utrum libri dimissi seu non prohibiti a S. Indicis
Congregatione, possint tum philosophice tum theologice citra temeritatis notam
impugnari.
Resp. (cfirm. a S. P'ce 28 décembre): Ad 1: Negative. - Ad
2: Affirmative.
1.666 Léon XIII, Ep. encycl. 'Humanum genus', 20 avril 1884
3156 Simulare et velle in occulto latere, obligare sibi homines tamquam
mancipia, tenacissimo nexu nec satis declarata causa, alieno addictos arbitrio
ad omne facinus adhibere...: immanitas quaedam est, quam rerum natura non
patitur. Quapropter societatem de qua loquimur cum iustitia et naturali
honestate pugnare, ratio et veritas ipsa convincit. (Ex supra dictis indiciis)
erumpit illud, quod est consiliorum suorum ultimum, scilicet evertere funditus
omnem eam quam instituta christiana pepererunt disciplinam religionis reique
publicae, novamque (disciplinam) ad ingenium suum exstruere, ductis e medio
naturalismo fundamentis et legibus.
3157 Hac quae
diximus aut dicturi sumus, de secta Massonica intelligi oportet spectata in
genere suo et quatenus sibi cognatas foederatasque complectitur societates, non
autem de sectatoribus earum singulis. In quorum numero utique possunt esse nec
pauci, qui quamvis culpa non careant quod sese istius modi implicuerint
societatibus, tamen nec sint flagitiose factorum per se ipsi participes et
illud ultimum ignorent quod illae nituntur adipisci. Similiter ex
consociationibus ipsis nonnullae fortasse nequaquam probant conclusiones
quasdam extremas, quas, cum ex principiis communibus necessario consequantur,
consentaneum esset amplexari, nisi per se foeditate sua turpitudo ipsa
deterreret.
3158 1859
Nomen sectae Massonum dare nemo sibi quapiam de causa licere putet, si
catholica professio et salus sua tanti apud eum sit, quanti esse debet.
1.667 Instr. S. Off. 'Ad gravissima avertenda', (sous Léon XIII),
1.668 10 mai 1884
3159 1860
(3) Ne quis vero errori locus fiat, cum diiudicandum erit, quaenam ex his
perniciosis sectis censurae, quae vero prohibitioni tantum obnoxiae sint,
certum imprimis est, excommunicatione latae sententiae mulctari massonicam
aliasque eius generis sectas, quae ... contra Ecclesiam vel legitimas
potestates machinantur, sive id clam sive palam fecerint, sive exegerint sive
non a suis asseclis secreti servandi iuramentum.
3160 1861
(4) Praeter istas sunt et aliae sectae prohibitae atque sub gravis culpae reatu
vitandae, inter quas praecipue recensendae illae omnes, quae a sectatoribus
secretum nemini pandendum et omnimodam oboedientiam occultis ducibus
praestandam iureiurando exigunt. Animadvertendum insuper est, adesse nonnullas
societates, quae, licet certo statui nequeat, pertineant necne ad has, quas
memoravimus, dubiae tamen et periculi plenae sunt tum ob doctrinas quas
profitentur, tum ob agendi rationem, quam sequuntur ii, quibus ducibus ipsae coaluerunt
et reguntur ...
1.669 Resp. S. Off. ad episc. Pictav. (Poitiers) (sous Léon XIII),
1.670 (28) 31 mai 1884
3162
Qu.: 1. Potestne medicus rogatus a duellantibus duello assistere cum intentione
citius finem pugnae imponendi, vel simpliciter vulnera ligandi ac curandi, quin
incurrat excommunicationem Summo Pontifici simpliciter reservatam? 2. Potestne
saltem, quin duello sit praesens, in domo vicina vel in loco propinquo sistere,
proximus ac paratus ad praebendum suum ministerium, si duellantibus opus
fuerit? 3. Quid de confessario in iisdem
condicionibus? Resp.: Ad 1. Non posse, et excommunicationem incurri. Ad 2. et
3. Quatenus ex condicto fiat, item non posse et excommunicationem incurri.
1.671 Léon XIII, Ep. encycl. 'Immortale Dei', 1 novembre 1885
1.672
3165 Insitum homini natura est, ut in civili
societate vivat: is enim necessarium vitae cultum et paratum, itemque ingenii
atque animi perfectionem cum in solitudine adipisci non possit, provisum
divinitus est, ut ad coniunctionem congregationemque hominum nasceretur cum
domesticam, tum etiam civilem, quae suppeditare vitae sufficientiam perfectam
sola potest. Quoniam vero non potest societas ulla consistere, nisi si aliquis
omnibus praesit, efficaci similique movens singulos ad commune propositum
impulsione, efficitur, civili hominum communitati necessariam esse
auctoritatem, qua regatur: quae, non secus ac societas, a natura proptereaque a
Deo ipso oriatur auctore. - Ex quo illud consequitur, potestatem publicam per
se ipsam non esse nisi a Deo (cf. Rom 13, 1)... - Ius autem imperii per se non
est cum ulla reipublicae forma necessario copulatum: aliam sibi vel aliam
assumere recte potest, modo utilitatis bonique communis reapse efficientem.
3166 Sicut Iesus Christus in terras venit,
ut homines 'vitam habeant ...' (Jo 10,10), eodem modo Ecclesia propositum habet
tamquam finem salutem animorum sempiternam: ob eamque rem talis est natura sua,
ut porrigat sese ad totius complexum gentis humanae, nullis nec locorum nec
temporum limitibus circumscripta. ...
3167 Haec societas, quamvis ex hominibus
constet, non secus ac civilis communitas, tamen propter finem sibi constitutum
atque instrumenta, quibus ad finem contendit, supernaturalis est et
spiritualis: atque ideo distinguitur ac differt a societate civili: et, quod
plurimum interest, societas est genere et iure perfecta, cum adiumenta ad
incolumitatem actionemque suam necessaria voluntate beneficioque Conditoris
sui, omnia in se et per se ipsa possideat. Sicut finis, quo tendit Ecclesia,
longe nobilissima est, ita eius potestas est omnium praestantissima, neque
imperio civili potest haberi inferior aut eidem esse ullo modo obnoxia.
3168 1866 Itaque Deus humani generis
procurationem inter duas potestates partitus est, scilicet ecclesiasticam et
civilem, alteram quidem divinis, alteram humanis rebus praepositam. Utraque est
in suo genere maxima: habet utraque certos, quibus contineatur, terminos eosque
sua cuiusque natura causaque proxima definitos; unde aliquis velut orbis
circumscribitur, in quo sua cuiusque actio iure proprio versetur. Sed quia
utriusque imperium est in eosdem, cum usu venire possit, ut res una atque
eadem, quamquam aliter atque aliter, sed tamen eadem res ad utriusque ius
iudiciumque pertineat, debet providentissimus Deus, a quo sunt ambae constitutae,
utriusque itinera recte atque ordine composuisse. ... Itaque inter utramque
potestatem quaedam intercedat necesse est ordinata colligatio; quae quidem
coniunctioni non immerito comparatur, per quam anima et corpus in homine
copulantur. ... Quidquid igitur est in rebus humanis quoquo modo sacrum,
quidquid ad salutem animorum cultumve Dei pertinet, sive tale illud sit natura
sua, sive rursus tale intelligatur propter causam, ad quam refertur, id est
omne in potestate arbitrioque Ecclesiae : cetera vero, quae civile et politicum
genus complectitur, rectum est civili auctoritati esse subiecta, cum Jesus
Christus iusserit, quae Caesaris sint, reddi Caesari, quae Dei, Deo (Mt 22,
21). ...
3169 1867 Ecclesiam vero etiam in suorum
officiorum munere potestati civili velle esse subiectam, magna quidem iniuria,
magna temeritas est, Hoc facto perturbatur ordo, quia quae naturalia sunt
praeponuntur iis, quae sunt supra naturam: tollitur aut certe magnopere
minuitur frequentia bonorum, quibus, si nulla re impediretur, communem vitam
Ecclesia compleret; praetereaque via ad inimicitias munitur et certamina, quae,
quantam utrique reipublicae perniciem afferant, nimis saepe eventus
demonstravit.
3170 1868 Ex iis autem Pontificum praescriptis
illa omnino intelligi necesse est, ortum publicae potestatis a Deo ipso, non a
multitudine repeti oportere: seditionum licentiam cum ratione pugnare: officia
religionis nullo loco numerare, vel uno modo esse in disparibus generibus
affectos, nefas esse privatis hominibus, nefas civitatibus: immoderatam
sentiendi sensusque palam iactandi potestatem non esse in civium iuribus neque
in rebus gratia patrocinioque dignis ulla ratione ponendam.
3171 1869 Similiter intelligi debet,
Ecclesiam societatem esse, non minus quam ipsam civitatem, genere et iure
perfectam: neque debere qui summam imperii teneant, committere, ut sibi servire
aut subesse Ecclesiam cogant, aut minus esse sinant ad suas res agendas
liberam, aut quicquam de ceteris iuribus detrahant, quae in ipsam a Iesu
Christo collata sunt.
3172 1870 In negotiis autem mixti iuris, maxime esse
secundum naturam, itemque secundum Dei consilia non secessionem alterius
potestatis ab altera, multoque minus contentionem, sed plane concordiam, eamque
cum causis proximis congruentem, quae causae utramque societatem genuerunt. -
Haec quidem sunt, quae de constituendis temperandisque civitatibus ab Ecclesia
catholica praecipiuntur.
3173 1871 Quibus tamen dictis decretisque si
recte diiudicari velit, nulla per se reprehenditur ex variis reipublicae
formis, ut quae nihil habent, quod doctrinae catholicae repugnet, eaedemque
possunt si sapienter adhibeantur et iuste, in optimo statu tueri civitatem.
3174 1872 Immo neque illud per se
reprehenditur, participem plus minus esse populum reipublicae: quod ipsum
certis in temporibus certisque legibus potest non solum ad utilitatem, sed
etiam ad officium pertinere civium.
3175 1873 Insuper neque causa iusta
nascitur, cur Ecclesiam quisquam criminetur aut esse in lenitate facilitateque
plus aequo restrictam aut ei, quae germana et legitirna sit, libertati
inimicam.
3176 1874 Revera si divini cultus varia
genera eodem iure esse, quo veram religionem, Ecclesia iudicat non licere, non
ideo tamen eos damnat rerum publicarum moderatores, qui, magni alicuius adipiscendi
boni aut prohibendi causa mali, moribus atque usu patienter ferunt, ut ea
habeant singula in civitate locum.
3177 1875 Atque illud quoque magnopere
cavere Ecclesia solet, ut ad amplexandam fidem catholicam nemo invitus cogatur,
quia quod sapienter Augustinus monet: 'Credere non potest (homo) nisi volens.'
3178 1876 Simili ratione nec potest
Ecclesia libertatem probare eam, quae fastidium gignat sanctissimarum Dei legum
debitamque potestati legitimae oboedientiam exuat. Est enim licentia verius
quam libertas: rectissimeque ab Augustino 'libertas perditionis', a Petro
Apostolo 'velamen malitiae' (I Petr 2, 16) appellatur: immo, cum sit praeter
rationem, vera servitus est: 'qui enim facit peccatum, servus est peccati' (Jo
8, 34). Contra illa germana est atque expetenda libertas, quae, si privatim
spectetur, erroribus et cupiditatibus, teterrimis dominis, hominem servire non
sinit : si publice, civibus sapienter praeest, facultatem augendorum commodorum
large ministrat remque publicam ab alieno arbitrio defendit.
3179 1877 - Atqui honestam hanc et homine
dignam libertatem Ecclesia probat omnium maxime, eamque ut tueretur in populis
firmam atque integram, eniti et contendere nunquam destitit. - Revera quae res
in civitate plurimum ad communem salutem possunt ; quae sunt contra licentiam
principum populo male consulentium utiliter institutae ; quae summam
rempublicam vetant in municipalem vel domesticam rem importunius invadere ;
quae valent ad decus, ad personam hominis, ad aequabilitatem iuris in singulis civibus
conservandam: earum rerum omnium Ecclesiam catholicam vel inventricem vel
auspicem vel custodem semper fuisse superiorum aetatum monumenta testantur.
Sibi igitur perpetuo consentiens, si ex altera parte libertatem respuit
immodicam, quae et privatis et populis in licentiam vel in servitutem cadit, ex
altera volens et libens amplectitur res meliores, quas dies afferat, si vere
prosperitatem contineant huius vitae, quae quoddam est velut stadium ad alteram
eamque perpetuo mansuram.
1878 -Ergo quod inquiunt, Ecclesiam recentiori civitatum invidere disciplinae,
et quaecunque horum temporum ingenium peperit, omnia promiscue repudiare,
inanis est et ieiuna calumnia. Insaniam quidem repudiat opinionum, improbat
nefaria seditionum studia illumque nominatim habitum animorum, in quo initia
perspiciuntur voluntarii discessus a Deo ; sed quia omne, quod verum est, a Deo
proficisci necesse est, quidquid indagando veri attingatur, agnoscit Ecclesia
velut quoddam divinae mentis vestigium. Cumque nihil sit in rerum natura veri,
quod doctrinis divinitus traditis fidem abroget, multa, quae adrogent, omnisque
possit inventio veri ad Deum ipsum vel cognoscendum vel laudandum impellere,
idcirco quidquid accedat ad scientiarum fines proferendos, gaudente et libente
Ecclesia semper accedet : eademque studiose, ut solet, sicut alias disciplinas,
ita illas etiam fovebit ac provehet, quae positae sunt in explicatione naturae.
1879 Quibus in studiis non adversatur Ecclesia, si quid mens repererit novi:
non repugnat, quin plura quaerantur ad decus commoditatemque vitae: immo
inertiae desidiaeque inimica magnopere vult, ut hominum ingenia uberes ferant
exercitatione et cultura fructus; incitamenta praebet ad omne genus artium
atque operum: omniaque harum rerum studia ad honestatem salutemque virtute sua
dirigens, impedire nititur, quominus a Deo bonisque coelestibus sua hominem
intelligentia atque industria deflectat. ...
1880 Itaque in tam difficili rerum cursu catholici homines, si Nos, ut oportet,
audierint, facile videbunt, quae sua cuiusque sint tam in opinionibus quam in
factis officia. - Et in opinando quidem, quaecunque Pontifices Romani
tradiderunt vel tradituri sunt, singula necesse est et tenere iudicio stabili
comprehensa, et palam, quoties res postulaverit, profiteri. Ac nominatim de iis
quas libertates vocant novissimo tempore quaesitas, oportet Apostolicae Sedis
stare iudicio, et quod ipsa senserit, idem sentire singulos. Cavendum, ne quem fallat honesta illarum species: cogitandumque quibus
ortae initiis, et quibus passim sustententur atque alantur studiis. Satis iam
est experiendo cognitum, quarum illae rerum effectrices sint in civitate: eos
quippe passim genuere fructus, quorum probos viros et sapientes iure poeniteat.
Si talis alicubi aut reapse sit aut fingatur cogitatione civitas, quae
christianum nomen insectetur proterve et tyrannice, cum eaque conferatur genus
id reipublicae recens, de quo loquimur, poterit hoc videri tolerabilius. Principia tamen, quibus nititur, sunt profecto eiusmodi, sicut ante
diximus, ut per se ipsa probari nemini debeant.
1881 Potest autem aut in privatis domesticisque rebus aut in publicis actio
versari. - Privatim quidem primum officium est, praeceptis evangelicis
diligentissime conformare vitam et mores, nec recusare, si quid christiana
virtus exigat ad patiendum tolerandumque paulo difficilius. Debent praeterea
singuli Ecclesiam sic diligere ut communem matrem eiusque et servare
oboedienter leges et honori servire et iura salva velle conarique, ut ab iis,
in quos quisque aliquid auctoritate potest, pari pietate colatur atque ametur.
1881 Illud etiam publicae salutis interest, ad rerum urbanarum administrationem
conferre sapienter operam : in eaque studere maxime et efficere, ut
adolescentibus ad religionem, ad probos mores informandis ea ratione, qua
aequum est Christianis, publice consultum sit: quibus ex rebus magnopere pendet
singularum salus civitatum.
1883 Item catholicorum hominum operam ex hoc tanquam angustiore campo longius
excurrere ipsamque summam rempublicam complecti generatim utile est atque
honestum. Generatim eo dicimus, quia haec praecepta
Nostra gentes universas attingunt. Ceterum potest alicubi accidere, ut maximis
iustissimisque de causis rempublicam capessere in muneribusque politicis
versari nequaquam expediat. Sed generatim, ut diximus, nullam velle rerum
publicarum partem attingere tam esset in vitio, quam nihil ad communem
utilitatem afferre studii, nihil operae: eo vel magis, quod catholici homines
ipsius, quam profitentur, admonitione doctrinae ad rem integre et ex fide
gerendam impelluntur. Contra, ipsis otiosis, facile habenas accepturi sunt ii,
quorum opiniones spem salutis haud sane magnam afferant. Idque esset etiam cum
pernicie coniunctum christiani nominis: propterea quod plurimum possent, qui
male essent in Ecclesiam animati, minimum, qui bene.
1884 Quamobrem perspicuum est, ad rempublicam adeundi causam esse iustam
catholicis: non enim adeunt neque adire debent ob eam causam, ut probent quod
est hoc tempore in rerum publicarum rationibus non honestum ; sed ut has ipsas
rationes, quoad fieri potest, in bonum publicum transferant sincerum atque
verum, destinatum animo habentes, sapientiam virtutemque catholicae religionis
tanquam saluberrimum succum ac sanguinem in omnes reipublicae venas inducere.
...
1885 ... Ne animorum coniunctio criminandi temeritate
dirimatur, sic intelligant universi : integritatem professionis catholicae
consistere nequaquam posse cum opinionibus ad naturalismum vel rationalismum
accedentibus, quarum summa est tollere funditus instituta christiana hominisque
stabilire in societate principatum, posthabito Deo. - Pariter non licere aliam
officii formam privatim sequi, aliam publice ita scilicet, ut Ecclesiae
auctoritas in vita privata observetur, in publica respuatur. Hoc enim esset
honesta et turpia coniungere hominemque secum facere digladiantem, cum contra
debeat sibi semper constare, neque ulla in re ullove in genere vitae a virtute
christiana deficere.
1886 Verum si quaeratur de rationibus mere politicis, de optimo genere reipublicae,
de ordinandis alia vel alia ratione civitatibus, utique de his rebus potest
honesta esse dissensio. Quorum igitur cognita ceteroqui pietas est animusque
decreta Sedis Apostolicae oboedienter accipere paratus, iis vitio verti
dissentaneam de rebus quas diximus sententiam iustitia non patitur: multoque
est maior iniuria, si in crimen violatae suspectaeve fidei catholicae, quod non
semel factum dolemus adducantur.
1887 Omninoque istud praeceptum teneant, qui cogitationes
suas solent mandare litteris, maximeque ephemeridum auctores. In hac quidem de
rebus maximis contentione nihil est intestinis concertationibus, vel partium
studiis relinquendum loci, sed conspirantibus animis studiisque id debent
universi contendere, quod est commune omnium propositum, religionem remque
publicam conservare. Si quid igitur dissidiorum antea fuit, oportet voluntaria
quadam oblivione conterere; si quid temere, si quid iniuria actum, ad
quoscunque demum ea culpa pertineat, compensandum est caritate mutua, et
praecipuo quodam omnium in Apostolicam Sedem obsequio redimendum.
1888 Hac via duas res praeclarissimas catholici consecuturi sunt, alteram, ut
adiutores sese impertiant Ecclesiae in conservanda propagandaque sapientia
christiana; alteram, ut beneficio maximo afficiant societatem civilem, cuius
malarum doctrinarum cupiditatumque causa magnopere periclitatur salus.
Resp.
S. Paenitentiariae (sous Léon XIII), 10 mars 1886
3185
Expos.: (Orator, diversum agendi modum confessariorum quoad interrogationes de
usu matrimonii onanistico exponens, primum breviter recolit, quae hac in re
praesertim in Responso S. Paenitentiariae 14 décembre 1876 ad parochum dioec.
Andegav. (Angers) declarata sunt:) ... Constat, non esse licitum, favere
paenitentium errori, qui a multis bona fides dicitur, nec talem bonam fidem
creare. Constat etiam non satisfacere muneri suo eos confessarios, qui, quando
paenitens solummodo accusat onanismum, altum silentium servant, et finita
confessione peccatorum, illum verbis generalibus ad contritionem excitant
illique asserenti, se detestari omne peccatum lethale, sanctam absolutionem
impertiuntur. Constat praeterea, omni reprehensione carere eos confessarios,
qui (intra limites (decentiae) ... quoad interrogationes... ) non omittunt
quemcumque paenitentem, sive sponte sive ex interrogatione prudenter facta,
confessum de onanismo, reprehendere, non secus ac de aliis gravibus peccatis,
... nec illum absolvunt, nisi sufficientibus signis monstret se dolere de praeterito
et habere propositum non amplius onanistice agendi. - (Remanent vero dubia quae
sequuntur: )
3186 Qu.: 1.
Quando adest fundata suspicio, paenitentem, qui de onanismo omnino silet, huic
crimini esse addictum, num confessario liceat a prudenti et discreta
interrogatione abstinere, eo quod praevideat, plures a bona fide exturbandos,
multosque sacramenta deserturos esse ? - Annon potius teneatur confessarius
prudenter ac discrete interrogare ? Resp.: Ad 1. Regulariter negative ad primam
partem; affirmative ad ad secundam.
3187 2. An
confessarius, qui sive ex spontanea confessione sive ex prudenti interrogatione
cognoscit paenitentem esse onanistam, teneatur illum de huius peccati
gravitate, aeque ac de aliorum peccatorum mortalium, monere... eique absolutionem
tunc solum impertiri, cum sufficientibus signis constet eumdem dolere de
praeterito et habere propositum non amplius onanistice agendi ? Ad 2.
Affirmative, iuxta doctrinam probatorum auctorum.
1.673 Decr. S. Officii (sous Léon XIII), 19 mai 1886
3188 1863
Qu.: 1. An licitum sit nomen dare societatibus, quibus propositum est,
promovere usum comburendi hominum cadavera ? 2. An licitum sit, mandare, ut sua
aliorumve cadavera comburantur? Resp. (cfirm. a S. P'ce): Ad I- Negative, et si
agatur de societatibus Massonicae sectae filialibus, incurri poenas contra hanc
latas. - Ad 2 Negative.
3190 1865
Expos.: A nonnullis Galliarum episcopis sequentia dubia S. R. et U.
Inquisitioni proposita sunt: In epistola S. R. et U. Inquis. 25. Iuni 1885 ad
omnes in Gallica dicione Ordinarios circa civilis divortii legem ita
decernitur: 'Attentis gravissimis rerum, temporum ac locorum adiunctis tolerari
posse, ut qui magistratus obtinent et advocati causas matrimoniales in Gallia
agant, quin officio cedere teneantur', condiciones adiecit, quarum secunda haec
est: 'Dummodo ita animo comparati sint tum circa valorem et nullitatem
coniugii, tum circa separationem corporum, de quihus causis iudicare coguntur,
ut numquam proferant sententiam, neque proferendam defendant vel ad eam
provocent vel excitent divino aut ecclesiastico juri repugnantem.'
3191 1865
Qu.: 1. An recta sit interpretatio per Gallias diffusa ac etiam typis data,
iuxta quam satisfacit condicioni praecitatae iudex, qui, licet matrimonium
aliquod validum sit coram Ecclesia, ab illo matrimonio vero et constanti omnino
abstrahit, et applicans legem civilem pronuntiat, locum esse divortio, modo
solos effectus civiles solumque contractum civilem abrumpere mente intendat,
eaque sola respiciant termini prolatae sententiae? Aliis terminis, an sententia
sic lata dici possit divino aut ecclesiastico iuri non repugnans ? Resp.
(cfirm. a S. P'ce): Negative ad 1.
3192 1865
2. Postquam iudex pronuntiavit locum esse divortio, an possit syndicus
(gallice: le maire) et ipse solos effectus civiles solumque civilem contractum
intendens, ut supra exponitur, divortium pronuntiare quamvis matrimonium
validum sit coram Ecclesia. Resp. (cfirm. a S. P'ce): Negative ad 2.
3193 1865
3. Pronuntiato divortio, an possit idem syndicus coniugem ad alias nuptias
transire attentantem civiliter cum alio iungere, quamvis matrimonium prius validum
sit coram Ecclesia vivatque altera pars ? Resp. (cfirm. a S. P'ce): Negative ad
3.
1.674 Decr. S. Officii (sous Léon XIII), 15 décembre 1886
3195 1864 Quoties agatur de iis, quorum corpora non propria ipsorum,
sed aliena voluntate cremationi subiiciantur, Ecclesiae ritus et suffragia
adhiberi posse tum domi tum in ecclesia, non autem usque ad cremationis locum,
remoto scandalo. Scandalum vero removeri etiam poterit, si
notum fiat, cremationem non propria defuncti voluntate electam fuisse.
3196 1864 -
At ubi agatur de iis, qui propria voluntate cremationem elegerunt, et in hac
voluntate certo et notorie usque ad mortem perseverarunt, attento Decreto feria
IV 19 mai 1886 (DS 3188) agendum cum iis iuxta normas Ritualis Romani, tit.
'Quibus non licet dare ecclesiasticam sepulturam'. In casibus autem
particularibus, in quibus dubium vel difficultas oriatur, consulendus erit
Ordinarius. ...
1.675 Resp. S. Officii ad episc. Carcasson. (sous Léon XIII),
1.676 8 mai 1887
3198 1937
Qu.: (Utrum ad periculum corruptionis vini praecavendum remedia quae sequuntur
sint licita et quodnam praeferendum:) 1. Vino naturali addatur parva quantitas
'd'eau-de-vie'; 2. Ebulliatur vinum ad 65 altitudinis gradus. Resp.:
Praeferendum vinum prout secundo loco exponitur.
1.677 Decr. S. Officii 'Post obitum' (sous Léon XIII),
1.678 14 décembre 1887; Errores Antonii de Rosmini-Serbati
3201 1891
1. In ordine rerum creatarum
immediate manifestatur humano intellectui aliquid divini in se ipso, huiusmodi
nempe, quod ad divinam naturam pertineat.
3202 1892
2. Cum divinum dicimus in natura, vocabulum istud 'divinum' non usurpamus ad
significandum effectum non divinum causae divinae neque mens nobis est loqui de
'divino' quodam, quod tale sit per participationem.
3203 1893
3. In natura igitur universi, id
est in intelligentiis, quae in ipso sunt, aliquid est, cui convenit denominatio
divini non sensu figurato, sed proprio. - Est actualitas non distincta a
reliquo actualitatis divinae.
3204 1894
4. Esse indeterminatum, quod procul dubio notum est omnibus intelligentiis, est
divinum illud, quod homini in natura manifestatur.
3205 1895
5. Esse, quod homo intuetur, necesse est, ut sit aliquid entis necessarii et
aeterni, causae creantis, determinantis ac finientis omnium entium
contingentium atque hoc est Deus.
3206 1896
6. In esse, quod praescindit a
creaturis et a Deo, quod est esse indeterminatum, atque in Deo, esse non
indeterminato, sed absoluto, eadem est essentia.
3207 1897
7. Esse indeterminatum intuitionis, esse initiale, est aliquid Verbi, quod mens
Patris distinguit non realiter, sed secundum rationem a Verbo.
3208 1898
8. Entia finita, quibus componitur mundus, resultant ex duobus elementis, id
est ex termino reali finito et ex esse initiali, quod eidem termino tribuit
formam entis.
3209 1899
9. Esse, obiectum intuitionis, est actus initialis omnium entium. - Esse
initiale est initium tam cognoscibilium quam subsistentium : est pariter
initium Dei, prout a nobis concipitur, et creaturarum.
3210 1900
10. Esse virtuale et sine limitibus est prima ac simplicissima omnium
entitatum, adeo ut quaelibet alia entitas sit composita, et inter ipsius
componentia semper et necessario sit esse virtuale. - Est pars essentialis
omnium omnino entitatum, utut cogitatione dividantur.
3211 1901
11. Quidditas (id quod res est) entis finiti non constituitur eo, quod habet
positivi, sed suis limitibus. Quidditas entis infiniti constituitur entitate,
et est positiva; quidditas vero entis finiti constituitur limitibus entitatis,
et est negativa.
3212 1902
12. Finita realitas non est, sed Deus facit eam esse addendo infinitae
realitati limitationem. - Esse initiale fit essentia omnis entis realis. -
Esse, quod actuat naturas finitas, ipsis coniunctum, est recisum a Deo.
3213 1903
13. Discrimen inter esse absolutum et esse relativum non illud est, quod
intercedit substantiam inter et substantiam, sed aliud multo maius; unum enim
est absolute ens, alterum est absolute non-ens. At hoc alterum est relative
ens, Cum autem ponitur ens relativum, non multiplicatur absolute ens; hinc
absolutum et relativum absolute non sunt unica substantia, sed unicum esse;
atque hoc sensu nulla est diversitas esse, immo habetur unitas esse.
3214 1904
14. Divina abstractione producitur esse initiale primum finitorum entium
elementum; divina vero imaginatione producitur reale finitum seu realitates
omnes, quibus mundus constat.
3215 1905
15. Tertia operatio esse absoluti mundum creantis est divina synthesis, id est
unio duorum elementorum: quae sunt esse initiale, commune omnium finitorum
entium initium, atque reale finitum, seu potius diversa realia finita, termini
diversi eiusdem esse initialis. Qua unione creantur entia
finita.
3216 1906
16. Esse initiale per divinam synthesim ab intelligentia relatum, non ut
intelligibile, sed mere ut essentia, ad terminos finitos reales, efficit, ut
exsistant entia finita subiective et realiter.
3217 1907
17. Id unum efficit Deus creando, quod totum actum esse creaturarum integre
ponit: hic igitur actus proprie non est factus, sed positus.
3218 1908
18. Amor, quo Deus se diligit etiam in creaturis et qui est ratio, qua se
determinat ad creandum, moralem necessitatem constituit, quae in ente
perfectissimo semper inducit effectum: huiusmodi enim necessitas tantummodo in
pluribus entibus imperfectis integram relinquit libertatem bilateralem.
3219 1909
19. Verbum est materia illa invisa, ex qua, ut dicitur Sap 11, 18, creatae
fuerunt res omnes universi.
3220 1910
20. Non repugnat, ut anima humana generatione multiplicetur, ita ut
concipiatur, eam ab imperfecto, nempe a gradu sensitivo, ad perfectum, nempe ad
gradum intellectivum, procedere.
3221 1911
21. Cum sensitivo principio intuibile fit esse, hoc solo tactu, hac sui unione,
principium illud antea solum sentiens, nunc simul intelligens, ad nobiliorem
statum evehitur, naturam mutat, ac fit intelligens, subsistens atque immortale.
3222 1912
22. Non est cogitatu impossibile, divina potentia fieri posse, ut a corpore
animato dividatur anima intellectiva, et ipsum adhuc maneat animale; maneret
nempe in ipso, tamquam basis puri animalis, principium animale, quod antea in
eo erat veluti appendix.
3223 1913
23. In statu naturali anima
defuncti exsistit perinde ac non exsisteret; cum non possit ullam super se
ipsam reflexionem exercere, aut ullam habere sui conscientiam, ipsius condicio
similis dici potest statui tenebrarum perpetuarum et somni sempiterni.
3224 1914
24. Forma substantialis corporis est potius effectus animae atque interior
terminus operationis ipsius: propterea forma substantialis corporis non est
ipsa anima. - Unio animae et corporis proprie consistit in immanenti
perceptione, qua subiectum intuens ideam, affirmat sensibile, postquam in hac
eius essentiam intuitum fuerit.
3225 1915
25. Revelato mysterio SS. Trinitatis, potest ipsius exsistentia demonstrari
argumentis mere speculativis, negativis quidem et indirectis, huiusmodi tamen,
ut per ipsa veritas illa ad philosophicas disciplinas revocetur, atque fiat
propositio scientifica sicut ceterae: si enim ipsa, negaretur, doctrina
theosophica purae rationis non modo in completa maneret, sed etiam omni ex
parte absurditatibus scatens annihilaretur.
3226 1916
26. Tres supremae formae esse, nempe subiectivitas, obiectivitas, sanctitas,
seu realitas, idealitas, moralitas, si transferanlur ad esse absolutum, non
possunt aliter concipi nisi ut personae subsistentes et viventes. Verbum, quatenus obiectum amatum, et non quatenus Verbum id est
obiectum in se subsistens per se cognitum, est persona Spiritus Sancti.
3227 1917
27. In humanitate Christi humana voluntas fuit ita rapta a Spiritu Sancto ad
adhaerendum Esse obiectivo, id est Verbo, ut illa Ipsi integre tradiderit
regimen hominis, et Verbum illud personaliter assumpserit, ita sibi uniens
naturam humanam. Hinc voluntas humana desiit esse personalis in homine, et cum
sit persona in aliis hominibus, in Christo remansit natura.
3228 1918
28. In christiana doctrina Verbum, character et facies Dei, imprimitur in
animo eorum, qui cum fide suscipiunt baptismum Christi.-Verbum, id est
character, in anima impressum, in doctrina christiana, est Esse reale
(infinitum) per se manifestum, quod deinde novimus esse secundam personam SS.
Trinitatis.
3229 1919
29. A catholica doctrina, quae sola est veritas, minime alienam putamus hanc
coniecturam: In eucharistico Sacramento substantia panis et vini fit vera caro
et verus sanguis Christi, quando Christus eam facit terminum sui principii
sentientis, ipsamque sua vita vivificat: eo ferme modo, quo panis et vinum vere
transsubstantiantur in nostram carnem et sanguinem, quia fiunt terminus nostri
principii sentientis.
3230 1920
30. Peracta transsubstantiatione, intelligi potest corpori Christi glorioso
partem aliquam adiungi in ipso incorporatam, indivisam pariterque gloriosam.
3231 1921
31. In sacramento Eucharistiae vi
verborum corpus et sanguis Christi est tantum ea mensura, quae respondet
quantitati ('a quel tanto') substantiae panis et vini, quae transsubstantiatur:
reliquum corporis Christi ibi est per concomitantiam.
3232 1922
32. Quoniam qui 'non manducat carnem Filii hominis et bibit eius sanguinem, non
habet vitam in se' (Jo 6, 54), et nihilominus qui moriuntur cum baptismate
aquae, sanguinis aut desiderii, certo consequuntur vitam aeternam, dicendum
est, his qui in hac vita non comederunt corpus et sanguinem Christi,
subministrari hunc caelestem cibum in futura vita, ipso mortis instanti. - Hinc
etiam Sanctis Veteris Testamenti potuit Christus descendens ad inferos se ipsum
communicare sub speciebus panis et vini, ut aptos eos redderet ad visionem Dei.
3233 1923
33. Cum daemones fructum possederint, putarunt se ingressuros in hominem, si de
illo ederet ; converso enim cibo in corpus hominis animatum, ipsi poterant
libere ingredi animalitatem, i. e. in vitam subiectivam huius entis, atque ita
de eo disponere sicut proposuerant.
3234 1924
34. Ad praeservandam B. V. Mariam a labe originis, satis erat, ut incorruptum
maneret minimum semen in homine, neglectum forte ab ipso daemone, e quo
incorrupto semine de generatione in generationem transfuso, suo tempore
oriretur Virgo Maria.
3235 1925
35. Quo magis attenditur ordo iustificationis in homine, eo aptior apparet
modus dicendi scripturalis, quod Deus peccata quaedam tegit aut non imputat. -
Iuxta Psalmistam (Ps 31, 1) discrimen est inter iniquitates, quae remittuntur,
et peccata, quae teguntur : illae, ut videtur sunt culpae actuales et liberae,
haec vero sunt peccata non eorum, qui pertinent ad populum Dei, quibus
propterea nullum afferunt nocumentum.
3236 1926
36. Ordo supernaturalis constituitur manifestatione esse in plenitudine suae
formae realis; cujus communicationis seu manifestationis effectus est sensus
('sentimento') deiformis, qui inchoatus in hac vita constituit lumen fidei et
gratiae, completus in altera vita constituit lumen gloriae.
3237 1927
37. Primum lumen reddens animam intelligentem est esse ideale ; alterum primum
lumen est etiam esse, non tamen mere ideale, sed subsistens ac vivens: illud
abscondens suam personalitatem ostendit solum suam obiectivitatem : at qui
videt alterum (quod est Verbum), etiamsi per speculum et in aenigmate, videt
Deum.
3238 1928
38. Deus est obiectum visionis beatificae, in quantum est auctor operum ad
extra.
3239 1929
39. Vestigia sapientiae ac bonitatis, quae in creaturis relucent, sunt
comprehensoribus necessaria; ipsa enim in aeterno exemplari collecta sunt ea
Ipsius pars, quae ab illis videri possit ('che e loro accessibile'), ipsaque
argumentum praebent laudibus, quas in aeternum Deo Beati concinunt.
3240 1930
40. Cum Deus non possit, nec per lumen gloriae, totaliter se communicare
entibus finitis, non potuit essentiam suam comprehensoribus revelare et communicare,
nisi eo modo, qui finitis intelligentiis sit accommodatus: scilicet Deus se
illis manifestat, quatenus cum ipsis relationem habet, ut eorum creator,
provisor, redemptor, sanctificator.
3241 1930a
(Censura, cfirm. a S. P'ce: Has propositiones S. Officium) in proprio auctoris
sensu reprobandas ac proscribendas esse iudicavit, prout hoc generali decreto
reprobat, damnat, proscribit...
1.679 Léon XIII, Litt. encycl. 'Libertas praestantissimum',
1.680 20 juin 1888
3245
Libertas, praestantissimum naturae bonum, idemque intelligentia aut ratione
utentium naturarum unice proprium, hanc tribuit homini dignitatem, ut sit in
manu consilii sui obtineatque actionum suarum potestatem. Verumtamen eiusmodi
dignitas plurimum interest, qua ratione geratur. ... Sane integrum est homini
parere rationi, morale bonum sequi, ad summum finem suum recta contendere. Sed
idem potest ad omnia alia deflectere, fallacesque bonorum imagines persecutus,
ordinem debitum perturbare et in interitum ruere voluntarium. ...
3246
Libertatem nemo altius praedicat nec constantius asserit Ecclesia catholica,
quae (id) ... tuetur ut dogma. Neque id solum: sed contradicentibus
haereticis... (nominantur Manichaei, adversarii Concilii Tridentini,
Jansenistae, Fatalistae) patrocinium libertatis Ecclesia suscepit hominisque
tam grande bonum ab interitu vindicavit.
3247 Cur
homini lex necessaria sit, in ipso eius arbitrio, scilicet in hoc, nostrae ut
voluntates a recta ratione ne discrepent, prima est causa, tamquam in radice,
quaerenda. ... Talis (lex) est princeps omnium lex
naturalis, quae scripta est et insculpta in hominum animis singulorum, quia
ipsa est humana ratio recte facere iubens et peccare vetans. Ista vero humanae
rationis praescriptio vim habere legis non potest, nisi quia altioris est vox
atque interpres rationis, cui mentem libertatemque nostram subiectam esse
oporteat. Vis enim legis cum ea sit, officia imponere et iura tribuere, tota in
auctoritate nititur, hoc est: in vera potestate statuendi officia
describendique iura, item poenis praemiisque imperata sanciendi: quae quidem
omnia in homine liquet esse non posse, si normam actionibus ipse suis summus
sibi legislator daret. Ergo consequitur, ut naturae lex sit ipsa lex aeterna,
insita in iis qui ratione utuntur, eosque inclinans ad debitum actum et finem,
eaque est ipsa aeterna ratio Creatoris universumque mundum gubernantis Dei.
3248 Quod
ratio lexque naturalis in hominibus singulis, idem efficit in consociatis lex
humana ad bonum commune civium promulgata. Ex hominum legibus aliae in eo
versantur quod est bonum malumve natura. ... Sed istiusmodi decreta nequaquam
ducunt ab hominum societate principium, ... sed potius ipsi hominum societati
antecedunt, omninoque sunt a lege naturali ac propterea a lege aeterna
repetenda. ... Alia vero civilis potestatis praescripta non ex naturali iure
statim et proxime, sed longius et oblique consequuntur, resque varias
definiunt, de quibus non est nisi generatim atque universe natura cautum. ... Iamvero peculiaribus hisce vivendi regulis prudenti ratione inventis
legitimaque potestate propositis lex humana proprii nominis continetur. ... Ex
eo intelligitur, omnino in aeterna Dei lege normam et regulam positam esse
libertatis, nec singulorum dumtaxat hominum sed etiam communitatis et
coniunctionis humanae.
3249 Igitur in
hominum societate libertas veri nominis non est in eo posita, ut agas quod
lubet. ... sed in hoc, ut per leges civiles expeditius possis secundum legis
aeternae praescripta vivere. Eorum vero qui praesunt, non in eo sita libertas
est, ut imperare temere et ad libidinem queant. ... sed humanarum vis legum
haec debet esse, ut ab aeterna lege manare intelligantur nec quidquam sancire,
quod non in ea, velut in principio universi iuris, contineatur.
3250 Illa
(libertas) magnopere praedicatur, quam conscientiae libertatem nominant : quae
si ita accipiatur, ut suo cuique arbitratu aeque liceat Deum colere, (aut) non
colere, argumentis quae supra allata sunt, satis convicitur. - Sed potest etiam
in hanc sententiam accipi, ut homini ex conscientia officii, Dei voluntatem
sequi et iussa facere, nulla re impediente, in civitate liceat. Haec quidem
vera, haec digna filiis Dei libertas, quae humanae dignitatem personae
honestissime tuetur, est omni vi iniuriaque maior: eademque Ecclesiae semper
optata ac praecipue cara. Huius generis libertatem sibi constanter vindicavere
Apostoli ...
3251 (Ecclesia)
nihil quidem impertiens iuris nisi iis quae vera quaeque honesta sint, non
recusat quominus quidpiam a veritate iustitiaque alienum ferat tamen publica
potestas, scilicet maius aliquod vel vitandi causa malum, vel adipiscendi aut
conservandi bonum. Ipse providentissimus Deus cum infinitae sit bonitatis,
idemque omnia possit, sinit tamen esse in mundo mala, partim ne ampliora
impediantur bona, partim ne maiora mala consequantur. In regendis civitatibus
Rectorem mundi par est imitari : quin etiam cum singula mala prohibere
auctoritas hominum non possit, debet 'multa concedere atque impunita
relinquere, quae per divinam tamen providentiam vindicantur, et recte'
Verumtamen in eiusmodi rerum adiunctis, si communis boni causa, et hac tantum
causa, potest vel etiam debet lex hominum ferre toleranter malum, tamen nec
potest nec debet id probare aut velle per se: quia malum per se cum sit boni
privatio, repugnat bono communi, quod legislator, quoad optime potest, velle ac
tueri debet. Et hac quoque in re ad imitandum sibi lex humana proponat Deum
necesse est, qui in eo quod mala esse in mundo sinit, 'neque vult mala fieri,
neque vult mala non fieri, sed vult permittere mala fieri, et hoc est bonum'.
Quae Doctoris Angelici sententia brevissime continet de malorum tolerantia
doctrinam.
1.681 Léon XIII, Encycl. 'Libertas, praeseantissimum', 20 juin 1888
1931 ... Multi
(denique) rei sacrae a re civili distractionem non probant ; sed tamen
faciendum censent, ut Ecclesia obsequatur tempori et flectat se atque
accommodet ad ea, quae in administrandis imperiis hodierna prudentia desiderat.
Quorum est honesta sententia, si de quadam intelligatur aequa ratione, quae
consistere cum veritate iustitiaque possit : nimirum ut, explorata spe magni
alicuius boni, indulgentem Ecclesia sese impertiat idque temporibus largiatur,
quod salva officii sanctitate potest. -Verum secus est de rebus ac doctrinis,
quas demutatio morum ac fallax iudicium contra fas invexerint. ...
3252 1932 Itaque ex dictis consequitur, nequaquam
licere petere, defendere largiri cogitandi, scribendi, docendi, itemque
promiscuam religionum libertatem, veluti iura totidem, quae homini natura
dederit. Nam si vere natura dedisset, imperium Dei
detrectari ius esset, nec ulla temperari lege libertas humana posset. -
Similiter consequitur, ista genera libertatis posse quidem, si iustae causae
sint, tolerari, definita tamen moderatione, ne in libidinem atque insolentiam
degenerent. ...
3253 1933
Ubi dominatus premat aut impendeat eiusmodi, qui oppressam iniusta vi teneat
civitatem, vel carere Ecclesiam cogat libertate debita, fas est aliam quaerere
temperationem reipublicae, in qua agere cum libertate concessum sit : tunc enim
non illa expeditur immodica et vitiosa libertas, sed sublevatio aliqua salutis
omnium causa quaeritur, et hoc unice agitur, ut, ubi rerum malarum licentia
tribuitur, ibi potestas honeste faciendi ne impediatur.
3254 1934
Atque etiam malle reipublicae statum populari temperatum genere non est per se
contra officium, salva tamen doctrina catholica de ortu atque administratione
publicae potestatis. Ex variis reipublicae generibus, modo sint ad consulendum
utilitati civium per se idonea, nullum quidem Ecclesia respuit: singula tamen
vult, quod plane idem natura iubet, sine iniuria cuiusquam, maximeque integris
Ecclesiae iuribus, esse constituta. ...
1935 Ad res publicas gerendas accedere, nisi alicubi ob singularem rerum
temporumque conditionem aliter caveatur, honestum est : immo vero probat
Ecclesia, singulos operam suam in communem afferre fructum, et quantum quisque
industria potest, tueri, conservare, augere rempublicam.
3255 1936
Neque illud Ecclesia damnat, velle gentem suam nemini servire nec externo, nec
domino, si modo fieri incolumi iustitia queat. Denique
nec eos reprehendit, qui efficere volunt, ut civitates suis legibus vivant
civesque quam maxima augendorum commodorum facultate donentur. Civicarum sine
intemperantia libertatum semper esse Ecclesia fautrix fidelissima consuevit :
quod testantur potissimum civitates Italicae, scilicet prosperitatem, opes,
gloriam nominis municipali iure adeptae, quo tempore salutaris Ecclesiae virtus
in omnes reipublicae partes nemine repugnante pervaserat.
1.682 Resp. S. Officii ad archiep. Cameracensem (sous Léon XIII),
1.683 14 (19) août 1889; D 1889-1890
3258 In scholis
catholicis tuto doceri non posse, licitam esse operationem chirurgicam, quam
'craniotomiam' appellant, sicut declaratum fuit die 28. Maii 1884, et
quamcumque chirurgicam operationem directe occisivam fetus vel matris
gestantis.
1.684 Léon XIII, Encycl. 'Sapientiae chnstianae', 10 janvier 1890
1936a Esse in usu
vitae plura ac maiora catholicorum officia, quam eorum, qui sint fidei
catholicae aut perperam compotes aut omnino expertes, dubitari non potest. ...
Christianam fidem homo, ut debet, complexus, hoc ipso Ecclesiae ut ex ea natus
subicitur eiusque fit societatis maximae sanctissimaeque particeps, quam summa
cum potestate regere, sub invisibili capite Christo Iesu, Romani Pontificis
proprium est munus. - Nunc vero si civitatem, in qua editi susceptique in hanc
lucem sumus, praecipue diligere tuerique iubemur lege naturae usque eo, ut
civis bonus vel mortem pro patria oppetere non dubitet, officium est Christianorum
longe maius, simili modo esse in Ecclesiam semper affectos. Est enim Ecclesia
civitas sancta Dei viventis, Deo ipso nata, eodemque auctore constituta : quae
peregrinatur quidem in terris, sed vocans homines et erudiens atque deducens ad
sempiternam in coelis felicitatem. Adamanda igitur patria est, unde vitae
mortalis usuram accipimus: sed necesse est, caritate Ecclesiam praestare, cui
vitam animae debemus perpetuo mansuram : quia bona animi corporis bonis rectum
est anteponere, multoque, quam erga homines, sunt erga Deum officia sanctiora.
1936b Ceterum, vere si iudicare volumus, supernaturalis amor Ecclesiae
patriaeque caritas naturalis, geminae sunt ab eodem sempiterno principio
profectae caritates, cum ipse sit utriusque auctor et causa Deus : ex quo
consequitur, non posse alterum officium pugnare cum altero. ... Nihilominus
horum officiorum ordo, vel calamitate temporum vel iniquiore hominum voluntate,
aliquando pervertitur. Nimirum incidunt causae, cum aliud videtur a civibus
respublica, aliud a christianis religio postulare; idque non alia sane de
causa, quam quod rectores reipublicae sacram Ecclesiae potestatem aut nihil
pensi habent aut sibi volunt esse subiectam. ... Si reipublicae leges aperte
discrepent cum iure divino, si quam Ecclesiae imponant iniuriam, aut iis, quae
sunt de religione, officiis contradicant, vel auctoritatem Iesu Christi in
Pontifice Maximo violent, tum vero resistere officium est, parere scelus: idque
cum ipsius reipublicae iniuria coniunctum, quia peccatur in rempublicam, quidquid
in religione delinquitur.
1936c Neque est, quod opponat quisquam, Ecclesiae conservatorem et
vindicem Iesum Christum nequaquam opera hominum indigere. Non enim inopia
virium, sed magnitudine bonitatis vult ille, ut aliquid a nobis conferatur operae
ad salutis, quam ipse peperit, obtinendos adipiscendosque fructus. Huiusce partes officii primae sunt, catholicam doctrinam profiteri
aperte et constanter, eamque, quoad quisque potest, propagare. ... Profecto
praedicandi, hoc est docendi, munus iure divino penes magistros est, quos
'Spiritus Sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei' (Act 20,28), maximeque
penes Pontificem Romanum, Iesu Christi vicarium, Ecclesiae universae summa cum
potestate praepositum, credendorum, agendorum magistrum. Nihilominus nemo
putet, industriam nonnullam eadem in re ponere privatos prohiberi, eos
nominatim, quibus ingenii facultatem Deus cum studio bene merendi dedit: qui,
quoties res exigat, commode possunt non sane doctoris sibi partes assumere, sed
ea, quae ipsi acceperint, impertire ceteris, magistrorum voci resonantes
tamquam imago. Quin immo privatorum opera visa est
Patribus Concilii VATICANI usque adeo opportuna ac frugifera, ut prorsus
deposcendam iudicarint : 'Omnes Christi fideles ... operam conferant.' (cf. D 1819).
-Ceterum serere fidem catholicam auctoritate exempli, professionisque
constantia praecdicare, quisgue se posse ac debere meminerit. - In officiis
igitur, quae nos iungunt Deo atque Ecclesiae, hoc est numerandum maxime, ut in
veritate christiana propaganda propulsandisque erroribus elaboret singulorum,
quoad potest, industria.
1.685 Léon XIII, Ep. encycl. 'Quamquam pluries', 15 août 1889
1.686
3260 Cur beatus Josephus nominatim habeatur
Ecclesiae patronus vicissimque plurimum sibi Ecclesia de eius tutela
patrocinioque polliceatur, causae illae sunt rationesque singulares, quod is
vir fuit Mariae, et pater, ut putabatur, Jesu Christi. Hinc omnis eius
dignitas, gratia, sanctitas, gloria profectae. Certe Matris Dei tam in excelso
dignitas est ut nihil fieri maius queat. Sed tamen, quia intercessit Josepho
cum Virgine beatissima maritale vinculum, ad illam praestantissimam dignitatem,
qua naturis creatis omnibus longissime Deipara antecellit, non est dubium, quin
accesserit ipse ut nemo magis. Est enim coniugium societas necessitudoque
omnium maxima, quae natura sua adiunctam habet bonorum unius cum altero
communicationem. Quocirca si sponsum Virgini Deus Iosephum dedit, dedit
profecto non modo vitae socium, virginitatis testem, tutorem honestatis, sed
etiam excelsae dignitatis eius ipso coniugali foedere participem. - Similiter
augustissima dignitate unus eminet inter omnes, quod divino consilio custos
Filii Dei fuit, habitus hominum opinione pater. Qua ex
re consequens erat, ut Verbum Dei Josepho modeste subesset, dictoque esset
audiens omnemque adhiberet honorem, quem liberi adhibeant parenti suo necesse
est.
3261 Iamvero ex hac duplici dignitate
officia sponte sequebantur, quae patribusfamilias natura praescripsit, ita
quidem, ut domus divinae, cui Josephus praeerat, custos idem et curator et
defensor esset legitimus ac naturalis. Cuiusmodi officia
ac munia ille quidem, quoad suppeditavit vita mortalis, revera exercuit. ...
3262 Atqui domus divina, quam Josephus velut
potestate patria gubernavit initia exorientis Ecclesiae continebat. Virgo
sanctissima quemadmodum Jesu Christi genitrix, ita omnium est christianorum
mater, quippe quos ad Calvariae montem inter supremos Redemptoris cruciatus
generavit; itemque Jesus Christus tamquam primogenitus est christianorum, qui
ei sunt adoptione ac redemptione fratres.
3263 Quibus rebus causa nascitur, cur
beatissimus Patriarcha commendatam sibi peculiari quadam ratione sentiat
multitudinem christianorum, ex quibus constat Ecclesia, scilicet innumerabilis
isthaec perque omnes terras fusa familia, in quam, quia vir Mariae et pater est
Jesu Christi, paterna propemodum auctoritate pollet. Est igitur consentaneum et
beato Iosepho apprime dignum, ut sicut ille olim Nazarethanam familiam,
quibuscumque rebus usuvenit, sanctissime tueri consuevit, ita nunc patrocinio
caelesti Ecclesiam Christi tegat ac defendat.
Resp. S. Officii ad episc. Massiliensem (sous Léon XIII),
1.687 30 juillet 1890; De vino ad Missam adhibendo
3264 1938 In pluribus Galliae
partibus, maxime si eae ad meridiem sitae reperiantur, vinum album, quod
incruento Missae sacrificio inservit, tam debile est ac impotens, ut diu
conservari non valeat, nisi eidem quaedam spiritus vini ('spirito alcool')
quantitas admisceatur. Qu.: l. An istiusmodi commixtio licita sit? 2. Et, si
affirmative, quaenam quantitas huiusmodi materiae extraneae vino adiungi
permittatur? 3. In casu affirmativo, requiriturne spiritus vini ex vino puro
seu ex vitis fructu extractus? Resp. (cfirm. a S. P'ce 31 juillet): Dummodo
spiritus ('alcool') extractus fuerit ex genimine vitis, et quantitas alcoholica
addita una cum ea, quam vinum, de quo agitur, naturaliter continet, non excedat
proportionem duodecim pro centum, et admixtio fiat, quando vinum est valde
recens, nihil obstare, quominus idem vinum in Missae sacrificio adhibeatur.
1.688 Léon XIII, Litt. encycl. 'Rerum novarum', 15 mai 1891
3265
Possidere res privatim ut suas, ius est homini a natura datum. ... Neque est,
cur providentia introducatur reipublicae: est enim homo, quam respublica,
senior: quocirca ius ille suum ad vitam corpusque tuendum habere natura ante
debuit, quam civitas ulla coisset. ... Res enim eas, quae ad conservandam vitam
maximeque ad perficiendam requiruntur, terra quidem cum magna largitate fundit,
sed fundere ex se sine hominum cultu et curatione non posset. Iamvero cum in
parandis naturae bonis industriam mentis viresque corporis homo insumat, hoc
ipso applicat ad sese eam naturae corporeae partem, quam ipse percoluit, in qua
velut formam quandam personae suae impressam reliquit; ut omnino rectum esse
oporteat, eam partem ab eo possideri uti suam, nec ullo modo ius ipsius violare
cuiquam licere. ...
3266 Jura vero
istiusmodi, quae in hominibus insunt singulis, multo validiora intelliguntur
esse, si cum officiis hominurn in convictu domestico apta et connexa
spectentur. ... Quod igitur demonstravimus ius dominii personis singularibus
natura tributum, id, transferri in hominem, qua caput est familiae, oportet:
immo tanto ius est illud validius quanto persona humana in convictu domestico
plura complectitur. Sanctissima naturae lex est, ut victu omnique cultu
paterfamilias tueatur, quos ipse procrearit: idemque illuc a natura ipsa
deducitur, ut velit liberis suis, quippe qui paternam referunt et quodam modo
producunt personam, acquirere et parare, unde se honeste possint in ancipiti
vitae cursu a misera fortuna defendere. Id vero efficere non alia ratione
potest, nisi fructuosarum possessione rerum, quas ad liberos hereditate
transmittat...
3267 1938b
Justa possessio pecuniarum a iusto pecuniarum usu distinguitur. Bona privatim
possidere, quod paulo ante vidimus ius est homini naturale : eoque uti iure,
maxime in societate vitae, non fas modo est, sed plane necessarium. ... At vero
si illud quaeratur, qualem esse usum bonorum necesse sit, Ecclesia quidem sine
ulla dubitatione respondet: 'Quantum ad hoc, non debet homo habere res
exteriores ut proprias, sed ut communes, ut scilicet de facili aliquis eas
communicet in necessitate aliorum. Unde Apostolus dicit: 'Divitibus huius
saeculi praecipe ... facile tribuere, communicare' (I Tim 6, 17s)'. Nemo certe
opitulari aliis de eo iubetur, quod ad usus pertineat cum suos tum suorum
necessarios: immo nec tradere aliis, quo ipse egeat ad id servandum, quod
personae conveniat, quodque deceat. ... Sed ubi necessitati satis et decoro
datum, officium est de eo, quod superat, gratificari indigentibus. 'Quod
superest, date eleemosynam' (Lc 11, 41). Non iustitiae, excepto in rebus
extremis, officia ista sunt, sed caritatis christianae, quam profecto lege
agendo petere ius non est. Sed legibus iudiciisque hominum lex antecedit
iudiciumque Christi Dei, qui multis modis suadet consuetudinem largiendi... et
collatam negatamve iudicaturus (Mt 25, 34s).
3268 Duas
velut notas habet in homine labor natura insitas, nimirum ut personalis sit,
quia vis agens adhaeret personae, atque eius omnino est propria, a quo
exercetur, et eius est utilitati nata: deinde ut sit necessarius, ob hanc
causam, quod fructus laboris est homini opus ad vitam tuendam: vitam autem tueri
ipsa rerum, cui maxime parendum, natura iubet.
3269 Iamvero
si ex ea dumtaxat parte spectetur, quod personalis est, non est dubium, quin
integrum opifici sit pactae mercedis angustius finire modum: quemadmodum enim
operas dat ille voluntate, sic et operarum mercede vel tenui vel plane nulla
contentus esse voluntate potest.
3270 Sed longe
aliter iudicandum, si cum ratione personalitatis ratio coniungitur
necessitatis, cogitatione quidem, non re, ab illa separabilis. Reapse manere in
vita, commune singulis officium est, cui scelus est deesse. Hinc ius
reperiendarum rerum, quibus vita sustentatur, necessario nascitur: quarum rerum
facultatem infimo cuique non nisi quaesita labore merces suppeditat. Esto
igitur, ut opifex atque herus libere in idem placitum, ac nominatim in salarii
modum consentiant: subest tamen semper aliquid ex iustitia naturali, idque
libera paciscentium voluntate maius et antiquius, scilicet alendo opifici,
frugi quidem et bene morato, haud imparem esse mercedem oportere. Quod si
necessitate opifex coactus, aut mali peioris metu permotus duriorem condicionem
accipiat, quae, etiamsi nolit, accipienda sit, quod a domino vel a redemptore
operum imponitur, istud quidem est subire vim, cui iustitia reclamat. ...
3271 Mercedem
si ferat opifex satis amplam, ut ea se uxoremque et liberos tueri commodum
queat, facile studebit parsimoniae, si sapit, efficietque, quod ipsa videtur
natura monere, ut detractis sumptibus, aliquid etiam redundet, quo sibi liceat
ad modicum censum pervenire. ... Non tamen ad haec commoda perveniri nisi ea
condicione potest, ut privatus census ne exhauriatur immanitate tributorum et
vectigalium. Ius enim possidendi privatim bona cum non sit lege hominum, sed
natura datum, non ipsum abolere, sed tantummodo ipsius usum temperare et cum
communi bono componere auctoritas publica potest. Faciat ergo iniuste atque
inhumane, si de bonis privatorum plus aequo, tributorum nomine, detraxerit...
1938d Vulgo coiri ejus generis societates, sive tota ex opificibus
conflatas, sive ex utroque ordine mixtas gratum est : optandum vero, ut numero
et actuosa virtute crescant. ... Privatas enim societates inire concessum est
homini iure naturae: est autem ad praesidium iuris naturalis instituta civitas,
non ad interitum ; eoque si civium coetus sociari vetuerit, plane secum
pugnantia agat propterea, quod tam ipsa quam coetus privati uno hoc e principio
nascuntur, quod homines sunt natura congregabiles. - Incidunt aliquando
tempora, cum ei generi communitatum rectum sit leges obsistere : scilicet si
quidquam ex instituto persequantur, quod cum probitate, cum iustitia, cum
reipublicae salute aperte dissideat.
1.689 Léon XIII, Ep. 'Pastoralis officii' ad episcopos Germaniae et
1.690 Austriae, 12 septembre 1891
3272 1939
Utraque divina lex, tum ea quae naturalis rationis lumine, tum quae Litteris
divino afflatu perscriptis promulgata est, districte vetant ne quis extra
causam publicam hominem interimat aut vulneret, nisi salutis suae defendendae
causa, necessitate coactus. At qui ad privatum certamen provocant vel oblatum
suscipiunt, hoc agunt, huc animum viresque intendunt, nulla necessitate
adstricti, ut vitam eripiant aut saltem vulnus inferant adversario. Utraque
porro divina lex interdicit, ne quis temere vitam proiciat suam, gravi et
manifesto obiciens discrimini, cum id nulla officii aut caritatis magnanimae
ratio suadeat; haec autem caeca temeritas, vitae contemptrix, plane inest in natura
duelli. Quare obscurum nemini aut dubium esse potest, in eos, qui privatim
proelium conserunt singulare, utrumque cadere et scelus alienae cladis et vitae
propriae discrimen voluntarium. Demum vix ulla pestis est, quae a civilis vitae
disciplina magis abhorreat et iustum civitatis ordinem pervertat, quam permissa
civibus licentia, ut sui quisque assertor iuris privata vi manuque et honoris,
quem violatum putet, ultor exsistat. ...
3273 1940
Neque illis, qui oblatum certamen suscipiunt, iusta suppetit excusatio metus,
quod timeant se vulgo segnes haberi, si pugnam detrectent. Nam si officia
hominum ex falsis vulgi opinionibus dimetienda essent, non ex aeterna recti
iustique norma, nullum esset naturale ac verum inter honestas actiones et
flagitiose facta discrimen. Ipsi sapientes ethnici et
norunt et tradiderunt, fallacia vulgi iudicia spernenda esse a forti et
constanti viro. Iustus potius et sanctus timor est, qui avertit hominem ab
iniqua caede eumque facit de propria et fratrum salute sollicitum. Immo qui inania vulgi aspernatur iudicia, qui contumeliarum verbera
subire mavult, quam ulla in re officium deserere, hunc longe maiore atque
excelsiore animo esse perspicitur, quam qui ad arma procurrit lacessitus
iniuria. Quin etiam, si recte diiudicari velit, ille est unus, in quo solida
fortitudo eluceat, illa, inquam, fortitudo, quae virtus vere nominatur et cui
gloria comes est non fucata, non fallax. Virtus enim in bono consistit rationi
consentaneo, et nisi quae in iudicio nitatur approbantis Dei, stulta omnis est
gloria.
1.691 Léon XIII, Ep. encycl. 'Octobri mense', 22 septembre 1891
3274 1940a Filius Dei aeternus, cum ad hominis redemptionem et decus,
hominis naturam vellet suscipere, eaque re mysticum quoddam cum universo humano
genere initurus esset conubium, non id ante perfecit, quam liberrima consensio
accessisset designatae matris, quae ipsius generis humani personam quodammodo
agebat, ad eam illustrem verissimamque Aquinatis sententiam: 'Per
annuntiationem exspectabatur consensus Virginis loco totius humanae naturae'.
Ex quo non minus vere proprieque affirmare licet, nihil prorsus de permagno
illo omnis gratiae thesauro, quem attulit Dominus, siquidem 'gratia et veritas
per Jesum Christum facta est' (Jo 1, 17), nihil nobis, nisi per Mariam, Deo sic
volente, impertiri; ut, quo modo ad summum Patrem nisi per Filium nemo potest
accedere, ita fere nisi per matrem accedere nemo possit ad Christum.
3275 2271
Talem (Mariam) nobis praestitit Deus, cui, hoc ipso, quod Unigenae sui matrem
elegit, maternos plane indidit sensus, aliud nihil spirantes nisi amorem et
veniam; talem facto suo Iesus Christus ostendit, cum Mariae subesse et
obtemperare ut matri filius sponte voluit; talem de cruce praedicavit, cum
universitatem humani generis in Joanne discipulo, curandam ei fovendamque
commisit (Jo 19, 26s); talem denique se dedit ipsa, quae eam immensi laboris
hereditatem, a moriente Filio relictam, magno complexa animo, materna in omnes
officia confestim coepit impendere.
1.692 Resp. S. Officii ad archiep. Friburg. (sous Léon XIII),
1.693 27 juillet 1892
3276
Qu.: 1. Utrum liceat sacramenta morientium ministrare fidelibus, qui massonicae
quidem sectae non adhaerent nec eius ducti principiis, sed aliis rationibus
moti corpora sua post mortem cremanda mandarunt, si hoc mandatum retractare
nolint? Resp.: Ad 1. Si moniti renuant, negative. Ut vero fiat aut omittatur
monitio, serventur regulae a probatis auctoribus traditae, habita praesertim
ratione scandali vitandi.
3277 2. Utrum
liceat pro fidelibus, quorum corpora non sine ipsorum culpa cremata sunt,
Missae sacrificium publice offerre vel etiam privatim applicare, itemque
fundationes ad hunc finem acceptare? Ad 2. Circa publicam s. Missae
applicationem negative; circa privatam, affirmative.
3278 3. Utrum
liceat cadaverum cremationi cooperari, sive mandato ac consilio, sive praestita
opera, ut medicis, officialibus, operariis in crematorio inservientibus? Et
utrum hoc liceat saltem, si fiat in quadam necessitate aut ad evitandum magnum
damnum? Ad 3. Numquam licere formaliter cooperari mandato vel consilio.
Tolerari autem aliquando posse materialem cooperationem, dummo 1. crematio non
habeatur pro signo protestativo massonicae sectae; 2 non aliquid in ipsa
contineatur, quod per se directe atque unice exprimat reprobationem catholicae
doctrinae et approbationem sectae; 3 neque constet, officiales et operarios
catholicos ad opus adstringi vel vocari in contemptum catholicae religionis.
Ceterum quamvis in hisce casibus relinquendi sunt in bona fide, semper tamen
monendi sunt, ne cremationi cooperari intendant.
3279 4. Utrum
liceat taliter cooperantibus ministrare sacramenta, si ab hac cooperatione
desistere nolunt aut desistere non posse affirmant? Ad 4. Provisum in
praecedenti. Et detur Decr. 15 décembre 1886 (DS 3195s).
1.694 Léon XIII, Ep. encycl. 'Providentissimus Deus',
1.695 18 novembre 1893
3280 1941
(Magister ad docendum sumet exemplar) versionem Vulgatam, quam Concilium
Tridentinum 'in publicis lectionibus, disputationibus, praedicationibus et
expositionibus pro authentica' habendam decrevit (cf. DS 1506) atque etiam
commendat quotidiana Ecclesiae consuetudo. Neque tamen non sua habenda erit
ratio reliquarum versionum, quas christiana laudavit usurpavitque antiquitas,
maxime codicum primigeniorum. Quamvis enim, ad summam rei quod spectat, ex
dictionibus Vulgatae hebraea et graeca bene eluceat sententia, attamen si quid ambigue,
si quid minus accurate inibi elatum sit, 'inspectio praecedentis linguae',
suasore Augustino, proficiet. ...
3281 1942
...Patrum doctrinam Synodus Vaticana amplexa est, quando Tridentinum decretum
de divini verbi scripti interpretatione renovans hanc illius mentem esse
declaravit, ut 'in rebus fidei et morum, ad aedificationem doctrinae
christianae pertinentium, is pro vero sensu sacrae Scripturae habendus sit,
quem tenuit ac tenet sancta mater Ecclesia, cuius est iudicare de vero sensu et
interpretatione Scripturarum sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc
sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam sacram
interpretari' (vd DS 1507 3007).
3282 1942
Qua plena sapientiae lege nequaquam Ecclesia pervestigationem scientiae
biblicae retardat aut coercet; sed eam potius ab errore integram praestat,
plurimumque ad veram adiuvat progressionem. Nam privato cuique doctori magnus
patet campus, in quo, tutis vestigiis, sua interpretandi industria praeclare
certet Ecclesiaeque utiliter. In locis quidem divinae Scripturae, qui
expositionem certam et definitam adhuc desiderant, effici ita potest ex suavi
Dei providentis consilio, ut quasi praeparato studio iudicium Ecclesiae
maturetur; in locis vero iam definitis potest privatus doctor aeque prodesse,
si eos vel enucleatius apud fidelium plebem et ingeniosius apud doctos
edisserat vel insignius evincat ab adversariis. ...
3283 1943 In ceteris analogia
fidei sequenda est, et doctrina catholica qualis ex auctoritate Ecclesiae
accepta, tamquam Summa norma est adhibenda. ...
3284 1944
Iamvero sanctorum Patrum, quibus 'post Apostolos sancta Ecclesia plantatoribus,
rigatoribus, aedificatoribus, pastoribus, nutritoribus crevit', summa
auctoritas est, quotiescumque testimonium aliquod biblicum, ut ad fidei
pertinens morumve doctrinam uno eodemque modo explicant omnes: nam ex ipsa
eorum consensione, ita ab Apostolis secundum catholicam fidem traditum esse
nitide eminet. ... Neque ideo tamen viam sibi (exegeta) putet obstructam,
quominus, ubi iusta causa adfuerit, inquirendo et exponendo vel ultra procedat,
modo praeceptioni illi ab Augustino sapienter propositae religiose obsequatur,
videlicet a litterali et veluti obvio sensu minime discedendum nisi qua eum vel
ratio tenere prohibeat vel necessitas cogat dimittere.
3285 1945
Ceterorum interpretum catholicorum est minor quidem auctoritas; attamen,
quoniam Bibliorum studia continuum quendam progressum in Ecclesia habuerunt,
istorum pariter commentariis suus tribuendus est honor, ex quibus multa
opportune peti liceat ad refellenda contraria, ad difficiliora enodanda.
3286 1946
Sacrae Scripturae magistris necesse est atque theologos addecet eas linguas
cognitas habere, quibus libri canonici sunt primitus ab hagiographis exarati.
... Hos autem ipsos eiusdem rei gratia doctiores esse oportet atque
exercitatiores in vera artis criticae disciplina: perpera enim et cum
religionis damno inductum est artificium, nomine honestatum criticae
sublimioris, quo ex solis internis, uti loquuntur, rationibus cuiuspiam libri
origo, integritas, auctoritas diiudicata emergant. Contra perspicuum est, in
quaestionibus rei historicae, cuiusmodi origo et conservatio librorum,
historiae testimonia valere prae ceteris eaque esse quam studiosissime et
conquirenda et excutienda: illas vero rationes internas plerumque non esse
tanti, ut in causam, nisi ad quandam confirmationem, possint advocari. ...
3287 1947
Scripturae sacrae doctori cognitio naturalium rerum bono erit subsidio, quo
huius quoque modi captiones in divinos libros instructas facilius detegat et
refellat. - Nulla quidem theologum inter et physicum vera dissensio
intercesserit, dum suis uterque finibus se contineant, id caventes secundum S.
Augustini monitum, 'ne aliquid temere et incognitum pro cognito asserant'. Sin
tamen dissenserint, quemadmodum se gerat theologus, summatim est regula ab
eodem oblata: 'Quidquid, inquit, ipsi de natura rerum veracibus documentis
demonstrare potuerint, ostendamus nostris Litteris non esse contrarium :
quidquid autem de quibuslibet suis voluminibus his nostris Litteris, id est
catholicae fidei, contrarium protulerint, aut aliqua etiam facultate ostendamus
aut nulla dubitatione credamus esse falsissimum'.
3288 1947
De cuius aequitate regulae in consideratione sit primum, scriptores sacros seu
verius 'Spiritum Dei, qui per ipsos loquebatur, noluisse ista (videlicet
intimam adspectabilium rerum constitutionem) docere homines, nulli saluti
profutura'; quare eos, potius quam explorationem naturae recta persequantur,
res ipsas aliquando describere et tractare aut quodam translationis modo aut
sicut communis sermo per ea ferebat tempora hodieque de multis fert rebus in
quotidiana vita ipsos inter homines scientissimos. Vulgari autem sermone cum ea
primo proprieque efferantur, quae cadant sub sensus, non dissimiliter scriptor
sacer (monuitque et Doctor Angelicus) 'ea secutus est, quae sensibiliter
apparent', seu quae Deus ipse, homines alloquens, ad eorum captum significavit
humano more.
3289 1948
Quod vero defensio Scripturae sanctae agenda strenue est, non ex eo omnes aeque
sententiae tuendae sunt, quas singuli Patres aut qui deinceps interpretes in
eadem declaranda ediderint: qui prout erant opiniones aetatis, in locis
edisserendis, ubi physica aguntur, fortasse non ita semper iudicaverunt ex
veritate, ut quaedam posuerint, quae nunc minus probentur. Quocirca studiose
dignoscendum in illorum interpretationibus, quaenam reapse tradant tamquam
spectantia ad fidem aut cum ea maxime copulata, quaenam unanimi tradant
consensu; namque 'in his quae de necessitate fidei non sunt licuit Sanctis
diversimode opinari, sicut et nobis', ut est S. Thomae sententia. Qui et alio
loco prudentissime habet: 'Mihi videtur tutius esse, huiusmodi, quae philosophi
communiter senserunt et nostrae fidei non repugnant, nec sic esse asserenda ut
dogmata fidei, etsi aliquando sub nomine philosophorum introducantur, nec sic
esse neganda tamquam fidei contraria, ne sapientibus huius mundi occasio
contemnendi doctrinam fidei praebeatur'. Sane,
quamquam ea, quae speculatores naturae certis argumentis certa iam esse
(EnchB.-!) affirmarint, interpres ostendere debet nihil Scripturis recte
explicatis obsistere. ...
3290 1949
Haec ipsa deinde ad cognatas disciplinas, ad historiam praesertim, iuvabit
transferri.
3291 1950
Fieri quidem potest, ut quaedam librariis in codicibus describendis minus recte
exciderint; quod considerate iudicandum est nec facile admittendum, nisi quibus
locis rite sit demonstratum; fieri etiam potest, ut germana alicuius loci
sententia permaneat anceps; cui enodandae multum afferent optimae interpretandi
regulae: at nefas omnino fuerit aut inspirationem ad aliquas tantum sacrae
Scripturae partes coangustare aut concedere sacrum ipsum errasse auctorem. Nec
enim toleranda est eorum ratio, qui ex istis difficultatibus sese expediunt, id
nimirum dare non dubitantes, inspirationem divinam ad res fidei morumque, nihil
praeterea, pertinere, eo quod falso arbitrentur, de veritate sententiarum cum
agitur, non adeo exquirendum, quaenam dixerit Deus, ut non magis perpendatur,
quam ob causam ea dixerit.
3292 1951
Etenim libri omnes atque integri, quos Ecclesia tamquam sacros et canonicos
recipit, cum omnibus suis partibus, Spiritu Sancto dictante conscripti sunt;
tantum vero abest, ut divinae inspirationi error ullus subesse possit, ut ea
per se ipsa non modo errorem excludat omnem, sed tam necessario excludat et
respuat quam necessarium est, Deum, summam Veritatem, nullius omnino erroris
auctorem esse.
3293 1952
Haec est antiqua et constans fides Ecclesiae, sollemni etiam sententia in
Conciliis definita Florentino (vd. DS 1334) et Tridentino (vd. DS 1501ss),
confirmata denique atque expressius declarata in Concilio Vaticano, a quo
absolute edictum: 'Veteris et Novi Testamenti libri Deum habent auctorem' (DS
3006)- Quare nihil admodum refert, Spiritum Sanctum assumpsisse homines tamquam
instrumenta ad scribendum, quasi, non quidem primario auctori, sed Scriptoribus
inspiratis quidpiam falsi elabi potuerit. Nam supernaturali ipse virtute ita
eos ad scribendum excitavit et movit, ita scribentibus adstitit, ut ea omnia
eaque sola, quae ipse iuberet, et recte mente conciperent et fideliter
conscribere vellent et apte infallibili veritate exprimerent : secus non ipse
esset auctor sacrae Scripturae universae. ... Atque adeo Patribus omnibus et
Doctoribus persuasissimum fuit, divinas Litteras, quales ab hagiographis editae
sunt, ab omni omnino errore esse immunes, ut propterea non pauca illa, quae
contrarii aliquid vel dissimile viderentur afferre ..., non subtiliter minus quam
religiose componere inter se et conciliare studuerint; professi unanimes,
libros eos et integros et per partes a divino aeque esse afflatu, Deumque ipsum
per sacros auctores elocutum nihil admodum a veritate alienum Ponere potuisse.
Ea valeant universe quae idem Augustinus ad Hieronymum scripsit : '...Si
aliquid in eis offendero Litteris, quod videatur contrarium veritati, nihil
aliud quam vel mendosum esse codicem, vel interpretem non assecutum esse quod
dictum est, vel me minime intellexisse non ambigam'. ...
3294 1953
... Permulta enim ex omni doctrinarum genere sunt diu multumque contra
Scripturam iactata, quae nunc, utpote inania, penitus obsolevere; item non
pauca de quibusdam Scripturae locis (non proprie ad fidei morumque
pertinentibus regulam) sunt quondam interpretando proposita, in quibus rectius
postea vidit acrior quaedam investigatio. Nempe opinionum
commenta delet dies; sed 'veritas manet et invalescit in aeternum'.
1.696 Resp. S. Officii ad episc. Krishnaghurensem (sous Léon XIII),
1.697 18 juillet 1894
3296
Q. (28 aout 1886): 1. An possint baptizari filii infidelium, in periculo, non
vero in articulo mortis constituti? 2. An iidem possint saltem baptizari,
quando non est spes eos denuo revisendi ? 3. Quid, si valde prudenter
dubitetur, quod ex infirmitate, qua actu afficiuntur, non vivant, sed moriantur
ante aetatem discretionis? 4. An baptizari possint filii infidelium in periculo
vel articulo mortis constituti, de quibus dubitatur, an attigerint statum
discretionis, et non adest opportunitas eos docendi in rebus fidei? Resp.: Ad
1-3: Affirmative; ad 4: Conentur missionarii eos instruere eo meliori modo quo
fieri possit; secus baptizentur sub condicione.
1.698 Resp. S. Off. ad archiep. Camerac. (Cambrai) (sous Léon XIII),
1.699 24 juillet 1895
3298 1890a
Expos.: Titius medicus, cum ad praegnantem graviter decumbentem vocabatur,
passim animadvertebat, lethalis morbi causam aliam non subesse praeter ipsam
praegnationem, hoc est fetus in utero praesentia. Una igitur, ut matrem a certa
atque imminenti morte salvaret praesto ipsi erat via, procurandi scilicet
abortum seu fetus eiectionem. Viam hanc consueto ipse inibat, adhibitis tamen
mediis et operationibus per se atque immediate non quidem ad id tendentibus, ut
in materno sinu fetum occiderent, sed solummodo ut vivus, si fieri posset, ad
lucem ederetur, quamvis proxime moriturus, utpote qui immaturus omnino adhuc
esset. Iamvero lectis, quae die 19. Augusti 1889 Sancta Sedes ad Cameracenses
archiepiscopos rescripsit: 'tuto doceri non posse' licitam esse quamcumque
operationem directe occisivam fetus, etiam si hoc necessarium foret ad matrem
salvandam: dubius haeret Titius circa liceitatem operationum chirurgicarum,
quibus non raro ipse abortum hucusque procurabat, ut praegnantes graviter
aegrotantes salvaret. Qu.: Titius petit: Utrum enuntiatas operationes in
repetitis dictis circumstantiis instaurare tuto possit. Resp. (cfirm. a S. P'ce
25 juillet): Negative, iuxta alia Decreta diei scl. 28 mai 1884 et 19 aout
1889.
1.700 Léon XIII, Ep. encycl. 'Satis cognitum', 29 juin 1896
1.701
3300 (Ecclesia) quidem, si extremum illud quod vult
causaeque proximae sanctitatem efficientes spectentur, profecto est
spiritualis; si vero eos consideres, quibus cohaeret, resque ipsas quae ad
spiritualia dona perducunt, externa est necessarioque conspicua. ... Quibus de
causis Ecclesiam cum corpus, tum etiam 'corpus Christi' tam crebro sacrae
Litterae nominant: 'Vos autem estis corpus Christi' (I Cor 12, 27). Propter eam
rem quod corpus est, oculis cernitur Ecclesia; propterea quod est Christi,
vivum corpus est actuosum et vegetum, quia (Christus) eam tuetur ac sustentat.
... Quemadmodum autem in animantibus principium vitae in occulto est ac penitus
abditum, indicatur tamen atque ostenditur motu actuque membrorum, sic in
Ecclesia supernaturalis principium vitae perspicue ex iis, quae ab ipsa
aguntur, apparet.
3301 Ex quo consequitur, in magno eodemque
pernicioso errore versari, qui ad arbitrium suum fingunt Ecclesiam atque
informant quasi latentem minimeque conspicuam; item qui perinde habent atque
institutum quoddam humanum cum temperatione quadam disciplinae ritibusque
externis, et sine perenni communicatione munerum gratiae divinae, sine rebus
iis, quae haustam a Deo vitam quotidiana atque aperta significatione testentur.
Nimirum alterutram esse posse Iesu Christi Ecclesiam tam repugnat, quam solo
corpore vel anima sola constare hominem. Complexio copulatioque earum duarum
velut partium prorsus est ad veram Ecclesiam necessaria, sic fere ut ad naturam
humanam intima animae corporisque coniunctio. Non est Ecclesia intermortuum quiddam,
sed Corpus Christi vita supernaturali praeditum. Sicut Christus Caput et
exemplar, non omnis est, si in eo vel humana dumtaxat Spectetur natura
visibilis... vel divina tantummodo natura invisibilis, ... sed unus est ex
utraque et in utraque natura cum visibili tum invisibili sic corpus eius
mysticum non vera Ecclesia est nisi propter eam rem quod eius partes conspicuae
vim vitamque ducunt ex donis supernaturalibus rebusque ceteris, unde propria
ipsarum ratio ac natura efflorescit.
3302 1954 In diiudicanda statuendaque natura unitatis multos varius error de via deflectit. Ecclesiae
quidem non solum ortus, sed tota constitutio ad rerum voluntate libera
effectarum pertinet genus: quocirca ad id, quod revera gestum est, iudicatio
est omnis revocanda, exquirendumque non sane, quo pacto una esse Ecclesia
queat, sed quo unam esse is voluit, qui condidit.
3303 1955 Iamvero, si ad id
respicitur, quod gestum est, Ecclesiam Jesus Christus non talem finxit
formavitque, quae communitates plures complecteretur genere similes, sed
distinctas neque iis vinculis alligatas, quae Ecclesiam individuam atque unicam
efficerent eo plane modo, quo 'Credo unam ... Ecclesiam' in Symbolo fidei
profitemur ... Sane Jesus Christus de aedificio eiusmodi mystico cum
loqueretur, Ecclesiam non commemorat nisi unam quam appellat suam: 'aedificabo
Ecclesiam meam' (Mt 16, 18). Quaecumque praeter hanc
cogitetur alia, cum non sit per Jesum Christum condita, Ecclesia Christi vera
esse non potest ... Itaque partam per Iesum Christum salutem simulque beneficia
omnia, quae inde proficiscuntur, late fundere in omnes homines atque ad omnes
propagare aetates debet Ecclesia. Quocirca ex voluntate auctoris sui unicam in
omnibus terris in perpetuitate temporum esse necesse est...
3304 Illud accedit, quod Ecclesiam Filius Dei
mysticum corpus suum decrevit fore, quocum ipse velut Caput coniungeretur, ad
similitudinem corporis humani quod suscepit. ... Sicut igitur mortale corpus
sibi sumpsit unicum, quod obtulit ad cruciatus et necem, ut liberationis humanae
pretium exsolveret, sic pariter unum habet corpus mysticum, in quo et cuius
ipsius opera facit sanctitatis salutisque aeternae homines compotes : 'Ipsum
(Christum) dedit (Deus) caput supra omnem Ecclesiam, quae est corpus ipsius'
(Eph 1, 22s.). Dispersa membra atque seiuncta non possunt eodem cum capite,
unum simul effectura corpus, cohaerere. Atqui Paulus
'omnia autem' inquit 'membra corporis cum sint multa, unum tamen corpus sunt :
ita et Christus' (1 Cor 12, 12). Propterea corpus istud mysticum 'compactum'
ait esse 'et connexum ... Caput Christus: ex quo totum corpus compactum, et
connexum per omnem iuncturam subministrationis, secundum operationem in
mensuram uniuscuiusque membri' (Eph 4, 15s.). Quamobrem
dispersa a membris ceteris siqua membra vagantur, cum eodem atque unico capite
conglutinata esse nequeunt. ... Est igitur Ecclesia Christi unica et perpetua :
quicumque seorsum eant, aberrant a voluntate et praescriptione Christi Domini
relictoque salutis itinere ad interitum digrediuntur.
3305 At vero qui unicam condidit, is idem
condidit unam : videlicet eiusmodi, ut quotquot in ipsa futuri essent,
arctissimis vinculis sociati tenerentur ita prorsus, ut unam gentem, unum
regnum, corpus unum efficerent : 'unum corpus et unus spiritus ...' (Eph 4, 4).
... Tantae autem inter homines ac tam absolutae concordiae necessarium
fundamentum est convenientia coniunctioque mentium. ...
(In hunc finem) instituit Jesus Christus in Ecclesia vivum, authenticum,
idemque perenne magisterium, quod suapte potestate auxit, spiritu veritatis
instruxit, miraculis confirmavit, eiusque praecepta doctrinae aeque accipi ac
sua voluit gravissimeque imperavit. - Quoties igitur huius verbo magisterii
edicitur, traditae divinitus doctrinae complexu hoc contineri vel illud, id quisque
debet certo credere verum esse : si falsum esse ullo modo posset, illud
consequatur, quod aperte repugnat, erroris in homine ipsum esse auctorem Deum:
'Domine, si error est, a te decepti sumus'. ...
3306 1957 Sicut ad unitatem Ecclesiae,
quatenus est coetus fidelium necessario unitas fidei requiritur, ita ad ipsius
unitatem, quatenus est divinitus constituta societas, requiritur iure divino
unitas regiminis, quae unitatem communionis efficit. ...
1958 At vero quo modo doctrina caelestis nunquam fuit privatorum arbitrio
ingeniove permissa, sed principio a Iesu tradita, deinceps ei separatim, de quo
dictum est, commendata magisterio, sic etiam non singulis e populo christiano,
verum delectis quibusdam data divinitus facultas est perficiendi atque administrandi
divina mysteria una cum regendi gubernandique potestate. ...
1959 Quapropter mortales Iesus Christus, quotquot essent et quotquot essent
futuri, universos advocavit, ut ducem se eundemque servatorem sequerentur, non
tantum seorsum singuli, sed etiam consociati atque invicem re animisque iuncti,
ut ex multitudine populus exsisteret iure sociatus; fidei, finis, rerum ad
finem idonearum communione unus, uni eidemque subiectus potestati. ... Ergo
Ecclesia societas est ortu divina: fine, rebusque fini proxime admoventibus
supernaturalis : quod vero coalescit hominibus, humana communitas est. ...
3307 Si Petri eiusque successorum plena ac
summa potestas est (quod loco antecedenti fuse demonstratum est), ea tamen ne
putetur sola. Nam qui Petrum Ecclesiae fundamentum posuit, idem elegit
'duodecim ... quos et Apostolos nominavit' (Lc 6,13). Quo modo Petri
auctoritatem in Romano Pontifice perpetuam manere necesse est, sic episcopi,
quod succedunt Apostolis, horum potestatem ordinariam hereditate capiunt, ita
ut intimam Ecclesiae constitutionem ordo episcoporum necessario attingat.
Quamquam vero neque plenam neque universalem ii neque summam obtinent
auctoritatem, non tamen vicarii Romanorum Pontificum putandi, quia potestatem
gerunt sibi propriam, verissimeque populorum quos regunt, antistites ordinarii
dicuntur.
3308 1960 Sed episcoporum ordo tunc
(tantum) rite, ut Christus iussit, colligatus cum Petro putandus, si Petro
subsit eique pareat; secus in multitudinem confusam ac perturbatam necessario
delabitur. Fidei et communionis unitati rite conservandae, non gerere honoris
causa priores partes, non curam agere satis est; sed omnino auctoritate est
opus vera eademque summa, cui obtemperet tota communitas. ... Hinc illae de
beato Petro singulares veterum locutiones, quae in summo dignitatis
potestatisque gradu locatum luculenter praedicant. Appellant passim 'principem
coetus discipulorum', 'sanctorum Apostolorum principem', 'chori illius
coryphaeum', 'os Apostolorum omnium' 'caput illius familiae', 'orbis totius
praepositum', 'inter Apostolos primum', 'Ecclesiae columen'. ...
3309 1961 Illud vero abhorret a veritate
et aperte repugnat constitutioni divinae, iurisdictioni Romanorum Pontificum
episcopos subesse singulos ius esse, universos ius non esse. Haec enim omnis
est causa ratioque fundamenti, ut unitatem stabilitatemque toti potius
aedificio quam partibus eius singulis tueatur. ... Hanc vero, de qua dicimus,
(Romanorum Pontificum) in ipsum episcoporum collegium potestatem... agnoscere
ac testari nullo tempore Ecclesia destitit (Allegantur inter alia DS 641 1445).
... Sane claves regni caelorum uni creditas Petro, item ligandi solvendique
potestatem Apostolis una cum Petro collatam sacrae Litterae testantur; at vero
summam potestatem sine Petro et contra Petrum unde Apostoli acceperint, nusquam
est testatum. ... Neque vero potestati geminae eosdem subesse confusionem habet
administrationis. Tale quicquam suspicari primum sapientia Dei prohibemur,
cuius consilio est temperatio isthaec regiminis constituta. Illud praeterea
animadvertendum, tum rerum ordinem mutuasque necessitudines perturbari, si bini
magistratus in populo sint eodem gradu, neutro alteri obnoxio. Sed Romani
Pontificis potestas summa est, universalis, planeque sui iuris: episcoporum
vero certis circumscripta finibus nec plane sui iuris: 'Inconveniens est, quod
duo aequaliter super eundem gregem constituantur. Sed quod duo, quorum unus
alio principalior est, super eandem plebem constituantur, non est inconveniens,
et secundum hoc super eandem plebem immediate sunt et sacerdos parochialis et
episcopus et papa'.
3310 1962 Romani autem Pontifices, officii
sui memores, maxime omnium conservari volunt, quidquid est in Ecclesia
divinitus constitutum: propterea quemadmodum potestatem suam ea, qua par est, cura
vigilantiaque tuentur, ita et dedere et dabunt constanter operam, ut sua
episcopis auctoritas salva sit. Immo quidquid episcopis tribuitur honoris,
quidquid obsequii, id omne sibimet ipsis tributum deputant.
Resp. S. officii ad quendam episc. Brasil. (sous Léon XIII),
1.702 5 août 1896; D 1937 nota
3312 1937
Expos.: ... Uva his in locis adeo debilis et aquosa est, ut ad tolerabile vinum
habendum aliquid sacchari e planta quam vulgo 'canna de assugar' appellamus,
musto admisceri debeat. ... Cognita Responsione S. Rom. et Univ. Inquisitionis,
25 juin 1891 lata, dubitationes ortae sunt: Qu.: Utrum sic confectum vinum pro
s. Missae sacrificio tuto adhiberi valeat? Resp. (cfirm. a S. P'ce, 7 aout):
Loco sacchari extracti e canna saccharina, vulgo 'canna de assugar', addendum
potius esse spiritum alcool, dummodo ex genimine vitis extractus fuerit et eius
quantitas, addita cum ea quam vinum de quo agitur naturaliter continet, haud
excedat proportionem 12 pro centum; huiusmodi vero admixtio fiat, quando
fermentatio tumultuosa, ut aiunt, defervescere inceperit.
1.703 Resp. S. officii ad archiep. Tarracon. (sous Léon XIII),
1.704 5 août 1896; D 1937 nota
3313
Qu.: 1. Utrum... vinis (exportandis) praesertim dulcibus, pro eorumdem
conservatione, tantum spiritus seu 'alcool' ex uva deprompti addi queat, ut ad
17 circiter vel 18 vis alcoolicae gradus increscant, quin cessent exinde esse
materia apta pro Missae sacrificio? 2 Utrum licitum sit ad s. Missae
sacrificium conficiendum uti vino ex musto obtento, quod ante fermentationem
vinosam per evaporationem igneam condensatum est? Resp. (cfirm. a S. P'ce, 7
aout): Ad 1. Dummodo... spiritus extractus fuerit ex genimine vitis, et
quantitas alcoolica adiungenda una cum ea quam vinum de quo agitur naturaliter
continet, non excedat proportionem 17 vel 18 pro centum, et admixtio fiat,
quando fermentatio tumultuosa, ut aiunt, defervescere inceperit, nihil obstare,
quominus idem vinum in Missae sacrificio adhibeatur. Ad 2. Licere, dummodo
decoctio huiusmodi fermentationem alcoolicam haud excludat, ipsaque fermentatio
naturaliter obtineri possit et de facto obtineatur.
1.705 Léon XIII, Ep. 'Apostolicae curae et caritatis',
1.706 13 septembre 1896; De ordinationibus Anglicanis
3315 1963 In ritu cuiuslibet
sacramenti conficiendi et administrandi iure discernunt inter partem
ceremonialem et partem essentialem, quae materia et forma appellari consuevit.
Omnesque norunt, sacramenta novae Legis utpote signa sensibilia atque gratiae
invisibilis efficientia, debere gratiam et significare quam efficiunt, et
efficere quam significant (cf. DS 1310 1606). Quae significatio, etsi in toto
ritu essentiali, in materia scilicet et forma, haberi debet, praecipue tamen ad
formam pertinet; cum materia sit pars per se non determinata, quae per illam
determinatur. Idque in sacramento ordinis manifestius apparet, cuius conferendi
materia, quatenus hoc loco se dat considerandam, est manuum impositio; quae
quidem nihil definitum per se significat, et aeque ad quosdam ordines, aeque ad
confirmationem usurpatur.
3316 1964
Iamvero verba, quae ad proximam usque aetatem habentur passim ab Anglicanis
tamquam forma propria ordinationis presbyteralis, videlicet 'Accipe Spiritum
Sanctum', minime sane significant definite ordinem sacerdotii vel eius gratiam,
et potestatem, quae praecipue est potestas consecrandi et offerendi verum
corpus et sanguinem Domini, eo sacrificio, quod non est nuda commemoratio
sacrificii in cruce peracti (DS l753). Forma huiusmodi aucta quidem est postea
iis verbis : ad officium et opus presbyteri; sed hoc potius convincit,
Anglicanos vidisse ipsos, primam eam formam fuisse mancam neque idoneam rei.
Eadem vero adiectio, si forte quidem legitimam significationem apponere formae
posset, serius est inducta, elapso iam saeculo post receptum Ordinale
Eduardianum : cum propterea, hierarchia exstincta, potestas ordinandi iam nulla
esset. ...
3317 1965
De consecratione episcopali similiter est. Nam formulae 'Accipe Spiritum
Sanctum' non modo serius annexa sunt verba 'ad officium et opus episcopi', sed
etiam de iisdem, ut mox dicemus, iudicandum aliter est quam in ritu catholico.
Neque rei proficit quidquam advocasse praefationis precem Omnipotens Deus: cum
ea pariter deminuta sit verbis, quae summum sacerdotium declarent. Sane nihil
huc attinet explorare, utrum episcopatus complementum sit sacerdotii, an ordo
ab illo distinctus : aut collatus, ut aiunt, per saltum, scilicet homini non
sacerdoti, utrum effectum habeat necne. At ipse procul dubio, ex institutione
Christi, ad sacramentum ordinis verissime pertinet, atque est praecellenti
gradu sacerdotium; quod nimirum et voce sanctorum Patrum et rituali nostra
consuetudine summum sacerdotium, sacri ministerii summa nuncupatur. Inde fit
ut, quoniam sacramentum ordinis verumque Christi sacerdotium a ritu Anglicano
penitus extrusum est, atque adeo in consecratione episcopali eiusdem ritus
nullo modo sacerdotium confertur, nullo item modo episcopatus vere ac iure
possit conferri: eoque id magis, quia in primis episcopatus muniis illud
scilicet est ministros ordinandi in sanctam Eucharistiam et sacrificium. ...
Ad rectam vero plenamque Ordinalis anglicani aestimationem, praeter ista per
aliquas eius partes notata, nihil profecto tam valet quam si probe aestimetur
quibus adiunctis rerum conditum sit et publice constitutum. Longum est singula
persequi, neque est necessarium : eius namque aetatis memoria satis diserte
loquitur, cuius animi essent in Ecclesiam catholicam auctores Ordinalis, quos
adsciverint fautores ab heterodoxis sectis, quo demum consilia sua referrent.
Nimis enimvero scientes quae necessitudo inter fidem et cultum, inter legem
credendi et legem supplicandi intercedat, liturgiae ordinem, specie quidem
redintegrandae eius formae primaevae, ad errores Novatorum multis modis
deformarunt. Quamobrem toto Ordinali non modo nulla est aperta mentio
sacrificii, consecrationis, sacerdotii potestatisque consecrandi et sacrificium
offerendi; sed immo omnia huiusmodi rerum vestigia, quae superessent in
precationibus ritus catholici non plane reiectis, sublata et deleta sunt de
industria, quod supra attigimus.
Ita per se apparet nativa Ordinalis indoles ac spiritus, uti loquuntur. Hinc
vero ab origine ducto vitio, si valere ad usum ordinationum minime potuit,
nequaquam decursu aetatum, cum tale ipsum permanserit, futurum fuit ut valeret.
Atque ii egerunt frustra qui inde a temporibus Caroli I conati sunt admittere
aliquid sacrificii et sacerdotii, nonnulla dein ad Ordinale facta accessione,
frustraque similiter contendit pars ea Anglicanorum non ita magna, recentiore
tempore coalita, quae arbitratur posse idem Ordinale ad sanam rectamque
sententiam intelligi et deduci. Vana, inquimus, fuere et sunt huiusmodi conata:
idque hac etiam de causa, quod, si qua quidem verba, in Ordinali anglicano ut
nunc est, porrigant se in ambiguum, ea tamen sumere sensum eumdem nequeunt quem
habent in ritu catholico. Nam semel novato ritu ut vidimus, quo nempe negetur
vel adulteretur sacramentum Ordinis et a quo quaevis notio repudiata sit
consecrationis et sacrificii, iam minime constat 'Accipe Spiritum Sanctum', qui
Spiritus, cum gratia nimirum sacramenti, in animam infunditur: minimeque
constant verba illa 'ad officium et opus presbyteri' vel 'episcopi' ac similia,
quae restant nomina sine re quam instituit Christus.
3318 1966
Cum hoc igitur intimo formae defectu coniunctus est defectus intentionis, quam
aeque necessario postulat, ut sit sacramentum. De mente vel intentione, utpote
quae per se quiddam est interius, Ecclesia non iudicat: at quatenus extra
proditur, iudicare de ea debet. Iamvero cum quis ad sacramentum conficiendum et
conferendum materiam formamque debitam serio ac rite adhibuit, eo ipso censetur
id nimirum facere intendisse quod facit Ecclesia. Quo sane principio innititur
doctrina quae tenet, esse vere sacramentum vel illud quod ministerio hominis
haeretici aut non baptizati, dummodo ritu catholico, conferatur. Contra, si
ritus immutetur, eo manifesto consilio, ut alius inducatur ab Ecclesia non
receptus, utque id repellatur quod facit Ecclesia et quod ex institutione
Christi ad naturam attinet sacramenti, tunc palam est, non solum necessariam
sacramento intentionem deesse, sed intentionem immo haberi sacramento adversam
et repugnantem.
3319 ...
(Consultores S. officii) ad unum consensere, propositam causam iam pridem ab
Ap. Sede plene fuisse et cognitam et iudicatam. ... (Verum optimum duximus)
eamdem rem auctoritate Nostra rursus declarari...
Itaque (Pontificum praedecessorum decreta) confirmantes ac veluti renovantes,
auctoritate Nostra, motu proprio, certa scientia pronuntiamus et declaramus,
ordinationes ritu Anglicano actas irritas prorsus fuisse et esse omninoque
nullas.
1.707 Léon XIII, Ep. encycl. 'Fidentem piumque', 20 septembre 1896
3320
Certissime quidem perfecti Conciliatoris nomen et partes alii nulli conveniunt
quam Christo, quippe qui unus, homo idem et Deus, humanum genus summo Patri in
gratiam restituerit: 'Unus mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus...' (1
Tim 2, 5s). At vero si 'nihil prohibet', ut docet Angelicus, 'aliquos alios
secundum quid dici mediatores inter Deum et homines, prout scilicet cooperantur
ad unionem hominis cum Deo dispositive et ministerialiter' cuiusmodi sunt
Angeli Sanctique caelites, prophetae et utriusque Testamenti sacerdotes,
profecto eiusdem gloriae decus Virgini excelsae cumulatius convenit.
3321 1940b
Nemo etenim unus cogitari quidem potest, qui reconciliandis Deo hominibus parem
atque illa operam vel umquam contulerit vel aliquando sit collaturus. Nempe
ipsa ad homines in sempiternum ruentes exitium Servatorem adduxit, iam tum scilicet
cum pacifici sacramenti nuntium ab Angelo in terras allatum admirabili assensu
'loco totius humanae naturae' excepit; ipsa est, de qua natus est Iesus (Mt
1,16), vera scilicet eius mater, ob eamque causam digna et peraccepta ad
Mediatorem mediatrix.
1.708 Resp. S. Officii (sous Léon XIII), 17 mars 1897
3323
Qu.: An adhiberi possit artificialis mulieris fecundatio ? Resp. (cfrm. a S.
P'ce 26 mars) : Non licere.
1.709 Léon XIII, Ep. encycl. 'Divinum illud munus', 9 mai 1897
3325
Periculum (errandi de Trinitate) ex eo fit, ne in fide aut in cultu vel divinae
inter se Personae confundantur vel unica in ipsis natura separetur; ... Quare
Innocentius XII, decessor Noster, sollemnia quaedam honori Patris propria
postulantibus omnino negavit. Quod si singula Incarnati Verbi mysteria certis
diebus festis celebrantur, non tamen proprio ullo festo celebratur Verbum
secundum divinam tantum naturam : atque ipsa etiam Pentecostes sollemnia non
ideo inducta antiquitus sunt, ut Spiritus Sanctus per se simpliciter
honoraretur, sed ut eiusdem recoleretur adventus sive externa missio. Quae
quidem omnia sapienti consilio sancita sunt, ne quis forte a distinguendis
Personis ad divinam essentiam distinguendam prolaberetur. Quin etiam Ecclesia,
ut in fidei integritate filios contineret, sanctissimae Trinitatis festum instituit,
quod Iohannes XXII (a 1331) deinde iussit ubique agendum ... Multaque rem confirmant. Cultus enim, qui sanctis Caelitibus, atque
Angelis, qui Virgini Deiparae, qui Christo tribuitur, is demum in Trinitatem
ipsam redundat et desinit.
3326 Aptissimeque
Ecclesia ea divinitatis opera, in quibus potentia excellit, tribuere Patri, ea,
in quibus excellit sapientia, tribuere Filio, ea, in quibus excellit amor,
Spiritui Sancto tribuere consuevit. Non quod perfectiones cunctae atque opera
extrinsecus edita Personis divinis communia non sint; sunt enim 'indivisa opera
Trinitatis, sicut et indivisa est Trinitatis essentia', quia, uti tres Personae
divinae 'inseparabiles sunt, ita inseparabiliter operantur': verum quod ex
comparatione quadam et propemodum affinitate, quae inter opera ipsa et
Personarum proprietates intercedit, ea alteri potius quam alteris addicuntur
sive, ut aiunt, appropriantur: 'Sicut similitudine vestigii vel imaginis in
creaturis inventa, utimur ad manifestationem divinarum Personarum, ita et essentialibus
attributis; et haec manifestatio Personarum per essentialia attributa
appropriatio dicitur'. Hoc modo Pater, qui est
'principium totius Deitatis', idem causa est effectrix universitatis rerum et
Incarnationis Verbi et sanctificationis animarum, 'ex ipso sunt omnia' : ex
ipso, propter Patrem. Filius autem, Verbum Imago Dei, idem est causa
exemplaris, unde res omnes formam et pulchritudinem, ordinem et concentum
imitantur; qui exstitit nobis veritas, vita, hominis cum Deo reconciliator,
'per ipsum sunt omnia' : per ipsum, propter Filium. Spiritus vero Sanctus idem
est omnium rerum causa ultima, eo quia sicut in fine suo voluntas lateque omnia
conquiescunt, non aliter ille, qui divina bonitas est ac Patris ipsa Filiique
inter se caritas, arcana ea opera de salute hominum ... complet et perficit,
'in ipso sunt omnia': in ipso, propter Spiritum Sanctum.
3327 Sane in
operibus Dei externis illud eximie praestat Incarnati Verbi Mysterium, in quo
divinarum perfectionum sic enitet lux ut quidquam supra ne cogitari quidem
possit ... Hoc igitur tantum opus, etsi totius Trinitatis fuit, attamen
Spiritui Sancto tamquam proprium adscribitur: ita ut de Virgine sic Evangelia
commemorent : 'Inventa est in utero habens de Spiritu Sancto', et 'Quod in ea
natum est, de Spiritu Sancto est' (Mt 1, 18 20). ... Divini autem Spiritus
opera non solum conceptio Christi effecta est, sed eius quoque sanctificatio
animae, quae unctio in sacris libris nominatur (Act 10, 38): atque adeo omnis
actio 'praesente spiritu peragebatur' praecipueque sacrificium eius sui: 'Per
Spiritum Sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo' (Hebr 9,14). Ista qui perpenderit, nihil erit ei mirum, quod charismata omnia almi
Spiritus in animam Christi affluxerint. ... Itaque Spiritus Sancti et praesentia
conspicua super Christum et virtute intima in anima eius duplex eiusdem
Spiritus praesignificatur missio, ea nimirum, quae in Ecclesia manifesto patet,
et ea, quae in animis iustorum secreto illapsu exercetur.
3328 Ecclesia,
quae iam concepta, ex latere ipso secundi Adami velut in cruce dormientis orta
erat, sese in lucem hominum insigni modo primitus dedit die celeberrima
Pentecostes. Ipsaque die beneficia sua Spiritus Sanctus in mystico Christi
Corpore prodere coepit. ... Ita plane eveniebat illud extremum Christi ad
Apostolos suos promissum de Spiritu Sancto mittendo, qui doctrinae, ipso
afflante, traditae completurus ipse esset et quodammodo obsignaturus depositum:
'... cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem'
(Jo 16,12s). ... quam quidem veritatem impertit ac largitur Ecclesiae, auxilio
praesentissimo providens, ut ipsa ne ulli unquam errori obnoxia sit, utque
divinae doctrinae germina alere copiosius in dies possit et frugifera praestare
ad populorum salutem. Et quoniam populorum salus... postulat, ut haec
(Ecclesia) munus idem in perpetuitatem temporum persequatur, perennis idcirco
vita atque virtus a Spiritu Sancto suppetit, quae Ecclesiam conservat augetque
(citatur Jo 16, 16s.). Ab ipso namque episcopi constituuntur, quorum ministerio
non modo filii generantur, sed etiam patres, sacerdotes videlicet, ad eam
regendam enutriendamque... Utrique autem, episcopi et sacerdotes, insigni
Spiritus munere id habent, ut peccata pro potestate deleant (Citatur Jo
20,22s). Porro Ecclesiam opus esse plane divinum, alio nullo argumento
praeclarius constat quam charismatum, quibus undique illa ornatur splendore et
gloria, auctore nimirum et datore Spiritu Sancto. Atque hoc affirmare
sufficiat, quod cum Christus Caput sit Ecclesiae, Spiritus Sanctus sit eius
Anima: 'Quod est in corpore nostro anima, id est Spiritus Sanctus in Corpore
Christi quod est Ecclesia'.
3329 Certum
quidem est, in ipsis etiam hominibus iustis qui ante Christum fuerunt,
insedisse per gratiam Spiritum Sanctum, quemadmodum de prophetis, de Zacharia,
de Ioanne Baptista, de Simeone et Anna scriptum accepimus; quippe in Pentecoste
non ita se Spiritus Sanctus tribuit, 'ut tunc primum esse Sanctorum inhabitator
inciperet, sed ut copiosius inundaret, cumulans sua dona, non inchoans, nec
ideo novus opere, quia ditior largitate'. Verum, si et illi in filiis Dei
numerabantur, condicione tamen perinde erant ac servi, quia etiam filius 'nihil
differt a servo', quousque est 'sub tutoribus et actoribus' (Gal 4,1s.) : ac,
praeterquam quod iustitia in illis non erat nisi ex Christi meritis adventuri,
communicatio Spiritus Sancti post Christum facta multo est copiosior,
propemodum ut arram pretio vincit res pacta atque ut imagini longe praestat
veritas. ...
3330
Regenerationis et renovationis initia sunt homini per baptisma ; in quo
sacramento... illabitur primum Spiritus Sanctus eamque (animam) similem sibi
facit. 'Quod natum est ex Spiritu, spiritus est'(Jo 3,7). Uberiusque per sacram
confirmationem ad constantiam et robur christianae vitae sese dono dat idem
Spiritus ... Ipse (Sp. S.) non modo affert nobis divina munera, sed eorumdem
est auctor, atque etiam munus ipse est supremum; qui a mutuo Patris Filiique
amore procedens, iure habetur et nuncupatur 'altissimi donum Dei'. Cuius doni
natura et vis quo illustrius pateat, revocare oportet ea quae in divinis
Litteris tradita sacri doctores explicaverunt, Deum videlicet adesse rebus
omnibus in eisque esse 'per potentiam, in quantum omnia eius potestati
subduntur; per praesentiam, in quantum omnia nuda sunt et aperta oculis eius;
per essentiam, in quantum adest omnibus ut causa essendi'. At vero in homine
est Deus non tantummodo ut in rebus, sed eo amplius cognoscitur ab ipso et
diligitur; cum vel duce natura bonum sponte amemus, cupiamus, conquiramus.
Praeterea Deus ex gratia insidet animae iustae tamquam in templo, modo penitus
intimo et singulari; ex quo etiam sequitur ea necessitudo caritatis, qua Deo
adhaeret anima coniunctissime, plus quam amico possit benevolenti maxime et
dilecto, eoque plene suaviterque fruitur.
3331 Haec
autem mira coniunctio, quae suo nomine inhabitatio dicitur, condicione tantum
seu statu ab ea discrepans, qua caelites Deus beando complectitur, tametsi
verissime efficitur praesenti totius Trinitatis numine, 'ad eum veniemus et
mansionem apud eum faciemus' (Io 14, 23), attamen de Spiritu Sancto tamquam
peculiaris praedicatur. Siquidem divinae et potentiae et sapientiae vel in
homine improbo apparent vestigia; caritatis, quae propria Spiritus veluti nota
est, alius nemo nisi iustus est particeps.
1.710 Resp. S. Officii (sous Léon XIII), 30 mars 1898; De fide et
1.711 intentione ad baptismum requisitis
3333 1966a
Qu.: Utrum missionarius conferre possit baptismum in articulo mortis mahumedano
adulto, qui in suis erroribus supponitur in bona fide: 1. Si habeat adhuc
plenam advertentiam, tantum illum adhortando ad dolorem et ad confidentiam,
minime loquendo de nostris mysteriis ex timore, ut ipsis non crediturus sit.
Resp. (cfirm. a S. P'ce, 1 avril): Ad 1 et 2. Negative, i. e. non licere
huiusmodi mahumedanis... sive absolute sive condicionate administrare
baptismum; et dentur Decreta S. officii ad episc. Quebecensem
d. 25 janvier et 10 mai 1703 et Instr. S. officii, ad Vic. Ap. Tche-Kiang 1
aout 1860 (DS 2380ss 2835ss).
3334 1966a
2. Quamcumque habeat advertentiam, nihil ei dicendo, cum ex una parte
supponitur illi non deesse contritionem, ex alia vero prudens non esse loqui
cum eo de nostris mysteriis. Resp. (cfirm. a S. P'ce, 1 avril): Ad 1 et 2.
Negative, i. e. non licere huiusmodi mahumedanis... sive absolute sive
condicionate administrare baptismum; et dentur Decreta S. officii ad episc.
Quebecensem d. 25 janvier et 10 mai 1703 et Instr. S. officii, ad Vic. Ap. Tche-Kiang 1 aout 1860 (DS 2380ss 2835ss).
3335 1966a
3. Si iam advertentiam amiserit, nihil prorsus ei dicendo. Ad 3: De mahumedanis
moribundis et sensibus iam destitutis respondendum ut in Decr. S. Officii 18
septembre 1850 ad episc. Perthensem; id est: 'Si antea dederint signa velle
baptizari, vel in praesenti statu aut nutu aut alio modo eandem dispositionem
ostenderint, baptizari posse sub condicione, quatenus tamen missionarius,
cunctis rerum adiunctis inspectis, ita prudenter iudicaverit.
1.712 Resp. S. Officii ad episc. Sinaloensem, 4 mai 1898; De modis
1.713 extrahendi fetum
3336 1890b
Qu. eritne licita partus acceleratio, quoties ex mulieris arctitudine
impossibilis evaderet fetus egressio suo naturali tempore ? Resp. (cfirm. a S.
P'ce 6 mai): Ad 1. Partus accelerationem per se illicitam non esse, dummodo
perficiatur iustis de causis et eo tempore ac modis, quibus ex ordinariis
contingentibus matris et fetus vitae consulatur.
3337 1890b
2. Et si mulieris arctitudo talis sit, ut neque partus praematurus possibilis
censeatur, licebitne abortum provocare aut caesaream suo tempore perficere
operationem? Ad 2. Quoad primam partem: negative, iuxta decretum feria IV, 24.
Iulii 1895, de abortus illiceitate. - Ad secundum vero quod spectat : nihil
obstare, quominus mulier, de qua agitur, caesareae operationi suo tempore
subiciatur.
3338 1890b
3. Estne licita laparatomia, quando agitur de praegnatione extra-uterina, seu
de ectopicis conceptibus? Ad 3. Necessitate cogente, licitam esse laparatomiam
ad extrahendos e sinu matris ectopicos conceptus, dummodo et fetus et matris
vitae, quantum fieri potest, serio et opportune provideatur.
1.714 Léon XIII, Ep. encycl. 'Caritatis studium' ad episcopos
1.715 Scotiae, 25 juillet 1898
3339 Necessitatem ... sacrificii vis ipsa et natura religionis continet.
... Remotisque sacrificiis nulla nec esse nec cogitari
religio potest. Lege veteri non est lex inferior Evangelii; immo multo
praestantior, quia id cumulate perfecit, quod illa inchoarat. Iamvero
sacrificium in Cruce factum praesignificabant sacrificia in Testamento veteri
usitata, multo ante quam Christus nasceretur: post eius ascensum in caelum idem
illud sacrificium sacrificio eucharistico continuatur. Itaque vehementer
errant, qui hoc perinde respuunt, ac si veritatem virtutemque sacrificii
deminuat, quod Christus, cruci suffixus, fecit; 'semel oblatus ad multorum
exhaurienda peccata' (Hebr 9, 28). Omnino perfecta atque absoluta illa expiatio
mortalium fuit; nec ullo modo altera, sed ipsa illa in sacrificio eucharistico
inest. Quoniam enim sacrificalem ritum comitari in omne tempus religioni
oportebat, divinissimum fuit Redemptoris consilium, ut sacrificium, semel in
Cruce consummatum, perpetuum et perenne fieret. Huius autem ratio perpetuitatis
inest in sacratissima Eucharistia, quae non similitudinem inanem memoriamve
tantum rei affert, sed veritatem ipsam, quamquam specie dissimili, proptereaque
huius sacrificii efficientia sive ad impetrandum sive ad expiandum ex morte
Christi tota fluit.
1.716 Léon XIII, Ep. 'Testem benevolentiae' ad archiep. Baltimor.,
1.717 22 janvier 1899
3340 1967
Novarum igitur, quas diximus, opinionum id fere constituitur fundamentum : quo
facilius qui dissident ad catholicam sapientiam traducantur, debere Ecclesiam
ad adulti saeculi humanitatem aliquanto propius accedere, ac, veteri relaxata
severitate, recens invectis populorum placitis ac rationibus indulgere. Id
autem non de vivendi solum disciplina, sed de doctrinis etiam, quibus fidei depositum
continetur intelligendum esse multi arbitrantur. Opportunum enim esse
contendunt ad voluntates discordium alliciendas, si quaedam doctrinae capita
quasi levioris momenti, praetermittantur, aut molliantur ita, ut non eundem
retineant sensum, quem constanter tenuit Ecclesia. - Id porro, ... quam
improbando sit consilio excogitatum, haud longo sermone indiget; si modo
doctrinae ratio atque origo repetatur, quam tradit Ecclesia. Ad rem Vaticana
Synodus: 'Neque enim... recedendum' (DS 3020)...
3341 1968
Aetatum vero praeteritarum omnium historia testis est, Sedem hanc Apostolicam,
cui non magisterium modo, sed supremum etiam regimen totius Ecclesiae tributum
est, constanter quidem 'in eodem dogmate, eodem sensu eademque sententia' (vd.
DS 3020 et nt.) haesisse; at vivendi disciplinam ita semper moderari
consuevisse, ut, divino incolumi iure, diversarum adeo gentium, quas
amplectitur, mores et rationes numquam neglexerit. Id Si postulet animorum
salus, nunc etiam facturam quis dubitet ? - Non hoc tamen privatorum hominum
arbitrio definiendum, qui fere specie recti decipiuntur; sed Ecclesiae iudicium
esse oportet. ...
1969 In causa tamen de qua loquimur, dilecte Fili Noster, plus affert
periculi estque magis catholicae doctrinae disciplinaeque infestum consilium
illud, quo rerum novarum sectatores arbitrantur, libertatem quandam in
Ecclesiam esse inducendam, ut, constricta quodammodo potestatis vi ac
vigilantia, liceat fidelibus suo cuiusque ingenio actuosaeque virtuti largius
aliquanto indulgere. ...
3342 1970
Externum magisterium omne ab iis, qui christianae perfectioni adipiscendae
studere velint, tamquam superfluum, immo etiam minus utile reicitur: ampliora,
aiunt, atque uberiora nunc quam elapsis temporibus in animos fidelium Spiritus
Sanctus influit charismata, eosque medio nemine docet arcano quodam instinctu
atque agit. ...
3343 1971
Maxime in excolendis virtutibus Spiritus Sancti praesidio opus est omnino;
verum qui nova sectari adamant, naturales virtutes praeter modum efferunt,
quasi hae praesentis aetatis moribus ac necessitatibus respondeant aptius,
iisque exornari praestet, quod hominem paratiorem ad agendum ac strenuiorem
faciant. - Difficile quidem intellectu est, eos, qui christiana sapientia
imbuantur, posse naturales virtutes supernaturalibus anteferre maioremque illis
efficacitatem ac fecunditatem tribuere. ...
3344 1972
Cum hac de naturalibus virtutibus sententia alia cohaeret admodum, qua
christianae virtutes universae in duo quasi genera dispertiuntur, in passivas,
ut aiunt, atque activas; adduntque, illas in elapsis aetatibus convenisse
melius, has cum praesenti magis congruere. ... Christianas
autem virtutes alias temporibus aliis accommodatas esse is solum velit, qui
Apostoli verba non meminerit; 'Quos praescivit, hos et praedestinavit conformes
fieri imaginis Filii sui' (Rom 8, 29). Magister et exemplar sanctitatis omnis
Christus est; ad cuius regulam aptari omnes necesse est, quotquot avent
beatorum sedibus inseri. Iamvero, haud mutatur Christus progredientibus
saeculis, sed idem heri et hodie et in saecula (Hebr 13, 8). Ad omnium igitur
aetatum homines pertinet illud: 'Discite a me, quia mitis sum et humilis corde'
(Mt 11, 29); nulloque non tempore Christus se nobis exhibet factum oboedientem
usque ad mortem (Phil 2, 8); valetque quavis aetate Apostoli sententia: 'Qui
... sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis' (Gal
5, 24)...
3345 1973
Ex quo virtutum evangelicarum veluti contemptu, quae perperam passivae
appellantur, pronum erat sequi, ut religiosae etiam vitae despectus sensim per
animos pervaderet. Atque id novarum opinionum fautoribus commune esse,
conicimus ex eorum sententiis quibusdam circa vota, quae ordines religiosi
nuncupant. Aiunt enim illa ab ingenio aetatis nostrae dissidere plurimum, utpote
quae humanae libertatis fines coerceant; esseque ad infirmos animos magis quam
ad fortes apta; nec admodum valere ad christianam profectionem humanaeque
consociationis bonum, quin potius utrique rei obstare atque officere. ...
1974 Postremo, ne nimiis moremur,
via quoque et ratio, qua catholici adhuc sunt usi ad dissidentes revocandos,
deserenda edicitur aliaque in posterum ad hibenda. ... Quodsi e diversis
rationibus verbi Dei eloquendi ea quandoque praeferenda videatur, qua ad
dissidentes non in templis dicant, sed privato quovis honesto loco, nec ut qui
disputent, sed ut qui amice colloquantur, res quidem reprehensione caret: modo
tamen ad id muneris auctoritate episcoporum ii destinentur, qui scientiam
integritatemque suam antea ipsis probaverint. ...
3346 1975
Ex his igitur, quae huc usque disseruimus, patet, ... non posse Nobis opiniones
illas probari, quarum summam Americanismi nomine nonnulli indicant.
1976 Una unitate doctrinae sicut unitate regiminis eaque catholica est
Ecclesia : cuius quoniam Deus in cathedra beati PETRI centrum ac fundamentum
esse statuit, iure Romana dicitur ; ubi enim Petrus, ibi Ecclesia. Quamobrem
quicunque catholico nomine censeri vult, is verba Hieronymi ad DAMASUM
Pontificem usurpare ex veritate debet : 'Ego nullum primum nisi Christum
sequens beatitudini tuae, id est cathedrae PETRI, communione consocior : super
illam petram aedificatam Ecclesiam (Mt 16, 18) scio; quicunque tecum non
colligit, spargit' (Mt 12, 30).
1.718 Léon XIII, Litt. encycl. 'Annum sacrum', 25 mai 1899
1.719
3350 Amplissimum istud maximumque obsequii et
pietatis testimonium (scl. actus devovendi genus humanum Ss. Cordi Iesu) omnino
convenit Iesu Christo, quia ipse princeps est ac Dominus summus. Videlicet
imperium eius non est tantummodo in gentes catholici nominis, aut in eos solum,
qui sacro baptismate rite abluti, utique ad Ecclesiam, si spectetur ius,
pertinent, quamvis vel error opinionum devios agat vel dissensio a caritate
seiungat, sed complectitur etiam quotquot numerantur christianae fidei
expertes, ita ut verissime in potestate Christi sit universitas generis humani.
Nam qui Dei Patris Unigenitus est eandemque habet cum ipso substantiam, 'splendor
gloriae et figura substantiae eius' (Hebr 1, 3), huic omnia cum Patre communia
necesse est proptereaque quoque rerum omnium summum imperium. Ob eam rem Dei
Filius de se ipse apud Prophetam 'Ego autem' effatur 'constitutus sum rex super
Sion montem sanctum eius. - Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie
genui te. Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et possessionem
tuam terminos terrae' (Ps 2, 6ss). Quibus declarat, se potestatem a Deo
accepisse cum in omnem Ecclesiam, quae per Sion montem intelligitur, tum in
reliquum terrarum orbem, qua eius late termini proferuntur. Quo autem summa
ista potestas fundamento nitatur, satis illa docent: 'Filius meus es tu'. Hoc
enim ipso quod omnium Regis est Filius, universae potestatis est heres: ex quo
illa 'Dabo tibi gentes hereditatem tuam'. Quorum sunt ea similia, quae habet
Paulus Apostolus: 'Quem constituit heredem universorum' (Hebr 1, 2).
3351 Illud autem considerandum maxime,
quid affirmaverit de imperio suo Iesus Christus ... suis ipse verbis. Quaerenti enim Romano praesidi 'Ergo rex es tu?' sine ulla dubitatione
respondit: 'Tu dicis quia rex sum ego' (Io 18, 37). Atque huius magnitudinem
potestatis et infinitatem regni illa ad Apostolos apertius confirmant : 'Data
est mihi omnis potestas in caelo et in terra' (Mt 28, 18). Si Christo data
potestas omnis, necessario consequitur, imperium eius summum esse oportere,
absolutum, arbitrio nullius obnoxium, nihil ut ei sit nec par nec simile;
cumque data sit in caelo et in terra, debet sibi habere caelum terrasque
parentia. Re autem vera ius istud singulare sibique proprium exercuit, iussis
nimirum Apostolis evulgare doctrinam suam, congregare homines in unum corpus
Ecclesiae per lavacrum salutis, leges denique imponere, quas recusare sine salutis
sempiternae discrimine nemo posset.
3352 Neque tamen sunt in hoc omnia. Imperat
Christus non iure tantum nativo, quippe Dei Unigenitus, sed etiam quaesito.
Ipse enim 'eripuit nos de potestate tenebrarum' (Col 1, 13) idemque 'dedit
redemptionem semetipsum pro omnibus' (I Tim 2, 6). Ei ergo facti sunt 'populus
acquisitionis' (Petr 2, 9) non solum et catholici et quotquot christianum
baptisma rite accepere, sed homines singuli et universi. ... Cur autem ipsi
infideles potestate dominatuque Iesu Christi teneantur, causam S. Thomas
rationemque edisserendo docet. Cum enim de iudiciali eius potestate quaesisset,
num ad homines porrigatur universos, affirmassetque 'iudiciaria potestas
consequitur potestatem regiam', plane concludit: 'Christo omnia sunt subiecta quantum
ad potestatem, etsi nondum sunt ei subiecta quantum ad exsecutionem
potestatis'. Quae Christi potestas et imperium in homines exercetur per
veritatem, per iustitiam, maxime per caritatem.
3353 Quoniamque inest in Sacro Corde
symbolum atque expressa imago infinitae Jesu Christi caritatis, quae movet ipsa
nos ad amandum mutuo, ideo consentaneum est dicare se Cordi eius augustissimo:
quod tamen nihil aliud est quam dedere atque obligare se Iesu Christo, quia
quidquid honoris, obsequii, pietatis divino Cordi tribuitur, vere et proprie
Christo tribuitur ipsi.
Resp. S. Off. ad archiep. Ultraiect. (Utrecht) (sous Léon
1.720 XIII), 21 août 1901
3356 1977
Expos.: Plures medici in nosocomiis aut alibi casu necessitatis infantes
praecipue in utero matris, baptizare solent aqua cum hydrargyro bichlorato
corrosivo (gallice: chloride de mercure) permixta. Componitur fere haec aqua
solutione unius partis huius chloreti hydrargici in mille partibus aquae, eaque
solutione aquae potio venefica est. Ratio vero, cur
hac mixtura utantur, est, ne matris uterus morbo afficiatur. Qu.: 1. Estne
baptisma cum huiusmodi aqua administratum certo an dubie validum?
2. Estne licitum ad omne morbi periculum vitandum huiusmodi aqua sacramentum
baptismatis administrare? 3. Licetne etiam tum hac aqua
uti, quando sine ullo morbi periculo aqua pura adhiberi potest? Resp. (cfirm. a s. P'ce, 23 aout): Ad 1. Providebitur in 2s. Ad 2. Licere, ubi verum adest morbi periculum. Ad 3. Negative.
1.721 Resp. S. Off. ad Fac. theol. Univ. Marianopol. (sous Léon
1.722 XIII), 5 mars 1902
3358 1890c
Qu.: Utrum aliquando liceat e sinu matris extrahere fetus ectopicos adhuc
immaturos, nondum exacto sexto mense post conceptionem? Resp.: Negative, iuxta
Decr. 4 mai 1898, vi cuius fetus et matris vitae, quantum fieri potest, serio
et opportune providendum est; quoad vero tempus, iuxta idem Decretum, orator
meminerit, nullam partus accelerationem licitam esse, nisi perficiatur tempore
ac modis, quibus ex ordinarie contingentibus matris ac fetus vitae consulatur.
1.723 Léon XIII, Ep. encycl. 'Mirae caritatis', 28 mai 1902
3360
Beneficia porro ex Eucharistia manantia qui... consideret, illud sane praestare
atque eminere intelliget, quo cetera quaecumque sunt continentur: ex ipsa nempe
vitam in homines, quae vere vita est, influere: 'Panis quem ego dabo, caro mea
est pro mundi vita' (Jo 6, 52). Non uno modo ... Christus est vita ...: statim
namque ut in terris ... apparuit, nemo quidem ignorat vim quamdam continuo
erupisse ordinis rerum prorsus novi procreatricem eamque in venas omnes
societatis civilis et domesticae permanasse...; quod autem praecipuum, hominum
animos et studia ad veritatem religionis sanctitatemque morum traducta atque
adeo vitam homini communicatam caelestem plane ac divinam. ... - At vero,
quoniam haec ipsa de qua dicimus vita expressam habet similitudinem cum vita
hominis naturali, sicut altera cibo alitur ac viget, ita alteram sustentari
cibo suo et augeri oportet. Apte hic (cibus) facit revocare, quo quidem
Christus tempore ac modo moverit animos hominum et adduxerit, ut panem vivum,
quem daturus erat,... exciperent. ... 'Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet
in aeternum...' (Io 6, 52). Gravitatem porro praecepti ita ipse convincit:
'Amen, amen, dico vobis, nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis
eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis' (Jo 6,54).
3361 1978
Absit igitur pervagatus ille error perniciosissimus opinantium, Eucharistiae
usum ad eos fere amandandum esse, qui vacui curis angustique animo conquiescere
instituant in quodam vitae religiosioris proposito. Ea quippe res, qua nihil
sane nec excellentius nec salutarius, ad omnes omnino, cuiuscumque demum
muneris praestantiaeve sint, attinet, quotquot velint (neque unus quisquam non
velle debet) divinae gratiae in se fovere vitam. cuius ultimum est adeptio
vitae cum Deo beatae.
3362 ... Vel
signa ipsa quibus huiusmodi constat sacramentum peropportuna coniunctionis
incitamenta sunt. Qua de re S. Cyprianus: '... Quando Dominus corpus suum panem
vocat de multorum granorum adunatione congestum, populum nostrum quem portabat
indicat adunatum; et quando sanguinem suum vinum appellat de botris atque
acinis plurimis expressum atque in unum coactum, gregem item nostrum significat
commixtione adunatae multitudinis copulatum'. Similiter Angelicus Doctor ex
Augustini sententia: ''Dominus noster corpus et sanguinem suum in eis rebus
commendavit, quae ad unum aliquid rediguntur ex multis; namque aliud,
scl.panis, ex multis granis in unum constat, aliud, scl. vinum, in unum ex
multis acinis confluit', et ideo Augustinus alibi dicit: 'O sacramentum
pietatis, o signum unitatis, o vinculum caritatis''. Quae omnia confirmantur
Concilii Tridentini sententia, Christum Eucharistiam Ecclesiae reliquisse
'tamquam symbolum eius unitatis et caritatis, qua Christianos omnes inter se
coniunctos et copulatos esse voluit ... symbolum unius illius corporis, cuius
ipse caput exsistit...' (DS 1635 1638). Idque edixerat
Paulus : 'Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de uno pane
participamus' (I Cor 10, 17). ...
3363 Mutuae
praeterea inter vivos caritatis gratia, cui a sacramento eucharistico tantum
accedit roboris et incrementi, Sacrificii praesertim virtute ad omnes permanat
qui in Sanctorum communione numerantur. Nihil est enim aliud Sanctorum
communio... nisi mutua auxilii, expiationis, precum, beneficiorum communicatio
inter fideles vel caelesti patria potitos vel igni piaculari addictos vel adhuc
in terris peregrinantes, in unam coalescentes civitatem, cuius caput Christus,
cuius forma caritas. Hoc autem fide est ratum, etsi soli Deo Sacrificium
augustum offerri liceat, tamen etiam honori Sanctorum in caelis cum Deo
regnantium, qui illos coronavit, celebrari posse ad eorum patrocinium nobis
conciliandum atque etiam, ut ab Apostolis traditum, ad labes fratrum abolendas,
qui, iam in Domino mortui, nondum plane sint expiati. ...
3364 Ipsum
(sacramentum Eucharistiae) denique est velut anima Ecclesiae, ad quod ipsa
sacerdotalis gratiae amplitudo per varios ordinum gradus dirigitur. Indidemque
haurit habetque Ecclesia omnem virtutem suam et gloriam, omnia divinorum
charismatum ornamenta, bona omnia: quae propterea summam curarum in eo
collocat, ut fidelium animos ad intimam cum Christo coniunctionem per
sacramentum Corporis et Sanguinis eius instruat et adducat.
1.724 Saint Pie X, Litt. encycl. 'Ad diem illum', 2 février 1904
3370 1978a
Ex hac autem Mariam inter et Christum communione dolorum ac voluntatis
'promeruit' illa, 'ut reparatrix perditi orbis dignissime fieret', atque ideo
universorum munerum dispensatrix, quae nobis Jesus nece et sanguine comparavit.
- Equidem non diffitemur horum erogationum munerum privato proprioque iure esse
Christi; siquidem et illa eius unius morte sunt parta, et Ipse pro potestate
mediator Dei atque hominum est. Attamen, pro ea quam diximus dolorum atque
aerumnarum Matris cum Filio communione, hoc Virgini augustae datum est, ut sit
'totius terrarum orbis potentissima apud unigenitum Filium suum mediatrix et
conciliatrix'. Fons igitur Christus est, 'et de plenitudine eius nos omnes
accepimus' (Io 1, 16); 'ex quo totum corpus et connexum per omnem iuncturam subministrationis...
augmentum corporis facit in aedificationem sui in caritate' (Eph 4, 16). Maria
vero... 'aquaeductus est' aut etiam collum, per quod corpus cum capite
iungitur. Patet itaque abesse profecto plurimum, ut nos Deiparae supernaturalis
gratiae efficiendae vim tribuamus, quae Dei unius est. Ea tamen, quoniam
universis sanctitate praestat coniunctioneque cum Christo atque a Christo
ascita in humanae salutis opus, de congruo, ut aiunt, promeret nobis, quae
Christus de condigno pro meruit, estque princeps largiendarum gratiarum
ministra.
1.725 Resp. Commiss. de re Biblica (sous saint Pie X),
1.726 13 février 1905
3372 1979
Utrum ad enodandas difficultates, quae occurrunt in nonnullis sacrae Scripturae
textibus, qui facta historica referre videntur, liceat exegetae catholico
asserere, agi in his de citatione tacita vel implicita documenti ab auctore non
inspirato conscripti, cuius asserta omnia auctor inspiratus minime approbare
aut sua facere intendit, quaeque ideo ab errore immunia haberi non possunt?
Resp. (cfirm. a S. P'ce 13. Febr.): Negative, excepto casu, in quo, salvis
sensu ac iudicio Ecclesiae, solidis argumentis probetur: 1. Hagiographum
alterius dicta vel documenta revera citare, et 2. eadem nec probare nec sua
facere, ita ut iure censeatur non proprio nomine loqui.
1.727 Resp. Commiss. de Re Biblica, 23 juin 1905
3373 1980 Qu.: Utrum admitti possit tamquam principium rectae
exegeseos sententia, quae tenet, sacrae Scripturae libros, qui pro historicis
habentur, sive totaliter sive ex parte non historiam proprie dictam et
obiective veram quandoque narrare, sed speciem tantum historiae prae se ferre
ad aliquid significandum a proprie litterali seu historica verborum
significatione alienum? Resp. (cfirm. a S. P'ce): Negative, excepto tamen casu
non facile nec temere admittendo, in quo, Ecclesiae sensu non refragante
eiusque salvo iudicio solidis argumentis probetur, Hagiographum voluisse non
veram et proprie dictam historiam tradere sed sub specie et forma historiae
parabolam, allegoriam, vel sensum aliquem a proprie litterali seu historica
verborum significatione remotum proponere.
1.728 Decr. 'Sacra Tridentina Synodus', sous saint Pie X,
1.729 16 (20) décembre 1905
3375 1981
Desiderium vero Iesu Christi et Ecclesiae, ut omnes Christifideles quotidie ad
sacrum convivium accedant, in eo potissimum est, ut Christifideles per
sacramentum Deo coniuncti robur inde capiant ad compescendam libidinem, ad
leves culpas quae quotidie occurrunt abluendas, et ad graviora peccata, quibus
humana fragilitas est obnoxia, praecavenda: non autem praecipue, ut Domini honori
ac venerationi consulatur, nec, ut sumentibus id quasi merces aut praemium sit
suarum virtutum. Unde S. Tridentinum Concilium Eucharistiam vocat 'antidotum,
quo liberemur a culpis quotidianis et a peccatis mortalibus praeservemur' (cf.
DS 1638).
3376 1982
Defervescente interim pietate ac potissimum Ianseniana lue undequaque grassante
disputari coeptum est de dispositionibus, quibus ad frequentem et quotidianam
communionem accedere oporteat, atque alii prae aliis maiores ac difficiliores
tamquam necessarias expostularunt. Huiusmodi
disceptationes id effecerunt, ut perpauci digni haberentur qui ss. Eucharistiam
quotidie sumerent et ex tam salutifero sacramento pleniores effectus haurirent,
contentis ceteris eo refici aut semel in anno aut singulis mensibus, vel
unaquaque ad summum hebdomada. Quin etiam eo severitatis
ventum est, ut a frequentanda caelesti mensa integri coetus excluderentur, uti
mercatorum, aut eorum, qui essent matrimonio coniuncti.
3377 Nonnulli
tamen in contrariam abierunt sententiam. Hi arbitrati communionem quotidianam
iure divino esse praeceptam, ne dies ulla praeteriret a communione vacua, ...
etiam feria VI in Parasceve Eucharistiam sumendam censebant et ministrabant.
3378 1983
Ad haec Sancta Sedes officio proprio non defuit (cf. DS 2090ss 2323)... Virus
tamen Iansenianum, quod bonorum etiam animos infecerat, sub specie honoris ac
venerationis Eucharistiae debiti, haud penitus evanuit. Quaestio de
dispositionibus ad frequentandam recte ac legitime communionem S. Sedis
declarationibus supervixit; quo factum est, ut nonnulli etiam boni nominis
theologi raro et positis compluribus condicionibus quotidianam communionem
fidelibus permitti posse censuerint.
1984 ... Sanctitas vero Sua, cum ipsi maxime cordi sit, ut ...
christianus populus ad sacrum convivium perquam frequenter et etiam quotidie
advocetur eiusque fructibus amplissimis potiatur, quaestionem praedictam huic
s. Ordini examinandam ac definiendam commisit. ... (Hinc Congreg. S. Conc. d.
16. Dec. 1905) ea quae sequuntur statuit ac declaravit:
3379 1985
1. Communio frequens et quotidiana... omnibus Christifidelibus cuiusvis ordinis
aut condicionis pateat, ita ut nemo, qui in statu gratiae sit et cum recta
piaque mente ad s. mensam accedat, impediri ab ea possit.
3380 1986
2. Recta autem mens in eo est, ut qui ad s. mensam accedit, non usui aut
vanitati aut humanis rationibus indulgeat, sed Dei placito satisfacere velit,
ei arctius caritate coniungi ac divino illo pharmaco suis infirmitatibus ac
defectibus occurrere.
3381 1987
3. Etsi quam maxime expediat, ut frequenti et quotidiana communione utentes
venialibus peccatis, saltem plene deliberatis, eorumque affectu sint expertes,
sufficit nihilominus, ut culpis mortalibus vacent, cum proposito, se numquam in
posterum peccaturos. ...
3382 1988
4. ... Curandum est, ut sedula ad s. communionem praeparatio antecedat et
congrua gratiarum actio inde sequatur iuxta uniuscuiusque vires, condicionem ac
officia.
3383 1989
5. ... Confessarii consilium intercedat. Caveant tamen confessarii, ne a
frequenti seu quotidiana communione quemquam avertant, qui in Statu gratiae
reperiatur et recta mente accedat. ...
1990 ... 9. Denique post promulgatum hoc Decretum omnes ecclesiastici
scriptores a quavis contentiosa disputatione circa dispositiones ad frequentem
et quotidianam communionem abstineant...
1.730 Decr. 'Provida sapientique cura', sous saint Pie X,
1.731 18 janvier 1906
3385 1991
... I. In universo hodierno Imperio Germaniae caput 'Tametsi' Concilii
Tridentini (DS 1813ss), quamvis in pluribus locis sive per expressam
publicationem sive per legitimam observantiam nondum fuerit certo promulgatum
et inductum, tamen inde a die festo Paschae (i. e. a die 15. Aprilis) huius
anni 1906 omnes catholicos etiam hucusque immunes a forma Tridentina servanda,
ita adstringat, ut inter se non aliter quam coram parocho et duobus vel tribus
testibus validum matrimonium celebrare possint (cf. DS 3468ss).
3386 1992
II. Matrimonia mixta, quae a catholicis cum haereticis vel schismaticis
contrahuntur, graviter sunt manentque prohibita, nisi accedente iusta gravique
causa canonica, datis integre, formiter, utrimque legitimis cautionibus, per
partem catholicam dispensatio super impedimento mixtae religionis rite fuerit
obtenta. Quae quidem matrimonia, dispensatione licet impetrata, omnino in facie
Ecclesiae coram parocho ac duobus tribusve testibus celebranda sunt, adeo ut
graviter delinquant, qui coram ministro acatholico vel coram solo civili
magistratu vel alio quolibet modo clandestino contrahunt. Immo si qui catholici
in matrimoniis istis mixtis celebrandis ministri acatholici operam exquirunt
vel admittunt, aliud patrant delictum et canonicis censuris subiacent.
3387 1993
Nihilominus matrimonia mixta in quibusvis Imperii Germanici provinciis et
locis, etiam in iis, quae iuxta Romanarum Congregationum decisiones vi
irritanti capitis 'Tametsi' certo hucusque subiecta fuerunt non servata forma
Tridentina iam contracta vel (quod Deus avertat) in posterum contrahenda,
dummodo nec aliud obstet canonicum impedimentum, nec sententia nullitatis
propter impedimentum clandestinitatis ante diem festum Paschae huius anni legitime
lata fuerit et mutuus coniugum consensus usque ad dictam diem perseveraverit,
pro validis omnino haberi volumus idque expresse declaramus, definimus atque
decernimus.
3388 1994
III. Ut autem iudicibus ecclesiasticis tuta norma praesto sit, hoc idem iisdemque
sub condicionibus et restrictionibus declaramus, statuimus ac decernimus de
matrimoniis acatholicorum, sive haereticorum sive schismaticorum, inter se in
iisdem regionibus non servata forma Tridentina hucusque contractis vel in
posterum contrahendis; ita ut, si alter vel uterque acatholicorum coniugum ad
fidem catholicam convertatur, vel in foro ecclesiastico controversia incidat de
validitate matrimonii duorum acatholicorum cum quaestione validitatis
matrimonii ab aliquo catholico contracti vel contrahendi conexa, eadem
matrimonia ceteris paribus pro omnino validis pariter habenda sint. ...
1.732 Saint Pie X, Encycl. 'Vehementer nos' ad clerum et populum
1.733 Galliae, 1 février 1908
1995 ... Nos pro
suprema quam obtinemus divinitus auctoritate sancitam legem, quae rempublicam
Gallicanam seorsum ab Ecclesia separat, reprobamus ac damnamus ; idque ob eas quas
exposuimus causas: quod maxima afficit iniuria Deum, quem solemniter eiurat,
principio declarans rempublicam cuiusvis religiosi cultus expertem ; quod
naturae ius gentiumque violat et publicam pactorum fidem; quod constitutioni
divinae et rationibus intimis et libertati adversatur Ecclesiae; quod iustitiam
evertit, ius opprimendo dominii multiplici titulo ipsaque conventione legitime
quaesitum; quod graviter Apostolicae Sedis dignitatem ac personam Nostram,
episcoporum ordinem, clerum et catholicos Gallos offendit. Propterea de
rogatione, latione, promulgatione eiusdem legis vehementissime expostulamus; in
eaque testamur nihil quicquam inesse momenti ad infirmanda Ecclesiae jura,
nulla hominum vi ausuque mutabilia.
1.734 Decr. S. Officii, sous saint Pie X, 25 avril 1906
3391 1996 Cum... quaesitum fuerit, ut unica determinaretur formula
brevis in administratione sacramenti Extremae Unctionis in casu mortis
imminentis, ... (Inquisitores) decreverunt: In casu verae necessitatis
sufficere formam: 'Per istam sanctam unctionem indulgeat tibi Dominus, quidquid
deliquisti. Amen'.
1.735 Resp. Commiss. de re Biblica, sous saint Pie X, 27 juin 1906
3394 1997 Qu. 1 : Utrum argumenta a criticis congesta ad impugnandam
authentiam mosaicam sacrorum librorum, qui Pentateuchi nomine designantur,
tanti sint ponderis, ut, posthabitis quampluribus testimoniis utriusque
Testamenti collective sumptis, perpetua consensione populi iudaici, Ecclesiae
quoque constanti traditione nec non indiciis internis, quae ex ipso textu
eruuntur, ius tribuant affirmandi, hos libros non Moysen habere auctorem, sed
ex fontibus maxima ex parte aetate mosaica posterioribus fuisse confectos?
Resp.: Negative.
3395 1998
Qu. 2: Utrum mosaica authentia Pentateuchi talem necessario postulet
redactionem totius operis, ut prorsus tenendum sit, Moysen omnia et singula
manu sua scripsisse vel amanuensibus dictasse an etiam eorum hypothesis
permitti possit, qui existimant, eum opus ipsum a se sub divinae inspirationis
afflatu conceptum alteri vel pluribus scribendum commisisse, ita tamen, ut
sensa sua fideliter redderent, nihil contra suam voluntatem scriberent, nihil
omitterent; ac tandem opus hac ratione confectum, ab eodem Moyse principe
inspiratoque auctore probatum, ipsiusmet nomine vulgaretur? Resp.: Negative ad
primam partem; affirmative ad secundam.
3396 1999
Qu. 3: Utrum absque praeiudicio mosaicae authentiae Pentateuchi concedi possit,
Moysen ad suum conficiendum opus fontes adhibuisse, scripta videlicet documenta
vel orales traditiones, ex quibus secundum peculiarem scopum sibi propositum et
sub divinae inspirationis afflatu nonnulla hauserit eaque ad verbum vel quoad
sententiam contracta vel amplificata ipsi operi inseruerit? Resp.: Affirmative.
3397 2000
Qu. 4: Utrum salva substantialiter mosaica authentia et integritate Pentateuchi
admitti possit, tam longo saeculorum decursu nonnullas ei modificationes
obvenisse, uti: additamenta post Moysi mortem vel ab auctore inspirato apposita
vel glossas et explicationes textui interiectas, vocabula quaedam et formas e
sermone antiquato in sermonem recentiorem translatas, mendosas demum lectiones
vitio amanuensium adscribendas, de quibus fas sit ad normas artis criticae
disquirere et iudicare? Resp.: Affirmative, salvo
Ecclesiae iudicio.
1.736 Resp. Commiss. de re Biblica, sous saint Pie X, 29 mai 1907
3398 2110
Qu. 1: Utrum ex constanti, universali ac solemni Ecclesiae traditione iam a
saeculo II decurrente, prout maxime eruitur: a) ex SS. Patrum, scriptorum
ecclesiasticorum, imo etiam haereticorum, testimoniis et allusionibus, quae,
cum ab Apostolorum discipulis vel primis successoribus derivasse oportuerit,
necessario nexu cum ipsa libri origine cohaerent; b) ex recepto semper et
ubique nomine auctoris quarti Evangelii in canone et catalogis sacrorum Librorum;
c) ex eorundem Librorum vetustissimis manuscriptis, codicibus et in varia
idiomata versionibus ; d) ex publico usu liturgico inde ab Ecclesiae primordiis
toto orbe obtinente; praescindendo ab argumento theologico, tam solido
argumento historico demonstretur Ioannem Apostolum et non alium quarti
Evangelii auctorem esse agnoscendum, ut rationes a criticis in oppositum
adductae hanc traditionem nullatenus infirment? Resp.: Affirmative.
3399 2111
Qu. 2: Utrum etiam rationes internae, quae eruuntur ex textu quarti Evangelii
seiunctim considerato, ex scribentis testimonio et Evangelii ipsius cum I
Epistola Ioannis Apostoli manifesta cognatione, censendae sint confirmare
traditionem, quae eidem Apostolo quartum Evangelium indubitanter attribuit? -
Et utrum difficultates, quae ex collatione ipsius Evangelii cum aliis tribus
desumuntur, habita prae oculis diversitate temporis, scopi et auditorum, pro
quibus vel contra quos auctor scripsit, solvi rationabiliter possint, prout SS.
Patres et exegetae catholici passim praestiterunt?
Resp.: Affirmative ad utramque partem.
3400 2112
Qu. 3: Utrum, non obstante praxi, quae a primis temporibus in universa Ecclesia
constantissime viguit, arguendi ex quarto Evangelio tamquam ex documento
proprie historico, considerata nihilominus indole peculiari eiusdem Evangelii
et intentione auctoris manifesta illustrandi et vindicandi Christi divinitatem
ex ipsis factis et sermonibus Domini, dici possit, facta narrata in quarto
Evangelio esse totaliter vel ex parte conficta ad hoc, ut sint allegoriae vel
symbola doctrinalia, sermones vero Domini non prorrie et vere esse ipsius
Domini sermones, sed compositiones theologicas scriptoris, licet in ore Domini
positas? Resp.: Negative.
1.737 Decr. S. Officii 'Lamentabili', sous saint Pie X,
1.738 3 juillet 1907
1.739
3401 2001 1. Ecclesiastica lex, quae praescribit
subicere praeviae censurae libros divinas respicientes Scripturas, ad cultores
critices aut exegeseos scientificae Librorum Veteris et Novi Testamenti non
extenditur.
3402 2002 2. Ecclesiae interpretatio
sacrorum Librorum non est quidem spernenda, subiacet tamen accuratiori
exegetarum iudicio et correctioni.
3403 2003 3. Ex iudiciis et censuris
ecclesiasticis contra liberam et cultiorem exegesim latis colligi potest, fidem
ab Ecclesia propositam contradicere historiae, et dogmata catholica cum
verioribus christianae religionis originibus componi reipsa non posse.
3404 2004 4. Magisterium Ecclesiae ne per
dogmaticas quidem definitiones genuinum sacrarum Scripturarum sensum
determinare potest.
3405 2005 5. Cum in deposito fidei
veritates tantum revelatae contineantur, nullo sub respectu ad Ecclesiam
pertinet iudicium ferre de assertionibus disciplinarum humanarum.
3406 2006 6. In definiendis veritatibus ita collaborant
discens et docens Ecclesia, ut docenti Ecclesiae nihil supersit, nisi communes
discentis opinationes sancire.
3407 2007 7. Ecclesia, cum proscribit errores,
nequit a fidelibus exigere ullum internum assensum, quo iudicia a se edita
complectantur.
3408 2008 8. Ab omni culpa immunes
existimandi sunt, qui reprobationes a Sacra Congregatione Indicis aliisve
Sacris Romanis Congregationibus latas nihili pendunt.
3409 2009 9. Nimam simplicitatem aut
ignorantiam prae se ferunt, qui Deum credunt vere esse Scripturae sacrae
auctorem.
3410 2010 10. Inspiratio librorum Veteris
Testamenti in eo consistit, quod scriptores israelitae religiosas doctrinas sub
peculiari quodam aspectu, gentibus parum noto aut ignoto, tradiderunt.
3411 2011 11. Inspiratio divina non ita ad
totam Scripturam sacram extenditur, ut omnes et singulas eius partes ab omni
errore praemuniat.
3412 2012 12. Exegeta, si velit utiliter
studiis biblicis incumbere, imprimis quamlibet praeconceptam opinionem de
supernaturali origine Scripturae sacrae seponere debet, eamque non aliter
interpretari quam cetera documenta mere humana.
3413 2013 13. Parabolas evangelicas
ipsimet Evangelistae ac Christiani secundae et tertiae generationis artificiose
digesserunt, atque ita rationem dederunt exigui fructus praedicationis Christi
apud Iudaeos.
3414 2014 14. In pluribus narrationibus non tam quae vera
sunt Evangelistae retulerunt, quam quae lectoribus, etsi falsa, censuerunt
magis proficua.
3415 2015 15. Evangelia usque ad definitum
constitutumque canonem continuis additionibus et correctionibus aucta fuerunt;
in ipsis proinde doctrinae Christi non remansit nisi tenue et incertum vestigium.
3416 2016 16. Narrationes Ioannis non sunt
proprie historia, sed mystica Evangelii contemplatio; sermones in eius
Evangelio contenti sunt meditationes theologicae circa mysterium salutis,
historica veritate destitutae.
3417 2017 17. Quartum Evangelium miracula
exaggeravit, non tantum ut extraordinaria magis apparerent, sed etiam ut
aptiora fierent ad significandum opus et gloriam Verbi Incarnati.
3418 2018 18. Ioannes sibi vindicat quidem
rationem testis de Christo; re tamen vera non est nisi eximius testis vitae
christianae, seu vitae Christi in Ecclesia exeunte primo saeculo.
3419 2019 19. Heterodoxi exegetae fidelius
expresserunt sensum verum Scripturarum quam exegetae catholici.
3420 2020 20. Revelatio nihil aliud esse
potuit quam acquisita ab homine suae ad Deum relationis conscientia.
3421 2021 21. Revelatio, objectum fidei
catholicae constituens, non fuit cum Apostolis completa.
3422 2022 22. Dogmata, quae Ecclesia
perhibet tamquam revelata, non sunt veritates e caelo delapsae, sed sunt interpretatio
quaedam factorum religiosorum, quam humana mens laborioso conatu sibi
comparavit.
3423 2023 23. Exsistere potest et reipsa
exsistit oppositio inter facta, quae in sacra Scriptura narrantur, eisque
innixa Ecclesiae dogmata; ita ut criticus tamquam falsa reicere possit facta,
quae Ecclesia tamquam certissima credit.
3424 2024 24. Reprobandus non est exegeta,
qui praemissas adstruit, ex quibus sequitur, dogmata historice falsa aut dubia
esse, dummodo dogmata ipsa directe non neget.
3425 2025 25. Assensus fidei ultimo
innititur in congerie probabilitatum.
3426 2026 26. Dogmata fidei retinenda sunt
tantummodo iuxta sensum practicum, id est tamquam norma praeceptiva agendi, non
vero tamquam norma credendi.
3427 2027 27. Divinitas Jesu Christi ex Evangeliis
non probatur; sed est dogma, quod conscientia christiana e notione Messiae
deduxit.
3428 2028 28. Jesus, cum ministerium suum
exercebat, non in eum finem loquebatur, ut doceret se esse Messiam, neque ejus
miracula eo spectabent, ut id demonstraret.
3429 2029 29. Concedere licet, Christum,
quem exhibet historia, multo inferiorem esse Christo, qui est obiectum fidei.
3430 2030 30. In omnibus textibus evangelicis nomen Filius
Dei aequivalet tantum nomini Messias, minime vero significat Christum esse
verum et naturalem Dei Filium.
3431 2031 31. Doctrina de Christo, quam
tradunt Paulus, Joannes et Concilia Nicaenum, Ephesinum, Chalcedonense, non est
ea, quam Jesus docuit, sed quam de Jesu concepit conscientia christiana.
3432 2032 32. Conciliari nequit sensus
naturalis textuum evangeliorum cum eo, quod nostri theologi docent de
conscientia et scientia infallibili Jesu Christi.
3433 2033 33. Evidens est cuique, qui
praeconceptis non ducitur opinionibus, Jesum aut errorem de proximo messianico
adventu fuisse professum, aut majorem partem ipsius doctrinae in Evangeliis
synopticis contentae authenticitate carere.
3434 2034 34. Criticus nequit asserere
Christo scientiam nullo circumscriptam limite nisi facta hypothesi, quae
historice haud concipi potest quaeque sensui morali repugnant, nempe Christum
uti hominem habuisse scientiam Dei et nihilominus noluisse notitiam tot rerum
communicare cum discipulis ac posteritate.
3435 2035 35. Christus non semper habuit
conscientiam suae dignitatis messianicae.
3436 2036 36. Resurrectio Salvatoris non
est proprie factum ordinis historici, sed factum ordinis mere supernaturalis
nec demonstratum nec demonstrabile, quod conscientia christiana sensim ex aliis
derivavit.
3437 2037 37. Fides in resurrectionem
Christi ab initio fuit non tam de facto ipso resurrectionis, quam de vita
Christi immortali apud Deum.
3438 2038 38. Doctrina de morte piaculari
Christi non est evangelica, sed tantum paulina.
3439 2039 39. Opiniones de origine
sacramentorum, quibus Patres Tridentini imbuti erant quaeque in eorum canones
dogmaticos procul dubio influxum habuerunt, longe distant ab iis, quae nunc
penes historicos rei christianae indagatores merito obtinent.
3440 2040 40. Sacramenta ortum habuerunt
ex eo, quod Apostoli eorumque successores ideam aliquam et intentionem Christi,
suadentibus et moventibus circumstantiis et eventibus, interpretati sunt.
3441 2041 41. Sacramenta eo tantum
spectant, ut in mentem hominis revocent praesentiam Creatoris semper beneficam.
3442 2042 42. Communitas christiana
necessitatem baptismi induxit, adoptans illum tamquam ritum necessarium eique
professionis christianae obligationes annectens.
3443 2043 43. Usus conferendi baptismum
infantibus evolutio fuit disciplinaris, quae una ex causis exstitit, ut
sacramentum resolveretur in duo, in baptismum scilicet et paenitentiam.
3444 2044 44. Nihil probat ritum
sacramenti confirmationis usurpatum fuisse ab Apostolis: formalis autem
distinctio duorum sacramentorum, baptismi scilicet et confirmationis, haud spectat
ad historiam christianismi primitivi.
3445 2045 45. Non omnia, quae narrat
Paulus de institutione Eucharistiae (I Cor 11, 23-25), historice sunt sumenda.
3446 2046 46. Non adfuit in primitiva
Ecclesia conceptus de christiano peccatore auctoritate Ecclesiae reconciliato,
sed Ecclesia nonnisi admodum lente huiusmodi conceptui assuevit. Immo etiam
postquam paenitentia tamquam Ecclesiae institutio agnita fuit, non appellabatur
sacramenti nomine, eo quod haberetur uti sacramentum probrosum.
3447 2047 47. Verba Domini: 'Accipite
Spiritum Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum
retinueritis, retenta sunt' (Io 20,22 23), minime referuntur ad sacramentum
paenitentiae, quidquid Patribus Tridentinis asserere placuit.
3448 2048 48. Iacobus in sua epistola (Iac
5, 14s) non intendit promulgare aliquod sacramentum Christi, sed commendare
pium aliquem morem, et si in hoc more forte cernit medium aliquod gratiae, id
non accipit eo rigore, quo acceperunt theologi, qui notionem et numerum sacramentorum
statuerunt.
3449 2049 49. Coena christiana paulatim
indolem actionis liturgicae assumente, hi, qui Coenae praeesse consueverant,
characterem sacerdotalem acquisiverunt.
3450 2050 50. Seniores, qui in
Christianorum coetibus invigilandi munere fungebantur, instituti sunt ab
Apostolis presbyteri aut episcopi ad providendum necessariae crescentium
communitatum ordinationi ; non proprie ad perpetuandam missionem et potestatem
Apostolicam.
3451 2051 51. Matrimonium non potuit
evadere sacramentum novae legis nisi serius in Ecclesia; siquidem, ut
matrimonium pro sacramento haberetur, necesse erat, ut praecederet plena
doctrinae de gratia et sacramentis theologica explicatio.
3452 2052 52. Alienum fuit a mente Christi
Ecclesiam constituere veluti societatem super terram per longam saeculorum
seriem duraturam ; quin immo in mente Christi regnum caeli una cum fine mundi
iamiam adventurum erat.
3453 2053 53. Constitutio organica
Ecclesiae non est immutabilis; sed societas christiana perpetuae evolutioni aeque
ac societas humana est obnoxia.
3454 2054 54. Dogmata, sacramenta,
hierarchia, tum quod ad notionem tum quod ad realitatem attinet, non sunt nisi
intelligentiae christianae interpretationes evolutionesque, quae exiguum germen
in Evangelio latens externis incrementis auxerunt perfeceruntque.
3455 2055 55. Simon Petrus ne suspicatus
quidem umquam est, sibi a Christo demandatum esse primatum in Ecclesia.
3456 2056 56. Ecclesia Romana non ex
divinae providentiae ordinatione, sed ex mere politicis condicionibus caput
omnium Ecclesiarum effecta est.
3457 2057 57. Ecclesia sese praebet
scientiarum naturalium et theologicarum progressibus infensam.
3458 2058 58. Veritas non est immutabilis
plus quam ipse homo, quippe quae cum ipso, in ipso et per ipsum evolvitur.
3459 2059 59. Christus determinatum
doctrinae corpus omnibus temporibus cunctisque hominibus applicabile non
docuit, sed potius inchoavit motum quendam religiosum diversis temporibus ac
locis adaptatum vel adaptandum.
3460 2060 60. Doctrina christiana in suis
exordiis fuit iudaica, sed facta est per successivas evolutiones primum
paulina, tum ioannica, demum hellenica et universalis.
3461 2061 61. Dici potest absque paradoxo,
nullum Scripturae caput, a primo Genesis ad postremum Apocalypsis, continere
doctrinam prorsus identicam illi, quam super eadem re tradit Ecclesia et
idcirco nullum Scripturae caput habere eundem sensum pro critico ac pro
theologo.
3462 2062 62. Praecipui articuli Symboli
Apostolici non eandem pro Christianis primorum temporum significationem
habebant, quam habent pro christianis nostri temporis.
3463 2063 63. Ecclesia sese praebet
imparem ethicae evangelicae efficaciter tuendae, quia obstinate adhaeret
immutabilibus doctrinis, quae cum hodiernis progressibus componi nequeunt.
3464 2064 64. Progressus scientiarum
postulat, ut reformentur conceptus doctrinae christianae de Deo, de creatione,
de revelatione, de persona Verbi Incarnati, de redemptione.
3465 2065 65. Catholicismus hodiernus cum
vera scientia componi nequit, nisi transformetur in quendam christianismum non
dogmaticum, id est in protestantismum latum et liberalem.
3466 2065a Censura S. P'cis: 'Sanctitas
Sua Decretum Eminentissimorum Patrum adprobavit et confirmavit, ac omnes et
singulas supra recensitas propositiones ceu reprobatas ac proscriptas ab
omnibus haberi mandavit.'
Decr. S. Cgr. Concilii 'Ne temere', sous saint Pie X,
1.740 2 août 1907
3468 2066
De sponsalibus. I. Ea tantum sponsalia habentur valida et canonicos sortiuntur
effectus, quae contracta fuerint per scripturam sub signatam a partibus et vel
a parocho aut loci Ordinario, vel saltem a duobus testibus....
3469 2067
De matrimonio. III. Ea tantum matrimonia valida sunt, quae contrahuntur coram
parocho vel loci Ordinario vel sacerdote ab alterutro delegato et duobus saltem
testibus....
3470 2068
VII. Imminente mortis periculo, ubi parochus vel loci Ordinarius vel sacerdos
ab alterutro delegatus haberi nequeat, ad consulendum conscientiae et (si casus
ferat) legitimationi prolis matrimonium contrahi valide ac licite potest coram
quolibet sacerdote et duobus testibus.
3471 2069
VIII. Si contingat, ut in aliqua regione parochus locive Ordinarius aut sacerdos
ab eis delegatus, coram quo matrimonium celebrari queat, haberi non possit
eaque rerum condicio a mense iam perseveret, matrimonium valide ac licite iniri
potest emisso a sponsis formali consensu coram duobus testibus...
3472 2070
XI 1. Statutis superius legibus tenentur omnes in catholica Ecclesia baptizati
et ad eam ex haeresi aut schismate conversi (licet sive hi sive illi ab eadem
postea defecerint), quoties inter se sponsalia vel matrimonia ineant.
3473 2070
2. Vigent quoque pro iisdem de quibus supra catholicis, si cum acathoIicis sive
baptizatis sive non baptizatis, etiam post obtentam dispensationem ab
impedimento mixtae religionis vel disparitatis cultus sponsalia vel matrimonium
contrahunt; nisi pro aliquo particulari loco aut regione aliter a S. Sede sit
statutum.
3474 2070
3. Acatholici sive baptizati sive non baptizati, si inter se contrahunt,
nullibi ligantur ad catholicam sponsalium vel matrimonii formam servandam. Cum ASS inde ab vol. 37 (1904/05) et ASS, quae a. 1908 in eorum locum successerunt, editionem actorum Ap. Sediceps ipsi textui
inserere, si est sive longior sive ex dissitis locis excerptus.
1.741 Saint Pie X, Encycl. 'Pascendi dominici gregis',
1.742 8 septembre 1907
1.743
2071 Quia ... modernistarum (sic enim iure in
vulgus audiunt) callidissimum artificium est, ut doctrinas suas non ordine
digestas proponant atque in unum collectas, sed sparsas veluti atque invicem
seiunctas, ut nimirum ancipites et quasi vagi videantur, cum e contra firmi
sint et constantes; praestat, Venerabiles Fratres, doctrinas easdem uno hic
conspectu exhibere primum nexumque indicare, quo invicem coalescunt, ut deinde
errorum causas scrutemur ac remedia ad averruncandam perniciem praescribamus.
... Ut autem in abstrusiore re ordinatim procedamus, illud ante omnia notandum
est, modernistarum quemlibet plures agere personas ac veluti in se commiscere,
(I.) philosophum nimirum, (II.) credentem, (III.) theologum, (IV.) historicum,
(V.) criticum, (VI.) apologetam, (VII.) instauratorem: quas singulatim omnes
distinguere oportet, qui eorum systema rite cognoscere et doctrinarum
antecessiones consecutionesque pervidere velit.
3475 2072 Philosophiae religiosae fundamentum in doctrina illa
modernistae ponunt, quam vulgo agnosticismum vocant. Vi huius humana ratio
phaenomenis omnino includitur, rebus videlicet, quae apparent eaque specie, qua
apparent : earundem praetergredi terminos nec ius nec potestatem habet. Quare
nec ad Deum se erigere potis est, nec illius exsistentiam, utut per ea, quae
videntur, agnoscere. Hinc infertur, Deum scientiae obiectum directe nullatenus
esse posse; ad historiam vero quod attinet, Deum subiectum historicum minime
censendum esse. - His autem positis, quid de naturali theologia, quid de
motivis credibilitatis, quid de externa revelatione fiat, facile quisque
perspiciet. Ea nempe modernistae penitus e medio tollunt et ad
intellectualismum amandant. ...
3476 2073 (Ex agnosticismo deducunt:) atheam debere esse
scientiam itemque historiam; in quarum finibus non nisi phaenomenis possit esse
locus, exturbato penitus Deo et quidquid divinum est.
3477 Hic tamen agnosticismus in disciplina modernistarum non
nisi ut pars negans habenda est : positiva, ut aiunt, in immanentia vitali
constituitur. Harum nempe ad aliam ex altera sic procedunt.
- Religio, sive ea naturalis est sive supra naturam, ceu quodlibet factum
explicationem aliquam admittat oportet. Explicatio autem, naturali theologia
deleta adituque ad revelationem ob reiecta credibilitatis argumenta intercluso,
immo etiam revelatione qualibet externa penitus sublata, extra hominem
inquiritur frustra. Est igitur in ipso homine quaerenda : et quoniam religio
vitae quaedam est forma, in vita omnino hominis reperienda est. Ex hoc
immanentiae religiosae principium asseritur. Vitalis porro cuiuscumque
phaenomeni, cuiusmodi religionem esse iam dictum est, prima veluti motio ex
indigentia quapiam seu impulsione est repetenda: primordia vero, si de vita
pressius loquamur, ponenda sunt in motu quodam cordis, qui sensus dicitur. Eam
ob rem, cum religionis obiectum sit Deus, concludendum omnino est, fidem, quae
initium est ac fundamentum cuiusvis religionis, in sensu quodam intimo
collocari debere, qui ex indigentia divini oriatur. Haec porro divini
indigentia, quia non nisi certis aptisque in complexibus sentitur, pertinere ad
conscientiae ambitum ex se non potest; latet autem primo infra conscientiam,
seu, ut mutuato vocabulo a moderna philosophia loquuntur, in subconscientia.
...
3478 2075 In eiusmodi enim sensu modernistae non fidem
tantum reperiunt; sed, cum fide inque ipsa fide, prout illam intelligunt,
revelationi locum esse affirmant. ... Cum fidei Deus obiectum
sit aeque et causa, revelatio illa et de Deo pariter et a Deo est; habet Deum
videlicet revelantem simul ac revelatum. Hinc autem, Ven.
Fr., affirmatio illa modernistarum perabsurda, qua religio quaelibet pro
diverso aspectu naturalis una ac supernaturalis dicenda est. Hinc conscientiae
ac revelationis promiscua significatio. Hinc lex, qua conscientia religiosa ut
regula universalis traditur, cum revelatione penitus aequanda, cui subesse
omnes oporteat, supremam etiam in Ecclesia potestatem, sive haec doceat, sive
de sacris disciplinave statuat.
3479 2076 Incognoscibile, de quo loquuntur,
non se fidei sistit ut nudum quid aut singulare; sed contra in phaenomeno
aliquo arcte inhaerens, quod, quamvis ad campum scientiae aut historiae
pertinet, ratione tamen aliqua praetergreditur. ... Tum vero fides, ab
incognoscibili allecta, quod cum phaenomeno iungitur, totum ipsum phaenomenon
complectitur ac sua vita quodammodo permeat. Ex hoc autem duo consequuntur.
Primum, quaedam phaenomeni transfiguratio per elationem scilicet supra veras
illius condiciones, qua aptior fiat materia ad induendam divini formam, quam
fides est inductura. Secundum, phaenomeni eiusdem aliquapiam, sic vocare
liceat, defiguratio inde nata, quod fides illi loci temporisque adiunctis exempto
tribuit, quae reapse non habet; quod usuvenit praecipue, cum de phaenomenis
agitur exacti temporis, eoque amplius, quo sunt vetustiora. Ex gemino hoc
capite binos iterum modernistae eruunt canones, qui alteri additi iam ex
agnosticismo habito critices historicae fundamenta constituunt.
3480 Exemplo res illustrabitur, sitque
illud e Christi persona petitum. In persona Christi, aiunt, scientia atque
historia nil praeter hominem offendunt. Ergo vi primi canonis ex agnosticismo
deducti ex eius historia quidquid divinum redolet, delendum est. Porro vi
alterius canonis Christi persona historica transfigurata est a fide: ergo
subducendum ab ea, quidquid ipsam evehit supra condiciones historicas. Demum vi
tertii canonis eadem persona Christi a fide defigurata est: ergo removenda sunt
ab illa sermones, acta, quidquid, uno verbo, ingenio statui, educationi eius,
loco ac tempori, quibus vixit, minime respondet.
3481 Religiosus igitur sensus, qui per
vitalem immanentiam e latebris subconscientiae erumpit, germen est totius
religionis ac ratio pariter omnium, quae in religione quavis fuere aut sunt
futura. ...
In sensu illo, inquiunt, quem saepius nominavimus, quoniam sensus est, non
cognitio, Deus quidem se homini sistit; verum confuse adeo ac permixte, ut a
subiecto credente vix aut minime distinguatur. Necesse
igitur est aliquo eundem sensum collustrari lumine, ut Deus inde omnino exiliat
ac secernatur. Id nempe ad intellectum pertinet, cuius est cogitare et analysim
instituere; per quem homo vitalia phaenomena in se exsurgentia in species
primum traducit, tum autem verbis significat. Hinc vulgata modernistarum
enuntiatio : debere religiosum hominem fidem suam cogitare. ...
3482 2078 In eiusmodi autem negotio mens dupliciter operatur; primum, naturali actu et spontaneo,
redditque rem sententia quadam simplici ac vulgari; secundo vero, reflexe ac
penitius, vel, ut aiunt, cogitationem elaborando, eloquiturque cogitata
secundariis sententiis, derivatis quidem a prima illa simplici, limatioribus
tamen ac distinctioribus. Quae secundariae sententiae, si demum a supremo
Ecclesiae magisterio sancitae fuerint, constituent dogma.
3483 2079 Sic igitur in modernistarum
doctrina ventum est ad caput quoddam praecipuum, videlicet ad originem dogmatis
atque ad ipsam dogmatis naturam. Originem enim dogmatis ponunt quidem in
primigeniis illis formulis simplicibus, quae quodam sub respectu necessariae
sunt fidei; nam revelatio, ut reapse sit, manifestam Dei notitiam in
conscientia requirit. Ipsum tamen dogma secundariis
proprie contineri formulis affirmare videntur.... (Formularum eiusmodi non
alius est finis) quam modum suppeditare credenti, quo sibi suae fidei rationem
reddat. Quamobrem mediae illae sunt inter credentem eiusque fidem : ad fidem
autem quod attinet, sunt inadaequatae eius obiecti notae, vulgo symbola
vocitant; ad credentem quod spectat, sunt mera instrumenta. - ... Obiectum
autem sensus religiosi, utpote quod absoluto continetur, infinitos habet
aspectus, quorum modo hic, modo alius apparere potest. Similiter homo, qui credit
aliis uti potest condicionibus. Ergo et formulas, quas dogma appellamus,
vicissitudini eidem subesse oportet ac propterea varietati esse obnoxias. Ita
vero ad intimam evolutionem dogmatis expeditum est iter.
2080 Evolvi tamen ac mutari dogma non posse solum, sed oportere, et modernistae
ipsi perfracte affirmant, et ex eorum sententiis aperte consequitur. - Nam
inter praecipua doctrinae capita hoc illi habent, quod ab immanentiae vitalis
principio deducunt : formulas religiosas, ut religiosae reapse sint nec solum
intellectus commentationes, vitales esse debere vitamque ipsam vivere sensus
religiosi. Quod non ita intelligendum est quasi hae formulae, praesertim si
mere imaginativae sint pro ipso religioso sensu inventae; nihil enim refert
admodum earum originis, ut etiam numeri vel qualitatis: sed ita, ut eas
religiosus sensus mutatione aliqua, si opus est, adhibita vitaliter sibi
adiungat. Scilicet, ut aliis dicamus, necesse est, ut formula primitiva
acceptetur a corde ab eoque sanciatur; itemque sub cordis ductu sit labor, quo
secundariae formulae progignuntur. Hinc accidit, quod
debeant hae formulae, ut vitales sint, ad fidem pariter et ad credentem
accommodatae esse ac manere. Quamobrem, si quavis ex causa huiusmodi
accommodatio cesset, amittunt illae primigenias notiones ac mutari indigent. -
Haec porro formularum dogmaticarum cum sit vis ac fortuna instabilis, mirum non
est, illas modernistis tanto esse ludibrio ac despectui; qui nihil e contra
loquuntur atque extollunt nisi religiosum sensum vitamque religiosam. Ideo et
Ecclesiam audacissime carpunt tanquam devio itinere incedentem, quod ab externa
formularum significatione religiosam vim ac moralem minime distinguat, et
formulis notione carentibus casso labore ac tenacissime inhaerens religionem ipsam
dilabi permittat. - Caeci equidem et duces caecorum (Mt 16,14), qui superbo
scientiae nomine inflati usque eo insaniunt, ut aeternam veritatis notionem et
germanum religionis sensum pervertant: novo invecto systemate, quo, ex projecta
et effrenata novitatum cupiditate, veritas, ubi certo consistit, non quaeritur,
sanctisque et apostolicis traditionibus posthabitis, doctrinae aliae inanes,
futiles, incertae nec ab Ecclesia probatae adsciscuntur ; quibus veritatem
ipsam fuciri ac sustineri vanissimi homines arbitrantur. . Atque haec,
Venerabiles Fratres, de modernista ut philosopho.
3484 2081 Modernistae credenti ratum ac
certum est, realitatem divini reapse in se ipsam exsistere nec prorsus a
credente pendere. Quod si postules, in quo tandem haec credentis assertio
nitatur, reponent: in privata cuiusque hominis experientia...: in sensu
religioso quendam esse agnoscendum cordis intuitum; quo homo ipsam, sine medio,
Dei realitatem attingit tantamque de exsistentia Dei haurit persuasionem deque
Dei tum intra tum extra hominem actione, ut persuasionem omnem, quae ex
scientia peti possit, longe antecellat. Veram igitur ponunt experientiam eamque
rationali qualibet experientia praestantiorem. ...
2082 Quam hic longe absumus a catholicis institutis. Commenta eiusmodi a
VATICANA Synodo improbata iam vidimus (cf. D 2072). - His semel admissis una
cum erroribus ceteris iam memoratis, quo pacto ad atheismum pateat via,
inferius dicemus. Nunc statim advertisse iuverit, ex hac experientiae doctrina
coniuncta alteri de symbolismo religionem quamlibet, ethnicorum minime excepta,
ut veram esse habendam. Quidni etenim in religione quavis experientiae
huiusmodi occurrant ? Occurrisse vero non unus asserit. Quo iure autem
modernistae veritatem experientiae abnuent, quam turca affirmet, verasque
experientias unis catholicis vindicabunt? Neque id reapse modernistae denegant;
quin immo, subobscure alii, alii apertissime, religiones omnes contendunt esse
veras. Secus autem sentire nec posse manifestum est. Nam religioni cuipiam quo
tandem ex capite secundum illorum praecepta foret falsitas tribuenda? Certe vel
ex fallacia sensus religiosi vel quod falsiloqua sit formula ab intellectu
prolata. Atqui sensus religiosus unus semper idemque est, etsi forte quandoque
imperfectior; formula autem intellectus ut vera sit, sufficit, ut religioso
sensui hominique credenti respondeat, quidquid de huius perspicuitate ingenii
esse queat. Unum ad summum in religionum diversarum conflictu modernistae
contendere forte possint, catholicam utpote vividiorem plus habere veritatis:
itemque christiano nomine digniorem eam esse, ut quae christianismi exordiis
respondeat plenius. ...
2083 Est aliud praeterea in hoc doctrinae capite, quod catholicae veritati est
omnino infestum. - Nam istud de experientia praeceptum ad traditionem etiam
transfertur, quam Ecclesia huc usque asseruit, eamque prorsus adimit. Enimvero
modernistae sic traditionem intelligunt, ut sit originalis experientiae quaedam
cum aliis communicatio per praedicationem ope formulae intellectivae. Cui
formulae propterea, praeter vim, ut aiunt, repraesentativam, suggestivam
quandam adscribunt virtutem, tum in eo, qui credit, ad sensum religiosum forte
torpentem excitandum instaurandamque experientiam aliquando habitam, tum in
eis, qui nondum credunt, ad sensum religiosum primo gignendum et experientiam
producendam. Sic autem experientia religiosa late in populos propagatur; nec
tantummodo in eos, qui nunc sunt, per praedicationem, sed in posteros etiam tam
per libros quam per verborum de aliis in alios replicationem. - Haec vero
experientiae communicatio radices quandoque agit vigetque, senescit quandoque
statim ac moritur. Vigere autem modernistis argumentum veritatis est; veritatem
enim ac vitam promiscue habent. Ex quo inferre denuo licebit: religiones omnes
quotquot exstant veras esse, nam secus nec viverent.
3485 2084 (606) (Ordinem statuendo
inter fidem et scientiam, secundum modernistas) Fides id unice spectat, quod
scientia incognoscibilc sibi esse profitetur. Hinc ... scientia versatur in phaenomenis,
ubi nullus fidei locus; fides e contra versatur in divinis, quae scientia
penitus ignorat. Unde demum conficitur, inter fidem et
scientiam numquam esse posse discidium ... Quibus si qui forte obiciant,
quaedam in aspectabili occurrere natura rerum, quae ad fidem etiam pertineant,
uti humanam Christi vitam, negabunt Nam, etsi haec phaenomenis accensentur,
tamen quatenus vita fidei imbuuntur, et a fide, quo supra dictum est modo,
transfigurata ac defigurata fuerunt (cf: DS 3479s), a sensibili mundo sunt
abrepta et in divini materiam translata. Quamobrem poscenti ulterius, an
Christus (607) vera patrarit miracula vereque futura praesenserit, an vere
revixerit atque in caelum conscenderit, scientia agnostica abnuet, fides
affirmabit; ex hoc tamen nulla erit inter utramque pugna. Nam abnuet alter ut
philosophus philosophos alloquens, Christum scilicet unice contemplatus
secundum realitatem historicam; affirmabit alter ut credens cum credentibus
locutus, Christi vitam spectans prout iterum vivitur a fide et in fide.
3486 2085 Ex his tamen fallitur
vehementer, qui reputet posse opinari, fidem et scientiam alteram sub altera
nulla penitus ratione esse subiectam. Nam de scientia quidem recte vereque
existimabit; secus autem de fide, quae non uno tantum, sed triplici ex capite
scientiae subici dicenda est. Primum namque advertere oportet, in facto quovis
religioso, detracta divina realitate quamque de illa habet experientiam, qui
credit, cetera omnia, praesertim vero religiosas formulas, phaenomenorum ambitum
minime transgredi, atque ideo cadere sub scientiam. - Praeterea, quamvis dictum
est Deum solius fidei esse obiectum, id de divina quidem realitate concedendum
est, non tamen de idea Dei. Haec quippe scientiae subest; quae dum in ordine,
ut aiunt, logico philosophatur, quidquid etiam absolutum est attingit atque
ideale. Quocirca philosophia seu scientia cognoscendi de
idea Dei jus habet eamque in sui evolutione moderandi et, si quid extrarium
invaserit, corrigendi. Hinc modernistarum effatum : evolutionem religiosam cum
morali et intellectuali componi debere, videlicet, ut quidam tradit, quem
magistrum sequuntur, eisdem subdi. - Accedit demum quod homo dualitatem in se
ipse non patitur: quamobrem credentem quaedam intima urget necessitas fidem cum
scientia sic componendi ut a generali ne discrepet idea, quam scientia exhibet
de hoc mundo universo. Sic ergo conficitur, scientiam a fide omnino solutam
esse, fidem contra, utut scientiae extranea praedicetur, eidem subesse.
2086 Quod profecto apertius patebit intuenti, quo pacto modernistae agant
accommodate omnino ad ea, quae docent. Multa enim ab eis contrarie videntur
scripta vel dicta, ut quis facile illos aestimet ancipites atque incertos.
Verumtamen consulte id et considerate accidit, ex opinione scilicet quam habent
de fidei atque scientiae seiunctione mutua. Hinc in eorum libris quaedam
offendimus, quae catholicus omnino probet, quaedam, aversa pagina, quae
rationalistam dictasse autumes. Hinc historiam scribentes, nullam de divinitate
Christi mentionem iniciunt, ad contionem vero in templis eam firmissime
profitentur. Item enarrantes historiam Concilia et Patres nullo loco habent,
catechesim autem si tradunt, illa atque illos cum honore afferunt. Hinc etiam
exegesim theologicam et pastoralem a scientifica et historica secernunt.
Similiter ex principio, quod scientia a fide nullo pacto pendeat, cum de
philosophia, de historia, de critice disserunt, Lutheri sequi vestigia non
exhorrentes (cf. D 769), despicientiam praeceptorum catholicorum, sanctorum
Patrum, oecumenicarum Synodorum magisterii ecclesiastici omnimodis ostentant ;
de qua si carpantur, libertatem sibi adimi conqueruntur. Professi demum fidem
esse scientiae subiciendam, Ecclesiam passim aperteque reprehendunt, quod sua
dogmata philosophiae opinionibus subdere et accommodare obstinatissime renuat :
ipsi vero veteri ad hunc finem theologia sublata, novam invehere contendunt,
quae philosophorum delirationibus obsecundet.
3487 2087 ... Modernista theologus eisdem
utitur principiis, quae usui philosopho esse vidimus, illaque ad credentem
aptat: principia inquimus immanentiae et symbolismi. Sic autem rem
expeditissime perficit. Traditur a philosopho, principium fidei esse immanens;
a credente additur, hoc principium Deum esse; concludit ipse: Deus ergo est
immanens in homine. Hinc immanentia theologica. Iterum: philosopho certum est,
repraesentationes obiecti fidei esse tantum symbolicas; credenti pariter certum
est, fidei obiectum esse Deum in se; theologus igitur colligit:
repraesentationes divinae realitatis esse symbolicas. Hinc symbolismus
theologicus. ...
2088 Huic vero immanentiae pronuntiato aliud adicitur, quod a permanentia
divina vocare possumus : quae duo inter se eo fere modo differunt, quo
experientia privata ab experientia per traditionem transmissa. Exemplum rem
collustrabit : sitque ab Ecclesia et sacramentis deductum. Ecclesia, inquiunt,
et sacramenta a Christo ipso instituta minime credenda sunt. Cavet id
agnosticismus, qui in Christo nil praeter hominem novit, cuius conscientia
religiosa, ut ceterorum hominum, sensim efformata est, cavet lex immanentiae,
quae externas, ut aiunt, applicationes respuit; cavet item lex evolutionis,
quae, ut germina evolvantur, tempus postulat et quandam adiunctorum sibi
succedentium seriem : cavet demum historia, quae talem reapse rei cursum fuisse
ostendit. Attamen Ecclesiam et sacramenta mediate a Christo fuisse instituta
retinendum est. Qui vero ? Conscientias christianas omnes in Christi
conscientia virtute quodammodo inclusas affirmant ut in semine planta. Quoniam
autem germina vitam seminis vivunt, Christiani omnes vitam Christi vivere
dicendi sunt. Sed Christi vita secundum fidem divina est : ergo et
Christianorum vita. Si igitur haec vita decursu aetatum Ecclesiae et
sacramentis initium dedit, iure omnino dicetur initium huiusmodi esse a Christo
ac divinum esse. Sic omnino conficiunt divinas esse etiam Scripturas sacras,
divina dogmata. - His porro modernistarum theologia ferme absolvitur. Brevis
profecto supellex, sed ei perabundans, qui profiteatur, scientiae, quidquid
praeceperit, semper esse obtemperandum. - Horum ad cetera, quae dicemus,
applicationem quisque facile per se viderit.
3488 2089 Fidei autem cum multa sint
germina, praecipua vero Ecclesia, dogma, sacra et religiones, Libri quos sanctos
nominamus, de his quoque quid modernistae doceant, inquirendum. - Atque ut
dogma initium ponamus, huius quae sit origo et natura iam supra indicatum est.
(cf. DS 3482). Oritur illud ex impulsione quadam seu necessitate, vi cuius qui
credit in suis cogitatis elaborat, ut conscientia tam sua quam aliorum
illustretur magis. Est hic labor in rimando totus expoliendoque primigeniam
mentis formulam, non quidem in se illam secundum logicam explicationem, sed
secundum circumstantia, seu, ut minus apte ad intelligendum inquiunt,
vitaliter. Inde fit ut, circa illam, secundariae quaedam, ut iam innuimus,
sensim enascantur formulae (cf. DS 3482s); quae postea in unum corpus
coagmentatae vel in unum doctrinae aedificium, cum a magisterio publico
sancitae fuerint utpote communi conscientiae respondentes, dicuntur dogma. Ab hoc secernendae sunt probe theologorum commentationes. ...
3489 2089 De cultu sacrorum haud foret
multis dicendum, nisi eo quoque nomine sacramenta venirent; de quibus maximi
modernistarum errores. Cultum ex duplici impulsione seu necessitate oriri
perhibent.... Altera est ad sensibile quiddam religioni tribuendum, altera ad
eam proferendam, quod fieri utique nequaquam possit sine forma quadam sensibili
et consecrantibus actibus, quae sacramenta dicimus. Sacramenta autem
modernistis nuda sunt symbola seu signa, quamvis non vi carentia. Quam vim ut
indicent, exemplo ipsi utuntur verborum quorundam, quae vulgo fortunam dicuntur
sortita, eo quod virtutem conceperint ad notiones quasdam propagandas robustas
maximeque percellentes animos. Sicut ea verba ad notiones,
sic sacramenta ad sensum religiosum ordinata sunt: nihil praeterea. Clarius
profecto dicerent, si sacramenta unice ad nutriendam fidem instituta
affirmarent. Hoc tamen Tridentina Synodus damnavit: 'Si
quis dixerit, haec sacramenta propter solam fidem nutriendam instituta fuisse,
anathema sit' (DS 16051).
3490 2090 (Sacros Libros) ad modernistarum
scita definire probe quis possit: syllogen experientiarum non cuique passim
advenientium, sed extraordinariarum atque insignium, quae in quapiam religione
sunt habitae. ... Quamvis experientia sit praesentis temporis, posse tamen
illam de praeteritis aeque ac de futuris materiam sumere, prout videlicet, qui
credit, vel exacta rursus per recordationem in modum praesentium vivit, vel
futura per praeoccupationem. Id autem explicat, quomodo historici quoque et
apocalyptici in Libris sacris censeri queant. - Sic igitur in hisce Libris Deus
quidem loquitur per credentem; sed, uti fert theologia modernistarum, per
immanentiam solummodo et permanentiam vitalem.
3491 2090 Quaeremus, quid tum de
inspiratione ? Haec, respondent, ab impulsione illa, nisi forte vehementia,
nequaquam secernitur, qua credens ad fidem suam verbo scriptove aperiendam
adigitur. Simile quid habemus in poetica inspiratione; quare quidam aiebat:
'Est Deus in nobis, agitante calescimus illo.' Hoc modo Deus initium dici debet
inspirationis sacrorum Librorum.
3492 2091 (De Ecclesia imaginantes) ponunt
initio eam ex duplici necessitate oriri, una in credente quovis, in eo
praesertim, qui primigeniam ac singularem aliquam sit nactus experientiam, ut
fidem suam cum aliis communicet; altera, postquam fides communis inter plures
evaserit, in collectivitate ad coalescendum in societatem et ad commune bonum
tuendum, augendum, propagandum. Quid igitur Ecclesia? Partus est conscientiae
collectivae seu consociationis conscientiarum singularium, quae vi permanentiae
vitalis a primo aliquo credente pendeant, videlicet, pro catholicis a Christo.
2092 Sed enim non intra domesticos tantum parietes habet Ecclesia, quibuscum
amice cohaerere illam oporteat; habet et extra. Non una namque ipsa occupat
mundum; occupant aeque consociationes aliae, quibuscum commercium et usus
necessario intercedat. Quae iura igitur, quae sint Ecclesiae officia cum
civilibus consociationibus, determinandum est etiam, nec aliter determinandum
nisi ex ipsius Ecclesiae natura, qualem nimirum modernistae nobis descripsere.
- In hoc autem eisdem plane regulis utuntur, quae supra pro scientia atque fide
sunt allatae. Ibi de obiectis sermo erat, hic de finibus. Sicut igitur ratione
obiecti fidem ac scientiam extraneas ab invicem vidimus, sic status et Ecclesia
alter ab altera extranea sunt ob fines, quos persequuntur, temporalem ille,
haec spiritualem. Licuit profecto alias temporale spirituali subici; licuit de
mixtis quaestionibus sermonem interseri, in quibus Ecclesia ut domina ac regina
intererat, quia nempe Ecclesia a Deo sine medio, ut ordinis supernaturalis est
auctor, instituta ferebatur. Sed iam haec a philosophis
atque historicis respuuntur. Status ergo ab Ecclesia dissociandus, sicut etiam
catholicus a cive. Quamobrem catholicus quilibet, quia etiam civis, ius atque
officium habet, Ecclesiae auctoritate neglecta, eius optatis, consiliis praeceptisque
posthabitis, spretis immo reprehensionibus, ea persequendi, quae civitatis
utilitati conducere arbitretur. Viam ad agendum civi praescribere praetextu
quolibet, abusus Ecclesiasticae potestatis est, toto nisu reiciendus. - Ea
nimirum, Venerabiles Fratres, unde haec omnia dimanant, eadem profecto sunt,
quae PIUS VI decessor Noster in Constitutione apostolica Auctorem fidei
solemniter damnavit (cf. D 1502sq).
2093 Sed modernistarum scholae satis non est, debere Statum ab Ecclesia
seiungi. Sicut fidem, quoad elementa, ut inquiunt, phaenomenica scientiae subdi
oportet, sic in temporalibus negotiis Ecclesiam subesse Statui. Hoc quidem illi
aperte nondum forte asserunt ; ratiocinationis tamen vi coguntur admittere.
Posito etenim, quod in temporalibus rebus Status possit unus, si accidat
credentem intimis religionis actibus haud contentum in externos exilire, ut
puta administrationem susceptionemve sacramentorum, necesse erit haec sub
Status dominium cadere. Ecquid tum de ecclesiastica auctoritate? Cum haec nisi
per externos actus non explicetur: Statui, tota quanta est, erit obnoxia. Hac
nempe consecutione coacti, multi e protestantibus liberalibus cultum omnem
sacrum externum, quin etiam externam quamlibet religiosam consociationem e
medio tollunt, religionemque, ut aiunt, individualem invehere adnituntur. -
Quod si modernistae nondum ad haec palam progrediuntur, petunt interea, ut
Ecclesia, quo ipsi impellunt, sua se sponte inclinet seseque ad civiles formas
aptet. Atque haec de auctoritate disciplinari. - Nam de doctrinali et dogmatica
potestate longe peiora sunt ac perniciosiora, quae sentiunt. De magisterio
Ecclesiae sic scilicet commentantur. Consociatio religiosa
in unum vere coalescere nequaquam potest, nisi una sit consociatorum
conscientia unaque, qua utantur, formula. Utraque autem haec unitas mentem
quandam quasi communem expostulat, cuius sit reperire ac determinare formulam,
quae communi conscientiae rectius respondeat; cui quidem menti satis
auctoritatis inesse oportet ad formulam, quam statuent, communitati imponendam.
In hac porro coniunctione ac veluti fusione tum mentis formulam eligentis, tum
potestatis eandem perscribentis, magisterii ecclesiastici notionem modernistae
collocant. Cum igitur magisterium ex conscientiis singularibus tandem aliquando
nascatur, et publicum officium in earundem conscientiarum commodum mandatum
habeat, consequitur necessario, illud ab eisdem conscientiis pendere ac proinde
ad populares formas esse inflectendum. Quapropter singularium hominum
conscientias prohibere, quominus impulsiones, quas sentiunt, palam aperteque
profiteantur, et criticae viam praepedire, qua dogma ad necessarias evolutiones
impellat, potestatis ad utilitatem permissae non usus est, sed abusus. -
Similiter in usu ipso potestatis modus temperatioque sunt adhibenda. Librum
quemlibet auctore inscio notare ac proscribere nulla explicatione admissa,
nulla disceptatione, tyrannidi profecto est proximum. - Quare hic etiam medium
est quoddam iter reperiendum, ut auctoritati simul ac libertati integra sint
iura. Interea temporis catholico sic est agendum, ut auctoritatis quidem
observantissimum se publice profiteatur, suo tamen obsequi ingenio non
intermittat. - Generatim vero sic de Ecclesia praescribunt : quoniam
ecclesiasticae potestatis finis ad spiritualia unice pertinet, externum
apparatum omnem esse tollendum, quo illa ad intuentium oculos magnificentius
ornatur. In quo illud sane negligitur, religionem, etsi ad animos pertineat,
non tamen unice animis concludi ; et honorem potestati impensum in Christum
institutorem recidere. ...
3493 2094 Principium (explicandi modernistice
fidem) hic generale est: in religione, quae vivat, nihil variabile non esse
atque idcirco variandum. Hinc gressum faciunt ad
illud, quod in eorum doctrinis fere caput est, videlicet ad evolutionem. Dogma
igitur, Ecclesia, sacrorum cultus, libri, quos ut sanctos veremur, quin etiam
fides ipsa, nisi intermortua haec omnia velimus, evolutionis teneri legibus
debent.
2095 In evolutionis doctrina ut adhuc sistamus, illud praeterea est
advertendum, quod, etsi indigentiae seu necessitates ad evolutionem impellunt,
his tamen unis acta, evolutio, transgressa facile traditionis fines atque ideo
a primigenio vitali principio avulsa, ad ruinam potius quam ad progressionem
traheret. Hinc modernistarum mentem plenius secuti, evolutionem ex conflictione
duarum virium evenire dicemus, quarum altera ad progressionem agit, altera ad
conservationem retrahit. - Vis conservatrix viget in Ecclesia contineturque
traditione. Eam vero exserit religiosa auctoritas; idque tam iure ipso, est
enim in auctoritatis natura traditionem tueri, tam re, auctoritas namque a
commutationibus vitae reducta stimulis ad progressionem pellentibus nihil aut
vix urgetur. E contra vis ad progrediendum rapiens atque intimis indigentiis
respondens latet ac molitur in privatorum conscientiis, illorum praecipue, qui
vitam, ut inquiunt, propius atque intimius attingunt. - En hic, Venerabiles
Fratres, doctrinam illam exitiosissimam efferre caput iam cernimus, quae laicos
homines in Ecclesiam subinfert ut progressionis elementa. - Ex convento quodam
et pacto inter binas hasce vires, conservatricem et progressionis fautricem,
inter auctoritatem videlicet et conscientias privatorum, progressus ac
mutationes oriuntur. Nam privatorum conscientiae, vel harum quaedam, in
conscientiam collectivam agunt, haec vero in habentes auctoritatem cogitque
illos pactiones conflare atque in pacto manere. - Ex his autem pronum est
intelligere, cur modernistae mirentur adeo, cum reprehendi se vel puniri
sciunt. Quod eis culpae vertitur, ipsi pro officio habent religioso explendo.
Necessitates conscientiarum nemo melius novit quam ipsi, eo quod propius illas
attingunt, quam ecclesiastica auctoritas. Eas igitur
necessitates omnes quasi in se colligunt: unde loquendi publice ac scribendi
officio devinciuntur. Carpat eos, si volet auctoritas; ipsi conscientia officii
fulciuntur intimaque experientia norunt non sibi reprehensiones deberi, sed
laudes. Utique non ipsos latet progressiones sine
certaminibus haud fieri, nec sine victimis certamina: sint ergo ipsi pro
victimis sicut prophetae et Christus. Nec ideo quod male habentur auctoritati
invident: suum illam exsequi munus ultro concedunt. Queruntur tantum, quod
minime exaudiuntur; sic enim cursus animorum tardatur: hora tamen rumpendi
moras certissime veniet, nam leges evolutionis coerceri possunt, infringi
omnino non possunt. Instituto ergo itinere pergunt: pergunt, quamvis redarguti
et damnati; incredibilem audaciam fucatae demissionis velamine obducentes.
Cervices quidem simulate inflectunt; manu tamen atque animo, quod susceperunt
persequuntur audacius. Sic autem volentes omnino prudentesque agunt: tum quia
tenent, auctoritatem stimulandam esse, non evertendam; tum quia necesse illis
est intra Ecclesiae septa manere, ut collectivam conscientiam sensim immutent:
quod tamen cum aiunt, fateri se non advertunt conscientiam collectivam ab ipsis
dissidere, atque ideo nullo eos iure illius se interpretes venditare ...
(Allegantur dein et explicantur, quae habentur in hoc Enchiridio D 1636 1705
1800.) - Sed postquam in modernismi assectatoribus philosophum, credentem,
theologum observavimus, iam nunc restat, ut pariter historicum, criticum,
apologetam, reformatorem spectemus.
3494 2096 Modernistarum quidam, qui componendis
historiis se dedunt, solliciti magnopere videntur, ne credantur philosophi ..:
ne scilicet cuipiam sit opinio, eos praeiudicatis imbui philosophiae
opinationibus nec esse propterea, ut aiunt, omnino obiectivos. Verum tamen est,
historiam illorum aut criticen meram loqui philosophiam; quaeque ab iis
inferuntur, ex philosophicis eorum principiis iusta ratiocinatione concludi.
... Primi tres huiusmodi historicorum aut criticorum canones, ut diximus, eadem
illa sunt principia, quae supra ex philosophis attulimus: nimirum
agnosticismus, theorema de transfiguratione rerum per fidem, itemque aliud,
quod de defiguratione dici posse visum est. Iam consecutiones ex singulis
notemus.
3495 2096 Ex agnosticismo historia non
aliter ac scientia unice de phaenomenis est. Ergo tam Deus quam quilibet in
humanis divinus interventus ad fidem reiciendus est, utpote ad illam pertinens
unam. Quapropter, si quid occurrat duplici constans elemento, divino atque
humano, cuiusmodi sunt Christus, Ecclesia, sacramenta aliaque id genus multa,
sic partiendum erit ac secernendum, ut, quod humanum fuerit, historiae, quod
divinum, tribuatur fidei. Ideo vulgata apud modernistas discretio inter
Christum historicum et Christum fidei, Ecclesiam historiae et Ecclesiam fidei,
sacramenta historiae et sacramenta fidei, aliaque similia passim.
3496 2096 - Deinde hoc ipsum elementum
humanum, quod sibi historicum sumere videmus, quale illud in monumentis
apparet, a fide per transfigurationem ultra condiciones historicas elatum
dicendum est. Adiectiones igitur a fide factas rursus secernere oportet, easque
ad fidem ipsam amandare atque ad historiam fidei: sic, cum de Christo agitur,
quidquid conditionem hominis superat sive naturalem, prout a psychologia
exhibetur, sive ex loco atque aetate, quibus ille vixit, conflatam.
3497 2096 - Praeterea ex tertio
philosophiae principio res etiam, quae historiae ambitum non excedunt, cribro
veluti cernunt, eliminantque omnia ac pariter ad fidem amandant, quae ipsorum
iudicio in factorum logica, ut inquiunt, non sunt vel personis apta non
fuerint. Sic volunt Christum ea non dixisse, quae audientis vulgi captum
excedere videntur.
3498 2097-2098Ut autem historia ab
philosophia, sic critice ab historia suas accipit conclusiones. Criticus namque
... monumenta partitur bifariam. Quidquid post dictam triplicem obtruncationem
superat reali historiae assignat; cetera ad fidei historiam seu internam
ablegat. Has enim binas historias accurate distinguunt; et historiam fidei,
quod bene notatum volumus, historiae reali, ut realis est, opponunt. Hinc, ut
iam diximus, geminus Christus: realis alter, alter, qui numqam reapse fuit, sed
ad fidem pertinet. ... Monumentis, ut diximus, bifariam distributis, adest
iterum philosophus cum suo dogmate vitalis immanentiae; atque omnia edicit,
quae sunt in Ecclesiae historia per vitalem emanationem esse explicanda.
2099 Tum denuo philosopho locus est ; qui iniungit historico sua studia sic
exercere, uti evolutionis praecepta legesque praescribunt. Ad haec historicus
monumenta iterum scrutari; inquirere curiose in adiuncta conditionesque, quibus
Ecclesia per singulas aetates sit usa, in eius vim conservatricem, in
necessitates tam internas quam externas, quae ad progrediendum impellerent, in
impedimenta, quae obfuerunt, uno verbo, in ea quaecunque, quae ad determinandum
faxint, quo pacto evolutionis leges fuerint servatae. Post haec tandem
explicationis historiam per extrema veluti lineamenta describit. Succurrit
criticus aptatque monumenta reliqua. Ad scriptionem adhibetur manus: historia
confecta est. - Cui iam, petimus haec historia inscribenda? Historicone an critico? Neutri profecto; sed philosopho. Tota ibi per
apriorismum res agitur: et quidem per apriorismum haeresibus scatentem. Miseret sane hominum eiusmodi, de quibus Apostolus diceret: 'Evanuerunt
in cogitationibus suis ... dicentes enim se esse
sapientes, stulti facti sunt " (Rom 1, 21 22) at bilem tamen commovent cum
Ecclesiam criminantur monumenta sic permiscere ac temperare, ut suae utilitati
loquantur. Nimirum affingunt Ecclesiae, quod sua sibi conscientia apertissime
improbari sentiunt.
2100 Ex illa porro monumentorum per aetates partitione ac dispositione sequitur
sua sponte, non posse libros sacros iis auctoribus tribui, quibus reapse
inscribuntur. Quam ob causam modernistae passim non dubitant asserere, illos
eosdem libros Pentateuchum praesertim ac prima tria Evangelia, ex brevi quadam
primigenia narratione, crevisse gradatim accessionibus, interpositionibus nempe
in modum interpretationis sive theologicae sive allegoricae, vel etiam iniectis
ad diversa solummodo inter se iungenda. - Nimirum, ut paucis clariusque
dicamus, admittenda est vitalis evolutio librorum sacrorum, nata ex evolutione
fidei eidemque respondens. - Addunt vero huius evolutionis vestigia adeo esse manifesta,
ut illius fere historia describi possit. Quin immo et reapse describunt tam non
dubitanter, ut suis ipsos oculis vidisse crederes scriptores singulos, qui
singulis aetatibus ad libros sacros amplificandos admorint manum. - Haec autem
ut confirment, criticen, quam textualem nominant, adiutricem appellant;
nitunturque persuadere, hoc vel illud factum aut dictum non suo esse loco,
aliasque eiusmodi rationes proferunt. Diceres profecto eos narrationum aut
sermonum quosdam quasi typos praestituisse sibi, unde certissime iudicent, quid
suo, quid alieno stet loco. - Hac via qui apti esse queant ad decernendum,
aestimet qui volet. Verumtamen qui eos audiat de suis exercitationibus circa
sacros libros affirmantes, unde tot ibi incongrue notata datum est deprehendere,
credet fere nullum ante ipsos hominum eosdem libros volutasse, neque hos
infinitam propemodum Doctorum multitudinem quaquaversus rimatam esse, ingenio
plane et eruditione et sanctitudine vitae longe illis praestantiorem. Qui
equidem Doctores sapientissimi tantum abfuit, ut Scripturas sacras ulla ex
parte reprehenderent, ut immo, quo illas scrutabantur penitius, eo maiores
divino Numini agerent gratias, quod ita cum hominibus loqui dignatum esset. Sed
heu, non iis adiumentis Doctores nostri in sacros libros incubuerunt, quibus
modernistae; scilicet magistram et ducem non habuere philosophiam, quae initia
duceret a negatione Dei, nec se ipsi iudicandi normam sibi delegerunt. - Iam
igitur patere arbitramur, cuiusmodi in re historica modernistarum sit methodus.
Praeit philosophus, illum historicus excipit, pone ex ordine legunt critice tum
interna tum textualis. Et quia primae causae hoc competit, ut virtutem suam cum
sequentibus communicet, evidens fit, criticen eiusmodi non quampiam esse
criticen, sed vocari iure agnosticam, immanentistam, evolutionistam : atque
ideo, qui eam profitetur eaque utitur, errores eidem implicitos profiteri et
catholicae doctrinae adversari. - Quam ob rem mirum magnopere videri possit,
apud catholicos homines id genus critices adeo hodie valere. Id nempe geminam
habet causam : foedus in primis, quo historici criticique huius generis
arctissime inter se iunguntur varietate gentium ac religionum dissensione
posthabita: tum vero audacia maxima qua, quae quisque effutiat, ceteri uno ore
extollunt et scientiae progressioni tribuunt; qua, qui novum portentum
aestimare per se volet facto agmine adoriuntur; qui neget, ignorantiae
accusent, qui amplectitur ac tuetur, laudibus exornent. Inde haud pauci
decepti, qui, si rem attentius considerarent, horrerent. - Ex hoc autem
praepotenti errantium dominio, ex hac levium animorum incauta assensione
quaedam circumstantis aeris quasi corruptio gignitur, quae per omnia permeat
luemque diffundit.
3499 2101 (Apologeta) apud modernistas
dupliciter a philosopho et ipse pendet. Non directe primum, materiam sibi
sumens historiam, philosopho, ut vidimus, praecipiente conscriptam: directe
dein, mutuatus ab illo dogmata ac iudicia. Inde illud
vulgatum in schola modernistarum praeceptum, debere novam apologesin
controversias de religione dirimere historicis inquisitionibus et
psychologicis. ...
3500 2101 Finis, quem sibi assequendum
praestituit, hic est: hominem fidei adhuc expertem eo adducere, ut eam de
catholica religione experientiam assequatur, quae ex modernistarum scitis
unicum fidei est fundamentum. ... Ad hoc, ostendere necessum est, catholicam
religionem, quae modo est, eam omnino esse, quam Christus fundavit, seu non
aliud praeter progredientem eius germinis explicationem, quod Christus invexit.
Primo igitur germen illud quale sit, determinandum. Idipsum porro hac formula
exhiberi volunt: Christum adventum regni Dei nuntiasse, quod brevi foret
constituendum, eiusque ipsum fore Messiam, actorem nempe divinitus datum atque
ordinatorem. Post haec demonstrandum, qua ratione id germen, semper immanens in
catholica religione ac permanens sensim ac secundum historiam sese evolverit
aptaritque succedentibus adiunctis, ex iis ad se vitaliter trahens quidquid
doctrinalium, cultualium, ecclesiasticarum formarum sibi esset utile; interea
vero impedimenta si quae occurrerent superans, adversarios profligans
insectationibus quibusvis pugnisque superstes. Postquam autem haec omnia,
impedimenta nimirum, adversarios, insectationes, pugnas itemque vitam fecunditatemque
Ecclesiae id genus fuisse monstratum fuerit, ut, quamvis evolutionis leges in
eiusdem Ecclesiae historia incolumes appareant, non tamen eidem historiae plene
explicandae sint pares; incognitum coram stabit, suaque sponte se offeret. -
Sic illi. In qua tota ratiocinatione unum tamen non advertunt, determinationem
illam germinis primigenii deberi unice apriorismo philosophi agnostici et
evolutionistae, et germen ipsum sic gratis ab eis definiri, ut eorum causae
congruat.
2102 Dum tamen catholicam religionem recitatis argumentationibus asserere ac
suadere elaborant apologetae novi, dant ultro et concedunt, plura in ea esse
quae animos offendant. Quin etiam non obscura quadam voluptate in re quoque
dogmatica errores contradictionesque reperire se palam dictitant : subdunt
tamen haec non solum admittere excusationem, sed, quod mirum esse oportet,
iuste ac legitime esse prolata. Sic etiam secundum ipsos
in sacris libris plurima in re scientifica vel historica errore afficiuntur.
Sed, inquiunt, non ibi de scientiis agi aut historia, verum de religione tantum
ac re morum. Scientiae illic et historia integumenta sunt quaedam, quibus
experientiae religiosae et morales obteguntur, ut facilius in vulgus
propagarentur; quod quidem vulgus cum non aliter intelligeret, perfectior illi
scientia aut historia non utilitati sed nocumento fuisset. Ceterum, addunt,
libri sacri, quia natura sunt religiosi, vitam necessario vivunt: iam vitae sua
quoque est veritas et logica, alia profecto a veritate et logica rationali,
quin immo alterius omnino ordinis, veritas scilicet comparationis ac
proportionis tum ad medium (sic ipsi dicunt), in quo vivitur, tum ad finem, ob
quem vivitur. Demum eo usque progrediuntur, ut nulla adhibita temperatione
asserant, quidquid per vitam explicatur, id omne verum esse ac legitimum. - Nos
equidem, Venerabiles Fratres, quibus una atque unica est veritas, quique sacros
libros sic aestimamus, quod Spiritu Sancto inspirante conscripti Deum habent
auctorem (cf. D 1787), hoc idem esse affirmamus ac mendacium utilitatis seu
officiosum ipsi Deo tribuere, verbisque Augustini asserimus: Admisso semel in
tantum auctoritatis fastigium officioso aliquo mendacio, nulla illorum librorum
particula remanebit, quae non, ut cuique videbitur vel ad mores difficilis vel
ad fidem incredibilis, eadem perniciosissima regula ad mentientis auctoris
consilium officiumque referatur. Unde fiet quod idem sanctus Doctor adiungit:
In eis, scilicet Scripturis, quod vult quisque credet, quod non vult non
credet. - Sed modernistae apologetae progrediuntur alacres. Concedunt
praeterea, in sacris libris eas subinde ratiocinationes occurrere ad doctrinam
quampiam probandam, quae nullo rationaIi fundamento regantur ; cuiusmodi sunt,
quae in prophetiis nituntur. Verum has quoque defendunt quasi artificia quaedam
praedicationis, quae a vita legitima fiunt. Quid amplius ? Permittunt, immo
vero asserunt, Christum ipsum in indicando tempore adventus regni Dei manifeste
errasse: neque id mirum, inquiunt, videri debet; nam et ipse vitae legibus tenebatur.
- Quid post haec de Ecclesiae dogmatibus ? Scatent haec etiam apertis
oppositionibus: sed praeterquam quod a logica vitali admittuntur, veritati
symbolicae non adversantur; in iis quippe de infinito agitur, cuius infiniti
sunt respectus. Demum, adeo haec omnia probant tuenturque, ut profiteri non
dubitent, nullum Infinito honorem haberi excellentiorem quam contradicentia de
ipso affirmando. - Probata vero contradictione, quid non probabitur ?
2103 Attamen qui nondum credat, non obiectivis solum argumentis ad fidem
disponi potest, verum etiam subiectivis. Ad quem finem modernistae apologetae
ad immanentiae doctrinam revertuntur. Elaborant nempe, ut homini persuadeant,
in ipso atque in intimis eius naturae ac vitae recessibus celari cuiuspiam
religionis desiderium et exigentiam, nec religionis cuiuscunque, sed talis
omnino, qualis catholica est; hanc enim postulari prorsus inquiunt ab
explicatione vitae perfecta. - Hic autem queri vehementer Nos iterum oportet,
non desiderari e catholicis hominibus, qui quamvis immanentiae doctrinam ut
doctrinam reiciunt, ea tamen pro apologesi utuntur; idque adeo incauti faciunt,
ut in natura humana non capacitatem solum et convenientiam videantur admittere
ad ordinem supernaturalem quod quidem apologetae catholici opportunis adhibitis
temperationibus demonstrarunt semper, sed germanam verique nominis exigentiam.
- Ut tamen verius dicamus, haec catholicae religionis exigentia a modernistis
invehitur, qui volunt moderatiores audiri. Nam qui integralistae appellari
queunt, ii homini nondum credenti ipsum germen, in ipso latens, demonstrari
volunt, quod in Christi conscientia fuit atque ab eo hominibus transmissum est.
- Sic igitur, Venerabiles Fratres, apologeticam modernistarum methodum,
summatim descriptam, doctrinis eorum plane congruentem agnoscimus ; methodum
profecto uti etiam doctrinas, errorum plenas, non ad aedificandum aptas, sed ad
destruendum, non ad catholicos efficiendos, sed ad catholicos ipsos ad haeresim
trahendos, immo etiam ad religionis cuiuscunque omnimodam eversionem.
2104 (VII.) Pauca demum superant addenda de modernista ut reformator est. Iam
ea, quae hucusque locuti sumus, abunde manifestant, quanto et quam acri
innovandi studio hi homines ferantur. Pertinet autem
hoc studium ad res omnino omnes, quae apud catholicos sunt.- Innovari volunt
philosophiam in sacris praesertim Seminariis; ita ut, amandata philosophia
scholasticorum ad historiam philosophiae inter cetera quae iam obsoleverunt
systemata, adolescentibus moderna tradatur philosophia, quae una vera
nostraeque aetati respondens.- Ad theologiam innovandam, volunt, quam nos
rationalem dicimus, habere fundamentum modernam philosophiam. Positivam vero
theologiam niti maxime postulant in historia dogmatum. - Historiam quoque
scribi et tradi expetunt ad Suam methodum praescriptaque moderna.-Dogmata
eorundemque evolutionem cum scientia et historia componenda edicunt. - Ad
catechesim quod spectat, ea tantum in catecheticis libris notari postulant
dogmata, quae innovata fuerint sintque ad vulgi captum.- Circa sacrorum cultum
minuendas inquiunt externas religiones prohibendumve, ne crescant. Quamvis
equidem alii, qui symbolismo magis favent, in hac re indulgentiores se
praebeant.-Regimen Ecclesiae omni sub respectu reformandum clamitunt, praecipue
tamen sub disciplinari ac dogmatico. Ideo intus forisque cum moderna, ut aiunt,
conscientia cornponendurn, quae tota ad democratiam vergit: ideo inferiori
clero ipsisque laicis suae in regimine partes tribuendae, et collecta nimium
contractaque in centrum auctoritas dispertienda.- Romam consilia sacris
negotiis gerendis immutari pariter volunt; in primis autem tum quod a sancto
Officio tum quod ab appellatur.-Item ecclesiastici regiminis actionem in re
politica et sociali variandam contendunt, ut simul a civilibus or nationibus
exsuletf eisdem tamen se aptet, ut suo illas spiritu imbuat. -In re rnorum
illud asciscunt americanistarum scitum, activas virtutes passivis anteponi
oportere atque ill prae istis exercitatione promoveri (cf. n- 1967). - Clerum
sc comparatum petunt, ut veterem referat demissionem animi et paupertatem,
cogitatione insuper et facto cum modernismi praeceptis consentiat.-Sunt demum,
qui magistris protest ntibus dicto lubentissime audientes sacrum ipsum in
saceld tio coelibatum sublatum desiderent. - Quid igitur in Eccl!sia intactum
relinquunt, quod non ab ipsis nec secundum ipsorum pronuntiata sit reformandum
?
2105 In tota hac modernistarum doctrina exponenda,
Venerabiles Fratres, videbimur forte alicui diutius immorati. Id tamen omnino
oportuit, tum ne, ut assolet, de ignoratione rerum suarum ab illis
reprehendamur; tum ut pateat, cum de modernismo est quaestio, non de vagis
doctrinis agi nulloque inter se nexu coniunctis, verum de uno compactoque
veluti corpore, in quo si unum admittas, cetera necessario sequantur. Ideo
didactica fere ratione usi sumus, nec barbara aliquando respuimus verba, quae
modernistae usurpant. Iam systema universum uno quasi obtutu respicientes, nemo
mirabitur, si sic illud definimus, ut omnium haereseon collectum esse affirmemus.
Certe si quis hoc sibi proposuisset, omnium, quotquot fuerunt circa fidem
errores, succum veluti ac sanguinem in unum conferre, rem nunquam plenius
perfecisset, quam modernistae perfecerunt. Immo vero tanto hi ulterius
progressi sunt, ut non modo catholicam religionem, sed omnem penitus, quod iam
innuimus, religionem deleverint. Hinc enim rationalistarum
plausus: hinc qui liberius apertiusque inter rationalistas loquuntur, nullos se
efficaciores quam modernistas auxiliatores invenisse gratulantur.
2106 Redeamus enimvero tantisper, Venerabiles Fratres, ad
exitiosissimam illam agnosticismi doctrinam. Ea scilicet, ex parte intellectus,
omnis ad Deum via praecluditur homini, dum aptior sterni putatur ex parte
cuiusdam animi sensus et actionis. Sed hoc quam perperam, quis non videat?
Sensus enim animi actioni rei respondet, quam intellectus vel externi sensus
proposuerint. Demito intellectum ; homo externos
sensus, ad quos iam fertur, proclivius sequetur. Perperam iterum ; nam
phantasiae quaevis de sensu religioso communem sensum non expugnabunt: communi
autem sensu docemur, perturbationem aut occupationem animi quampiam, non
adiumento sed impedimento esse potius ad investigationem veri, veri inquimus ut
in se est; nam verum illud alterum subiectivum, fructus interni sensus et
actionis, si quidem ludendo est aptum, nihil admodum homini confert, cuius
scire maxime interest, sit necne extra ipsum Deus, cuius in manus aliquando
incidet. - Exerientiam enimvero tanto operi adiutricem inferunt. Sed quid haec ad sensum illum animi adiciat ? Nil plane praeter quam
quod vehementiorem faciat; ex qua vehementia fiat proportione firmior persuasio
de veritate obiecti. Iam haec duo profecto non efficiunt, ut sensus ille animi
desinat esse sensus, neque eius immutant naturam semper deceptioni obnoxiam,
nisi regatur intellectu; immo vero illam confirmant et iuvant, nam sensus quo
intensior, eo potiore iure est sensus.
2107 Cum vero de religioso sensu hic agamus deque experientia in eo contenta,
nostis probe, Venerabiles Fratres, quanta in hac re prudentia sit opus, quanta
item doctrina, quae ipsam regat prudentiam. Nostis ex animorum usu, quorundam
praecipue, in quibus eminet sensus : nostis ex librorum consuetudine, qui de
ascesi tractant ; qui quamvis modernistis in nullo sunt pretio, doctrinam tamen
longe solidiorem subtilioremque ad observandum sagacitatem prae se ferunt, quam
ipsi sibi arrogant. Equidem Nobis amentis esse videtur aut saltem imprudentis
summopere, pro veris nulla facta investigatione experientias intimas habere,
cuiusmodi modernistae venditant. Cur vero, ut per transcursum dicamus, si harum
experientiarum tanta vis est ac firmitas, non eadem tribuatur illi, quam plura
catholicorum milia se habere asserunt de devio itinere, quo modernistae
incedunt ? Haec ne tantum falsa atque fallax ? Hominum autem pars maxima hoc
firmiter tenet tenebitque semper, sensu solum et experientia, nullo mentis
ductu atque lumine, ad Dei notitiam pertingi nunquam posse. Restat ergo iterum
atheismus ac religio nulla.
2108 Nec modernistae meliora sibi promittant ex asserta symbolismi doctrina.
Nam si quaevis intellectualia, ut inquiunt, elementa nihil nisi Dei symbola
sunt, ecquid symbolum non sit ipsum Dei nomen aut personalitatis divinae? Quod
si ita, iam de divina personalitate ambigi poterit patetque ad pantheismum via.
- Eodem autem, videlicet ad purum putumque pantheismum, ducit doctrina alia de
immanentia divina. Etenim hoc quaerimus : an eiusmodi immanentia Deum ab homine
distinguat necne. Si distinguit, quid tum a catholica doctrina differt, aut
doctrinam de externa revelatione cur reicit? Si non distinguit, pantheismum
habemus. Atqui immanentia haec modernistarum vult atque admittit omne
conscientiae phaenomenon ab homine ut homo est proficisci. Legitima ergo
ratiocinatio inde infert unum idemque esse Deum cum homine: ex quo pantheismus.
2109 Distinctio demum, quam praedicant inter scientiam et fidem, non aliam
admittit consecutionem. Objectum enim scientiae in cognoscibilis realitate
ponunt ; fidei e contra in incognoscibilis. Iamvero incognoscibile inde omnino
constituitur, quod inter obiectam materiam et intellectum nulla adsit
proportio. Atqui hic proportionis defectus nunquam, nec in modernistarum
doctrina, auferri potest. Ergo incognoscibile credenti aeque ac philosopho incognoscibile
semper manebit. Ergo si qua habebitur religio, haec erit realitatis
incognoscibilis; quae cur etiam mundi animus esse nequeat, quem rationalistae
quidam admittunt, non videmus profecto. - Sed haec modo sufficiant, ut abunde
pateat, quam multiplici itinere doctrina modernistarum ad atheismum trahat et
ad religionem omnem abolendam. Equidem protestantium error primus hac via
gradum iecit; sequitur modernistarum error; proxime atheismus ingredietur
(Assignatis demum horum errorum causis - curiositate, superbia, verae
philosophiae ignorantia - traduntur regulae quaedam de fovendis et ordinandis
studiis philosophicis, theologicis, profanis, atque de caute eligendis
magistris etc.)
Saint
Pie X, Litt. motu proprio 'Praestantia Scripturae',
1.744 18 novembre 1907
3503 2113 (Sunt, qui) non eo, quo par est, obsequio sententias
eiusmodi, quamquam a Pontifice probatas, exceperint aut excipiant. Quapropter
declarandum illud praecipiendumque videmus, quemadmodum declaramus in praesens
expresseque praecipimus, universos omnes conscientiae obstringi officio
sententiis Pontificalis Consilii de re biblica, sive quae adhuc sunt emissae,
sive quae posthac edentur perinde ac Decretis Sacrarum Congregationum
pertinentibus ad doctrinam probatisque a Pontifice, se subiciendi ; nec posse
notam tum detrectatae oboedientiae tum temeritatis devitare aut culpa propterea
vacare gravi, quotquot verbis scriptisve sententias has tales impugnent; idque
praeter scandalum, quo offendant, ceteraque quibus in causa esse coram Deo
possint, aliis, ut plurimum, temere in his errateque pronuntiatis.
2114 Ad haec, audentiores quotidie spiritus complurium modernistarum
repressuri, qui sophismatis artificiisque omne genus vim efficacitatemque
nituntur adimere, non Decreto solum 'Lamentabili sane exitu', quod V nonas
Iulias anni vertentis S. R. et U. Inquisitio, Nobis iubentibus, edidit (cf. D
2001 sqq), verum etiam Litteris Encyclicis Nostris 'Pascendi Dominici gregis',
datis die VIII mensis Septembris istius eiusdem anni (cf. D 2071 sqq),
auctoritate Nostra Apostolica iteramus confirmamusque tum Decretum illud
Congregationis Sacrae Supremae, tum Litteras eas Nostras Encyclicas, addita
excommunicationis poena adversus contradictores; illudque declaramus ac
decernimus, si quis, quod Deus avertat, eo audaciae progrediatur, ut quamlibet
e propositionibus, opinionibus doctrinisque in alterutro documento, quod supra
diximus, improbatis tueatur, censura ipso facto plecti Capite Docentes
Constitutionis Apostolicae Sedis irrogata, quae prima est in
excommunicationibus latae sententiae Romano Pontifici simpliciter reservatis.
Haec autem excommunicatio salvis poenis est intelligenda, in quas, qui contra memorata
documenta quidpiam commiserint, possint uti propagatores defensoresque haeresum
incurrere, si quando eorum propositiones, opiniones doctrinaeve haereticae
sint, quod quidem de utriusque illius documenti adversariis plus semel
usuvenit, tum vero maxime, cum modernistarum errores, id est omnium haereseon
collectum, propugnant.
1.745 Resp. Commiss. de re Biblica, sous saint Pie X, 29 juin 1908
3505 2115 Qu. 1: Utrum doceri possit, vaticinia, quae leguntur in
libro Isaiae - et passim in Scripturis -, non esse veri nominis vaticinia, sed
vel narrationes post eventum confictas, vel, si ante eventum praenuntiatum
quidpiam agnosci opus sit, id prophetam non ex supernaturali Dei futurorum
praescii revelatione, sed ex his, quae iam contigerunt, felici quadam
sagacitate et naturalis (EnchB: naturali) ingenii acumine, coniciendo
praenuntiasse ? Resp.: Negative.
3506 2116
Qu. 2: Utrum sententia, quae tenet, Isaiam ceterosque prophetas vaticinia non
edidisse nisi de his, quae in continenti vel post non grande temporis spatium
eventura erant, conciliari possit cum vaticiniis, imprimis messianicis et
eschatologicis, ab eisdem prophetis de longinquo certo editis, necnon cum
communi sanctorum Patrum sententia concorditer asserentium, prophetas ea quoque
praedixisse, quae post multa saecula essent implenda? Resp.: Negative.
3507 2117
Qu. 3. Utrum admitti possit, prophetas non modo tamquam correctores pravitatis
humanae divinique verbi in profectum audientium praecones, verum etiam tamquam
praenuntios eventuum futurorum, constanter alloqui debuisse auditores non
quidem futuros, sed praesentes et sibi aequales, ita ut ab ipsis plane
intelligi potuerint; proindeque secundam partem libri Isaiae (cap XL-LXVI), in
qua vates non Iudaeos Isaiae aequales, at Iudaeos in exilio Babylonico lugentes
veluti inter ipsos vivens alloquitur et solatur, non posse ipsum Isaiam iamdiu
emortuum auctorem habere, sed oportere eam ignoto cuidam vati inter exsules
viventi assignare? Resp.: Negative.
3508 2118
Qu. 4: Utrum, ad impugnandam identitatem auctoris libri Isaiae, argumentum
philologicum, ex lingua stiloque desumptum, tale sit censendum, ut virum
gravem, criticae artis et hebraicae linguae peritum, cogat in eodem libro
pluralitatem auctorum agnoscere? Resp.: Negative.
3509 2119
Qu. 5: Utrum solida prostent argumenta, etiam cumulative sumpta, ad evincendum
Isaiae librum non ipsi soli Isaiae, sed duobus, imo pluribus auctoribus esse
tribuendum? Resp.: Negative.
1.746 Saint Pie X, Encycl. 'Communium rerum', 21 avril 1909
... Philosophiae (igitur) munus est
praecipuum, in perspicuo ponere fidei nostrae rationabile obsequium (Rom 12,
1), et, quod inde consequitur, officium adiungendae fidei auctoritati divinae
altissima mysteria proponenti quae plurimis testata veritatis indiciis,
credibilia facta sunt nimis (Ps 92, 5). Longe aliud ab hoc Theologiae munus
est, quae divina revelatione nititur et in fide solidiores efficit eos, qui
christiani nominis honore se gaudere fatentur ; nullus quippe Christianus debet
disputare, quomodo, quod catholica Ecclesia corde credit et ore confitetur, non
sit; sed semper eandem fidem indubitanter tenendo, amando et secundum illam
vivendo, humiliter quantum potest, quaerere rationem, quomodo sit. Si potest intelligere, Deo gratias agat; si non potest, non immittat
cornua ad ventilandum (1 Mac 7, 46), sed submittat caput ad venerandum.
1.747 Resp. Commiss. de re Biblica, sous saint Pie X, 30 juin 1909
3512 2121 Utrum varia systemata exegetica, quae ad excludendum
sensum litteralem historicum trium priorum capitum libri Geneseos excogitata et
scientiae fuco propugnata sunt, solido fundamento fulciantur? Resp.: Negative.
3513 2122
Qu. 2: Utrum, non obstantibus indole et forma historica libri Geneseos,
peculiari trium priorum capitum inter se et cum sequentibus capitibus nexu,
multiplici testimonio Scripturarum tum Veteris tum Novi Testamenti, unanimi
fere sanctorum Patrum sententia ac traditionali sensu, quem, ab Israelitico
etiam populo transmissum, semper tenuit Ecclesia, doceri possit: praedicta tria
capita Geneseos continere non rerum vere gestarum narrationes, quae scilicet
obiectivae realitati et historicae veritati respondeant; sed vel fabulosa ex
veterum populorum mythologiis et cosmogoniis deprompta et ab auctore sacro,
expurgato quovis polytheismi errore, doctrinae monotheisticae accomodata; vel
allegorias et symbola, fundamento obiectivae realitatis destituta, sub
historiae specie ad religiosas et philosophicas veritates inculcandas
proposita, vel tandem legendas ex parte historicas et ex parte fictitias ad
animorum instructionem et aedificationem libere compositas ? Resp.: Negative ad
utramque partem.
3514 2123
Qu. 3: Utrum speciatim sensus litteralis historicus vocari in dubium possit,
ubi agitur de factis in eisdem capitibus enarratis, quae christianae religionis
fundamenta attingunt: uti sunt, inter cetera, rerum universarum creatio a Deo
facta in initio temporis; peculiaris creatio hominis ; formatio primae mulieris
ex primo homine; generis humani unitas, originalis protoparentum felicitas in
statu iustitiae, integritatis et immortalitatis, praeceptum a Deo homini datum
ad eius obedientiam probandam; divini praecepti, diabolo sub serpentis specie
suasore, transgressio; protoparentum deiectio ab illo primaevo innocentiae
statu; nec non Reparatoris futuri promissio ? Resp.: Negative.
3515 2124
Qu.4:Utrum in interpretandis illis horum capitum locis, quos Patres et Doctores
diverso modo intellexerunt, quin certi quippiam definitique tradiderint, liceat
salvo Ecclesiae iudicio servataque fidei analogia, eam, quam quisque prudenter
probaverit, sequi tuerique sententiam? Resp.: Affirmative.
3516 2125
Qu. 5: Utrum omnia et singula, verba videlicet et phrases, quae in praedictis
capitibus occurrunt, semper et necessario accipienda sint sensu proprio, ita ut
ab eo discedere numquam liceat, etiam cum locutiones ipsae manifesto appareant
improprie, seu metaphorice vel anthropomorphice usurpatae, et sensum proprium
vel ratio tenere prohibeat vel necessitas cogat dimittere ? Resp. Negative.
3517 2126
Qu. 6: Utrum, praesupposito litterali et historico sensu, nonnullorum locorum
eorundem capitum interpretatio allegorica et prophetica, praefulgente sanctorum
Patrum et Ecclesiae ipsius exemplo, adhiberi sapienter et utiliter possit?
Resp.: Affirmative.
3518 2127
Qu. 7: Utrum, cum in conscribendo primo Geneseos capite non fuerit sacri
auctoris mens intimam adspectabilium rerum constitutionem ordinemque creationis
completum scientifico more docere, sed potius suae genti tradere notitiam
popularem, prout communis sermo per ea ferebat tempora, sensibus et captui
hominum accommodatam, sit in horum interpretatione adamussim semperque
investiganda scientifici sermonis proprietas ? Resp.:
Negative.
3519 2128
Qu. 8: Utrum in illa sex dierum denominatione atque distinctione, de quibus in
Geneseos capite primo, sumi possit vox YÙm (dies) sive sensu proprio pro
die naturali, sive sensu improprio pro quodam temporis spatio, deque huiusmodi
quaestione libere inter exegetas disceptare liceat? Resp.: Affirmative.
1.748 Resp. Commiss. de re Biblica, 1 mai 1910
3521 2129
Qu. 1: Utrum appellationes Psalmi David, Hymni David, Liber psalmorum David,
Psalterium Davidicum, in antiquis collectionibus et in Conciliis ipsis
usurpatae ad designandum Veteris Testamenti Librum CL Psalmorum; sicut etiam
plurium Patrum et Doctorum sententia, qui tenuerunt, omnes prorsus Psalterii
psalmos uni David esse adscribendos, tantam vim habeant, ut Psalterii totius
unicus auctor David haberi debeat ? Resp.: Negative.
3522 2130
Qu. 2: Utrum ex concordantia textus hebraici cum graeco textu Alexandrino
aliisque vetustis versionibus argui iure possit, titulos psalmorum hebraico
textui praefixos antiquiores esse versione sic dicta LXX virorum; ac proinde si
non directe ab auctoribus ipsis psalmorum, a vetusta saltem iudaica traditione
derivasse? Resp.: Affirmative.
3523 2131
Qu. 3: Utrum praedicti psalmorum tituli, iudaicae traditiones testes, quando
nulla ratio gravis est contra eorum genuinitatem, prudenter possint in dubium
revocari? Resp.: Negative.
3524 2132
Qu. 4: Utrum, si considerentur sacrae Scripturae haud infrequentia testimonia
circa naturalem Davidis peritiam, Spiritus Sancti charismate illustratam, in
componendis carminibus religiosis, institutiones ab ipso conditae de cantu
psalmorum liturgico, attributiones psalmorum ipsi factae tum in Veteri
Testamento, tum in Novo, tum in ipsis inscriptionibus, quae psalmis ab antiquo
praefixae sunt; insuper consensus Judaeorum, Patrum et Doctorum Ecclesiae,
prudenter denegari possit, praecipuum Psalterii carminum Davidem esse auctorem,
vel contra affirmari pauca dumtaxat eidem regio Psalti carmina esse tribuenda?
Resp.: Negative ad utramque partem.
3525 2133
Qu. 5: Utrum in specie denegari possit Davidica origo eorum psalmorum, qui in
Veteri vel Novo Testamento diserte sub Davidis nomine citantur, inter quos prae
ceteris recensendi veniunt psalmus 2 'Quare fremuerunt gentes'; psalmus 15
'Conserva me, Domine' ; psalmus 17 'Diligam te, Domine, fortitudo mea' ;
Psalmus 31 'Beati, quorum remissae sunt iniquitates' ; psalmus 68 'Salvum me
fac, Deus'; psalmus 109 'Dixit Dominus Domino meo'? Resp.: Negative.
3526 2134
Qu. 6: Utrum sententia eorum admitti possit, qui tenent, inter psalterii
psalmos nonnullos esse sive Davidis sive aliorum auctorum, qui propter rationes
liturgicas et musicales, oscitantiam amanuensium, aliasve incompertas causas in
plures fuerint divisi vel in unum conjuncti ; itemque alios esse psalmos, uti
'Miserere mei, Deus', qui ut melius aptarentur circumstantiis historicis vel
solemnitatibus populi iudaici, leviter fuerint retractati vel modificati,
subtractione aud additione unius alteriusve versiculi, salva tamen totius
textus sacri inspiratione ? Resp.: Affirmative ad utramque partem.
3527 2135
Qu. 7: Utrum sententia eorum inter recentiores scriptorum, qui indiciis
dumtaxat internis innixi vel minus recta sacri textus interpretatione
demonstrare conati sunt, non paucos esse psalmos post tempora Esdrae et Nehemiae,
quinimo aevo Machabaeorum, compositos, probabiliter sustineri possit? Resp.:
Negative.
3528 2136
Qu. 8: Utrum ex multiplici sacrorum Librorum Novi Testamenti testimonio et
unanimi Patrum consensu, fatentibus etiam iudaicae gentis scriptoribus, plures agnoscendi
sint psalmi prophetici et messianici, qui futuri Liberatoris adventum, regnum,
sacerdotium, passionem, mortem et resurrectionem vaticinati sunt; ac proinde
reicienda prorsus eorum sententia sit, qui indolem psalmorum propheticam ac
messianicam pervertentes, eadem de Christo oracula ad futuram tantum sortem
populi electi praenuntiandam coarctant? Resp. Affirmative ad utramque partem.
1.749 Decr. S. Cgr. de Sacram. 'Quam singulari', sous saint Pie X,
1.750 8 août 1910
3530 2137
I. Aetas discretionis tum ad confessionem tum ad s. communionem ea est, in qua
puer incipit ratiocinari, hoc est circa septimum annum, sive supra, sive etiam
infra. Ex hoc tempore incipit obligatio satisfaciendi
utrique praecepto confessionis et communionis (vd. DS
812).
3531 2138
II. Ad primam confessionem et ad primam communionem necessaria non est plena et
perfecta doctrinae christianae cognitio. Puer tamen postea debebit integrum
catechismum pro modo suae intelligentiae gradatim addiscere.
3532 2139
III. Cognitio religionis, quae in puero requiritur, ut ipse ad primam
communionem convenienter se praeparet, ea est, qua ipse fidei mysteria
necessaria necessitate medii pro suo captu percipiat, atque eucharisticum panem
a communi et corporali distinguat, ut ea devotione, quam ipsius fert aetas, ad
ss. Eucharistiam accedat.
3533 2140
IV. Obligatio praecepti confessionis et communionis, quae puerum gravat, in eos
praecipue recidit, qui ipsius curam habere debent, hoc est in parentes, in
confessarium, in institutores et in parochum. Ad patrem vero, aut ad illos, qui
vices eius gerunt, et ad confessarium, secundum Catechismum Romanum, pertinet
admittere puerum ad primam communionem.
2141 V. Semel aut pluries in anno curent parochi indicere atque habere
communionem generalem puerorum, ad eamque non modo novensiles admittere, sed
etiam alios, qui parentum confessariive consensu, ut supra dictum est, iam
antea primitus de altari sancta libarunt. Pro utrisque dies aliquot
instructionis et praeparationis praemittantur.
3534 2142
VI. Puerorum curam habentibus omni studio curandum est ut post primam
communionem iidem pueri ad sacram mensam saepius accedant, et, si fieri possit,
etiam quotidie, prout Christus Iesus et mater Ecclesia desiderant (cf. DS
3375ss), utque id agant ea animi devotione, quam talis fert aetas. ...
3535 2143
VII. Consuetudo non admittendi ad confessionem pueros, aut numquam eos
absolvendi, cum ad usum rationis pervenerint, est omnino improbanda.
3536 2144
VIII. Detestabilis omnino est abusus non ministrandi Viaticum et extremam
unctionem pueris post usum rationis eosque sepeliendi ritu parvulorum.
1.751 Saint Pie X, Litt. motu proprio 'Sacrorum antistitum',
1.752 1 Septembre 1910 ; Jusiurandum contra errores modernismi
3537 2145
Ego N. N. firmiter amplector ac recipio omnia et singula, quae ab inerranti
Ecclesiae magisterio definita, adserta ac declarata sunt, praesertim ea
doctrinae capita, quae huius temporis erroribus directo adversantur.
3538 2145 Ac primum quidem:
Deum, rerum omnium principium et finem naturali rationis lumine 'per ea quae
facta sunt' (cf. Rom 1, 20) , hoc est, per visibilia creationis opera, tamquam
causam per effectus, certo cognosci, adeoque demonstrari etiam posse,
profiteor.
3539 2145
Secundo: externa revelationis argumenta, hoc est facta divina, in primisque
miracula et prophetias admitto et agnosco tanquam signa certissima divinitus
ortae christianae religionis, eademque teneo aetatum omnium atque hominum,
etiam huius temporis, intelligentiae esse maxime accommodata.
3540 2145
Tertio: firma pariter fide credo Ecclesiam, verbi revelati custodem et
magistram, per ipsum verum atque historicum Christum, cum apud nos degeret,
proxime ac directo institutam eandemque super Petrum, apostolicae hierarchiae
principem, eiusque in aevum successores aedificatam.
3541 2145
Quarto: fidei doctrinam ab Apostolis per orthodoxos Patres eodem sensu eademque
semper sententia ad nos usque transmissam, sincere recipio; ideoque prorsus
reicio haereticum commentum evolutionis dogmatum, ab uno in alium sensum
transeuntium, diversum ab eo, quem prius habuit Ecclesia; pariterque damno
errorem omnem, quo, divino deposito, Christi Sponsae tradito ab eaque fideliter
custodiendo, sufficitur philosophicum inventum, vel creatio humanae
conscientiae, hominum conatu sensim efformatae et in posterum indefinito
progressu perficiendae.
3542 2145
Quinto: certissime teneo ac sincere profiteor, fidem non esse caecum sensum
religionis e latebris subconscientiae erumpentem, sub pressione cordis et
inflexionis voluntatis moraliter informatae, sed verum assensum intellectus
veritati extrinsecus acceptae 'ex auditu' quo nempe, quae a Deo personali,
creatore ac Domino nostro dicta, testata et revelata sunt, vera esse credimus,
propter Dei auctoritatem summe veracis.
3543 2146
Me etiam qua par est, reverentia subicio totoque animo adhaereo damnationibus,
declarationibus, praescriptis omnibus, quae in Encyclicis litteris 'Pascendi'
(DS 34755s) et in Decreto 'Lamentabili' (DS 3401ss) continentur praesertim
circa eam quam historiam dogmatum vocant.
3544 2146
Idem reprobo errorem affirmantium, propositam ab Ecclesia fidem posse historiae
repugnare, et catholica dogmata, quo sensu nunc intelliguntur, cum verioribus
christianae religionis originibus componi non posse.
3545 2146
Damno quoque ac reicio eorum sententiam, qui dicunt christianum hominem
eruditiorem induere personam duplicem, aliam credentis, aliam historici, quasi
liceret historico ea retinere, quae credentis fidei contradicant, aut praemissas
adstruere, ex quibus consequatur, dogmata esse aut falsa aut dubia, modo haec
directo non denegentur.
3546 2146
Reprobo pariter eam Scripturae sanctae diiudicandae atque interpretandae
rationem, quae, Ecclesiae traditione, analogia fidei et Apostolicae Sedis
normis posthabitis, rationalistarum commentis inhaeret, et criticem textus
velut unicam supremamque regulam haud minus licenter quam temere amplectitur.
3547 2146
Sententiam praeterea illorum reicio, qui tenent, doctori disciplinae historicae
theologicae tradendae aut iis de rebus scribenti seponendam prius esse
opinionem ante conceptam sive de supernaturali origine catholicae traditionis,
sive de promissa divinitus ope ad perennem conservationem uniuscuiusque
revelati veri; deinde scripta Patrum singulorum interpretanda solis scientiae
principiis, sacra qualibet auctoritate seclusa, eaque iudicii libertate, qua
profana quaevis monumenta solent investigari.
3548 2147 In universum
denique me alienissimum ab errore profiteor, quo modernistae tenent in sacra
traditione nihil inesse divini, aut, quod longe deterius, pantheistico sensu
illud admittunt, ita ut nihil iam restet nisi nudum factum et simplex,
communibus historiae factis aequandum: hominum nempe sua industria, solertia,
ingenio scholam a Christo eiusque Apostolis inchoatam per subsequentes aetates
continuantium.
3549 2147
Proinde fidem Patrum firmissime retineo et ad extremum vitae spiritum retinebo,
de charismate veritatis certo, quod est, fuit eritque semper in 'episcopatus ab
Apostolis successione', non ut id teneatur, quod melius et aptius videri possit
secundum suam cuiusque aetatis culturam, sed ut 'numquam aliter credatur,
numquam aliter' intelligatur absoluta et immutabilis veritas ab initio per
Apostolos praedicata.
3550 2147
Haec omnia spondeo me fideliter, integre sincereque servaturum et
inviolabiliter custoditurum, nusquam ab iis sive in docendo sive quomodolibet
verbis scriptisque deflectendo. Sic spondeo, sic iuro, sic me Deus adiuvet et
haec sancta Dei Evangelia.
1.753 Saint Pie X, Ep. 'Ex quo, nono' ad Delegatos Ap. Byzantii, in
1.754 Graecia, Aegypto, Mesopot., etc., 26 décembre 1910
3553 2147a
Non minus temere quam falso huic opinioni fit aditus, dogma de processione
Spiritus Sancti a Filio haudquaquam ex ipsis Evangelii verbis profluere, aut
antiquorum Patrum fide comprobari;
3554 2147a
pariter imprudentissime in dubium revocatur, utrum sacra de Purgatorio ac de
Immaculata Beatae Mariae Virginis Conceptione dogmata a sanctis viris priorum
saeculorum agnita fuerint ; - ...
3555 2147a
de Ecclesiae constitutione... primo renovatur error a decessore Nostro
Innocentio X iamdiu damnatus (Cf. DS 1999), quo suadetur, S. Paulum haberi
tamquam fratrem omnino parem S. Petro ; - deinde non minori falsitate inicitur
persuasio, Ecclesiam catholicam non fuisse primis saeculis principatum unius,
hoc est monarchiam; aut primatum Ecclesiae Romanae nullis validis argumentis
inniti.
3556 2147a
Sed nec... intacta relinquitur catholica doctrina de sanctissimo Eucharistiae
Sacramento, cum praefracte docetur, sententiam suscipi posse, quae tenet, apud
Graecos verba consecratoria effectum non sortiri, nisi iam prolata oratione
illa, quam epiclesim vocant, cum tamen compertum sit, Ecclesiae minime
competere ius circa ipsam sacramentorum substantiam quidpiam innovandi; cui
haud minus absonum est, validam habendam esse Confirmationem a quovis
presbytero collatam (cf. DS 2522). (Censura: Notantur tamquam) graves errores.
1.755 Resp. Commiss. de re Biblica, sous saint Pie X, 19 juin 1911
3561 2148 Qu. 1: Utrum, attento universali et a primis saeculis
constanti Ecclesiae consensu, quem luculenter ostendunt diserta Patrum
testimonia, codicum Evangeliorum inscriptiones, sacrorum Librorum versiones vel
antiquissimae, et catalogi a sanctis Patribus, ab ecclesiasticis scriptoribus,
a Summis Pontificibus et Conciliis traditi, ac tandem usus liturgicus Ecclesiae
orientalis et occidentalis, affirmari certo possit et debeat, Matthaeum,
Christi Apostolum, revera Evangelii sub eius nomine vulgati esse auctorem ?
Resp.: Affirmative.
3562 2149
Qu. 2: Utrum traditionis suffragio satis fulciri censenda sit sententia, quae
tenet, Matthaeum et ceteros Evangelistas in scribendo praecessisse et primum
Evangelium patrio sermone a Judaeis palaestinensibus tunc usitato, quibus opus
illud erat directum, conscripsisse ? Resp.: Affirmative ad utramque partem.
3563 2150
Qu. 3: Utrum redactio huius originalis textus differri possit ultra tempus
eversionis Jerusalem, ita ut vaticinia, quae de eadem eversione ibi leguntur,
scripta fuerint post eventum; aut, quod allegari solet Irenaei testimonium,
incertae et controversae interpretationis, tanti ponderis sit existimandum, ut
cogat reicere eorum sententiam, qui congruentius traditioni censent, eamdem
redactionem etiam ante Pauli in Urbem adventum fuisse confectam? Resp.:
Negative ad utramque partem.
3564 2151
Qu. 4: Utrum sustineri vel probabiliter possit illa modernorum quorumdam
opinio, iuxta quam Matthaeus non proprie et stricte Evangelium composuisset,
quale nobis est traditum, sed tantummodo collectionem aliquam dictorum seu
sermonum Christi, quibus tamquam fontibus usus esset alius auctor anonymus,
quem Evangelii ipsius redactorem faciunt? Resp.: Negative.
3565 2152
Qu. 5: Utrum ex eo, quod Patres et ecclesiastici scriptores omnes, immo
Ecclesia ipsa iam a suis incunabulis unice usi sunt, tamquam canonico graeco
textu Evangelii sub Matthaei nomine cogniti, ne iis quidem exceptis, qui
Matthaeum Apostolum patrio scripsisse sermone expresse tradiderunt, certo
probari possit, ipsum Evangelium graecum identicum esse quoad substantiam cum
Evangelio illo, patrio sermone ab eodem Apostolo exarato? Resp.: Affirmative.
3566 2153
Qu. 6: Utrum ex eo, quod auctor primi Evangelii scopum prosequitur praecipue
dogmaticum et apologeticum, demonstrandi nempe Iudaeis Jesum esse Messiam a
prophetis praenuntiatum et a Davidica stirpe progenitum, et quod insuper in
disponendis factis et dictis, quae enarrat et refert, non semper ordinem
chronologicum tenet, deduci inde liceat, ea non esse ut vera recipienda; aut
etiam affirmari possit, narrationes gestorum et sermonum Christi, quae in ipso
Evangelio leguntur, alterationem quamdam et adaptationem sub influxu
prophetiarum Veteris Testamenti et adultioris Ecclesiae status subiisse, ac
proinde historicae veritate haud esse conformes? Resp.: Negative ad utramque
partem.
3567 2154
Qu. 7: Utrum speciatim solido fundamento destitutae censeri iure debeant
opiniones eorum, qui in dubium revocant authenticitatem historicam duorum
priorum capitum, in quibus genealogia et infantia Christi narrantur, sicut et
quarumdam in re dogmatica magni momenti sententiarum, uti sunt illae, quae
respiciunt primatum Petri (Mt 16, 17-19), formam baptizandi cum universali
missione praedicandi Apostolis traditam (Mt 28, 19 20), professionem fidei
Apostolorum in divinitatem Christi (Mt 14, 33), et alia huiusmodi, quae apud
Matthaeum peculiari modo enuntiata occurrunt? Resp.:
Affirmative.
1.756 Resp. Commiss. de re Biblica, 26 juin 1912
3568 2155 Qu.1: Utrum luculentum traditionis suffragium, inde ab
Ecclesiae primordiis mire consentiens ac multiplici argumento firmatum, nimirum
disertis sanctorum Patrum et scriptorum ecclesiasticorum testimoniis,
citationibus et allusionibus in eorumdem scriptis occurrentibus veterum
haereticorum usu, versionibus Librorum Novi Testamenti codicibus manuscriptis
antiquissimis et pene universis, atque etiam internis rationibus ex ipso
sacrorum Librorum textu desumptis, certo affirmare cogat, Marcum, Petri
discipulum et interpretem, Lucam vero medicum, Pauli adiutorem et comitem,
revera Evangeliorum, quae ipsis respective attribuuntur, esse auctores ? Resp.:
Affirmative.
3569 2156
Qu. 2: Utrum rationes, quibus nonnulli critici demonstrare nituntur, postremos
duodecim versus Evangelii Marci (Mc l6, 9-20) non esse ab ipso Marco
conscriptos, sed ab aliena manu appositos, tales sint, quae ius tribuant
affirmandi, eos non esse ut inspiralos et canonicos recipiendos: vel saltem
demonstrent, versuum eorumdem Marcum non esse auctorem? Resp.: Negative ad
utramque partem.
3570 2157
Qu. 3: Utrum pariter dubitare liceat de inspiratione et canonicitate
narrationum Lucae de infantia Christi (Lc 1-2); aut de apparitione Angeli Iesum
confortantis et de sudore sanguineo (Lc 22, 43s); vel solidis saltem rationibus
ostendi possit -quod placuit antiquis haereticis et quibusdam etiam
recentioribus criticis arridet - easdem narrationes ad genuinum Lucae
Evangelium non pertinere? Resp.: Negative ad utramque partem.
3571 2158
Qu. 4: Utrum rarissima illa et prorsus singularia documenta, in quibus Canticum
'Magnificat' (Lc 1, 46ss) non B. Virgini Mariae, sed Elisabeth tribuitur, ullo
modo praevalere possint ac debeant contra testimonium concors omnlum fere
codicum tum graeci textus originalis tum versionum, necnon contra
interpretationem quam plane exigunt non minus contextus, quam ipsius Virginis
animus et constans Ecclesiae traditio? Resp.: Negative.
3572 2159
Qu.5: utrum, quoad ordinem chronologicum Evangeliorum, ab ea sententia recedere
fas sit, quae, antiquissimo aeque ac constanti traditionis testimonio roborata,
post Matthaeum, qui omnium primus Evangelium suum patrio sermone conscripsit,
Marcum ordine secundum et Lucam tertium scripsisse testatur ; aut huic
sententiae adversari vicissim censenda sit eorum opinio, quae asserit,
Evangelium secundum et tertium ante graecam primi Evangelii versionem esse
compositum? Resp.. Negative ad utramque partem.
3573 2160
Qu. 6: Utrum tempus compositionis Evangelium Marci et Lucae usque ad urbem
Ierusalem eversam differre liceat; vel, eo quod apud Lucam prophetia Domini
circa huius urbis eversionem magis determinata videatur, ipsius saltem
Evangelium obsidione iam inchoata fuisse conscriptum, sustineri possit? Resp.:
Negative ad utramque partem.
3574 2161
Qu. 7: Utrum affirmari debeat, Evangelium Lucae praecessisse librum Actuum
Apostolorum; et cum hic liber, eodem Luca auctore (Act 1, 1s), ad finem
captivitatis Romanae Apostoli fuerit absolutus (Act 28, 30s), eiusdem
Evangelium non post hoc tempus fuisse compositum? Resp.: Affirmative.
3575 2162
Qu. 8: Utrum, prae oculis habitis tum traditionis testimoniis, tum argumentis
internis, quoad fontes, quibus uterque Evangelista in conscribendo Evangelio usus
est, in dubium vocari prudenter queat sententia, quae tenet Marcum iuxta
praedicationem Petri, Lucam autem iuxta praedicationem Pauli scripsisse;
simulque asserit, iisdem Evangelistis praesto fuisse alios quoque fontes fide
dignos, sive orales sive etiam iam scriptis consignatos? Resp.: Negative.
3576 2163
Qu. 9: Utrum dicta et gesta, quae a Marco iuxta Petri praedicationem accurate
et quasi graphice enarrantur, et a Luca assecuto omnia a principio diligenter
per testes fide plane dignos, quippe qui ab initio ipsi viderunt et ministri
fuerunt semonis (Lc 1, 2s), sincerissime exponuntur, plenam sibi eam fidem
historicam iure vindicent quam eisdem semper praestitit Ecclesia; an e
contrario eadem facta et gesta censenda sint historica veritate, saltem ex parte,
destituta, sive quod scriptores non fuerint testes oculares, sive quod apud
utrumque Evangelistam defectus ordinis ac discrepantia in successione factorum
haud raro deprehendantur; sive quod, cum tardius venerint et scripserint,
necessario conceptiones menti Christi et Apostolorum extraneas aut facta plus
minusve iam imaginatione populi inquinata referre debuerint, sive demum quod
dogmaticis ideis praeconceptis, quisque pro suo scopo, indulserint? Resp.:
Affirmative ad primam partem; negative ad alteram.
3577 2164
Qu. 1: Utrum, servatis quae iuxta praecedenter statuta omnino servanda sunt,
praesertim de authenticitate et integritate trium Evangeliorum Matthaei, Marci
et Lucae, de identitate substantiali Evangelii graeci Matthaei cum eius
originali primitivo, necnon de ordine temporum, quo eadem scripta fuerunt, ad
explicandum eorum ad invicem simililudines aut dissimilitudines, inter tot
varias oppositasque auctorum sententias, liceat exegetis libere disputare et ad
hypotheses traditionis sive scriptae sive oralis vel etiam dependentiae unius a
praecedenti seu a praecedentibus appellare? Res p.: Aftirmative.
3578 2165
Qu. 2: Utrum ea, quae superius statuta sunt, ii servare censeri debeant, qui,
nullo fulti traditionis testimonio nec historico argumento, facile amplectuntur
hypothesim vulgo 'duorum fontium' nuncupatam, quae compositionem Evangelii
graeci Matthaei et Evangelii Lucae ex eorum potissimum dependentia ab Evangelio
Marci et a collectione sic dicta sermonum Domini contendit explicare; ac proinde
eam libere propugnare valeant? Resp.: Negative ad utramque
partem.
1.757 Resp. Commiss. de re Biblica, 12 juin 1913
1.758
3581 2166 Qu. 1: Utrum, perspecta potissimum
Ecclesiae universae traditione usque ad primaevos ecclesiasticos scriptores
assurgente, attentisque internis rationibus libri Actuum sive in se sive in sua
ad tertium Evangelium relatione considerati et praesertim mutua utriusque
prologi affinitate et connexione (Lc 1, 1-4; Act 1, 1s), uti certum tenendum
sit, volumen, quod titulo Actus Apostolorum, seu Praxeis Apostolwn,
praenotatur, Lucam Evangelistam habere auctorem ? Resp.: - Affirmative.
3582 2167 Qu. 2: Utrum criticis
rationibus, desumptis tum ex lingua et stilo, tum ex enarrandi modo, tum ex
unitate scopi et doctrinae, demonstrari possit librum Actuum Apostolorum uni
dumtaxat auctori tribui debere; ac proinde eam recentiorum scriptorum
sententiam, quae tenet, Lucam non esse libri auctorem unicum, sed diversos esse
agnoscendos eiusdem libri auctores, quovis fundamento esse destitutam ? Resp.:
Affirmative ad utramque partem.
3583 2168 Qu. 3: Utrum, in specie,
pericopae in Actis conspicuae, in quibus, abrupto usu tertiae personae,
inducitur prima pluralis ('WirStucke'), unitatem compositionis et
authenticitatem infirment; vel potius historice et philologice consideratae eam
confirmare dicendae sint ? Resp.: Negative ad primam partem; affirmative ad
secundam.
3584 2169 Qu. 4: Utrum ex eo, quod liber
ipse, vix mentione facta biennii primae romanae Pauli captivitatis, abrupte
clauditur, inferri liceat, auctorem volumen alterum deperditum conscripsisse,
aut conscribere intendisse, ac proinde tempus compositionis libri Actuum longe
possit post eamdem captivitatem differri; vel potius iure et merito retinendum
sit, Lucam sub finem primae captivitatis Romanae Apostoli Pauli librum
absolvisse? Resp.: Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.
3585 2170 Qu. 5: Utrum, si simul
considerentur tum frequens ac facile commercium, quod procul dubio habuit Lucas
cum primis et praecipuis ecclesiae Palaestinensis fundatoribus nec non cum
Paulo, gentium Apostolo, cuius et in evangelica praedicatione adiutor et in
itineribus comes fuit, tum solita eius industria et diligentia in exquirendis
testibus rebusque suis oculis observandis, tum denique plerumque evidens et
mirabilis consensus libri Actuum cum ipsis Pauli epistolis et cum sincerioribus
historiae monumentis, certo teneri debeat, Lucam fontes omni fide dignos prae
manibus habuisse eosque accurate, probe et fideliter adhibuisse, adeo ut plenam
auctoritatem historicam sibi iure vindicet ? Resp.: Affirmative.
3586 2171 Qu. 6: Utrum difficultates, quae
passim obici solent tum ex factis supernaturalibus a Luca narratis, tum ex
relatione quorumdam sermonum, qui, cum sint compendiose traditi, censentur
conficti et circumstantiis adaptati, tum ex nonnullis locis ab historia sive
profana sive biblica apparenter saltem dissentientibus, tum demum ex narrationibus
quibusdam, quae sive cum ipso Actuum auctore sive cum aliis auctoribus sacris
pugnare videntur, tales sint, ut auctoritatem Actuum historicam in dubium
revocare vel saltem aliquomodo minuere possint? Resp.: Negative.
3587 2172 Qu. 1: Utrum, prae oculis habita
Ecclesiae traditione inde a primordiis universaliter firmiterque perseverante,
prout multimodis ecclesiastica monumenta vetusta testantur, teneri certo
debeat, epistolas, quae pastorales dicuntur, nempe ad Timotheum utramque et
aliam ad Titum, non obstante quorumdam haereticorum ausu, qui eas, utpote suo
dogmati contrarias, de numero paulinarum epistolarum, nulla reddita causa,
eraserunt, ab ipso Apostolo Paulo fuisse conscriptas et inter genuinas et
canonicas perpetuo recensitas ? Resp.: Affirmative.
3588 2173 Qu. 2: Utrum hypothesis sic
dicta fragmentaria a quibusdam recentioribus criticis invecta et varie
proposita, qui nulla ceteroquin probabili ratione, immo inter se pugnantes
contendunt, epistolas pastorales posteriori tempore ex fragmentis epistolarum
sive ex epistolis paulinis deperditis ab ignotis auctoribus fuisse contextas et
notabiliter auctas, perspicuo et firmissimo traditionis testimonio aliquod vel
leve praeiudicium inferre possit? Resp.: Negative.
3589 2174 Qu. 3: Utrum difficultates, quae
multifariam obici solent sive ex stilo et lingua auctoris, sive ex erroribus
praesertim Gnosticorum, qui uti iam tunc serpentes describuntur, sive ex statu
ecclesiasticae hierarchiae, quae iam evoluta supponitur, aliaeque huiuscemodi
in contrarium rationes sententiam, quae genuinitatem epistolarum pastoralium
ratam certamque habet, quomodolibet infirment? Resp.: Negative.
3590 2175 Qu. 4: Utrum, cum non minus ex
historicis rationibus quam ex Ecclesiastica traditione, sanctorum Patrum
orientalium et occidentalium testimoniis consona, necnon ex indiciis ipsis,
quae tum ex abrupta conclusione libri Actuum, tum ex paulinis epistolis Romae
conscriptis et praesertim ex secunda ad Timotheum facile eruuntur, uti certa
haberi debeat sententia de duplici romana captivitate Apostoli Pauli ; tuto
affirmari possit epistolas pastorales conscriptas esse in illo temporis spatio,
quod intercedit inter liberationem a prima captivitate et mortem Apostoli ?
Resp.: Affirmative.
Resp. Commiss. de re Biblica, 24 juin 1914
3591 2176
Qu. 1: Utrum dubiis, quae primis saeculis, ob haereticorum imprimis abusum,
aliquorum in Occidente animos tenuere circa divinam inspirationem ac paulinam
originem epistolae ad Hebraeos, tanta vis tribuenda sit, ut, attenta perpetua,
unanimi ac constanti orientalium Patrum affirmatione, cui post saeculum IV
totius occidentalis Ecclesiae plenus accessit consensus; perpensis quoque
Summorum Pontificum sacrorumque conciliorum, Tridentini praesertim, actis,
necnon perpetuo Ecclesiae universalis usu, haesitare liceat, eam non solum
inter canonicas - quod de fide definitum est -, verum etiam inter genuinas
Apostoli Pauli epistolas certo recensere ? Resp.: Negative.
3592 2177
Qu. 2: Utrum argumenta, quae desumi solent sive ex insolita nominis Pauli
absentia et consueti exordii salutationisque omissione in epsitola ad Hebraeos
- sive ex eiusdem linguae graecae puritate, dictionis ac stili elegantia et
perfectione, - sive ex modo, quo in ea Vetus Testamentum allegatur et ex eo
arguitur, - sive ex differentiis quibusdam, quae inter huius ceterarumque Pauli
epistolarum doctrinam exsistere praetenduntur, aliquomodo eiusdem paulinam
originem infirmare valeant ; an potius perfecta doctrinae ac sententiarum consensio,
admonitionum et exhortationum similitudo, necnon locutionum ac ipsorum verborum
concordia a nonnullis quoque acatholicis celebrata, quae inter eam et reliqua
Apostoli gentium scripta observantur, eamdem paulinam originem commonstrent
atque confirment? Resp.: Negative ad primam partem; affirmative ad alteram.
3593 2178
Qu. 3: Utrum Paulus Apostolus ita huius epistolae auctor censendus sit, ut
necessario affirmari debeat, ipsum eam totam non solum Spiritu Sancto
inspirante concepisse et expressisse verum etiam ea forma donasse, qua prostat
? Resp.: Negative, salvo ulteriori Ecclesiae iudicio.
1.759 Decr. S. Cgr. Studiorum, sous saint Pie X, 27 juillet 1914
3601 1. Potentia et actus ita dividunt ens, ut quidquid est, vel sit actus
purus, vel ex potentia et actu tamquam primis atque intrinsecis principiis
necessario coalescat.
3602 2. Actus,
utpote perfectio, non limitatur nisi per potentiam, quae est capacitas
perfectionis. Proinde in quo ordine actus est purus, in eodem nonnisi
illimitatus et unicus exsistit; ubi vero est finitus ac multiplex, in veram
incidit cum potentia compositionem.
3603 3.
Quapropter in absoluta ipsius esse ratione unus subsistit Deus, unus est
simplicissimus, cetera cuncta quae ipsum esse participant, naturam habent qua
esse coarctatur, ac tamquam distinctis realiter principiis, essentia et esse
constant.
3604 4. Ens
quod denominatur ab esse, non univoce de Deo ac de creaturis dicitur, nec tamen
prorsus aequivoce, sed analogice, analogia tum attributionis tum
proportionalitatis.
3605 5. Est
praeterea in omni creatura realis compositio subiecti subsistentis cum formis
secundario additis, sive accidentibus: ea vero, nisi esse realiter in essentia
distincta reciperetur, intelligi non posset.
3606 6.
Praeter absoluta accidentia est etiam relativum, sive ad aliquid. Quamvis enim
ad aliquid non significet secundum propriam rationem aliquid alicui inhaerens,
saepe tamen causam in rebus habet, et ideo realem entitatem distinctam a
subiecto.
3607 7.
Creatura spiritualis est in sua essentia omnino simplex. Sed re manet in ea
compositio duplex: essentiae cum esse et substantiae cum accidentibus.
3608 8.
Creatura vero corporalis est quoad ipsam essentiam composita potentia et actu;
quae potentia et actus ordinis essentiae, materiae et formae nominibus
designantur.
3609 9. Earum
partium neutra per se esse habet, nec per se producitur vel corrumpitur, nec
ponitur in praedicamento nisi reductive ut principium substantiale.
3610 10. Etsi
corpoream naturam extensio in partes integrales consequitur, non tamen idem est
corpori esse substantiam et esse quantum. Substantia quippe ratione sui
indivisibilis est, non quidem ad modum puncti, sed ad modum eius quod est extra
ordinem dimensionis. Quantitas vero, quae extensionem substantiae tribuit, a
substantia realiter differt, et est veri nominis accidens.
3611 11.
Quantitate signata materia principium est individuationis, id est numericae
distinctionis, quae in puris spiritibus esse non potest, unius individui ab
alio in eadem natura specifica.
3612 12. Eadem
efficitur quantitate, ut corpus circumscriptive sit in loco, et in uno tantum
loco de quacumque potentia per hunc modum esse possit.
3613 13.
Corpora dividuntur bifariam: quaedam enim sunt viventia, quaedam expertia
vitae. In viventibus, ut in eodem subiecto pars movens et pars mota per se
habeantur, forma substantialis, animae nomine designata, requirit organicam
dispositionem seu partes heterogeneas.
3614 14.
Vegetalis et sensilis ordinis animae nequaquam per se subsistunt, nec per se
producuntur, sed sunt tantummodo ut principium quo vivens est et vivit, et cum
a materia se totis dependeant, corrupto composito, eo ipso per accidens corrumpuntur.
3615 15.
Contra, per se subsistit anima humana, quae, cum subiecto sufficienter
disposito potest infundi, a Deo creatur, et sua natura incorruptibilis est
atque immortalis.
3616 16.
Eadem anima rationalis ita unitur corpori, ut sit eiusdem forma substantialis
unica, et per ipsarn habet homo ut sit homo et animal et vivens et corpus et
substantia et ens. Tribuit igitur anima homini omnem gradum perfectionis
essentialem; insuper communicat corpori actum essendi, quo ipsa est.
3617 17.
Duplicis ordinis facultates, organicae et inorganicae, ex anima humana per
naturalem resultantiam emanant: priores, ad quas sensus pertinet, in composito
subiectantur, posteriores in anima sola. Est igitur intellectus facultas ab
organo intrinsece independens.
3618 18.
Immaterialitatem necessario sequitur intellectualitas, et ita quidem, ut
secundum gradus elongationis a materia sint quoque gradus intellectualitatis.
Adaequatum intellectionis obiectum est communiter ipsum ens; proprium vero
intellectus humani in praesenti statu unionis, quidditatibus abstractis a
condicionibus materialibus continetur.
3619 19.
Cognitionem ergo accipimus a rebus sensibilibus. Cum autem sensibile non sit
intelligibile in actu, praeter intellectum formaliter intelligentem admittenda
est in anima virtus activa, quae species intelligibiles a phantasmatibus
abstrahat.
3620 20. Per has
species directe universalia cognoscimus, singularia sensu attingimus, tum etiam
intellectu per conversionem ad phantasmata; ad cognitionem vero spiritualium
per analogiam ascendimus.
3621 21.
Intellectum sequitur, non praecedit, voluntas, quae necessario appetit id quod
sibi praesentatur tamquam bonum ex omni parte explens appetitum, sed inter
plura bona, quae iudicio mutabili appetenda proponuntur, libere eligit. Sequitur proinde electio iudicium practicum ultimum; at quod sit
ultimum, voluntas efficit.
3622 22.
Deum esse neque immediata intuitione percipimus, neque a priori demonstramus,
sed utique a posteriori, hoc est, per ea quae facta sunt, ducto argumento ab
effectibus ad causam: videlicet, a rebus quae moventur et sui motus principium
adaequatum esse non possunt, ad primum motorem immobilem; a processu rerum
mundanarum e causis inter se subordinatis ad primam causam incausatam; a
corruptilibus quae aequaliter se habent ad esse et non esse, ad ens absolute
necessarium; ab iis quae secundum minoratas perfectiones essendi, vivendi,
intelligendi, plus et minus sunt, vivunt, intelligunt, ad eum qui est maxime
intelligens, maxime vivens, maxime ens; denique, ab ordine universi ad
intellectum separatum, qui res ordinavit, disposuit, et dirigit ad finem.
3623 23.
Divina essentia, per hoc quod exercitae actualitati ipsius esse identificatur,
seu per hoc quod est ipsum Esse subsistens, in sua veluti metaphysica ratione
bene nobis constituta proponitur, et per hoc idem rationem nobis exhibet suae
infinitatis in perfectione.
3624 24. Ipsa
igitur puritate sui esse, a finitis omnibus rebus secernitur Deus. Inde infertur primo, mundum nonnisi per creationem a Deo procedere
potuisse; deinde virtutem creativam, qua per se primo attingitur ens in quantum
ens, nec miraculose ulli finitae naturae esse communicabilem; nullum denique
creatum agens in esse cuiuscumque effectus influere, nisi motione accepta a
prima Causa.
1.760 Benoît XV, Litt. encycl. 'Ad beatissimi Apostolorum',
1.761 1 novembre 1914
3625
(576) Ubi potestas legitima quid certo praeceperit, nemini fas esto negligere
praeceptum, propterea quia non probetur sibi: sed quod cuique videatur, id
quisque subiiciat eius auctoritati, cui subest eique ex officii conscientia
pareat. - Item nemo privatus, vel libris diariisve vulgandis vel sermonibus
publice habendis, se in Ecclesia pro magistro gerat. Norunt omnes, cui sit a
Deo magisterium Ecclesiae datum: huic igitur integrum ius esto pro arbitratu
loqui, cum voluerit ; ceterorum officium est, loquenti religiose obsequi
dictoque audientes esse. In rebus autem, de quibus, salva fide ac disciplina, -
cum Apostolicae Sedis iudicium non intercesserit - in utramque partem disputari
potest, dicere, quid sentiat idque defendere, sane nemini non licet. Sed ab his
disputationibus omnis intemperantia sermonis absit, quae graves afferre potest
offensiones caritati; suam quisque tueatur libere quidem, sed modeste,
sententiam; nec sibi (577) putet fas esse, qui contrariam teneant, eos, hac
ipsa tantum causa, vel suspectae fidei arguere vel non bonae disciplinae. ... Vis et natura catholicae fidei est eiusmodi, ut nihil ei possit addi,
nihil demi : aut omnis tenetur aut omnis abiicitur.
3626 (578)
(Abhorreant homines catholici non solum ab erroribus Modernismi iterum
condemnatis), sed ab ingenio etiam seu spiritu, ut aiunt, Modernistarum: quo
spiritu qui agitur, is quidquid sapiat vetustatem, fastidiose respuit, avide
autem ubivis nova conquirit : in ratione loquendi de rebus divinis, in celebritate
divini cultus, in catholicis institutis, in privata ipsa exercitatione
pietatis. Ergo sanctam haberi volumus eam maiorum legem: 'Nihil innovetur nisi
quod traditum est' (cf. DS 110); quae lex tametsi inviolate servanda est in
rebus fidei, tamen ad eius normam dirigenda sunt etiam, quae mutationem pati
possunt, quamquam in his ea quoque regula plerumque valet: Non nova, sed
noviter.
1.762 Resp. Commiss. de re Biblica, sous Benoît XV, 18 juin 1915
3628 2179 Qu. 1: Utrum ad solvendas difficultates, quae in epistolis
sancti Pauli aliorumque Apostolorum occurrunt, ubi de 'Parousia', ut aiunt, seu
de secundo adventu Domini nostri Iesu Christi sermo est, exegetae catholico
permissum sit asserere, Apostolos, licet sub inspiratione Spiritus Sancti
nullum doceant errorem, proprios nihilominus humanos sensus exprimere, quibus
error vel deceptio subesse possit? Resp.: Negative.
3629 2180
Qu. 2: Utrum, prae oculis habitis genuina muneris apostolici notione et indubia
sancti Pauli fidelitate erga doctrinam Magistri, dogmate item catholico de
inspiratione et inerrantia sacrarum Scripturarum, quo omne id, quod
hagiographus asserit, enuntiat, insinuat, retineri debet assertum, enuntiatum,
insinuatum a Spiritu Sancto; perpensis quoque textibus epistolarum Apostoli in
se consideratis, modo loquendi ipsius Domini apprime consonis, affirmare
oporteat, Apostolum Paulum in scriptis suis nihil omnino dixisse, quod non
perfecte concordet cum illa temporis Parousiae ignorantia, quam ipse Christus
hominum esse proclamavit? Resp.: Affirmative.
3630 2181
Qu. 3: Utrum attenta locutione graeca 'hmeis oi zwntes oi perileipomenoi' ;
perpensa quoque expositione Patrum imprimis sancti Iohannis Chrysostomi, tum in
patrio idiomate, tum in epistolis Paulinis versatissimi, liceat tamquam longius
petitam et solido fundamento destitutam reicere interpretationem in scholis
catholicis traditionalem (ab ipsis quoque novatoribus saeculi XVI retentam),
quae verba sancti Pauli in cap. IV epist. I ad Thessalonicenses, vv. 15-17,
explicat, quin ullo modo involvat affirmationem Parousiae tam proximae, ut
Apostolus seipsum suosque lectores adnumeret fidelibus illis, qui superstites
ituri sunt obviam Christo? Resp.: Negative.
1.763 Decr. S. Officii, sous Benoît XV, 29 mars (8 avril) 1916
3632 Cum recentioribus praesertim temporibus pingi atque diffundi
coepissent imagines beatissimam Virginem Mariam indutam vestibus
sacerdotalibus, ... cardinales... die 15 Jan. 1913 decreverunt : Imaginem B. M.
Virginis vestibus sacerdotalibus indutae esse reprobandam.
1.764 Resp. S. Paenitentiariae, 3 avril 1916
3634
Qu.: Utrum mulier alicui actioni mariti, qui, ut voluptati indulgeat, crimen
Onan aut Sodomitarum committere vult, illique sub mortis poena aut gravium
molestiarum minatur, nisi obtemperet, cooperari licite possit? Resp.: a) Si
maritus in usu coniugii committere vult crimen Onan effundendo scilicet semen
extra vas post inceptam copulam idemque minetur uxori aut mortem aut graves
molestias, nisi perversae eius voluntati sese accommodet, uxor ex probatorum
theologorum sententia licite potest hoc in casu sic cum marito suo coire,
quippe cum ipsa ex parte sua det operam rei et actioni licitae, peccatum autem
mariti permittat ex gravi causa, quae eam excusat, quoniam caritas, qua illud
impedire teneretur, cum tanto incommodo non obligat. b) At si maritus
committere cum ea velit Sodomitarum crimen, cum hic sodomiticus coitus actus
sit contra naturam ex parte utriusque coniugis sic coeuntis isque doctorum
omnium iudicio graviter malus, hinc nulla plane de causa ne mortis quidem
vitandae licite potest uxor hac in re impudico suo marito morem gerere.
1.765 Resp. S. Officii ad varios loc. Ordinarios, 17 mai 1916
3635 2181a
Qu.: l An schismaticis materialibus in mortis articulo constitutis, bona fide
sive absolutionem sive extremam unctionem petentibus, ea sacramenta conferri
possint sine abiuratione errorum ? Resp.: Negative, sed requiri, ut meliori quo
fieri possit modo errores reiciant et professionem fidei faciant.
3636 2181a
Qu. 2: An schismaticis in mortis articulo sensibus destitutis absolutio et
extrema unctio conferri possit ? Resp.: Sub condicione
affirmative, praesertim si ex adiunctis conicere liceat, eos implicite saltem
errores suos reicere, remoto tamen efficaciter scandalo, manifestando scilicet
adstantibus, Ecclesiam supponere, eos in ultimo momento ad unitatem rediisse.
1.766 Resp. S. Paemtentiariae, sous Benoît XV, 3 juin 1916
3638
Qu.: l. Utrum mulier casu, quo vir ad onanismum exercendum uti velit
instrumento, ad positivam resistentiam teneatur? Resp.- Ad 1. Affirmative.
3639 2. Si
negative, utrum sufficiant ad resistentiam passivam ex parte mulieris
cohonestandam rationes aeque graves ac pro onanismo naturali (sine instrumento)
vel potius omnino necessariae sint rationes praegravissimae ? Resp. -Ad 2.
Provisum in primo.
3640 3. Utrum
ut tutiore tramite tota haec materia evolvatur et edoceatur, vir talibus utens
instrumentis, oppressori vere debeat aequiparari, cui proinde mulier eam
resistentiam opponere debeat, quam virgo invasori ? Resp. -Ad 3. Affirmative.
1.767 Resp. S. Officii, sous Benoît XV, 24 avril 1917
3642 2182 Qu.: An liceat per Medium, ut vocant, vel sine Medio,
adhibito vel non hypnotismo, locutionibus aut manifestationibus spiritisticis
quibuscumque adsistere, etiam speciem honestatis vel pietatis praeseferentibus,
sive interrogando animas aut spiritus, sive audiendo responsa, sive tantum
aspiciendo, etiam cum protestatione tacita vel expressa, nullam cum malignis
spiritibus partem se habere velle. Resp.: (cfirm. a S.
P'ce, 26 avril): Negative in omnibus.
3645 Qu.: Utrum
tuto doceri possint sequentes propositiones: 1. Non constat, fuisse in anima
Christi inter homines degentis scientiam, quam hanbent beati seu
comprehensores. (D.2183) 2. Nec certa dici potest sententia, quae statuit,
animam Christi nihil ignoravisse, sed ab initio cognovisse in Verbo omnia,
praeterita, praesentia et futura, seu omnia quae Deus scit scientia visionis.
(D.2184) 3. Placitum quorumdam recentiorum de scientia animae Christi limitata,
non est minus recipiendum in scholis catholicis, quam veterum sententia de
scientia universali. (D.2185) Resp. (Cfirm a S. P'ce, 6 juin): Negative.
1.768 Resp. S. Officii, 16 (18) juillet 1919
3648 2189
Qu.: An doctrinae, quas hodie theosophicas dicunt, componi possint cum doctrina
catholica; ideoque an liceat nomen dare societatibus theosophicis, earum
conventibus interesse, ipsarumque libros, ephemerides, diaria, scripta legere.
Resp. (cfirm. a S. P'ce 17 juillet): Negative in omnibus.
1.769 Benoît XV, Ep. encycl. 'Spiritus Paraclitus', 15 septembre 1920
3650 (389) Nullam profecto in scriptis Doctoris Maximi (S. Hieronymi)
paginam reperies, unde non liqueat, eum cum universa catholica Ecclesia
firmiter constanterque tenuisse, libros sacros Spiritu Sancto inspirante
conscriptos Deum habere auctorem atque ut tales ipsi Ecclesiae traditos esse
(cf. DS 3006). Asseverat nimirum Codicis sacri libros Spiritu Sancto inspirante
vel suggerente vel insinuante vel etiam dictante compositos esse, immo ab ipso
conscriptos et editos; sed nihil praeterea dubitat, quin singuli eorum
auctores, pro sua quisque natura atque ingenio, operam afflanti Deo libere
navarint. Etenim non modo id universe affirmat, quod omnibus sacris
scriptoribus commune est, ipsos in scribendo Dei spiritum secutos, ut omnis
sensus omniumque sententiarum Scripturae Deus causa princeps habendus sit, sed
etiam quod uniuscuiusque proprium est, accurate dispicit. ... (390) Quam quidem
Dei cum homine communitatem laboris ad unum idemque opus conficiendum
Hieronymus comparatione illustrat artificis, qui in aliqua re factitanda organo
seu instrumento utitur...
3651 Quod si
etiam inquirimus, qua ratione haec Dei, uti causae principis, virtus atque
actio in hagiographum sit intelligenda, cernere licet, inter Hieronymi verba et
communem de inspiratione catholicam doctrinam nihil omnino interesse, cum ipse
teneat, Deum gratia collata, scriptoris menti lumen praeferre ad verum quod
attinet 'ex persona Dei' hominibus proponendum; voluntatem praeterea movere
atque ad scribendum impellere; ipsi denique peculiariter continenterque adesse,
donec librum perficiat.
3652 2186
(394) ... Illorum comprobamus consilium, qui, ut semetipsos aliosque ex difficultatibus
sacri Codicis expediant, ad eas diluendas, omnibus studiorum et artis criticae
freti subsidiis, novas vias atque rationes inquirunt; at misere a proposito
aberrabunt, si decessoris Nostri praescripta neglexerint et certos fines
'terminosque a Patribus constitutos praeterierint' (cf. Prov 22, 28). Quibus
sane praeceptis et finibus nequaquam recentiorum illorum continetur opinio,
qui, inducto inter elementum Scripturae primarium seu religiosum et secundarium
seu profanum discrimine, inspirationem quidem ipsam ad omnes sententias, immo
etiam ad singula Bibliorum verba pertinere volunt, sed eius effectus, atque in
primis erroris immunitatem absolutamque veritatem, ad elementum primarium seu
religiosum contrahunt et coangustant. Eorum enim sententia est, id unum, quod
ad religionem spectet, a Deo in Scripturis intendi ac doceri; reliqua vero,
quae ad profanas disciplinas pertineant et doctrinae revelatae quasi quaedam
externa divinae veritatis vestis inserviant, permitti tantumrnodo et scriptoris
imbecillitati relinqui. ... (Has opiniones nullo modo repugnare contendunt
doctrinis Leonis XIII), cum is hagiographum in naturalibus rebus secundum
externam speciem, utique fallacem, loqui declaraverit (cf. DS 3288). Id vero quam temere, quam falso affirmetur, ex ipsis Pontificis verbis
manifesto apparet. Neque enim ab externa rerum specie ... ulla falsi labes
divinis litteris adspergitur, quandoquidem sensus in iis rebus proxime (395)
cognoscendis, quarum sit propria ipsorum cognitio, minime decipi dogma est
sanae philosophiae. Praeterea (Leo XIII), quovis inter elementum primarium et
secundarium, ut vocant, remoto discrimine omnique ambiguitate sublata,
luculenter ostendit, longissime a vero abesse illorum opinionem, qui
arbitrantur 'de veritate sententiarum cum agitur, non adeo exquirendum, quaenam
dixerit Deus, ut non magis perpendatur, quam ob causam ea dixerit' (DS 3291);
idemque docet divinum afflatum ad omnes Bibliorum partes sine ullo delectu ac
discrimine proferri nullumque in textum inspiratum errorem incidere posse: 'At
nefas omnino fuerit aut inspirationem ad aliquas tantum s. Scripturae partes
coangustare aut concedere sacrum ipsum errasse auctorem.' (vd. DS 3291).
3653 2187
Neque minus ab Ecclesiae doctrina... ii dissentiunt, qui partes Scripturarum
historicas non factorum absoluta inniti veritate arbitrantur, sed tantummodo
relativa, quam vocant, et concordi vulgi opinione: idque non verentur ex ipsis
Leonis Pontificis verbis inferre, propterea quod principia de rebus naturalibus
statuta ad disciplinas historicas transferri posse dixerit (DS 3290). Itaque
contendunt, hagiographos, uti in physicis secundum ea quae apparerent locuti
sint, ita eventa ignaros rettulisse, prouti haec e communi vulgi sententia vel
falsis aliorum testimoniis constare viderentur, neque fontes scientiae suae
indicasse neque aliorum enarrationes fecisse suas.
3654 2188
(397) (Alii) nimis facile ad citationes, quas vocant implicitas, vel ad
narrationes specietenus historicas confugiunt; aut genera quaedam litterarum in
libris sacris inveniri contendunt, quibuscum integra ac perfecta verbi divini
veritas componi nequeat; aut de Bibliorum origine ita opinantur, ut eorundem
labet vel prorsus pereat auctoritas.
1.770 Decr. S. Officii, sous Pie XI, 22 novembre 1922
3660
Qu.: 1. An tolerari possit, confessarios sponte sua docere praxim copulae
dimidiatae, illamque suadere promiscue omnibus paenitentibus, qui timent, ne
proles numerosior nascatur? Resp. (cfirm. a S. P'ce 23. Nov.): Ad 1. Negative.
3661 2. An
carpendus sit confessarius, qui, omnibus remediis ad paenitentem matrimonio
abutentem ab hoc malo frustra tentatis, docet exercere copulam dimidiatam ad
peccata mortalia praecavenda ? Resp. (cfirm. a S. P'ce 23. Nov.): Ad 2.
Affirmative.
3662 3. An
carpendus sit confessarius, qui in circurnstantiis sub 2. copulam dimidiatam
paenitenti aliunde notam suadet vel paenitenti interroganti, num hic modus
licitus sit, respondet simpliciter licere absque ulla restrictione seu
explicatione ? Resp. (cfirm. a S. P'ce 23. Nov.): Ad 3. Affirmative.
1.771 Pie XI, Encycl. 'Ubi arcano', 23 décembre 1922
2190 Quod si
terrenis hisce negotiis mereque politicis moderandis, sine ratione, se
immiscere nefas putat Ecclesia, eadem tamen iure suo contendit, ne quid inde
causae praetendat civilis potestas, sive altioribus illis bonis, quibus salus
hominum sempiterna continetur quoquo modo obsistendi, sive damnum perniciemve
iniquis legibus iussisque intentandi, sive divinam Ecclesiae ipsius
constitutionem labefactandi, sive denique sacra Dei iura in civili hominum
communitate conculcandi.
1.772 Pie XI, Litt. encyc. " Studiorum ducem ", 29 juin 1923
3665 2191 Nos autem, quae et decessores Nostri in primisque Leo XIII
et Pius X decreverunt et Nosmetipsi anno superiore mandavimus, ea omnia volumus
sedulo attendant inviolateque servent ii praesertim, quicumque in clericorum
scholis maiorum disciplinarum magisteria obtinent. Iidem vero sibi persuadeant,
tum se suo officio satisfacturos itemque exspectationem Nostram expleturos
esse, si cum Doctorem Aquinatem, scripta eius diu multumque volutando, adamare
coeperint, amoris huius flagrantiam cum alumnis disciplinae suae, ipsumque
Doctorem interpretando, communicent, idoneosque eos reddant ad simile studium
in aliis excitandum.
3666 2192
Scilicet inter amatores sancti Thomae, quales omnes decet esse Ecclesiae
filios, qui in studiis optimis versantur, honestam illam quidem cupimus iusta
in libertate aemulationem, unde studia progrediuntur, intercedere, at
obtrectationem nullam, quae nec veritati suffragatur et unice ad dissolvenda
valet vincula caritatis. Sanctum igitur unicuique eorum esto, quod in Codice
iuris canonici praecipitur (can. 1366 2), ut 'philosophiae rationalis ac
theologiae studia et alumnorum in his disciplinis institutionem professores
omnino pertractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia, eaque
sancte teneant'; atque ad hanc normam ita se omnes gerant, ut eum ipsi suum
vere possint appellare magistrum.
3667 2192
At ne quid eo amplius alii ab aliis exigant, quam quod ab omnibus exigit omnium
magistra et mater Ecclesia: neque enim in iis rebus, de quibus in scholis
catholicis inter melioris notae auctores in contrarias partes disputari solet,
quisquam prohibendus est eam sequi sententiam, quae sibi verisimilior videatur.
1.773 Pie XI, Litt. Ap. 'Infinita Dei misericordia', 29 maii 1924
3670 2193
Quod scilicet Hebraei Anno Sabbatico, bonis recuperatis, quae in aliorum ius
cesserant, 'ad possessionem suam' revertebantur ; quod servi 'ad familiam
pristinam' (Lev 25, 10) sese liberi recipiebant et debitorum aes alienum
condonabatur, id omne apud nos felicius piaculari anno contingit atque
efficitur. Quicumque enim paenitendo Apostolicae Sedis salutaria iussa,
Iubilaeo magno vertente, perficiunt, iidem, tum eam, quam peccando amiserant,
meritorum donorumque copiam ex integro reparant ac recipiunt, tum de asperrimo
Satanae dominatu sic eximuntur, ut libertatem repetant, 'qua Christus nos liberavit'
(Gal 4, 31), tum denique poenis omnibus, quas pro culpis vitiisque suis luere
debuerant, ob cumulatissima Christi Iesu, B. Mariae Virginis Sanctorumque
merita plene exsolvuntur.
1.774 Decr. S. Cgr. Concilii, sous Pie XI, 13 juin 1925
3672 Qu.: An declarationes S. Cgr. Concilii anni 1890 (9. Aug.) et
1923 (10. Febr.), quibus mensurae in universitatibus Germaniae usitatae quae
speciali nomine 'Bestimmungs-Mensuren' vocantur, poenis ecclesiasticis
subiiciuntur, illas tantum mensuras respiciant, iuxta nonnullorum recentiorum
sententiam, quae cum periculo gravis vulneris committuntur, vel etiam
complectantur eas, quae sine periculo gravis vulneris fiunt in casu? Resp. (cfirm. a S. P'ce, 20. Iun.): Negative ad primam partem,
affirmative ad alteram.
1.775 Pie XI, Litt. encycl. 'Quas primas', 11 décembre 1925
1.776
3675 (595) Ut translata verbi significatione 'rex'
appellaretur Christus - ob summum excellentiae gradum, quo inter omnes res
creatas praestat atque eminet, iam diu communiterque usu venit. Ita enim fit ut regnare is in mentibus hominum dicatur ..., in
voluntatibus item hominum. ... Cordium denique rex Christus agnoscitur... (596)
Verum, ut rem pressius ingrediamur, nemo non videt, nomen potestatemque regis,
propria quidem verbi significatione, Christo homini vindicari oportere; nam,
nisi quatenus homo est, a Patre potestatem et honorem et regnum accepisse (Dan
7, 13s) dici nequit, quandoquidem Dei Verbum, cui eadem est cum Patre
substantia, non potest omnia cum Patre non habere communia, proptereaque ipsum
in res creatas universas summum atque absolutissimum imperium. (Demonstratur
dein Christum esse regem, ex s. Scriptura praesertim Num 24, 19; Ps 2; 44,7;
71,7s; Is 9,6s; Ier 23,3; Dan 2,44; 7,13s; Zach 9,9; Lc 1,32s; Mt 28,18; Apc
1,5; 19,16; Hebr 1,2).
3676 2194 (598) Quo autem haec Domini
nostri dignitas et potestas fundamento consistat, apte Cyrillus Alexandrinus
animadvertit: 'Omnium, ut verbo dicam, creaturarum dominatum obtinet, non per
vim extortum, nec aliunde invectum, sed essentia sua et natura' ; scilicet eius
principatus illa nititur unione mirabili, quam hypostaticam appellant. Unde
consequitur, non modo ut Christus ab angelis et hominibus Deus sit adorandus,
sed etiam ut eius imperio Hominis angeli et homines pareant et subiecti sint:
nempe ut vel solo (599) hypostaticae unionis nomine Christus potestatem in
universas creaturas obtineat. - At vero quid possit iucundius nobis suaviusque
ad cogitandum accidere, quam Christum nobis iure non tantum nativo, sed etiam
quaesito, scilicet redemptionis, imperare (cf. DS 3352)? Servatori
enim nostro quanti steterimus, obliviosi utinam homines recolant omnes: 'Non
enim corruptibilibus auro vel argento redempti estis. ...: sed pretioso
sanguine quasi agni immaculati Christi et incontaminati' (1 Petr 1, 18-19). Iam
nostri non sumus, cum Christus 'pretio magno' (1 Cor 6, 20) nos emerit; corpora
ipsa nostra membra sunt Christi (ibid. 15).
3677 2195 Iamvero, ut huius vim et naturam
principatus paucis declaremus, dicere vix attinet, triplici eum potestate
contineri, qua si caruerit, principatus vix intelligitur. ... Est catholica
fide credendum, Christum Jesum hominibus datum esse utique Redemptorem, cui
fidant, at una simul legislatorem, cui obediant (Cc. Trid. sess. VI, can. 21: DS 1571). Ipsum autem evangelia non tam
leges condidisse narrant, quam leges condentem inducunt. ... Iudiciariam vero
potestatem sibi a Patre attributam ipse Iesus Iudaeis, de sabbati requiete per
mirabilem debilis hominis sanationem violata criminantibus, denuntiat: 'Neque
enim Pater iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit Filio' (Jo 5, 22). In quo
id etiam comprehenditur - quoniam res a iudicio disiungi nequit -, ut praemia
et poenas hominibus adhuc viventibus iure suo deferat. At praeterea potestas
illa, quam exsecutionis vocant, Christo adiudicanda est, utpote cuius imperio parere
omnes necesse sit, et ea quidem denuntiata contumacibus irrogatione
suppliciorum, quae nemo possit effugere.
3678 2195 (600) Verumtamen eiusmodi
regnum praecipuo quodam modo et spirituale esse et ad spiritualia pertinere,
cum ea, quae ex Bibliis supra protulimus, verba planissime ostendant, tum
Christus Dominus sua agendi ratione confirmat. Siquidem non una data occasione,
cum Iudaei, immo vel ipsi Apostoli, per errorem censerent, fore ut Messias
populum in libertatem vindicaret regnumque Israel restitueret vanam ipse
opinionem ac spem adimere et convellere, rex a circumfusa admirantium
multitudine renuntiandus, et nomen et honorem fugiendo latendoque detrectare;
coram praeside romano edicere, regnum suum 'de hoc mundo' (Io 18, 36) non esse.
Quod quidem regnum tale in evangeliis proponitur, in quod homines paenitentiam
agendo ingredi parent, ingredi vero nequeant nisi per fidem et baptismum, qui,
etsi est ritus externus, interiorem tamen regenerationem significat atque
efficit; opponitur unice regno Satanae et potestati tenebrarum, et ab asseclis
postulat, non solum ut, abalienato a divitiis rebusque terrenis animo, morum
praeferant lenitatem et esuriant sitiantque iustitiam, sed etiam ut semet ipsos
abnegent et crucem suam tollant. Cum autem Christus et Ecclesiam Redemptor
sanguine suo acquisiverit et Sacerdos se ipse pro peccatis hostiam obtulerit
perpetuoque offerat cui non videatur regium ipsum munus utriusque illius
naturam muneris induere ac participare?
3679 2196 Turpiter ceteroquin erret,
qui a Christo homine rerum civilium quarumlibet imperium abiudicet, cum is a
Patre ius in res creatas absolutissimum sic obtineat, ut omnia in suo arbitrio
sint posita. At tamen, quoad in terris vitam traduxit, ab eiusmodi dominatu
exercendo se prorsus abstinuit, atque, ut humanarum rerum possessionem
procurationemque olim contempsit, ita eas possessoribus et tum permisit et
hodie permittit. In quo perbelle illud: 'Non eripit
mortalia, qui regna dat caelestia'. Itaque principatus Redemptoris nostri
universos complectitur homines; quam ad rem verba imm. mem. decess. N. Leonis
XIII Nostra libenter facimus: 'Videlicet imperium eius non est tantummodo in
gentes catholici nominis, aut in eos (601) solum, qui, sacro baptismo abluti,
utique ad Ecclesiam, si spectetur ius, pertinent, quamvis error opinionum
devios agat, vel dissensio a caritate seiungat: sed complectitur etiam quotquot
numerantur christianae fidei expertes, ita ut verissime in potestate Iesu
Christi sit universitas generis humani' (DS 3350). Nec quicquam inter singulos
hac in re et convictiones domesticas civilesque interest, quia homines
societate coniuncti nihilo sunt minus in potestate Christi quam singuli. Idem
profecto fons privatae ac communis salutis: 'Et non est in alio aliquo salus;
nec aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos
fieri' (Act 4, 12). ...
2197 Iam si Christum Regem ab universitate catholici nominis coli iusserimus,
eo ipso et horum temporum necessitati prospecturi et pesti, quae societatem
hominum infecit, praecipuum quoddam remedium adhibituri sumus. Pestem dicimus
aetatis nostrae laicismum, quem vocant eiusdemque errores et nefarios conatus.
... Christi enim in omnes gentes imperium negari coeptum; negatum, quod ex ipso
Christi iure exsistit, ius Ecclesiae docendi humanum genus, ferendi leges,
regundi populos, ad aeternam utique beatitatem perducendos. Tum vero paulatim
Christi religio aequari cum falsis, in eodemque genere, prorsus indecore, poni;
deinceps civili potestati subici, arbitrioque principum ac magistratuum fere
permitti; ulterius ii progredi, qui naturalem quamdam religionem, naturalem
quendam animi motum pro divina religione substitui oportere cogitarent. Nec
civitates defuere, quae censerent, posse se Deo carere, et religionem suam in
impietate negligentiaque Dei esse positam.
Instructio
S. Officii, sous Pie XI, 19 juillet 1926
3680
Cum non pauci etiam inter catholicos barbarum hunc morem nedum christianae, sed
et naturalis erga defunctorum corpora pietatis sensui constantique Ecclesiae
... disciplinae plane repugnantem veluti unum e potioribus hodierni ut aiunt
civilis progressus scientiaeque valetudinis tuendae meritis celebrare non
dubitent,... (Christifideles docendi sunt,) hoc reapse consilio a christiani
nominis hostibus cadaverum cremationem laudari ac propagari, ut, animis a
mortis consideratione speque corporum resurrectionis paulatim aversis,
materialismo sternatur via. Quamvis igitur cadaverum crematio, quippe non
absolute mala, in extraordinariis rerum adiunctis ex certa gravique boni
publici ratione permitti queat et revera permittatur, communiter tamen ac
veluti ex regula ordinarie eidem operam vel favorem praestare, impium et
scandalosum ideoque graviter illicitum esse nemo non videt. (Connotatur CdIC
1203 1).
1.777 Declaratio S. Officii, sous Pie XI, 2 juin 1927
3681 2198 Qu.: Utrum tuto negari aut saltem in dubium revocari possit,
esse authenticum textum s. Iohannis in Epistola I, cap. 5 vs. 7, qui sic se
habet: 'Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in caelo: Pater, Verbum et
Spiritus Sanctus: et hi tres unum sunt'? S. Officium ad hoc dubium 13. Ian.
1897 Responsum dederat: Negative.
3682 2198
Declaratione 2 juin 1927 S. Officium illud Resp. retractavit: Decretum hoc
latum est, ut coerceretur audacia privatorum doctorum ius sibi tribuentium,
authentiam commatis Ioannei aut penitus reiiciendi aut ultimo iudicio suo
saltem in dubium vocandi. Minime vero impedire voluit, quominus scriptores
catholici rem plenius investigarent atque, argumentis hinc inde accurate
perpensis, cum ea, quam rei gravitas requirit, moderatione et temperantia, in
sententiam genuinitati contrariam inclinarent, modo profiterentur, se paratos
esse stare iudicio Ecclesiae, cui a Iesu Christo munus demandatum est, sacras
Litteras non solum interpretandi, sed etiam fideliter custodiendi.
1.778 Decr. S. Officii, sous Pie XI, 8 juillet 1927
2199 An liceat
catholicis interesse vel favere acatholicorum conventibus, coetibus,
concionibus, aut societatibus, quae eo spectant, ut omnes christianum nomen
utcumque sibi vindicantes uno religionis foedere consocientur ? Resp.: Negative, atque standum omnino decreto ab hac ipsa Suprema S.
Congregatione die 4. Iulii 1919 edito De participatione catholicorum societati
'ad procurandam christianitatis unitatem' (cf. AAS 11 (1919) 309).
1.779 Pie XI, Litt. encycl. 'Mortalium animos', 6 janvier 1928
3683 Quod ad res credendas attinet, discrimine illo uti nequaquam licet,
quod inter capita fidei fundamentalia et non fundamentatia, quae vocant, induci
placuit, quasi altera recipi ab omnibus debeant, libera, contra, fidelium
assensioni permitti altera queant; supernaturalis enim virtus fidei causam
formalem habet Dei revelantis auctoritatem, quae nullam distinctionem eiusmodo
patitur. ... Neque enim, quod eiusmodi veritates alias aliis aetatibus vel
proxime superioribus sollemni Ecclesia decreto sanxit ac definivit, eaedem
idcirco non aeque certae, non aeque credendae; nonne Deus illas omnes
revelavit? Etenim Ecclesiae magisterium - quod divino consilio in terris
constitutum est, ut revelatae doctrinae cum incolumes ad perpetuitatem
consisterent tum ad cognitionem hominum facile tutoque traducerentur - quamquam
per Romanum Pontificem et episcopos cum eo communionem habentes cotidie exercetur,
id tamen complectitur muneris, ut, si quando aut haereticorum erroribus atque
oppugnationibus obsisti efficacius aut clarius subtiliusque explicata sacrae
doctrinae capita in fidelium mentibus imprimi oporteat, ad aliquid tum
sollemnibus ritibus decretisque definiendum opportune procedat. Quo quidem
extraordinario magisterii usu nullum sane inventum inducitur nec quidquam
additur novi ad earum summam veritatum, quae in deposito revelationis,
Ecclesiae divinitus tradito, saltem implicite continentur, verum aut ea
declarantur, quae forte adhuc obscura compluribus videri possint aut ea tenenda
de fide statuuntur, quae a nonnullis ante in controversiam vocabantur.
1.780 Ex Const. Apost. 'Divini cultus', 20 décembre 1928
2200 Divini cultus
sanctitatem tuendi cum Ecclesia a Conditore Christo munus acceperit, eiusdem
est profecto, salva quidem sacrificii et sacramentorum substantia, ea
praecipere - caeremonias nempe, ritus, formulas, preces, cantum -, quibus
ministerium illud augustum et publicum optime regatur, cuius peculiare nomen
est Liturgia, quasi actio sacra praecellenter. Atque res utique sacra est
Liturgia; per eam enim ad Deum evehimur ipsique coniungimur, fidem nostram
testamur nosque gravissimo ei obligamur officio ob accepta beneficia et
auxilia, quibus perpetuo indigemus. Hinc intima quaedam necessitudo inter dogma
et Liturgiam sacram, itemque inter cultum christianum et populi
sanctificationem. Quapropter Coelestinus I fidei canonem expressum censebat in
venerandis Liturgiae formulis ; ait enim: 'Legem credendi lex statuat
supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione
fungantur, apud divinam clementiam humani generis agunt causam, et tota secum
Ecclesia congemiscente postulant et precantur.' (cf. D
139).
1.781 Decr. S. Officii, sous Pie XI, 24 juillet (2 août) 1929
3684 2201 Qu: Utrum licita sit masturbatio directe procurata, ut
obtineatur sperma, quo contagiosus morbus 'blenorragia' detegatur et, quantum
fieri potest, curetur. Resp. (cfirm. a S. P'ce 26. Iul. ):
Negative.
1.782 Pie XI, Encycl. 'Divini illius magistri', 31 décembre 1929
2202 Quoniam omnis
educandi ratio ad eam spectat hominis conformationem, quam is in hac mortali
vita adipiscatur oportet, ut destinatum sibi a Creatore finem supremum
contingat, liquido patet, ut nulla veri nominis educatio esse potest, quae ad
finem ultimum non ordinetur tota, ita, praesenti hoc rerum ordine Dei
providentia constituto, postquam scilicet se ipse in Unigenito suo revelavit,
qui unus 'via, veritas et vita' (Io 14, 6) est, plenam perfectamque educationem
dari non posse, nisi eam, quae christiana vocatur. ...
3685 2203 (52) Educandi munus non singulorum hominum,
sed necessario societatis est. Tres vero numerantur societates necessariae,
inter se distinctae, at, Deo volente, congruenter copulatae, quibus quidem homo
ab ortu suo adscribitur: harum duae, domestica nempe ac civilis consortio,
naturalis ordinis; ac tertia, Ecclesia nimirum, supernaturalis. Primum obtinet
locum domesticus convictus, qui, cum ab ipso Deo ad eiusmodi propositum
constitutus ac comparatus sit, ut sobolis procreandae educandaeque curam
habeat, idcirco natura sua, adeoque iuribus sibi propriis, civili societati
(53) antecedit. Nihilo setius familia ideo imperfecta est societas, quia non
omnibus iis rebus est praedita, quibus nobilissimum propositum suum perfecte
assequatur ; civilis autem congregatio, cum omnia in sua facultate sint ad
destinatum sibi finem, videlicet ad commune terrestris hujus vitae bonum,
necessaria, societas est numeris omnibus absoluta ac perfecta; hac igitur de
causa domestico convictui eadem praestat, qui quidem in civili solummodo
consortione institutum suum tuto riteque absolvere potest. Tertia denique
societas, in qua homines, per baptismatis lavacrum, divinae gratiae vitam
ingrediuntur, Ecclesia est, supernaturalis quidem societas universum humanum
genus complectens, atque in se perfecta, cum sibi omnia suppetant ad finem
suum, sempiternam nempe hominum salutem, consequendum, ideoque in suo ordine
suprema. Consequens est, educationem, quae ad totum respicit hominem, qua
hominem singillatim quaque societatis humanae participem, sive in naturae sive
in divinae gratiae ordine constitutum, ad necessarias has societates tres, fini
cuiusque proprio congruenter, pro praesenti ordine divinitus constituto
aequabiliter pertinere.
3686 2204 (53) Ac primo loco, praestantiore
quodam modo ea ad Ecclesiam pertinet, duplici scilicet titulo ordinis
supernaturalis, quem Deus ipsi tantummodo contulit, adeoque potiore omnino ac
validiore quam quilibet alius naturalis ordinis titulus. Prima iuris
huiuscemodi ratio in suprema magisterii auctoritate ac munere nititur, quod
divinus Ecclesiae Conditor eidem tradidit (Mt 28, 18-20)... (54) Altera iuris
ratio e supernaturali illo oritur matris munere, quo Ecclesia, purissima
Christi sponsa, divinae gratiae vitam hominibus largitur, eamque sacramentis
praeceptisque suis alit ac provehit. Merito igitur S. Augustinus ait: 'Non
habebit Deum patrem, qui Ecclesiam noluerit habere matrem'. ...
3687 2205 (55) Litteras igitur, scientias et
artes, quatenus ad christianam educationem ad omnemque suam de animarum salute
operam sunt necessariae vel utiles, Ecclesia promovet, suas etiam scholas,
instituta sua condendo sustentandoque, ubi quaevis disciplina tradatur et ad
quemlibet eruditionis gradum fiat aditus. Nec putanda est ab materno eius
magisterio aliena ipsa, quam vocant, physica educatio, cum ea quoque id habeat,
ut christianae educationi aut prodesse aut nocere possit....
3688 2205 (56) Est praeterea Ecclesiae et ius,
quod abdicare, et officium, quod deserere nequit, pro tota vigilandi
educatione, qualiscumque filiis suis, scilicet fidelibus, in institutis vel
publicis vel privatis impertitur, non modo quod attinet ad religiosam, quae
ibidem tradatur, doctrinam, sed etiam quod ad quamlibet aliam disciplinam
rerumve ordinationem, quatenus cum religione morumque praeceptis aliquid
habeant necessitudinis. ...
3689 2206 (58) ... Cum praecipuo eiusmodi
Ecclesiae iure ... etiam iura omnino congruunt et familiae et civitatis, immo
vel ipsa quae in singulis civibus insunt ad iustam quod attinet cum scientiae,
tum rationis ac disciplinae in ea pervestiganda, tum denique cuiusvis culturae
animorum profanae libertatem. Etenim, ut talis concordiae causam atque
originem, nulla mora, declaremus, supernaturalis ordo, in quo iura Ecclcsiae
nituntur, tantum abest, ut naturalem ordinem, ad quem alia pertinent, quae
memoravimus, iura, destruat atque extenuet, ut, contra, eundem extollat ac
perficiat quorum quidem ordinum alter auxilium et quasi complementum alteri
praestat, suae cuiusque naturae ac dignitati consentaneum, cum ambo a Deo
profluant, qui non constare sibi non potest . ...
3690 2207 (58) Atque primum cum Ecclesiae munere
familiae munus mirifice concordat, cum utraque a Deo simillime proficiscatur.
Namque (59) cum familia, in naturali ordine, Deus proxime fecunditatem
communicat, principium vitae ideoque principium educationis ad vitam, una simul
cum auctoritate, quae est ordinis principium. ... Habet igitur familia proxime
a Creatore munus proptereaque ius prolis educandae; quod quidem ius cum abici
nequeat, quia cum gravissimo officio coniunctum, tum cuivis societatis civilis
et reipublicae iuri antecedit, eaque de causa nulli in terris potestati illud
infringere licet. ... (Contra illud ius ii omnes pugnant) quotquot affirmare
audent, (60) prolem ante ad Civitatem quam ad familiam pertinere, et Civitati
ius esse educandi absolutum. (Refelluntur verbis Leonis XIII:) 'Filii sunt
aliquid patris et velut paternae amplificatio quaedam personae, proprieque
loqui si volumus, non ipsi per se, sed per communitatem domesticam, in qua
generati sunt, civilem ineunt ac participant societatem'. Itaque 'patria
potestas est eiusmodi, ut nec exstingui neque absorberi a republica possit,
quia idem et commune habet cum ipsa hominum vita principium'. ... Unde tamen
non sequitur, ius educandi quo parentes fruuntur, absolutum esse atque
imperiosum, utpote quod et fini supremo et legi naturali divinaeque
coniunctissime subiiciatur. ...
3691 2208 (62) Ex hoc educandi munere, quod imprimis
ad Ecclesiam familiamque pertinet, cum maximae utilitates, uti vidimus, in
societatem universam dimanant, tum nullum damnum veris propriisque reipublicae
iuribus quod ad civium educationem attinet, secundum ordinem a Deo statutum,
obvenire potest. Haec iura ab ipso naturae auctore societati civili tribuuntur,
non paternitatis titulo, uti Ecclesiae ac familiae, sed propter auctoritatem,
quae in eadem inest ad commune bonum in terris promovendum, qui quidem est
finis eius proprius.
3692 2209
Ex his sequitur educationem non eodem modo ad societatem civilem, quo ad
Ecclesiam familiamve, pertinere, sed alio plane, qui scilicet fini eius proprio
respondeat. Hic autem finis, idest commune bonum temporalis ordinis, in pace ac
securitate consistit, quibus familiae singulique cives in suis exercendis
iuribus fruantur, simulque in maxima, quae in mortali hac vita esse potest,
spiritualium fluxarumque rerum copia, omnium quidem opera atque consensione
assequenda.
(63) Duplex igitur est civilis auctoritatis munus, quae est in republica:
tuendi nempe atque provehendi, minime vero familiam singulosque cives quasi
absorbendi vel se in eorum locum substituendi.
3693 2209
Quamobrem, quod ad educationem spectat, ius est vel, ut rectius loquamur,
officium est reipublicae tutandi suis legibus antecedens familiae ius - quod
supra memoravimus - christiano nempe more prolem educandi, adeoque
supernaturali Ecclesiae iuri in christianam eiusmodi educationem obsequendi.
Itemque civitatis est, hoc ius in prole ipsa tueri, si quando parentum opera -
ob eorum vel inertiam vel imperitiam vel indignitatem - aut physice aut
moraliter fortasse desit; siquidem ipsorum ius educandi, ut supra diximus, non
absolutum est atque imperiosum, sed a naturali et divina lege dependens, ob
eamque rem non modo auctoritati et iudicio Ecclesiae subiectum, sed etiam
vigilantiae ac tutelae, pro communi bono, civitatis; neque enim familia
perfecta est societas, quae necessaria omnia in se habeat ad se cumulate
planeque perficiendam.
3694 2210
Praecipue vero civitatis est, ut commune bonum postulat, educationem ipsam
iuventutis atque eruditionem pluribus modis promovere. Primum ac per se, operae
ab Ecclesia familiis que susceptae favendo atque opitulando, quae, quam sit
efficax, historia usuque rerum comprobatur; deinde operam ipsam perficiendo,
ubi ea deest vel haud sufficit; scholas quoque et instituta propria condendo;
civitas enim magis quam ceteri opibus pollet, quas sibi pro communibus omnium
necessitatibus traditas, aequum omnino est et consentaneum ut in eorum
utilitatem, a quibus accepit, impendat. Praeterea praecipere civitas potest ac
proinde curare, ut cives omnes cum civilia et nationalia iura perdiscant, tum a
(64) scientia, doctrina morum physicisque ludis instructi sint, quantum decet
atque hisce nostris temporibus commune bonum reapse postulat. Verumtamen plane
liquet, eo civitatem officio teneri, ut, in publica privataque educatione atque
eruditione omnibus his modis provehenda, non solum nativa Ecclesiae et familiae
iura christiane educandi vereatur, sed etiam iustitiae, quae suum cuique
tribuit, parere. Itaque nefas est, civitatem educationis institutionisque
causam ita ad se redigere totam, ut familiae, contra christianae conscientiae
officia vel contra quam legitime malint, physice aut moraliter ad civitatis
ipsius scholas liberos suos mittere cogantur.
3695 2210
Attamen id non prohibet, quominus, ob rectam rei publicae administrationem vel
pacem domi forisque defendendi causa ... scholas civitas instituat quas dixeris
praeparatorias ad quaedam sua officia, ad militiam praesertim, dummodo ab
Ecclesiae et familiae iuribus laedendis in iis, quae ad eas pertinent, se
abstineat. Nec immerito equidem id Nos iterum hic admonemus; hac enim aetate
nostra - qua nationalismus quidam, cum immoderatus et fallax tum paci veri
nominis prosperitatique infensus, gliscere coepit - modi omnes excedi solent in
physica educatione, quam vocant, adulescentulorum (atque interdum puellarum,
contra ipsam humanarum rerum naturam) militari more ordinanda ... Quamquam non
hoc loco rectum disciplinae habitum iustamque animi audaciam, sed quidquid
immodicum est Nos reprehensum volumus, uti violentiae spiritum, qui quidem
aliud omnino est atque animi fortitudo nobilissimusque militaris virtutis
sensus pro patriae ac publici ordinis defensione...
3696 2211
Iamvero non solum iuventutis, sed etiam aetatum omnium et condicionum ad
civilem societatem statumque educatio pertinet, (65) quae civica appellari
potest, quaeque, pro parte, ut aiunt, positiva, in eo consistit, ut hominibus
ad societatem eiusmodi pertinentibus res publice proponantur, quae, et mentes
cognitionibus rerumque imaginibus imbuendo et sensus percellendo, voluntates ad
honestum invitent et morali quadam necessitate perducant; pro negativa autem ut
ea praecaveat atque impediat, quae sibi adversantur.
2212 Neque ... oblivisci unquam licebit, christiane educandum totum esse
hominem, quantus est, nimirum in unam naturam per spiritum et corpus
coalescentem omnibusque animi et corporis partibus instructum, quae vel a natura
proficiscuntur vel ipsam excedunt qualem demum ex recta ratione et ex divinis
oraculis cognoscimus; hominem scilicet, quem a pristina nobilitate delapsum,
Christus redemit in eamque supernaturalem dignitatem restituit, ut adoptivus
filius Dei esset, minime tamen iis redditis praeter naturam privilegiis, ex
quibus ante et corpus immortale et animus aequus fuerat atque integer. Unde
factum, ut quae foeda in hominum naturam ab Adami culpa profluxere, praesertim
voluntatis infirmitas effrenataeque animi cupiditates, in homine supersint. Et
profecto " stultitia colligata est in corde pueri, et virga disciplinae
fugabit eam " (Prv 22, 15). A pueritia igitur voluntatis inclinationes, si
pravae, cohibendae, sin autem bonae, promovendae sunt, ac praesertim puerorum
mens imbuatur doctrinis a Deo profectis et animus divinae gratiae auxiliis
roboretur oportet, quae si defuerint, nec suis quisque moderari cupiditatibus
poterit neque ad absolutionem perfectionemque disciplina atque informatio ab
Ecclesia adduci, quam ideo Christus coelestibus doctrinis ac divinis
sacramentis instruxit ut efficax omnium hominum esset magistra.
2213 Quam ob rem omnis disciplina puerilis, quaecumque, meris naturae
viribus contenta, ea respuit aut negligit quae ad vitam christianam rite
informandam divinitus conferunt, falsa plenaque erroris est; omnisque via et
ratio educandae iuventutis, quae labis a protoparentibus ad omnem posteritatem
transmissae divinaeque gratiae rationem nullam aut vix ullam habet,
proptereaque in solis naturae viribus tota nititur a veritate prorsus aberrat.
Huc fere pertinent, quae nostris temporibus, palam proferuntur, variis quidem
nominibus, doctrinae, quarum est, totum ferme cuiuslibet eruditionis
fundamentum in eo ponere, ut pueris integrum sit sese informare ipsos ingenio
atque arbitratu plane suo, vel repudiatis maiorum praeceptorumve consiliis
omnique lege atque ope humana et divina prorsus posthabita. Quae tamen omnia si
suis finibus ita circumscribantur, ut novi huiusmodi magistri velint,
adolescentes in suam ipsorum eruditionem eo magis propriam quoque operam atque
industriam conferre, quo plus aetate et rerum cognitione progrediantur, itemque
ut a puerorum educatione omnis vis atque asperitas removeatur, quam nihilominus
iusta correctio non redolet, verum id quidem, at minime novum, cum id ipsum et
Ecclesia docuerit et christiani praeceptores, more a maioribus tradito,
retinuerint, Deum imitati, qui omnes creatas vult res praecipueque omnes
homines navare sibi operam, secundum propriam ipsorum naturam, quia divina
Sapientia ' attingit a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter'
(Sap 8, 1) ...
3697 2214
(71) ... Bene multi et stulte et periculose eam tenent provehuntque educandi
rationem, quae sexualis putide dicitur, cum iidem perperam sentiant, posse se,
per artes mere naturales et quovis amoto religionis pietatisque praesidio,
adolescentibus a voluptate et luxuria praecavere, scilicet hos omnes, nullo
sexus discrimine, vel publice, lubricis initiando instruendoque doctrinis,
immo, quod peius est, mature occasionibus obiciendo, ut eorum animus, eiusmodi
rebus - quemadmodum ipsi aiunt - assuetus, quasi ad pubertatis pericula
obdurescat. In eo autem isti homines graviter errant, quod nativam humanae
naturae fragilitatem non agnoscunt neque legem illam membris nostris insitam,
quae, ut verbis utamur Pauli Apostoli, mentis legi repugnat (cf. Rom 7, 23),
idque praeterea temere infitiantur quod usu quotidiano didicimus, iuvenes nempe
prae aliis in turpia saepius incidere non tam ob mancam mentis cognitionem,
quam ob infirmitatem voluntatis illecebris obnoxiae atque divinis auxiliis
destitutae. Qua de re prorsus difficili, si quidem, omnibus perpensis,
adolescentem aliquem tempestive ab iis moneri oporteat, quibus Deus educandi
pueros officium commisit cum gratiis opportunis coniunctum, illae profecto
cautiones et artes sunt adhibendae, christianis (72) institutoribus non
ignotae. ...
3698 2215
Aeque vero fallax atque christianae institutioni infensa illa adolescentes
instruendi ratio habenda est, quam vulgo coeducationem appellant. ... Alter ...
et alter sexus a Dei sapientia ad hoc sunt constituti, ut in familia et
societate mutuo se compleant et in unum quid apte coalescant, ob illud ipsum
corporis animique discrimen, quo inter se differunt, quod idcirco in educatione
atque institutione tenendum, imo fovendum est per aptam distinctionem ac
separationem, (73) aetatibus ac condicionibus congruentem. Eiusmodi vero
praecepta, ad christianae prudentiae praescriptum, tempestive atque opportune
servanda sunt non modo in scholis omnibus, praesertim per trepidos
adolescentiae annos, unde totius ferme futurae vitae ratio omnino pendet, sed
etiam in gymnicis ludis atque exercitationibus.
2216 Ad perfectam autem educationem assequendam curare opus est, ut quae
omnia pueros, dum instituuntur, circumsaepiunt, ea proposito apte respondeant.
Et profecto quod primum ex necessitate naturae puerum rite conformandum
circumdat, ipsa eius familia habenda est, ad hoc demum munus a Deo constituta.
Quapropter eam tandem institutionem constantem atque tutissimam iure
existimabimus, quae in recte composita ac bene morata familia recipitur, eoque
efificaciorem et constantiorem, quo magis parentes, potissimum, ac domestici
pueris virtutis praeeant exemplo...
2217 Infirmis autem humanae naturae viribus, deterioris ob avitam culpam
factae, Deus, qua est bonitate, uberibus suae gratiae auxiliis consuluit eaque
praeterea, quam animis expiandis atque ad sanctitatem evehendis multiplicem
habet Ecclesia adminiculorum copiam: Ecclesia, inquimus, magna illa Christi
familia, quae est idcirco educatrix cum singulis familiis ita congruens ac
coniuncta quam quae maxime. ...
2218 Quod autem novae progenies omnibus iis artibus ac disciplinis
instruendae essent, quibus civilis convictus proficit ac florescit, et sola ad
id familia minime sufficeret, propterea publica gymnasia ortum habuerunt,
primum tamen - diligenter attendite - Ecclesiae familiaeque in unum
conspirantium opera, multo autem post, reipublicae. Quapropter litterarum sedes
ac scholae, si, ad historiae fidem, earum originem inspiciamus, natura sua
tamquam subsidium ac fere complementum Ecclesiae simul et familiae exstiterunt:
consequens igitur est, publicas scholas non solum familiae atque Ecclesiae
repugnare non posse, sed etiam cum utraque, quantum res patitur, congruere
oportere, ita nempe ut tria haec - schola familia, Ecclesia - unum fere
christianae institutionis sacrarium efficere videantur, nisi velimus scholam a
suo plane proposito aberrare et in adolescentium pestem atque perniciem
converti. ...
2219 Inde necessario consequitur, per scholas, quas neutras vel laicas
nuncupant, omne fundamentum christianae educationis disici atque everti, utpote
a quibus religio omnino removeatur; quae ceterum scholae nullo modo nisi specie
neutrae erunt, cum religioni plane infensae reapse aut sint aut futurae sint.
Longum est neque vero oportet ea repetere, quae decessores nostri, praesertim
PIUS IX et LEO XIII, aperte declararunt, quorum in tempora potissimum incidit,
ut gravissima huiusmodi laicismi pestis in scholas publicas invaderet. Eorum
Nos expostulationes iteramus ac confirmamus, itemque sacrorum Canonum
praescripta, quibus catholici adolescentes prohibentur ne scholas cum neutras
tum mixtas, eas scilicet ad quas, nullo discrimine, catholici et acatholici
instituendi conveniunt, quavis de causa frequentent; quas tamen adire licebit,
prudenti dumtaxat Ordinarii iudicio, in certis quibusdam tantum temporumque
conditionibus, modo peculiares cautiones adhibeantur. Neque illa tolerari potest
schola (praesertim si ea 'unica' sit ad eamque omnes pueri accedere teneantur),
in qua, etsi sacrae praecepta doctrinae separatim catholicis traduntur, tamen
catholici non sunt magistri, qui pueros catholicos acatholicosque communiter
litteris atque artibus imbuunt.
2220 Neque enim, quia doctrina religionis in aliqua schola (plerumque
nimis parce) impertitur, idcirco haec iuribus Ecclesiae ac familiae satisfacit
et digna fit, quae ab alumnis catholicis celebretur; nam ut hoc quaevis schola
revera praestet, omnino oportet, ut tota institutio ac doctrina, scholae
ordinatio tota, nempe magistri, studiorum ratio, libri, ad quamvis disciplinam
quod pertinet, christiano spiritu, sub ductu maternaque Ecclesiae vigilantia,
sic imbuti sint ac polleant, ut religio ipsa totius instituendi rationis cum
fundamentum tum fastigium constituat; neque hoc solum in scholis, in quibus
doctrinae elementa, sed in iis etiam, ubi altiores disciplinae traduntur.
'Necesse est', ut LEONIS XIII verbis utamur, 'non modo certis horis doceri
iuvenes religionem, sed reliquam institutionem omnem pietatis sensus redolere.
Id si desit, si sacer hic habitus non doctorum animos ac discentium pervadat
foveatque, exiguae capientur ex qualibet doctrina utilitates, damna saepe
consequentur haud exigua'. ...
2221 Quicquid autem ad scholam catholicam in filiorum suorum usum
provehendam ac tuendam a Christifidelibus agitur, opus religionis sine ulla
dubitatione est, proptereaque potissimum 'Actionis Catholicae' munus ; ita ut
paterno animo Nostro pergratae sint, sintque praecipuis laudibus dignae
sodalitates illae omnes, quae multifariam in opus tam necessarium peculiari
modo ac studiosissime incumbunt. Quapropter alte denuntietur et bene ab omnibus
animadvertatur atque agnoscatur, Christifideles, catholicam scholam filiis
quaerendo suis, nusquam gentium opus admittere politicae factionis, sed fungi
religionis officio, quod sua ipsorum conscientia necessario postulat, iisdemque
eam esse mentem, non ut filios suos a reipublicae disciplina atque spiritu
distrahant, immo ut ad id ipsum, perfectissimo modo atque nationis utilitati
accommodatissimo, conforment, cum catholicus veri nominis, a catholica quidem
doctrina instructus, hoc ipso optimus civis, cultor patriae, publicae
auctoritati sincera fide obtemperans, sub quavis legitima regiminis forma,
reperiatur.
2222 Salutaris autem scholarum efficientia non tam rectis legibus quam
magistris rectis tribuenda est, qui, egregie parati atque suam quisque
callentes disciplinam discipulis tradendam, mentis quidem animique laudibus
ornati, quas munus sane gravissimum postulat, casta et divina caritate erga
iuvenes sibi commissos flagrent, perinde ac Iesum Christum eiusque Ecclesiam
diligunt, - quorum illi sunt filii carissimi - atque hoc ipso sincere bonum
verum familiarum ac patriae cordi habent. Praeclaris igitur afficimur solaciis
gratoque divinam Bonitatem prosequimur animo, cum videamus ad sodales
religiosos et religiosas virgines, quotquot docendis pueris adolescentibusque
se devovent, tot tamque probos accedere utriusque sexus praeceptores, eosdemque
- ad animum sanctius excolendum in congregationes quoque et sodalitates
proprias coeuntes, quae tamquam nobilissimum validumque 'Actionis Catholicae'
praesidium laudandae ac promovendae sunt -, utilitatis immemores suae, enixe
constanterque illi operam dare quam 'artem artium et scientiam scientiarum'
sanctus Gregorius Nazianzenus vocat, scilicet iuvenes regundi ac conformandi.
Cum tamen in eos quoque illud divini Magistri quadret : 'Messis quidem multa,,
operarii autem pauci' (Mt 9, 37), tales christianae educationis artifices -
quorum institutio pastoribus animarum summisque religiosorum ordinum
moderatoribus magnopere curae esse debet - Dominum messis, multos ut alios
mittat, supplicibus precibus exoramus.
2223 Oportet praeterea, adolescentis educatio, quippe qui sit 'cereus in
vitium flecti', in quacumque consuetudine vitae ipse se habeat, dirigatur et
custodiatur, malas removendo occasiones, bonas autem opportune sufficiendo, in
animi remissionibus et in delectu sodalium, quia 'corrumpunt mores bonos
colloquia mala' (1 Cor 15, 33). ... Eiusmodi tamen custodia ac vigilantia, quam
adhibere oportere diximus, minime postulat, ut iuvenes ab hominum commercio
segregentur, quibuscum vita degenda animaeque saluti consulendum erit, sed
tantum ut muniantur et christiane firmentur, hodie quam maxime, adversus
illecebras erroresque mundi, qui, ad illud Ioannis, totus est concupiscentia
carnis, concupiscentia oculorum et superbia vitae (1 Io 2, 16); ita ut,
quemadmodum de priscis christianis Tertullianus scripsit, tales nostri se
habeant, quales christianos esse nullo non tempore decet, 'compossessores
mundi, non erroris'.
2224 Eo proprie ac proxime intendit christiana educatio, ut, divina cum
gratia conspirando germanum atque perfectum christianum efficiat hominem: ut
Christum scilicet ipsum exprimat atque effingat in illis, qui sint baptismate
renati, ad illud Apostoli vividum : ' Filioli mei, quos iterum parturio, donec
formetur Christus in vobis (Gal 4, 19). Vitam enim supernaturalem
germanus christianus vivere debet in Christo : 'Christus vita vestra' (col 3,
4), eandemque in omnibus rebus gerendis manifestare, 'ut et vita Jesu
manifestetur in carne nostra mortali' (2 Cor 4, 11). Quae cum ita sint, summam
ipsam humanorum actuum, quod attinet ad efficientiam sensuum et spiritus, ad
intellecum et ad mores, ad singulos et ad societatem domesticam atque civilem,
christiana educatio totam complectitur, non autem ut vel minime extenuet, verum
ut secundum Iesu Christi exempla et doctrinam extollat, regat, perficiat.
Itaque verus Christianus, christiana educatione conformatus, alius non est ac
supernaturalis homo, qui sentit, iudicat, constanter sibique congruenter
operatur, ad rectam rationem, exemplis doctrinaque Iesu Christi supernaturaliter
collustratam : scilicet, homo germana animi firmitate insignis. Neque enim
quisquis sibi consentit et sui propriiqque tenax propositi agit, is solido
ingenio est, sed unus ille, qui aeternas iustitiae rationes sequitur, ut
agnovit ethnicus ipse poÎta, 'iustum' una simul 'et tenacem propositi virum'
extollens; quae, ceterum, iustitiae rationes integre servari nequeunt, nisi Deo
tribuatur - ut fit a vero christiano - quidquid Deo debetur. ... Sincerus
christianus tantum abest, ut res in hac vita gerendas abdicet et naturales
vires comprimat, ut, contra, has alat ac perficiat cum vita supernaturali ita
copulando, ut ipsam naturalem vivendi rationem exornet efficacioribusque foveat
adiumentis, non modo ad spiritualia atque aeterna, sed etiam ad ipsius
naturalis vitae necessitates congruentibus. ...
1.783 Pie XI, Litt. Encycl. 'Casti connubii' 31 décembre 1930
1.784
3700 2225 (541) Primum quidem id maneat immotum et
inviolabile fundamentum: Matrimonium non humanitus institutum neque instauratum
esse, sed divinitus; non ab hominibus, sed ab ipso auctore naturae Deo atque
eiusdem naturae restitutore Christo Domino legibus esse communitum,
confirmatum, elevatum; quae proinde leges nullis hominum placitis, nulli ne
ipsorum quidem coniugum contrario convento obnoxiae esse possint (cf. Gn 1,
27s; 2, 22s; Mt 19, 3ss; Eph 5, 23ss; Cc. Trid.: DS 1797ss).
3701 2225 At, quamquam matrimonium suapte
natura divinitus est institutum, tamen humana quoque voluntas suas in eo partes
habet easque nobilissimas; nam singulare quodque matrimonium, prout est
coniugalis coniunctio inter hunc virum et hanc mulierem, non oritur nisi ex
libero utriusque sponsi consensu: qui quidem liber voluntatis actus, quo utraque
pars tradit et acceptat ius coniugii proprium, ad verum matrimonium
constituendum tam necessarius est, ut nulla humana potestate suppleri valeat.
Haec tamen libertas eo tantum spectat, ut constet, utrum contrahentes re vera
matrimonium inire et cum hac persona inire velint an non; libertati vero
hominis matrimonii natura penitus subducitur, ita, ut, si quis semel
matrimonium contraxerit, divinis eius legibus et essentialibus proprietatibus
subiciatur. Nam Angelicus Doctor de fide et prole disserens, 'haec (542),
inquit, in matrimonio ex ipsa pactione coniugali causantur, ita quod, si
aliquid contrarium his exprimeretur in consensu, qui matrimonium facit, non
esset verum matrimonium'. ...
3702 2226 Exinde iam constat legitimam
quidem auctoritatem iure pollere atque adeo cogi officio coercendi, impediendi,
puniendi turpia coniugia, quae rationi ac naturae adversantur; sed cum de re
agatur ipsam hominis naturam consequente, non minus certo constat...: 'In
deligendo genere vitae non est dubium, quin in potestate sit arbitrioque
singulorum alterutrum malle: aut Iesu Christi sectari de virginitate consilium,
aut maritali se vinclo obligare. Ius coniugii naturale et primigenum homini
adimere, causamve nuptiarum praecipuam, Dei auctoritate initio constitutam,
quoquo modo circumscribere lex hominum nulla potest: 'Crescite et
multiplicamini' (Gn 1, 28).'
3703 2227 (543) Quae vero quantaque sint
haec veri matrimonii bona divinitus data dum exponere aggredimur, (S. Augustini
Nobis) verba occurrunt...: 'Haec omnia bona sunt, propter quae nuptiae bonae
sunt: proles, fides, sacramentum.' Quae tria capita qua ratione luculentissimam
totius de christiano connubio doctrinae summam continere iure dicantur, ipse
sanctus Doctor diserte declarat, cum ait: 'In fide attenditur, ne praeter
vinculum coniugale cum altero vel altera concumbatur; in prole, ut amanter
suscipiatur, benigne nutriatur, religiose educetur; in sacramento autem, ut
coniugium non separetur, et dimissus aut dimissa, nec causa prolis, alteri
coniugatur. Haec est tamquam regula nuptiarum, qua vel naturae decoratur
fecunditas vel incontinentiae regitur pravitas.'
3704 2228 (1. Bonum prolis.) Itaque primum
inter matrimonii bona locum tenet proles. Et sane ipse humani generis Creator,
qui pro sua benignitate hominibus in vita propaganda administris uti voluit, id
docuit, cum in paradiso, matrimonium instituens, protoparentibus et per eos
omnibus futuris coniugibus dixit: 'Crescite et multiplicamini et replete
terram' (Gn 1, 28). ...
3705 (544) Christiani vero parentes intelligant
praeterea, se non iam solum ad genus humanum in terra propagandum et
conservandum, immo vero, non ad quoslibet veri Dei cultores educandos
destinari, sed ad pariendam Ecclesiae Christi subo1em, ad 'cives Sanctorum et
domesticos Dei' (Eph 2, 19) procreandos, ut populus Dei et Salvatoris nostri
cultui addictus in dies augeatur. Etsi enim christiani coniuges, quamvis ipsi
sanctificati, sanctificationem in prolem transfundere non valent, immo
naturalis generatio vitae facta est mortis via, qua originale peccatum transeat
in prolem; aliquid tamen quodammodo participant de primaevo illo paradisi
coniugio, cum eorum sit, propriam subolem Ecclesiae offerre, ut ab illa matre
filiorum Dei fecundissima per (545) lavacrum baptismatis ad supernaturalem
iustitiam regeneretur, et vivum Christi membrum, immortalis vitae particeps,
atque aeternae gloriae... heres tandem fiat. ... Procreationis autem beneficio
bonum prolis haud sane absolvitur, sed alterum accedat oportet, quod debita
prolis educatione continetur. ...
Procreationis autem beneficio bonum prolis haud sane absolvitur, sed alterum
accedat oportet, quod debita prolis educatione continetur. ...
3706 2231 (546) (2. Bonum fidei.) Alterum
matrimonii bonum, quod diximus ab Augustino commemoratum, est bonum fidei, quae
est mutua coniugum in contractu coniugali implendo fidlitas, ut, ex hoc
contractu divina lege sancito alteri coniugi unice debetur, id neque ei
denegetur neque cuivis permittatur; neque ipsi coniugi concedatur quod, utpote
divinis iuribus ac legibus contrarium et a fide coniugali maxime alienum,
concedi numquam potest. Quapropter haec fides in primis postulat absolutam
coniugii unitatem, quam in protoparentum matrimonio Creator ipse praestituit,
cum illud noluerit esse nisi inter unum virum et mulierem unam. Et quamquam
deinde hanc primaevam legem supremus legislator Deus ad tempus aliquantum
relaxavit, nullum tamen dubium est, quin illam (547) pristinam perfectamque
unitatem ex integro restituerit omnemque dispensationem abrogaverit evangelica Lex,
ut Christi verba et constans Ecclesiae sive docendi sive agendi modus palam
ostendunt ...
3707 2232 Haec autem, quae a S. Augustino
aptissime appellatur 'castitatis fides', et facilior et multo etiam iucundior
ac nobilior efflorescet ex altero capite praestantissimo: ex coniugali scilicet
amore, qui omnia coniugalis vitae officia pervadit et quemdam tenet in
christiano coniugio principatum (548) nobilitatis. ... Caritatem igitur
dicimus, non carnali tantum citiusque evanescente inclinatione innixam, neque
in blandis solum verbis, sed etiam in intimo animi affectu positam atque, -
siquidem 'probatio dilectionis exhibitio est operis', -opere externo
comprobatam. Hoc autem opus in domestica societate non modo mutuum auxilium
complectitur, verum etiam ad hoc extendatur oportet, immo hoc in primis
intendat, ut coniuges inter se iuventur ad interiorem hominem plenius in dies
conformandum perficiendumque; ita ut per mutuam vitae consortionem in
virtutibus magis magisque in dies proficiant, et praecipue in vera erga Deum
proximosque caritate crescant, in qua denique 'universa Lex pendet et
Prophetae' (Mt 22, 40). ... Haec mutua coniugum interior conformatio, hoc
assiduum sese invicem perficiendi studium, verissima quadam ratione, ut docet
Catechismus Romanus, etiam primaria matrimonii causa et ratio dici potest, si
tamen (549) matrimonium non pressius ut institutum ad prolem rite procreandam
educandamque, sed latius ut totius vitae communio, consuetudo, societas
accipiatur.
3708 Firmata denique huius caritatis vinculo
domestica societate, floreat in ea necesse est ille, qui ab Augustino vocatur
'ordo amoris' - Qui quidem ordo et viri primatum in uxorem et liberos, et
uxoris promptam nec invitam subiectionem obtemperationemque complectitur, quam
commendat Apostolus his verbis: 'Mulieres viris suis subditae sint sicut
Domino; quoniam vir caput est mulieris, sicut Christus caput est Ecclesiae'
(Eph 5, 22s).
3709 Haec autem obtemperatio non
libertatem negat neque aufert, quae ad mulierem tam pro humanae personae praestantia,
quam pro nobilissimis uxoris, matris, sociae muneribus pleno iure pertinet;
neque obsecundare eam iubet quibuslibet viri optatis, ipsi forte rationi vel
uxoris dignitati minus congruentibus; nec denique uxorem aequiparandam docet
personis, quae in iure minores dicuntur, quibus ob maturioris iudicii defectum
vel rerum humanarum imperitiam liberum suorum iurium exercitium concedi non
solet; sed vetat exaggeratam illam licentiam, quae familiae bonum non curat,
vetat in hoc familiae corpore cor separari a capite, cum maximo totius corporis
detrimento et proximo ruinae periculo. Si enim vir est
caput, mulier est cor, et sicut ille principatum tenet regiminis, haec amoris
principatum sibi ut proprium vindicare potest et debet. Haec dein uxoris viro
suo obtemperatio, ad gradum et modum quod attinet, varia esse potest pro variis
personarum, locorum, temporum condicionibus; immo si vir officio (550) suo
defuerit, uxoris est vices eius in dirigenda familia supplere. At ipsam
familiae structuram eiusque legem praecipuam, a Deo constitutam et firmatam,
evertere aut tangere numquam et nusquam licet. (Citantur hic Leonis XIII verba:
'Vir est familiae princeps ... caritas esto perpetua moderatrix officii': (DS
3143).
3710 2234 (3. Bonum sacramenti.) Attamen
tantorum beneficiorum summa completur et quasi cumulatur illo christiani
coniugii bono, quod Augustini verbo nuncupavimus sacramentum, quo denotatur et
vinculi indissolubilitas et contractus in efficax gratiae signum per Christum
facta elatio atque consecratio. Et primo quidem, indissolubilem foederis
nuptialis firmitatem ipse Christus urget dicendo: 'Quod Deus coniunxit, homo
non separet' (Mt 19, 6); et: 'Omnis, qui dimittit uxorem suam, et alteram
ducit, moechatur: et qui dimissam a viro ducit, moechatur' (Lc 16, 18). (551)
In hac autem indissolubilitate S. Augustinus hoc quod vocat 'bonum sacramenti'
ponit apertis his verbis: 'In sacramento autem (attenditur), ut coniugium non
separetur, et dimissus aut dimissa, nec causa prolis, alteri coniungatur.'
3711 2235 Atque haec inviolabilis
firmitas, quamquam non eadem perfectissimaque mensura ad singula, ad omnia
tamen vera coniugia pertinet: nam illud Domini: 'Quod Deus coniunxit, homo non
separet', cum de protoparentum connubio, cuiusvis futuri coniugii prototypo, dictum
sit, ad omnia prorsus vera matrimonia spectare necesse est. ...
3712 2236 (552) Quod si exceptioni, etsi
rarissimae, haec firmitas obnoxia videatur, ut in quibusdam coniugiis
naturalibus solum inter infideles initis vel, si inter Christifideles, ratis
illis quidem, sed nondum consummatis, ea exceptio non ex hominum voluntate
pendet, neque potestatis cuiuslibet mere humanae, sed ex iure divino, cuius una
custos atque interpres est Ecclesia Christi. Nulla tamen, neque ullam ob
causam, facultas huiusmodi cadere umquam poterit in matrimonium christianum
ratum atque consummatum. In eo enim, quemadmodum maritali foedus plene
perficitur, ita maxima quoque ex Dei voluntate firmitas atque indissolubilitas,
nulla hominum auctoritate relaxanda, elucet. Huius autem
divinae voluntatis intimam rationem si reverenter investigare velimus, ...
facile eam inveniemus in mystica christiani connubii significatione, quae in
consummato inter fideles matrimonio plene perfecteque habetur. Teste enim
Apostolo christianorum connubium perfectissimam illam refert coniunctionem,
quae Christum inter et Ecclesiam intercedit: 'Sacramentum hoc magnum est, ego
autem dico, in Christo et in Ecclesia' (Eph 5, 32): quae quidem coniunctio,
quamdiu Christus vivet et Ecclesia per ipsum, nulla profecto separatione umquam
dissolvi poterit. ...
3713 2237 (554) Verum hoc sacramenti bono,
praeter indissolubilem firmitatem, multo etiam celsiora emolumenta continentur,
per ipsam sacramenti vocem aptissime designata: christianis enim hoc non inane
et vacuum est nomen, cum Christus Dominus 'sacramentorum institutor atque
perfector' (Cc.Trid. sess. XXIV: DS 1799), suorum fidelium matrimonium ad verum
et proprium Novae Legis Sacramentum provehendo, illud re vera effecerit
peculiaris illius interioris gratiae signum et fontem qua eius 'naturalem illum
amorem perficeret, et indissolubilem unitatem confirmaret, coniugesque
sanctificaret' (ibid.) Et quoniam Christus ipsum coniugalem inter fideles
validum consensum signum gratiae constituit, ratio sacramenti cum christiano
coniugio tam intime coniungitur, ut nullum inter baptizatos verum matrimonium
esse possit, 'quin sit eo ipso sacramentum'. ...
3714 2237 Hoc enim sacramentum, in iis,
qui obicem, ut aiunt, non opponunt, non solum permanens vitae supernaturalis principium,
gratiam scilicet sanctificantem auget, sed etiam peculiaria addit dona, bonos
animi motus, gratiae germina, (555) naturae vires augendo ac perficiendo, ut
coniuges... perficere valeant, quidquid ad statum
coniugalem... pertinet; ius denique iis concedit ad actuale gratiae auxilium
toties impetrandum, quotiescumque ad munera huius status adimplenda eo
indigent.
2238 Attamen, cum divinae providentiae in ordine supernaturali lex sit, ut
homines ex sacramentis, quae post adeptum rationis usum recipiant, fructum
plenum, non colligant, nisi gratiae respondeant, gratia matrimonii magna ex
parte talentum inutile, in agro reconditum, manebit, nisi coniuges
supernaturales vires exerceant ac recepta gratiae semina colant atque evolvant.
Si autem, faciendo quod in se est, ad gratiam se dociles praebeant, sui status
onera ferre atque officia implere poterunt eruntque tanto sacramento roborati
et sanctificati et quasi consecrati. Nam, ut S. Augustinus docet, sicut per
baptismum et ordinem homo deputatur et iuvatur sive ad vitam christiano more
degendam sive ad sacerdotale munus gerendum, eorumque sacramentali auxilio
nunquam destituitur, eodem fere modo (quamquam non per characterem
sacramentalem) fideles, qui semel matrimonii vinculo iuncti fuerint eius sacramentali
adiutorio ac ligamine privari nunquam possunt. Quin immo, ut addit idem S.
Doctor, vinculum illud sacrum, etiam adulteri facti, secum trahunt, quamquam
non iam ad gratiae gloriam, sed ad noxam criminis 'sicut apostata anima, velut
de coniugio Christi recedens, etiam fide perdita, sacramentum fidei non
amittit, quod lavacro regenerationis accepit'. Iidem vero coniuges, aureo
sacramenti ligamine non constricti sed ornati, non impediti sed roborati,
omnibus viribus ad hoc nitantur, ut suum connubium non solum per sacramenti vim
et significationem, sed etiam per ipsorum mentem ac mores sit semper et maneat
viva imago fecundissimae illius unionis Christi cum Ecclesia, quae est
venerandum profecto perfectissimae caritatis mysterium. ...
3715 (557) Praecipua (malorum) radix in
eo est quod matrimonium non ab (558) auctore naturae institutum neque a Christo
Domino in veri sacramenti dignitatem evectum, sed ab hominibus inventum
vocitent ...(Hinc consectaria:) Leges ... quibus connubium regatur, cum sola
hominum voluntate sint parta, ei soli subesse, ideoque pro humano lubitu et
humanarum rerum vicissitudinibus condi, immutari, abrogari et posse et debere,
generativam autem vim, quippe quae in ipsa natura nitatur, et sacratiorem esse
et latius patere quam matrimonium.... Hisce principiis innixi quidam eo
devenerunt, ut nova effingerent coniunctionum genera ad praesentes hominum ac
temporum rationes, ut opinantur, accommodata, quae totidem novas matrimonii
species esse volunt: aliud ad tempus, aliud ad experimentum, aliud amicale quod
plenam (559) matrimonii licentiam omniaque iura sibi vindicat, dempto tamen
indissolubili vinculo et prole exclusa, nisi partes suam vitae communionem et
consuetudinem in pleni iuris matrimonium deinde converterint. ...
3716 2239 De prole sit sermo, quam
multi molestum connubii onus vocare audent, quamque a coniugibus, non per
honestam continentiam (etiam in matrimonio, utroque consentiente coniuge,
permissam), sed vitiando naturae actum, studiose arcendam praecipiunt. Quam
quidem facinorosam licentiam alii sibi vindicant, quod prolis pertaesi solam
sine onere voluptatem explere cupiunt, alii quod dicunt, se neque continentiam
servare, neque ob suas vel matris vel rei familiaris difficultates prolem
admittere posse. At nulla profecto ratio, ne gravissima quidem, efficere
potest, ut quod intrinsece est contra naturam, id cum natura congruens et
honestum fiat. Cum autem actus coniugii suapte natura proli generandae sit
destinatus, qui, in eo exercendo, naturali hac eum vi atque virtute de industria
destituunt, contra naturam agunt et turpe quid atque intrinsece inhonestum
operantur. Quare mirum non est, ipsas quoque s. Litteras testari, divinam
Maiestatem summo prosequi odio hoc nefandum facinus illudque interdum morte
puniisse, ut memorat S. Augustinus: 'Illicite namque et turpiter etiam cum
legitima uxore concumbitur, ubi prolis (560) conceptio devitatur. Quod faciebat Onan, filius Iudae, et occidit illum propter hoc Deus
(cf. Gn 38, 8-10)'.
3717 2240 Cum igitur quidam, a christiana
doctrina iam inde ab initio tradita neque umquam intermissa manifesto
recedentes, aliam nuper de hoc agendi modo doctrinam solemniter praedicandam
censuerint, Ecclesia catholica, cui ipse Deus morum integritatem honestatemque
docendam et defendendam commisit, in media hac morum ruina posita, ut nuptialis
foederis castimoniam a turpi hac labe immunem servet, in signum legationis suae
divinae, altam per os Nostrum extollit vocem atque denuo promulgat: quemlibet
matrimonii usum, in quo exercendo, actus, de industria hominum, naturali sua
vitae procreandae vi destituatur, Dei et naturae legem infringere, et eos, qui
tale quid commiserint, gravis noxae labe commaculari. Sacerdotes igitur, qui
confessionibus audiendis dant operam, aliosque, qui curam animarum habent, pro
suprema Nostra auctoritate et omnium animarum salutis cura, admonemus, ne circa
gravissimam hanc Dei legem fideles sibi commissos errare sinant, et multo
magis, ut ipsi se ab huiusmodi falsis opinionibus immunes custodiant, neve in
iis ullo modo conniveant. ...
3718 2241 (561) Optime etiam novit sancta
Ecclesia, non raro alterum ex coniugibus pati potius, quam patrare peccatum,
cum ob gravem omnino causam perversionem recti ordinis permittit, quam ipse non
vult, eumque ideo sine culpa esse, modo etiam tunc caritatis legem meminerit et
alterum a peccando arcere et removere ne negligat. Neque contra naturae ordinem
agere ii dicendi sunt coniuges, qui iure suo recta et naturali ratione utuntur,
etsi ob naturales sive temporis sive quorundam defectuum causas nova inde vita
oriri non possit. Habentur enim tam in ipso matrimonio, quam in coniugalis
iuris usu etiam secundarii fines, ut sunt mutuum adiutorium mutuusque fovendus
amor et concupiscentiae sedatio, quos intendere coniuges minime vetantur,
dummodo salva semper sit intrinseca illius actus natura ideoque eius ad
primarium finem debita ordinatio. ... Cavendum omnino est, ne funestae
externarum rerum condiciones multo funestiori errori occasionem praebeant.
Nullae enim exsurgere possunt difficultates, quae mandatorum Dei, actus, ex
interiore natura sua malos, vetantium, obligationi derogare queant; in omnibus
vero rerum adiunctis semper possunt coniuges, gratia Dei roborati, ... castitatem a turpi hac macula (562) illibatam in coniugio conservare
(Provocatur ad Cc. Trid.,sess. VI, c. 11 (DS 1536) et ad propositionem 1
Iansenii damnatam (DS 2001)).
3719 2242 (562) Aliud ... gravissimum
commemorandum est facinus, quo vita prolis, in sinu materno reconditae,
attentatur. Id autem permissum volunt alii et matris patrisve beneplacito
relictum; alii tamen illicitum dicunt, nisi pergraves accedant causae, quas
medicae, socialis, eugenicae 'indicationis' nomine appellant. Hi omnes quod ad
poenales reipublicae leges attinet, quibus genitae necdum natae prolis peremptio
prohibetur, exigunt, ut quam singuli, alii aliam, defendunt 'indicationem'
eandem etiam leges publicae agnoscant et ab omni poena liberam declarent. Immo nec desunt qui postulent, ut ad has letiferas sectiones
magistratus publici praebeant auxiliatrices manus ...
3720 2243 Quod vero attinet ad
indicationem medicam et therapeuticam - ut eorum verbis utamur - iam diximus,
Venerabiles Fratres, quantopere Nos misereat matris, cui ex naturae officio
gravia imminent sanitatis, immo ipsius vitae pericula: at quae possit umquam
causa valere ad ullo (563) modo excusandam directam innocentis necem? De hac
enim hoc loco agitur. Sive ea matri infertur sive proli, contra Dei praeceptum
est vocemque naturae: 'Non occides!' (Ex 20, 13.) Res enim aeque sacra
utriusque vita, cuius opprimendae nulla esse umquam poterit ne publicae quidem
auctoritati facultas. Ineptissime autem haec contra innocentes repetitur e iure
gladii, quod in solos reos valet; neque ullum viget hic cruentae defensionis
ius contra iniustum aggressorem (nam quis innocentem parvulum iniustum
aggressorem vocet?); neque ullum adest 'extremae necessitatis ius' quod vocant,
quodque usque ad innocentis directam occisionem pervenire possit. In utraque igitur et matris et prolis vita tuenda ac servanda probi
expertique medici cum laude enituntur; contra, nobili medicorum nomine et laude
indignissimos se ii probarent, quotquot alterutri, per speciem medicandi, vel
falsa misericordia moti, ad mortem insidiarentur. ...
3721 2244 Quae autem afferuntur pro sociali et
eugenica indicatione, licitis honestisque modis et intra debitos limites, (564)
earum quidem rerum ratio haberi potest et debet; at necessitatibus, quibus eae
innituntur, per occisionem innocentium providere velle absonum est praeceptoque
divino contrarium, apostolicis etiam verbis promulgato: 'Non esse facienda
mala, ut eveniant bona' (Cf. Rom 3, 8).
3722 2246 (564) Sunt enim qui, de finibus
eugenicis nimium solliciti, non solum salubria quaedam dent consilia ad futurae
prolis valetudinem ac robur tutius procurandum - quod rectae rationi utique
contrarium non est - sed cuilibet alii etiam altioris ordinis fini eugenicum
anteponant, et coniugio auctoritate publica prohiberi velint eos omnes, ex
quibus, secundum disciplinae suae normas et coniecturas, propter hereditariam
transmissionem, mancam vitiosamque prolem generatum iri censent, etiamsi iidem
sint ad matrimonium ineundum per se apti. Quin immo naturali illa facultate, ex
lege, eos, vel invitos medicorum opera privari volunt; neque id ad cruentam
sceleris commissi poenam (565) publica auctoritate repetendam, vel ad futura
reorum crimina praecavenda, sed contra omne ius et fas ea magistratibus
civilibus arrogata facultate, quam numquam habuerunt nec legitime habere
possunt. Quicumque ita agunt, perperam dant oblivioni, sanctiorem esse familia
statu, hominesque in primis non terrae et tempori, sed caelo et aeternitati
generari. Et fas profecto non est, homines, matrimonii ceteroqui capaces, quos,
adhibita etiam omni cura et diligentia, nonnisi mancam genituros esse prolem
conicitur, ob eam causam gravi culpa onerare, si coniugium contrahant, quamquam
saepe matrimonium iis dissuadendum est. Publici vero magistratus in subditorum
membra directam potestatem habent nullam; ipsam igitur corporis integritatem, ubi
nulla intercesserit culpa nullaque adsit cruentae poenae causa, directo laedere
et attingere nec eugenicis nec ullis aliis de causis possunt umquam. ...
3723 2246 Ceterum, quod ipsi privati
homines in sui corporis membra dominatum alium non habeant, quam qui ad eorum
naturales fines pertineat, nec possint ea destruere aut mutilare aut alia via
ad naturales functiones se ineptos reddere, nisi quando bono totius corporis
aliter provideri nequeat, id christiana doctrina statuit atque ex ipso humanae
rationis lumine omnino constat.
2247 Quicumque ... nuptialis fidei et castimoniae nitorem scribendo dicendoque
obscurant, iidem errorum magistri fidam honestamque mulieris viro
obtemperationem facile labefactant. Audacius etiam complures ex iis indignam
illam esse alterius coniugis erga alterum servitutem effutiunt ; aequalia inter
coniuges omnia esse iura ; quae cum unius servitute violentur, quandam mulieris
emancipationem superbissime praedicant peractam esse vel peragendam. Hanc autem
triplicem sive in domestica societate regenda, sive in re familiari
administranda sive in prolis vita arcenda vel perimenda statuunt, et socialem,
oeconomicam, physiologicam vocant : physiologicam quidem, quatenus mulieres ab
oneribus uxoris, sive coniugalibus, sive maternis, pro sua libera voluntate
solutas aut solvendas volunt (hanc autem non emancipationem, sed nequam facinus
esse iam satis diximus) ; oeconomicam vero, qua volunt mulierem etiam inscio et
repugnante viro, libere posse sua sibi negotia habere, gerere, administrare,
liberis, marito familiaque tota posthabitis; socialem denique, quatenus ab
uxore curas domesticas sive liberorum sive familiae removent, ut, iis
neglectis, suo ingenio indulgere valeat, et negotiis officiisque etiam publicis
addicatur.
2248 At ne haec quidem est vera mulieris emancipatio
neque illa rationi congruens et dignissima libertas, quae christianae
nobilisque mulieris et uxoris muneri debetur; potius est muliebris ingenii et
maternae dignitatis corruptio et totius familiae perversio, qua maritus privatur
uxore, proles matre, domus familiaque tota vigili semper custode. Quin immo in
ipsius mulieris perniciem vertitur haec falsa libertas et non naturalis cum
viro aequalitas; nam si mulier ab regia illa descendit sede, ad quam per
Evangelium intra domesticos parietes evecta est, brevi in veterem servitutem
(sin minus specie, re tamen vera) redigetur, fietque, ut apud ethnicos erat,
merum viri instrumentum. Aequalitas autem illa iurium, quae tantopere
exaggeratur et praetenditur, in iis quidem agnosci debet, quae propria sunt
personae ac dignitatis humanae, quaeque nuptialem pactionem consequuntur et
coniugio sunt insita; in iisque profecto uterque coniux eodem omnino iure
gaudet eodemque debito tenetur ; in ceteris, inaequalitas quaedam et temperatio
adesse debet, quam familiae bonum ac debita domesticae societatis et ordinis
unitas firmitasque postulant. Sicubi tamen sociales et oeconomicae condiciones
mulieris nuptae, ob mutatos conversationum humanarum modos et usus, aliquo
pacto mutari debent, auctoritatis publicae est, civilia uxoris iura ad huius
temporis necessitates et indigentias aptare, habita quidem ratione eorum, quae
exigunt diversa sexus feminei indoles naturalis, morum honestas, commune
familiae bonum, modo etiam essentialis ordo societatis domesticae incolumis
maneat, qui altiore quam humana, id est, divina auctoritate atque sapientia
conditus est, et nec legibus publicis nec privatis beneplacitis mutari potest.
3724 (572) Neopaganismi fautores, tristi
rerum usu nihil edocti, in sacram coniugii indissolubilitatem legesque eam
iuvantes acrius in dies invehi pergunt, ac licere divortia decernendum esse
contendunt, ut alia scilicet, eaque humanior, lex obsoletis legibus
sufficiatur. ... (573) Verum, contra has quoque insanias omnes stat... una lex
Dei certissima, a Christo amplissime confirmata, nullis hominum decretis vel
scitis populorum, nulla legumlatorum voluntate debilitanda: 'Quod Deus
conjunxit, homo non separet' (Mt 19, 6). Quod quidem si iniuria homo
separaverit, irritum id prorsus fuerit; iure propterea Christus ipse
asseveravit 'Omnis qui dimittit uxorem suam et alteram ducit, moechatur; et qui
dimissam a viro ducit, moechatur' (Lc 16, 18). Et haec Christi verba quodcumque
respiciunt matrimonium, etiam naturale tantum et legitimum; omni enim vero
matrimonio convenit illa indissolubilitas, qua illud partium beneplacito et
omni saeculari potestati, ad vinculi solutionem quod pertinet, est omnino
subtractum.
Ex
decreto S. Officii, sous Pie XI, 21 mars 1931
2251 I) An probari
queat methodus, quam vocant, 'educationis sexualis' vel etiam 'initiationis
sexualis' ? Resp.: Negative; et servandam omnino in educatione iuventutis
methodum ab Ecclesia sanctisque viris hactenus adhibitam et a SS.mo Domino
Nostro in Encyclicis Litteris 'De christiana iuventae educatione' datis sub die
31. Decembris 1929 (cf. D 2214) commendatam. Curandam scilicet imprimis plenam,
firmam, nunquam intermissam iuventae utriusque sexus religiosam institutionem;
excitandam in ea angelicae virtutis aestimationem, desiderium, amorem ; eique
summopere inculcandum, ut instet orationi, sacramentis poenitentiae et SS. mae
Eucharistiae sit assidua, Beatam Virginem, sanctae puritatis matrem, filiali
devotione prosequatur eiusque protectioni totam se committat ; periculosas
lectiones, obscoena spectacula, improborum conversationem et quaslibet peccandi
occasiones sedulo devitet. Proinde nullo modo probari possunt, quae ad novae
methodi propugnationem, postremis hisce praesertim temporibus, etiam a
nonnullis catholicis auctoribus, scripta sunt et in lucem edita.
2253 II) Quid sentiendum de theoria sic dicta 'eugenica', sive
'positiva' sive 'negativa', deque indicatis ab ea mediis ad humanam progeniem
in melius provehendam, posthabitis legibus seu naturalibus seu divinis seu
ecclesiasticis ad matrimonium singulorumque iura spectantibus? Resp.: Eam esse
omnino improbandam et habendam pro falsa et damnata, ut in Encyclicis Litteris
de matrimonio christiano 'Casti connubii' datis sub die 31. Decembris 1930 (cf.
D 2245 sq).
1.785 Pie XI, Litt. encycl. 'Quadragesimo anno', 15 mai 1931
3725 2253
(190) (Ante quam explanetur doctrina socialis Ecclesiae) illud prae stituendum
est, ... ius officiumque Nobis inesse de rebus istis socialibus et oeconomicis
suprema auctoritate iudicandi. Profecto Ecclesiae non haec fuit demandata
provincia, homines ad fluxam solum et caducam felicitatem dirigendi, sed ad
aeternam; immo 'terrenis hisce negotiis sine ratione se immiscere nefas putat
Ecclesia'. Ast renuntiare nullatenus potest muneri sibi a Deo concredito, ut
auctoritatem interponat Suam non iis quidem, quae artis sunt, ad quae neque
mediis aptis est instructa nec officio praedita, sed in iis omnibus, quae ad
regulam morum referuntur.... Nam, etsi oeconomica res et moralis disciplina in
suo quaeque ambitu suis utuntur principiis, error tamen est, oeconomicum
ordinem et moralem ita dissitos ac inter se alienos dicere, ut ex hoc ille
nulla ratione pendeat.
3726 2254
(191) (Indoles et individualis et socialis.) Primo igitur pro comperto et
explorato habeatur, neque Leonem (XIII) neque eos, qui Ecclesia duce et
magistra docuere, theologos, negasse umquam vel in dubium vocasse duplicem
dominii rationem, quam individualem vocant et socialem, prout singulos respicit
vel ad bonum spectat commune; sed semper uno ore affirmasse, a natura seu a
Creatore ipso ius dominii privati hominibus esse tributum, cum ut sibi
familiaeque singuli providere possint, tum ut, huius instituti ope, bona, quae
Creator universae hominum familiae destinavit, huic fini vere inserviant, quae
(192) omnia obtineri nullo modo possunt nisi certo et determinato ordine
servato. Itaque duplex in quem impingi potest scopulus
naviter cavendus est. Nam sicut ex negata vel extenuata iuris proprietatis
indole sociali et publica in 'individualismum' quem dicunt ruitur aut ad eum
acceditur, ita privata ac individuali eiusdem iuris indole repulsa vel
attenuata in 'collectivismum' properetur vel saltem eiusdem placita attingantur
necesse est.
3727 2255
(Obligationes dominio inhaerentes.)... Fundamenti instar praemittendum est,
quod Leo XIII constituit, ius nempe proprietatis ab eius usu distingui (Cf. DS
3267). Etenim possessionum divisionem sancte servare neque proprii dominii
limites excedendo alienum ius invadere iustitia illa iubet, quae commutativa
audit; dominos autem re sua non uti nisi honeste, non huius est iustitiae, sed
aliarum virtutum, quarum officia 'lege agendo petere ius non est' (ibid.). Quare
immerito pronuntiant quidam, dominium honestumque eius usum iisdem contineri
limitibus; multoque magis a veritate abhorret, ipso abusu vel non-usu ius
proprietatis perimi aut amitti. ...
3728 2256
(193) (Quid res publica possit.) Re vera hominibus hac in re non solum sui
proprii commodi, sed etiam communis boni esse rationem habendam, ex ipsa
dominii quam diximus indole individuali simul et sociali deducitur. Officia vero haec singillatim definire, ubi id necessitas postulaverit
neque ipsa lex naturalis praestiterit, eorum est, qui rei publicae praesunt.
Quapropter quid, considerata boni communis vera necessitate, eis qui possident
liceat, quid illicitum sit in suorum bonorum usu, publica auctoritas, lege
naturali et divina semper praelucente, sciscere potest accuratius. Immo vero
Leo XIII sapienter docuerat 'industriae hominum institutisque populorum esse a
Deo permissam privatarum possessionum descriptionem'. ... Reipublicae tamen suo
munere pro arbitrio fungi non licere in aperto est. Semper enim ipsum naturale
ius et possidendi privatim et haereditate transmittendi bona intactum
inviolatumque maneat oportet, quippe quod respublica auferre nequeat; 'est enim
homo quam res publica senior' (DS 3265), atque etiam 'convictus domesticus et
cogitatione et re prior quam civilis coniunctio'.
3729 2257
(194) (obligationes circa reditus liberos.) Neque omnimodo hominis arbitrio
reditus eius liberi relinquuntur; ii scilicet, quibus ad vitam convenienter
atque decore sustentandam non eget: quin immo gravissimo divites teneri
praecepto eleemosynae, beneficentiae, magnificentiae exercendae, sacra
Scriptura sanctique Ecclesiae Patres apertissimis verbis assidue denuntiant.
Largiores autem impendere proventus, ut quaestuosae operae commoditas abunde
fiat, modo ea opera ad bona vere utilia comparanda insumatur, illustre ac
temporum necessitatibus apprime aptum opus virtutis magnificentiae esse
censendum, ex Angelici Doctoris principiis argumentando colligimus.
3730 2258
(Tituli dominii acquirendi.) Acquiri autem dominium primitus et occupatione rei
nullius et industria seu specificatione quam vocant, cum omnium temporum
traditio, tum Leonis decessoris Nostri doctrina luculenter testantur. Neque
enim ulla fit cuiquam iniuria, quidquid in contrarium nonnulli effutiunt cum
res in medio posita, seu quae nullius sit, occupatur; industria vero quae ab
homine proprio nomine exerceatur, cuiusque ope nova species aut augmentum rei
accesserit, ea una est, quae hos fructus laboranti addicit.
3731 2259
Longe alia est ratio operae, quae aliis locata in re aliena exercetur. Cui
quidem id maxime congruit, quod 'verissimum' esse Leo XIII inquit, 'non aliunde
nisi ex opificum labore gigni divitias civitatum'. ... (195) Hinc fit, ut nisi
quis in re sua laborem exerceat, cum opera alterius tum res alterius consociari
debeant: neutra enim sine altera quidquam efficit. ...
3732 2260
(196) (Principium directivum iustae attributionis.) ... Utrique (classes
sociales) praemoneri debuerunt decessoris Nostri sapientissimis verbis:
'Utcumque inter privatos distributa, inservire omnium utilitati terra non
cessat'. ... Quamobrem divitiae, quae per incrementa oeconomico-socialia
iugiter amplificantur, singulis personis et hominum classibus ita attribuantur
oportet, ut salva sit illa, quam Leo XIII laudat, cornmunis omnium utilitas
seu, aliis verbis, ut immune servetur societatis universae commune bonum. Hac
iustitiae socialis lege, altera classis alteram ab emolumentorum participatione
excludere vetatur. Non minus igitur illam violat locupletium classis, cum
veluti curarum expers in suis fortunis aequum rerum ordinem illum putat, quo
sibi (197) totum, operario nihil obveniat, quam proletaria classis, cum propter
laesam iustitiam vehementer incensa et in unum suum ius, cuius est conscia,
male vindicandum nimis prona, omnia utpote suis manibus effecta sibi flagitat
ideoque dominium ac reditus seu proventus, qui labore non sint quaesiti,
cuiuscumque generis ii sunt, aut cuiuscumque muneris in humano convictu vicem
praestant, non aliam ob causam, nisi quia talia sunt, impugnat et abolere
contendit. Nec praetereundum est hac in re inepte aeque ac immerito a quibusdam
Apostolum appellari dicentem: 'Si quis non vult operari, nec manducet' (2 Thess
3, 10); sententiam enim Apostolus fert in eos, qui ab opere abstinent, etsi
laborare possunt et debent, monetque, tempore ac viribus sive corporis sive
animi sedulo utendum neque alios gravandos, cum ipsi nobis providere possimus.
Laborem autem unicum esse titulum recipiendi victum aut proventus haudquaquam
Apostolus docet (cf. 2 Thess 3, 8-10).
3733 2261
(199) (Salariatus non vi sua iniustus.) Ac primum quidem, qui operae
conducendae locandaeque contractum vi sua iniustum ac proinde in eius locum
societatis contractum sufficiendum esse pronuntiant, absona profecto dicunt et
prave calumniantur Decessorem Nostrum, cuius Litterae Encyclicae 'salariatum'
non solum recipiunt, sed in eo ad normas iustitiae regendo diutius versantur.
Hodiernis tamen humanae consortionis condicionibus consultius fore reputamus,
si, quoad eius fieri possit, contractus operae per societatis contractum
aliquantum temperetur. ... Ita operarii officialesque
consortes fiunt dominii vel curationis, aut de lucris perceptis aliqua ratione
participant.
3734 2262
(Unde iusta portio aestimanda.) Mercedis vero iustam portionem non ex uno, sed
ex pluribus nominibus esse aestimandam iam sapienter Leo XIII edixerat illis
verbis: 'Ut mercedis statuatur ex aequitate modus, causae sunt considerandae
plures'. ... (Operae indoles et individualis et socialis.) Sicut dominii, ita
operae, eius praecipue quae alteri locatur, praeter personalem seu
individualem, socialem (200) quoque rationem esse considerandam liquido
deprehenditur: nisi enim corpus vere sociale et organicum constet, nisi
socialis et iuridicus ordo operae exercitium tueatur, nisi variae artes, quarum
aliae ab aliis dependent inter se conspirent ac mutuo compleant, nisi, quod
maius est, consocientur ac quasi in unum conveniant intellectus, res, opera,
nequit fructus suos gignere efficientia hominum. Haec ergo
nec iuste aestimari neque ad aequalitatem rependi poterit, eius natura sociali
et individuali posthabita. (Tria capita respicienda) Ex hac autem duplici nota,
quae operae humanae insita natura est, gravissima emanant consectaria, quibus
salarium regi et determinari debet.
3735 2263
(a. Operarii eiusque familiae sustentatio.) Ac primum quidem merces operario
suppeditanda est, quae ad illius eiusque familiae sustentationem par sit.
Aequum sane est, reliquam quoque familiam pro viribus suis ad communem omnium
sustentationem conferre, ut videre est in agricolarum praesertim, sed etiam in
multis artificum et minorum mercatorum familiis, ast nefas est, infantili
aetate feminaeque debilitate abuti. Domi potissimum vel in iis, quae domui
adiacent, matresfamilias operam navent suam in domesticas curas incumbendo.
Pessimus vero est abusus et omni conatu auferendus, quod matresfamilias ob
patris salarii tenuitatem extra domesticos parietes quaestuosam artem exercere
coguntur, curis officiisque peculiaribus ac praesertim infantium institutione
neglectis. ...
3736 2264
(201) (b. Officinae condicio.) Officinae etiam eiusque susceptoris ratio
habenda est in mercedis magnitudine statuenda; iniuste enim immodica salaria
exquirerentur, quae absque sui exitio atque ex eo consecutura operariorum
calamitate, officina tolerare non potest. Quamquam si ob segnitiem vel ignaviam
aut technici et oeconomici progressus incuriam minus lucrum facit, non haec
iusta reputanda est causa mercedis operariis minuendae. Quod si ipsi officinae
non tanta vis pecuniae redit, quanta aequae mercedi operariis solvendae sit
satis, quia aut oneribus iniustis opprimitur aut opus artificio partum minoris
quam iustum est cogitur vendere, qui eam sic vexant, gravis piaculi rei sunt;
iusta enim mercede hi privant operarios, qui necessitate adstricti, aequa
minorem accipere compelluntur. ...
3737 2265
(c. Communis boni necessitas ) Denique publico bono oeconomico mercedis
magnitudo attemperanda est. Quantopere ad hoc commune bonum conferat, operarios
officialesque, mercedis aliqua parte, quae necessariis sumptibus supersit,
seposita, ad modicum censum paulatim pervenire, superius iam exposuimus; sed
aliud praetereundum non est vix minoris momenti, nostrisque temporibus apprime
necessarium, ut iis nempe, qui laborare et valent et volunt laborandi
opportunitas praebeatur. ... (202) Alienum est igitur a iustitia sociali, ut
proprii emolumenti gratia et posthabita boni communis ratione opificum salaria
nimis deprimantur aut extollantur: eademque postulat, ut consiliorum et
voluntatum consensione, quantum fieri potest, salaria ita regantur, ut quam
plurimi operam locare convenientesque fructus ad vitae sustentationem percipere
possint.
3738 (203)
Etsi verum est, ... ob mutatas rerum condiciones multa nunc nonnisi a magnis
consociationibus posse praestari, quae superiore aetate a parvis etiam
praebebantur, fixum tamen immotumque manet in philosophia morali gravissimum
illud principium: Sicut quae a singularibus hominibus proprio marte et propria
industria possunt perfici, nefas est eisdem eripere et communitati demandare,
ita quae a minoribus et inferioribus communitatibus effici praestarique possunt
ea ad maiorem et altiorem societatem avocare iniuria est simulque grave damnum
ac recti ordinis perturbatio; cum socialis quaevis opera vi naturaque sua
subsidium afferre membris corporis socialis debeat, numquam vero eadem
destruere et absorbere. ...
Quare sibi animo persuasum habeant, qui rerum potiuntur: quo perfectius servato
hoc 'subsidiarii' officii principio, hierarchicus inter diversas consociationes
ordo viguerit, eo praestantiorem fore socialem et auctoritatem et efficientiam
eoque feliciorem laetioremque rei publicae statum.
3739 2267
(204) ('ordinum' mutua conspiratio, ('classium' oppositarum disceptatione superat))
In reficiendos igitur 'ordines' ars politica socialis incumbat necesse est.
Perfecta sanatio tum tantum efflorescet, cum... socialis corporis membra bene
instructa constituentur: 'ordines' nimirum, quibus inserantur homines non pro
munere, quod quis in mercatu laboris habeat, sed pro diversis partibus
socialibus, quas singuli exerceant. Natura enim duce fit, ut, ... qui in eandem
artem vel professionem incumbunt, - sive oeconomica est sive alterius generis,
- collegia seu corpora quaedam efficiant adeo ut haec consortia iure proprio
utentia a multis, sin minus essentialia societati civili, at saltem naturalia
dici consueverint. ...
3740 2268
(205) (Libertas coalitionis.) Iam vero, quemadmodum municipii incolae ad fines
maxime varios consociationes condere solent, quibus nomen dandi aut secus
unicuique est ampla potestas, ita qui in eadem arte versantur, consociationes
pariter liberas alii cum aliis inibunt ad fines aliqua ratione cum ipsa arte
exercenda connexos. ... Satis habemus, id unum inculcare: liberam esse homini
facultatem, non solum has consociationes condendi, quae iuris et ordinis sunt
privati, sed etiam eam in iis 'libere optandi disciplinam, easque leges, quae
maxime conducere ad id, quod propositum est, judicentur'. Eadem affirmanda est libertas consociationes instituendi, quae
singularum (206) artium limites excedant.)
3741 2269
(Directivum oeconomiae principium instaurandum.) Aliud praeterea est curandum,
valde cum priore cohaerens. Quemadmodum unitas societatis humanae inniti non
potest oppositione 'classium', ita rei oeconomicae rectus ordo non potest
permitti libero virium certamini. Liberum certamen, quamquam dum certis finibus
contineatur, aequum sit et sane utile, rem oeconomicam dirigere plane nequit;
id quod eventus satis superque comprobavit, postquam pravi individualistici
spiritus placita exsecutioni sunt mandata ... (Principii directivi) vices
oeconomicus potentatus ... multo minus gerere potest, cum hic praeceps quaedam
vis et potentia vehemens sit, quae ... regi non potest a se ipso. Altiora
igitur et nobiliora exquirenda sunt, quibus hic potentatus severe integreque
gubernetur socialis nimirum iustitia et caritas socialis.
3742 2270
(215) Haec edicimus: sive ut doctrina, sive ut factum historicum, sive ut
'actio' consideretur socialismus, si vere manet socialismus, etiam postquam
veritati et iustitiae in his, quae diximus, concessit, componi cum Ecclesiae
catholicae dogmatibus non potest: siquidem ipsam societatem fingit a christiana
veritate quam maxime alienam.
3743 2270
(Societatem atque hominis indolem socialem fingit alienissima a christiana
veritate.) Nam secundum christianam doctrinam homo, sociali natura praeditus,
in his terris collocatur, ut in societate et sub auctoritate a Deo ordinata
(cf: Rom 13, 1) vitam ducens, omnes suas facultates in laudem et gloriam
Creatoris sui plene excolat evolvatque, atque artis aliusve vocationis suae
munere fideliter fungendo temporalem simul et aeternam sibi comparet
felicitatem. Socialismus autem, sublimis huius, cum hominis tum societatis,
finis penitus ignarus et incuriosus, solius commodi causa humanam consortionem
autumat esse institutam. ...
3744 2270
(216) (Catholicus et socialista pugnantia dicunt.) Quodsi socialismus, ut omnes
errores, aliquid in se veritatis admisit (quod quidem Summi Pontifices numquam
sunt inficiati), nititur tamen doctrina de humana societate, ipsi propria, a
vero Christianismo absona. Socialismus religiosus, socialismus christianus
pugnantia dicunt: nemo potest simul catholicus probus esse et veri nominis
socialista. ...
1.786 Resp. S. Paenitentiariae, sous Pie XI, 20 juillet 1932
3748 Qu.: An licita in se sit praxis coniugum, qui, cum ob iustas et graves
causas prolem honesto modo evitare malint, ex mutuo consensu et motivo honesto
a matrimonio utendo abstinent praeterquam diebus, quibus secundum quorundam
recentiorum theoremata (sc. Ogino-Knaus) ob rationes naturales conceptio haberi
non potest? Resp.: Provisum est per Resp. S. Paenitentiariae 16 juin 1880 (DS
3148).
1.787 Resp. Commiss. de re Biblica, sous Pie XI, 1 juillet 1933
3750 2272 Qu. 1. Utrum viro catholico fas sit, maxime data
interpretatione authentica Principum Apostolorum (Act 2, 24-33; 13, 35-37),
verba Psalmi 15, 10-11 'Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis
sanctum tuum videre corruptionem. Notas mihi fecisti vias vitae', sic
interpretari, quasi auctor sacer non sit locutus de resurrectione Domini Nostri
Jesu Christi ? Resp.: Negative.
3751 2273
Qu. 2: Utrum asserere liceat verba Iesu Christi, quae leguntur apud S.
Matthaeum 16, 26: 'Quid prodest homini, si mundum universum lucretur, animae
vero suae detrimentum patiatur? Aut quam dabit homo commutationem pro anima
sua?', et pariter ea, quae habentur apud S. Lucam 9, 25: 'Quid enim proficit
homo, si lucretur universum mundum, se autem ipsum perdat et detrimentum sui
faciat?', sensu litterali non respicere aeternam salutem animae, sed solum
vitam temporalem hominis, non obstantibus ipsorum verborum tenore eorumque
contextu, necnon unanimi interpretatione catholica ? Resp.:
Negative.
1.788 Pie XI, Encycl. 'Ad catholici sacerdotii' 20 décembre 1935
Nullo non tempore genus humanum sacerdotum
necessitatem expertum est, virorum scilicet, qui, ex officio legitime
concredito, Dei hominumque conciliatores essent, quorum totius vitae munus
illas complecteretur rationes, quae ad aeternum Numen pertineant, quique
preces, piacula, sacrificia societatis nomine offerrent, quae ipsamet revera
publice religionem colere iubetur, Deum ut supremum dominum ac primum
principium agnoscere, ut finem ultimum sibi proponere, immortales eidem grates
agere, eundemque propitium reddere. Siquidem penes omnes populos, quorum mores
in comperto sunt, modo contra sanctissimas humanae naturae leges facere ne
cogantur, sacrorum administri habentur, quamvis saepenumero vanis
superstitionibus serviant ; itemque ubicumque aliquam profitentur homines
religionem, ubicumque aras erigunt, nedum ibi sacerdotibus careant, peculiari
eos honore venerantur. Attamen, cum divina affulsit Revelatio, multo equidem
maiore dignitate insignitum est sacerdotale munus ; quam profecto dignitatem
arcano quodam modo praenuntiat Melchisedech (cf. Gn 14,18) sacerdos ac rex,
cuius exemplum Paulus Apostolus ad Iesu Christi personam ac sacerdotium refert
(cf. Hebr 6, 10; 6, 20; 7, 1-11 15). Quodsi est sacrorum administer, secundum
praeclaram eiusdem Pauli sententiam, 'ex hominibus assumptus', at 'pro
hominibus constituitur in iis quae sunt ad Deum' (Hebr 5,1): illius nempe
officium non res spectat humanas ac fluxas, quantumvis aestimatione laudeque
dignae videantur, sed divinas easdemque aeternas. ... In sacris Veteris
Testamenti litteris sacerdotio per normas constituto, quas Moyses Dei instinctu
ac nutu ductus promulgavit, peculiaria officia, munera, ritus attribuuntur. Veteris
Testamenti sacerdotium maiestatem gloriamque suam non aliunde sumebat, nisi
quod illud praenuntiabat novi aeternique Testamenti a Iesu Christo datum, veri
scilicet Dei verique hominis sanguine constitutum. Gentium Apostolus, de
christiani sacerdotii amplitudine, dignitate ac munere summatim presseque
agens, hisce verbis sententiam suam veluti scalpro exprimit : 'Sic nos
existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei' (1Cor 4,
1).
3755 2275 (10) Minister Christi sacerdos: divini igitur
Redemptoris quasi instrumentum est, ut mirabilem eius operam, quae superna
efficacitate universum hominum convictum redintegrans, eum ad excellentiorem
cultum traduxit, per tempora persequi valeat. Quin immo ipse, quod iure
meritoque dicere sollemne habemus, 'alter est Christus', cum eius gerat
personam secundum illud: 'Sicut misit me Pater, et ego mitto vos' (Io 20,
21)...
3756 2275 (15) Istiusmodi potestates, peculiari
sacramento sacerdoti collatae, cum ex indelebili forma oriantur eius animo
impressa, qua, illius instar, cuius sacerdotium participat, 'sacerdos in
aeternum' (Ps 109, 4) factus est, non caducae sunt ac fluxae, sed stabiles
atque perpetuae. Etiamsi, ob humanam infirmitatem, in errores sit et in
dehonestamenta prolapsus, numquam tamen sacerdotalem hanc formam suo ex animo
delere poterit. Ac praeterea ... nova etiam peculiarique gratia, peculiarique
ope adaugetur, per quas quidem - si modo divinitus efficienti caelestium
donorum virtuti, adiutrici liberaque opera sua, fideliter obsecundaverit -
digne profecto nec deiectus animo poterit arduis suscepti ministerii officiis
respondere. ...
3757 2276 (18) Sacerdos denique, hac etiam in re
Jesu Christi munus persequens, qui 'erat pernoctans in oratione Dei' (Lc 6, 12)
et 'semper vivit ad interpellandum pro nobis' (cf. Hebr 7, 25), publicus ex
officio exstat ad Deum pro nobis deprecator: eidem in mandatis est non modo
proprium verumque altaris sacrificium Ecclesiae nomine caelesti Numini offerre,
sed etiam 'sacrificium laudis' (Ps 49, 14) communesque preces; is nempe
psalmis, supplicationibus et canticis, quae magna ex parte a sacris Litteris
mutuatur, quotidie iterum atque iterum debitum Deo adorationis munus persolvit,
atque necessarium eiusmodi impetrationis officium pro hominibus perficit. ...
3758 2276 Si vel privata supplicatio tam
sollemnibus pollet magnisque a Jesu Christo datis pollicitationibus (cf. Mt 7,
7-11; Mc 11, 24, Lc 11, 9-13), at preces, quae Ecclesiae (19) nomine, dilectae
nempe Redemptoris sponsae, ex officio funduntur, maiore procul dubio vi
virtuteque fruuntur.
1.789 Resp. S. Officii, sous Pie XI, 11 août 1936
3760 Expos.: ... Chirurgica operatio, qua sterilizatio obtinetur, non
quidem est 'actio intrinsece mala quoad substantiam actus' et ideo licita esse
potest, si quando ad salutem et sanitatem curandam est necessaria. Si autem
ideo peragitur, ut prolis procreatio impediatur est 'actio intrinsece mala ex
defectu iuris in agente', cum neque homo privatus neque auctoritas publica
directum in membra corporis dominium habeat quod eo usque extendatur.
3761 Haec a S.
Pontifice explicitis verbis proposita doctrina ex integro ad legem
sterilizationis, de qua agitur, applicanda est. Quod vero hac lege proles manca
arcenda praescribatur ob finem mere eugenicum, vel potius ad praecavenda damna
oeconomica aut talia alterius generis mala, ad rem id non facit, neque supplet
defectum iuris in agente, propterea praescripta sterilizationis operatio dici
debet et est intrinsece iniusta.
3762 Licet
ergo finis legis qui est: procurare valetudinem et robur futurae prolis, et
arcere prolem mancam, improbandus non sit, reprobari debet ex integro legis
obiectum, i.e. medium quod ad finem obtinendum praescribitur. (His consideratis,
S. Officium 15. Iulii 1936 Resp. dedit:)
3763 1)
Sterilizatio, eum in finem facta, ut proles arceatur, est actio intrinsece mala
ob defectum iuris in agente; quapropter ipsa lege naturae prohibetur, sive
auctoritate privata sive auctoritate publica sit peragenda.
3764 2) ...
'Lex ad praecavendam prolem transmissione hereditaria mancam' in quantum
huiusmodi sterilizationem sive petendam sive exsequendam praescribit, est vero
bono communi contraria, iniusta, neque ullam in conscientia gignere potest
obligationem.
3765 3) Hanc
legem approbare, commendare, auctoritative per sententiam iudicialem...
applicare in ordine ad sterilizationem exsequendam, item approbare...
sterilizationem ipsam in ordine ad prolem praecavendam: est approbare... rem
intrinsece malam, ideoque est inhonestum et illicitum.
1.790 Pie XI, Litt. encycl. 'Divini Redemptoris', 19 mars 1937
1.791
3771 (78) (Homini) spiritualis atque immortalis
animus inest; idemque, quemadmodum persona est mirandis prorsus corporis
mentisque dotibus a summo Creatore praedita, ita reapse 'microcosmos' ex
veterum scriptorum sententia ea de causa vocari potest, quod inanimarum
immensitatem rerum longissime evincit ac superat. Non modo in hac mortali vita,
sed in perpetuo etiam mansura supremus ei finis est unice Deus; et cum per
sanctitatis effectricem gratiam ad filii Dei dignitatem evectus sit, in mystico
Iesu Christi corpore cum divino regno conjungitur. Quod consequens est,
multiplicia ei impertiit caeleste numen ac varia munera: ut vitae corporisque
integritatis iura; ut iura itidem cum res adipiscendi necessarias tum ad finem
ultimum via rationeque contendendi sibi a Deo propositum; ut denique iura et
ineundae societatis et privata bona possidendi et eorum fruendi usu. -
Praeterea, ut maritale coniugium, ita eius naturalis usus ex divina ordinatione
oriuntur ; itemque domestici convictus constitutio (79) eiusque praecipua
munera non ex humano arbitrio neque ex oeconomicis rationibus, sed a summo ipso
omnium Creatore proficiscuntur. ...
3772 At Deus pari modo hominem ad civilem
consortionem natum conformatumque voluit, quam profecto sua ipsius natura
postulat. Societas enim ex divini Creatoris consilio naturale praesidium est,
quo quilibet civis possit ac debeat ad propositam sibi metam assequendam uti;
quandoquidem Civitas homini, non homo Civitati exsistit. Id tamen non ita
intelligendum est, quemadmodum ob suam individualismi doctrinam Liberales quos
vocant asseverant; qui quidem communitatem immoderatis singulorum commodis
inservire iubent : sed ita potius, ut omnes, ex eo quod cum societate composito
ordine copulantur, terrenam possint per mutuam navitatis conspirationem veri
nominis prosperitatem attingere; utque per humanum consortium privatae illae
publicaeque animi dotes hominibus natura insitae floreant ac vigeant, quae
temporarias peculiaresque utilitates exsuperant, divinamque praeferunt in
civili ordinatione perfectionem, quod quidem in singulis hominibus contingere
ullo modo nequit. Quod idcirco etiam homini inservit, ut hanc divinae
perfectionis imaginem agnoscat acceptamque Creatori referat...
3773 Iamvero, quemadmodum homo officia
illa repudiare non potest, quibus Dei iussu civili societati obstringitur,
atque adeo publicae rei moderatores iure pollent, si idem obtemperationi huic
non legitime obsistit. eum ad officium persolvendum coÎrcendi; ita pari modo
societas iis iuribus civem spoliare non potest a Creatore Deo eidem impertitis,
quorum praestantiora (80) supra breviter attigimus, neque eorumdem usum ex
arbitrio impossibilem reddere. Quapropter e mentis nostrae ratione oritur
eidemque consentaneum est, ut terrenae res omnes homini usui utilitatique sint,
ideoque per eum ad Creatorem referantur. ... Dum igitur Communistarum effata
personam humanam ita extenuant, ut civium cum societate necessitudines
praepostere subvertant, humana mens, contra, ac divina revelatio eam tam
sublime extollunt. ... Leo XIII de oeconomicis socialibusque rationibus deque
operariorum causa... effectrices normas edidit; quas Nos quidem... nostrorum
temporum condicionibus necessitatibusque accommodavimus. In quibus Litteris ...
de peculiari privatarum possessionum natura, ad singulos et ad societatem quod
attinet, distincte definiteque et humani laboris iura dignitatemque
designavimus et mutuas eorum auxilii adiumentique necessitudines, qui vel rem
impertiunt vel dant operam, et mercedem denique, quae opificibus ex districta
iustitia debetur, sibi suaeque familiae necessaria.
3774 2277 (92) Verum enim vero, praeter
iustitiam, quam commutativam vocant, socialis etiam iustitia colenda est, quae
quidem ipsa officia postulat, quibus neque artifices neque heri se subducere
possunt. Atqui socialis iustitiae est id omne ab singulis exigere, quod ad
commune bonum necessarium sit. Ut autem, ad quamlibet viventis corporis
compagem quod attinet, in universum consultum non est, nisi singulis membris ea
omnia tribuantur, quibus eadem indigeant ad suas partes explendas; ita, ad
communitatis constitutionem temperationemque quod pertinet, totius societatis
bono prospici non potest, nisi singulis membris, hominibus videlicet personae
dignitate ornatis, illud omne impertiatur, quod iisdem opus sit, ad sociale
munus cuiusque suum exercendum. Si igitur iustitiae sociali provisum fuerit, ex
oeconomicis rebus uberes enascentur actuosae navitatis fructus, qui in
tranquillitatis ordine maturescent, Civitatisque vim firmitudinemque ostendent;
quemadmodum humani corporis valetudo ex imperturbata, plena fructuosaque eius
opera dignoscitur. Neque satis sociali iustitiae factum erit, nisi opifices et
sibimet ipsis et familiae cuiusque suae victum tuta ratione ex accepta, rei
consentanea, mercede praebere poterunt; nisi iisdem facultas dabitur modicam
quamdam fortunam sibi comparandi, ad illud communis paupertatis ulcus vitandum,
quod tam late diffunditur; nisi denique opportuna erunt in eorum commodum inita
consilia, quibus iidem, per publica vel privata cautionis instituta, suae
ipsorum senectuti, infirmitati operisque vacationi consulere queant.
3775 Docuistis, Ecclesiam, etiam cum gravi
suo incommodo, pacis atque ordinis fautricem esse, omnemque iniustam
rebellionem vel violentiam contra constitutas potestates condemnare. Ceterum
apud vos affirmatum quoque est, si quando potestates ipsae iustitiam ac
veritatem manifeste impugnent, ita ut vel fundamenta auctoritatis evertant, non
videri cur improbari debeant cives illi, qui in unum coalescant ad tuendos
semet ipsos nationemque servandam, licita atque idonea auxilia adhibentes
contra eos, qui imperio abutantur ad rem publicam labefactandam.
3776 Quod si huius quaestionis solutio a
singularibus rerum adiunctis necessario pendet, nonnulla tamen principia sunt
in lumine collocanda:
1. Vindicationes eiusmodi rationem medii seu finis relativi habent, non finis
ultimi atque absoluti.
2. Eaedem, tamquam media, esse debent actiones licitae, neque intrinsece malae.
3. Cum ipsas ad finem idoneas et adaequatas esse oporteat, eatenus adhibendae
sunt, quatenus ad propositum finem ex integro vel ex parte conducant, ita
tamen, ut maiora damna communitati et iustitiae non afferant, quam ipsa damna
resarcienda.
4. Usus vero talium mediorum et plenum civilium politicorumque iurium
exercitium, cum causas quoque ordinis mere temporalis technicique aut violentae
defensionis complectantur, non attingunt directe munus Catholicae Actionis,
licet ad eandem officium pertineat catholicos viros instruendi ad propria iura
recte exercenda, eademque ex communis boni necessitate iustis modis vindicanda.
5. Clerus et Actio Catholica, - cum ob missionem pacis amorisque sibi
concreditam omnes homines 'in vinculo pacis' (Eph 4, 3) devincire teneantur, -
plurimum ad nationis prosperitatem conferre debent, tum civium classiumque
coniunctionem maxime fovendo, tum obsecundando omnibus socialibus inceptis,
quae a Christi doctrina moralique lege non discordent.
Pie XII, Litt. encycl. 'Summi pontificatus', 20 octobre 1939
3780 2279
(423) Compertum omnino est primum altioremque malorum fontem, quibus hodierna
afflictatur civitas, ex eo scatere, quod universalis de morum probitate
pemegetur ac reiiciatur norma, cum in privata singulorum vita, tum in ipsa re
publica atque in mutuis necessitudinum rationibus, quae inter gentes
nationesque intercedunt; ipsa videlicet naturalis lex detrectatione
oblivioneque obruitur.
3781 2279
Haec naturalis lex veluti fundamento innititur Deo, omnipotenti omnium creatore
ac patre, eodemque et supremo perfectissimoque legum latore et sapientissimo
iustissimoque humanarum actionum vindice. Cum temere aeternum renuitur Numen,
iam cuiuslibet honestatis principium labat nutans, iamque naturae vox silet vel
pedetemptim debilitatur, quae indoctos etiam ac vel eos edocet, qui nondum ad
civilis cultus usum pervenerunt, quid fas sit, quid nefas, quid liceat quidque
non liceat; eosque admonet se aliquando coram Supremo Judice de bene maleque
factis suis rationem reddituros. ...
3782 (431)
Divina posthabita auctoritate eiusque legis imperio, id necessario consequitur,
ut civilis potestas absolutissima nullique obnoxia iura usurpet, quae ad summum
Creatorem unice pertinent, utque in eiusdem Creatoris locum suffecta, rem
publicam vel civium communitatem efferat quasi supremam totius humanae vitae
metam maximamque normam in iuris morumque ordine habendam; atque adeo omnes
prohibeat (432) quominus ad naturalis rationis christianaeque conscientiae
praecepta refugiant. ... (433) Eo igitur nobilissimo munere fungitur res
publica, ut, in nationis vita, privata singulorum incepta et opera recognoscat,
temperet atque promoveat, eaque ad commune omnium bonum convenienter dirigat,
quod quidem non ex alicuius arbitrio neque solummodo a terrena civilis
societatis prosperitate, veluti a primaria ratione sua definiatur, sed ex
naturali potius hominis perfectione congruenter provehenda, ad quam civitas
ipsa a supremo Creatore quasi instrumentum atque praesidium, destinatur. ...
3783 2281
(437) Opinatio illa, Venerabiles Fratres, quae imperium paene infinitum rei
publicae attribuit, non internae tantum nationum vitae et auctioribus
componendis incrementis perniciosus error evadit, sed mutuis etiam populorum
rationibus detrimentum affert; quandoquidem unitatem illam infringit, qua
civitates universae inter se contineantur oportet, gentium iura vi firmitateque
exuit, atque, viam sternens ad aliena violanda iura, pacate una simul
tranquilleque vivere perdifficile reddit.
3784 2281
Etenim hominum genus, quamquam ex naturalis ordinis a Deo statuta lege in civium
classes disponitur, itemque in nationes civitatesque, quae ad suam quod attinet
interni regiminis temperationem, aliae ab aliis non pendent, mutuis tamen in
iuridiciali ac morali re vinculis obstringitur, et in universam magnamque
coalescit populorum congregationem, quae ad assequendum omnium gentium bonum
destinatur ac peculiaribus regitur normis, quae et unitatem tutantur, et ad res
quotidie magis prosperas dirigunt.
3785 2281
Iam vero nemo est qui non videat asseverata illa rei publicae iura, absolutissima
nullique prorsus obnoxia, legi huic naturali et insitae omnino adversari,
eamdemque funditus refellere; itemque patet eadem iura illas legitime initas
necessitudines, quibus nationes inter se coniunguntur, civitatis moderatorum
(438) arbitrio permittere, ac praepedire quominus recta habeatur animorum
omnium consensio ac mutua adiutricis operae collatio. ...
3786 2281
Ceterum ius gentium idcirco a divino iure vindicare, ut in rei publicae
moderatorum arbitrio veluti fundamento unice innitatur, nihil aliud significat
quam illud ipsum ex honoris sui suaeque firmitatis solio detrudere, idemque
nimio concitatoque privati publicique commodi studio permittere, quod non alio
contendit, nisi ut propria iura efferat, aliena deneget.
1.792 Decr. S. Officii, sous Pie XII, 21 (24) février 1940
3788 2283
Qu.: An licita sit directa sterilizatio sive perpetua sive temporanea, sive
viri sive mulieris? Resp. (cfirm. a S. P'ce 22. Febr.): Negative, et quidem
prohiberi lege naturae, eamque, quod sterilizationem eugenicam attinet, Decreto
21. Mart. 1931 reprobatam iam esse.
1.793 Decr. S. Officii, 27 novembre (2 décembre) 1940
3790 2284 Qu.: Num licitum sit, ex mandato auctoritatis publicae,
directe occidere eos, qui, quamvis nullum crimen morte dignum commiserint tamen
ob defectus psychicos vel physicos nationi prodesse iam non valent eamque
potius gravare eiusque vigori ac robori obstare censentur ? Resp. (cfirm a S. P'ce 1 décembre): Negative, cum sit iuri naturali ac
divino positivo contrarium.
1.794 Litt. Commissionis de re Biblica ad episcopos Italiae,
1.795 sous Pie XII, 20 août 1941
3792
(1) Scriptor anonymus, quamvis affirmet pro forma, sensum litteralem esse
'fundamentum interpretationis biblicae', de facto propugnat exegesim omnino
subiectivam et allegoricam. ... Etsi est propositio de fide, tenere tamquam
principium fundamentale, S. Scripturam praeter sensum litteralem continere
etiam sensum spiritualem sive typicum, sicut edocetur in praxi Domini nostri et
Apostolorum, nihilominus non omnis sententia vel narratio continet sensum
typicum, eratque gravis excessus scholae Alexandrinae praetendentis invenire
ubique sensum symbolicum, etiam cum damno sensus litteralis et historici.
Sensus spiritualis seu typicus, praeterquam quod fundari debet in sensu
litterali, demonstrandus est sive ex usu Domini nostri, Apostolorum, scriptorum
inspiratorum sive ex usu traditionali sanctorum Patrum et Ecclesiae, imprimis
in s. liturgia, cum sit 'lex orandi, lex credendi'. Applicatio largior sacrorum
textuum potest quidem iustificari ex intentione aedificandi in homiliis et in
operibus asceticis; sed sensus resultans ex accommodationibus vel felicissimis,
si non demonstratur, sicut supra dictum est, non potest dici vere et stricte
sensus S. Scripturae neque qua inspiratus hagiographo a Deo.
3793 Anonymus
vero, qui nullam illarum distinctionum elementarium curat, elucubrationes suae
phantasiae ut sensum Bibliae inferre studet, ut 'veras sapientiae Domini
communicationes spirituales', et ignorando momentum capitale sensus litteralis,
exegetas catholicos calumniis afficit, quasi considerent solum sensum
litteralem idque 'modo mere humano, sumendo eum solum materialiter, prout
sonunt verba.' ... Tali modo reiicit regulam auream Doctorum Ecclesiae tam
clare formulatam ab Aquinate: Omnes sensus fundantur super unum, scilicet
litteralem, ex quo solo potest trahi argumentum'; quam regulam Summi Pontifices
sanxerunt, et consecrarunt praescribentes, ut praeprimis inquiratur cum omni
cura sensus litteralis. Sic e. gr. Leo XIII: 'Propterea cum studio perpendendi
quid ipsa verba valeant, quid consecutio rerum velit, quid locorum similitudo
aut talia cetera, externa quoque appositae eruditionis illustratio societur'...
Sic et Benedictus XV: 'Ipsa Scripturae verba perdiligenter consideremus, ut
certo constet, quidnam sacer scriptor dixerit'; dein ... commendat, ut exegetae
'modeste temperateque e litterali sententia ad altiora exsurgant.' Uterque
denique Summus Pontifex... iisdem S. Hieronymi verbis utens insistit in
obligatione exegetae: 'commentatoris officium esse, non quid ipse velit, sed
quid sentiat ille, quem interpretatur, exponere'.
3794 (2) Conc.
Tridentinum contra confusionem novis traductionibus in latina et in vernacula
lingua tum propagatis causatam in Ecclesia Occidentali usum publicum versionis
latinae communis sancitum voluit, iustificando illud ex usu saeculari in eadem
Ecclesia vigente, minime vero voluit deprimere auctoritatem versionum
antiquarum in Ecclesia Orientali elaboratarum, imprimis illius LXX interpretum
ab ipsis Apostolis adhibitae, nedum textuum originalium auctoritatem, et
restitit cuidam Patrum (synodalium) parti, qui postulaverant usum exclusivum
Vulgatae ut solius authenticae. Anonymus vero asserit vi decreti Tridentini
possideri in versione latina textum, qui superior omnibus aliis textibus
declaratus sit, exegetasque reprehendit, eos Vulgatam interpretari velle ope
textus originalis aliarumque versionum antiquarum. Secundum eum decretum illud
praebet 'certitudinem sacri textus', ita ut Ecclesiae non sit curae 'amplius
investigare authenticas Dei litteras', idque non solum in rebus fidei et morum,
sed sub omni respectu (etiam litterario, geographico, chronologico, etc.).
3795 Talis
vero praetentio non est solum contra sensum communem, qui non admittet umquam,
acsi versio possit textum originalem auctoritate superare, sed est etiam contra
mentem Patrum Concilii, uti ex Actis apparet ; ipsi enim Concilio persuasum
erat necessarium esse, ut ipsa Vulgata revideatur et corrigatur, quod opus
Summis Pontificibus exsequendum commisit. lidem id perfecerunt, sicut et ex
mente gravissimorum collaboratorum Concilii editionem correctam vs. LXX
curaverunt..., et dein mandaverunt editionem Veteris Testamenti graeci. ... Est
etiam aperte contra praeceptum Encyclicae 'Providentissimus': 'Neque tamen non
sua habenda erit ratio reliquarum versionum, quas christiana laudavit
usurpavitque antiquitas, maxime codicum primigeniorum'.
3796 Ut
summatim dicamus: Conc. Tridentinum Vulgatam declaravit 'authenticam' in sensu
iuridico, id est quatenus respicitur 'vis probativa in rebus fidei et morum',
minime vero excludit possibiles divergentias in textu originali et in antiquis
versionibus...
1.796 Pie XII, allocution du 30 nov. 1941 à l'Acad. Pont. des
1.797 sciences
2285 In summo gradu scalae viventium collocatus est a Deo homo, anima spirituali
praeditus, princeps et supremus regni animalium. Multiplices investigationes
tum paleontologiae tum biologiae et morphologiae circa alias quaestiones
originem hominis spectantes hucusque nihil positive clari et certi protulerunt.
Non restat igitur nisi futuro relinquere responsum quaesitum, num aliquando
scientia revelatione illuminata et ducta allatura sit securas et definitivas
solutiones quaestionis adeo gravis.
1.798 Pie XII, Litt. encycl. 'Mystici corporis', 29 juin 1943
3800
(200) Sicut in natura rerum non ex qualibet membrorum congerie constituitur
corpus, sed organis, uti aiunt, instructum sit oportet seu membris, quae non
eundem actum habeant ac sint apto ordine composita: ita Ecclesia ea maxime de
causa corpus dicenda est, quod recta consentaneaque coalescit partium
temperatione coagmentationeque, ac diversis est sibique invicem congruentibus
membris instructa (Adfertur descriptio Ecclesiae ap. Rom 12, 14).
3801 Minime
autem reputandum est, hanc ordine digestam seu 'organicam', ut aiunt, Ecclesiae
corporis structuram solis hierarchiae gradibus absolvi ac definiri, vel, ut
opposita sententia tenet, unice ex charismaticis constare; qui quidem donis
prodigialibus instructi numquam sunt in Ecclesia defuturi. ...
3802 2286
(202) In Ecclesiae autem membris reapse ii soli annumerandi sunt, qui
regenerationis lavacrum receperunt veramque fidem profitentur, neque a Corporis
compage semet ipsos misere separarunt, vel ob gravissima admissa a legitima auctoritate
seiuncti sunt. 'Etenim in uno Spiritu, ait Apostolus, omnes nos in unum Corpus
baptizati sumus sive Iudaei sive gentiles, sive (203) servi sive liberi' (I Cor
12, 13). Sicut igitur in vero christifidelium coetu unum tantummodo habetur
Corpus, unus Spiritus, unus Dominus et unum baptisma, sic haberi non potest
nisi una fides (cf. Eph 4, 5); atque adeo qui Ecclesiam audire renuerit,
iubente Domino habendus est ut ethnicus et publicanus (cf. Mt l8, 17).
Quamobrem qui fide vel regimine invicem dividuntur, in uno eiusmodi Corpore,
atque uno eius divino Spiritu vivere nequeunt.
3803 2286
Neque existimandum est, Ecclesiae corpus... hoc etiam terrenae peregrinationis
tempore ex membris tantummodo sanctitate praestantibus constare, vel ex solo
eorum coetu exsistere, qui a Deo sint ad sempiternam felicitatem praedestinati
(cf. DS 1201 1203 1205s 1221 2408 2463 2472-2478). ... Siquidem non omne
admissum etsi grave scelus eiusmodi est, ut - sicut schisma vel haeresis vel
apostasia faciunt - suapte natura hominem ab Ecclesiae corpore separet. Neque
ab iis omnis vita recedit, qui, licet caritatem divinamque gratiam peccando
amiserint (cf. DS 1544 1578 1963s) atque adeo superni promeriti iam non capaces
evaserint, fidem tamen christianamque spem retinent, ac caelesti luce
collustrati intimis Spiritus Sancti suasionibus impulsionibusque ad salutarem
instigantur timorem et ad precandum suique lapsus paenitendum divinitus
excitantur.
3804 2287
(211) (Sicut universalis Ecclesia, ita et peculiares eius communitates, i.e.
Ecclesiae particulares) a Christo Iesu proprii uniuscuiusque episcopi voce
potestateque reguntur. Quamobrem sacrorum antistites non solum eminentiora
universalis Ecclesiae membra habendi sunt, ut qui singulari prorsus nexu
iunguntur, cum divino totius Corporis Capite, atque adeo iure vocantur 'partes
membrorum Domini primae' ; sed ad propriam cuiusque dioecesim quod spectat,
utpote veri pastores assignatos sibi greges singuli singulos Christi nomine
pascunt ac regunt (cf. DS 3061); id tamen dum faciunt, (212) non plane sui
iuris sunt, sed sub debita Romani Pontificis auctoritate positi, quamvis
ordinaria iurisdictionis potestate fruantur, immediate sibi ab eodem Pontifice
Summo impertita. Quapropter ut Apostolorum ex divina institutione successores a
populo venerandi sunt.
3805 (212) ...
Nec tamen putandum est, Christum Caput, cum tam sublimi in loco sit positum,
opem non requirere Corporis. Etenim de mystico quoque hoc Corpore illud
asseverandum est, quod Paulus de humana concretione asseverat: 'Non potest
dicere... caput pedibus: non estis mihi necessarii' (I Cor 12, 21). Liquido
utique patet, christifideles divini Redemptoris ope omnino egere, cum (213)
ipse dixerit: 'Sine me nihil potestis facere' (Jo 15, 5), et cum ... omne
mystici huius Corporis incrementum in aedificationem sui ex Christo Capite sit
(cf. Eph 4, 16; Col 2, 19). Attamen hoc quoque
retinendum est, quamvis mirandum prorsus videatur, Christum nempe requirere
membra sua. Idque primo quidem, quatenus Iesu Christi persona a Summo geritur
Pontifice, qui ne pastoralis officii onere obruatur, alios non paucos in
sollicitudinis suae partes vocare debet, ac quotidie est totius comprecantis
Ecclesiae adiutorio relevandus. Ac praeterea Servator
noster, prout ipse per se non adspectabili modo Ecclesiam regit, a mystici vult
sui Corporis membris adiuvari in exsequendo redemptionis opere. Quod tamen non
ex eius indigentia debilitateque accidit, sed ex eo potius, quod ipsemet ad
maiorem intemeratae suae Sponsae honorem rem ita disposuit. Dum enim, in cruce
emoriens, immensum redemptionis thesaurum Ecclesiae suae, nihil ea conferente,
dilargitus est, ubi de eiusmodi thesauro distribuendo agitur, id efficiendae
sanctitatis opus non modo cum intaminata sua Sponsa communicat, sed ex eius
etiam opera vult quodammodo oriri.
3806 (217) ...
Corporis Christi nominatio non ex eo solum explicanda est, quod Christus
mystici sui Corporis Caput est dicendus, (218) sed ex eo etiam, quod ita
Ecclesiam sustinet et ita in Ecclesia quodammodo vivit, ut ipsa quasi altera Christi
persona exsistat. ... Nobilissima tamen eiusmodi appellatio non ita accipienda
est, ac si ineffabile illud vinculum, quo Dei Filius concretam assumpsit
humanam naturam ad universam pertineat Ecclesiam (cf. DS 3816), sed in eo
posita est, quod Servator noster bona maxime sibi propria ita cum Ecclesia sua
communicat, ut haec secundum totam vitae suae rationem, tam adspectabilem quam
arcanam, Christi imaginem quam perfectissime exprimat. Nam per iuridicam, ut
aiunt, missionem, qua divinus Redemptor Apostolos in mundum misit, sicut ipse
missus erat a Patre (cf. Jo 17, 18; 20, 21), ipse est, qui per Ecclesiam
baptizat, docet, regit, solvit, ligat, offert, sacrificat. Ea vero altiore
donatione, interna ac sublimi prorsus ... Christus Dominus Ecclesiam superna
sua vita vivere iubet, totum eius Corpus divina virtute sua permeat, et singula
membra secundum locum, quem in Corpore occupant, eo fere modo alit ac
sustentat, quo cohaerentes sibi palmites vitis nutrit facitque frugiferos.
3807 2288
(218) Quodsi divinum hoc, a Christo datum, vitae virtutisque principium attente
consideramus, prout ipsum fontem constituit (219) cuiusvis doni gratiaeque
creatae, facile intellegimus illud nihil aliud esse nisi Paraclitum Spiritum,
qui a Patre Filioque procedit, quique peculiari modo 'Spiritus Christi' seu
'Spiritus Filii' dicitur (Rom 8,9; 2 Cor 3,17; Gal 4,6).... Dum Christus
solummodo hunc Spiritum non ad mensuram accepit (cf. Io 3,34), membris tamen
mystici Corporis non nisi secundum mensuram donationis Christi ex ipsius
Christi plenitudine impertitur (cf. Eph 1,8; 4,7). Ac postquam Christus in
Cruce clarificatus est, eius Spiritus cum Ecclesia uberrima effusione
communicatur, ut ipsa eiusque singula membra magis in dies magisque Servatori
nostro adsimulentur. Spiritus Christi est, qui nos adoptivos Dei filios effecit
(cf. Rom 8, 14-17; Gal 4, 6-7), ut aliquando 'omnes revelata facie gloriam
Domini speculantes, in eandem imaginem transformemur a claritate in claritatem'
(2 Cor 3,18).
3808 2288
Huic autem Christi Spiritui tamquam non adspectabili principio id quoque
attribuendum est, ut omnes Corporis partes tam inter sese, quam cum excelso
Capite suo coniungantur, totus in Capite cum sit, totus in Corpore, totus in
singulis membris; quibus pro diversis eorum muneribus atque officiis, pro
maiore vel minore quo fruuntur spiritualis sanitatis gradu, diversis rationibus
praesens est atque adsistit. Ille est, qui caelesti
vitae halitu in omnibus corporis partibus cuiusvis est habendus actionis
vitalis ac reapse salutaris principium. Ille est, qui licet per se ipse in
omnibus membris habeatur, in iisdemque divinitus agat, in inferioribus tamen
etiam per superiorum ministerium (220) operatur; ille denique est, qui dum
Ecclesiae nova semper in dies, sua afflante gratia, incrementa parit, membra
tamen, a Corpore omnino abscissa, renuit sanctitatis gratia inhabitare. Quam
quidem Iesu Christi Spiritus praesentiam operationemque... Leo XIII Encycl.
Litt. 'Divinum illud' per haec verba presse nervoseque significavit: 'Hoc
affirmare sufficiat, quod cum Christus Caput sit Ecclesiae, Spiritus Sanctus
sit eius anima.'
3809 (221) Iam . .
. in sua luce ponere cupimus, Christi Corpus, quod est Ecclesia, mysticum esse
appellandum.... Non autem una de causa haec vox adhibenda est; quandoquidem per
illam sociale Ecclesiae Corpus, cuius Christus Caput est ac moderator,
internosci potest a physico eius Corpore, quod e Deipara Virgine natum nunc ad
Patris dexteram sedet velisque eucharisticis delitescit, ac discerni potest,
quod ob hodiernos errores maioris momenti est, a naturali quovis corpore sive
physico sive, ut aiunt, morali.
3810 Dum enim
in naturali corpore unitatis principium ita partes iungit, ut propria, quam
vocant, subsistentia singulae prorsus careant, contra in mystico Corpore mutuae
coniunctionis vis, etiamsi intima, membra ita inter se copulat, ut singula
omnino fruantur persona propria. Accedit quod, si totius et singulorum
membrorum mutuam inter se rationem (222) consideramus, in physico quolibet
viventi corpore totius concretionis emolumento membra singula universa
postremum unice destinantur, dum socialis quaelibet hominum compages, si modo
ultimum utilitatis finem inspicimus, ad omnium et uniuscuiusque membri
profectum, utpote personae sunt, postremum ordinantur. ...
3811 Quodsi mysticum
comparamus cum morali, ut aiunt, corpore, tum etiam animadvertendum est non
leve quiddam interesse, sed aliquid summi momenti inter utrumque summaeque
gravitatis. In hoc enim quod morale vocant, nihil aliud est unitatis principium
nisi finis communis communisque omnium in eundem finem per socialem
auctoritatem conspiratio; dum in mystico de quo agimus Corpore conspirationi
huic internum aliud adiungitur principium, quod tam in universa compage quam in
singulis eius partibus reapse exsistens virtuteque pollens talis est
excellentiae, ut ratione sui omnia unitatis vincula, quibus vel physicum vel
morale corpus copuletur, in immensum prorsus evincat. Hoc est ... aliquid non
naturalis, sed supemi ordinis, immo in semet ipso infinitum omnino atque increatum:
Divinus nempe Spiritus qui ... 'unus et idem numero, totam Ecclesiam replet et
unit'.
3812 2289
Ejusmodi vero amantissima cognitio, qua divinus Redemptor a primo Incarnationis
suae momento nos prosecutus est, studiosam quamlibet humanae mentis vim exsuperat;
quandoquidem per beatam illam visionem, qua vixdum in Deiparae sinu exceptus,
fruebatur, omnia mystici Corporis membra continenter perpetuoque sibi
praesentia habet, suoque complectitur salutifero amore.
3813 (230)
(Christus in nobis est) per Spiritum suum, quem nobiscum communicat et per quem
ita in nobis operatur, ut quaecumque a Spiritu Sancto in animis peraguntur,
etiam a Christo ibi peracta dicantur oporteat. ... Ex eadem autem Spiritus
Christi communicatione efficitur, ut ... Ecclesia veluti plenitudo constituatur
et complementum Redemptoris, Christus vero quoad omnia in Ecclesia quodammodo
adimpleatur. Quibus quidem verbis ipsam attigimus rationem, cur... (231) Caput
mysticum quod Christus est, et Ecclesia, quae hisce in terris veluti alter Christus
eius personam gerit, unum novum hominem constituant, quo in salutifero crucis
opere perpetuando caelum et terra iunguntur; Christum dicimus Caput et Corpus,
Christum totum.
3814 2290
(231) Id omnibus commune et inconcussum esto, si a germana ve lint doctrina, a
rectoque Ecclesiae magisterio non aberrare: omnem nempe reiciendum esse
mysticae huius coagmentationis modum, quo christifideles, quavis ratione, ita
creatarum rerum ordinem praetergrediantur, atque in divina perperam invadant,
ut vel una sempiterni Numinis attributio de iisdem tamquam propria praedicari
queat. Ac praeterea certissimum illud firma mente retineant, hisce in rebus
omnia esse habenda Sanctissimae Trinitati communia, quatenus eadem Deum ut
supremam efficientem causam respiciant.
3815 2290
Animadvertant quoque necesse est, hac in causa de occulto mysterio agi, quod in
hoc terrestri exsilio, velamine quolibet detectum, omnino introspici, humanaque
lingua significari numquam possit. In habitare quidem Divinae Personae
dicuntur, quatenus in creatis animantibus intellectu praeditis imperscrutabili
modo praesentes, ab iisdem per cognitionem et amorem (232) attingantur; quadam
tamen ratione omnem naturam transcendente, ac penitus intima et singulari. Ad
quam quidem intuendam ut parumper saltem accedamus, non illa via ac ratio
neglegenda est, quam Vaticana Synodus (sess. III, Const. de fide cath., cap. 4;
DS 3015) in id genus rebus valde commendat; quae quidem ad hauriendam lucem
contendens, qua Dei arcana paullisper saltem internoscantur, id assequitur,
mysteria eadem inter se comparans et cum supremo fine, quo dirigantur.
Opportune igitur sapientissimus decessor Noster fel. rec. Leo XIII, cum de hac
nostra cum Christo coniunctione deque Divino nos inhabitante Paraclito
loqueretur, ad beatam illam visionem oculos convertit, qua aliquando in caelis
haec eadem mystica copulatio consummationem suam perfectionemque consequetur.
'Haec mira coniunctio, inquit, quae suo nomine inhabitatio dicitur, condicione
tantum seu statu ab ea discrepat, qua caelites Deus beando complectitur.' Qua
quidem visione, modo prorsus ineffabili fas erit Patrem, Filium Divinumque
Spiritum mentis oculis superno lumine auctis contemplari, divinarum Personarum
processionibus aeternum per aevum proxime adsistere, ac simillimo illi gaudio
beari, quo beata est sanctissima et indivisa Trinitas.
3816 (234) ...
Non enim desunt, qui haud satis considerantes, Paulum apostolum translata
tantummodo verborum significatione hac in re fuisse locutum, nec peculiares ac
proprias corporis physici, moralis, mystici significationes, ut omnino oportet,
distinguentes, perversum aliquod inducunt unitatis commentum; quandoquidem
divinum Redemptorem et Ecclesiae membra in physicam unam personam coire et
coalescere iubent, et dum hominibus divina attribuunt, Christum Dominum
erroribus humanaeque in malum proclivitati obnoxium faciunt. A qua quidem
doctrinae fallacia quemadmodum catholica fides sanctorumque Patrum praecepta
prorsus abhorrent, ita pariter gentium Apostoli mens ac sententia omnino refugit,
qui, quamvis Christum eiusque mysticum Corpus mira inter se coagmentatione
coniungat, alterum tamen alteri, ut Sponsum Sponsae, opponit (cf. Eph 5, 22 s).
3817 Nec minus
a veritate aberrat periculosus eorum error, qui ex arcana omnium nostrum cum Christo
coniunctione insanum quendam, ut aiunt, quietismum deducere conantur; quo
quidem spiritualis omnium Christianorum vita eorumque ad virtutem progressio
Divini Spiritus actioni unice attribuuntur, ea nempe seclusa ac posthabita,
quae a nobis eidem praestari debet, socia ac veluti adiutrice opera. Nemo
profecto infitiari potest Sanctum Iesu Christi Spiritum unum esse fontem, ex
quo superna omnis vis in Ecclesiam in eiusque membra profluat.... Attamen, quod
homines in sanctitatis operibus constanter perseverent, quod in gratia in
virtuteque alacri animo proficiant, quod denique non modo ad christianae
perfectionis apicem strenue contendant, sed ceteros quoque ad eam assequendam
pro viribus excitent, haec omnia caelestis Spiritus operari non vult, nisi iidem
homines quotidiana actuosaque navitate suas partes agant. 'Non enim dormientibus', ait Ambrosius, 'divina beneficia, sed
observantibus deferuntur'. Namque, si in mortali (235)
nostro corpore haud intermissa exercitatione membra roborantur ac vigescunt, multo
profecto magis id contingit in sociali Iesu Christi Corpore, in quo singula
membra propria cuiusque libertate, conscientia agendique ratione fruuntur. Quam
ob rem, qui dixit: 'Vivo autem, iam non ego: vivit vero in me Christus' (Gal 2,
20), idem asseverare non dubitavit: 'Gratia eius (hoc est Dei) in me vacua non
fuit, sed abundantius illis omnibus laboravi: non ego autem, sed gratia Dei
mecum' (I Cor 15, 10). Omnino igitur perspicuum est fallacibus hisce doctrinis
mysterium de quo agimus non in spiritualem christifidelium profectum, sed in
eorum ruinam miserrime verti.
3818 Quod ex
falsis etiam eorum placitis evenit, qui asseverant, non tanti esse faciendam
frequentem admissorum venialium, ut aiunt, confessionem, cum praestet potius
generalis illa confessio, quam sin gulis diebus Sponsa Christi cum filiis suis
sibi in Domino coniunctis, per sacerdotes faciat ad altare Dei accessuros.
Pluribus utique modis ... haec admissa expiari possunt; sed ad alacriorem
quotidie per virtutis iter progressionem faciendam maxime commendatum volumus
pium illum, non sine Spiritus Sancti instinctu ab Ecclesia inductum, crebrae
confessionis usum, quo recta sui ipsius cognitio augetur, christiana crescit
humilitas, morum eradicatur pravitas, spirituali neglegentiae torporique
obsistitur, conscientia purificatur, roboratur voluntas, salutaris animorum
moderatio procuratur atque ipsius sacramenti vi augetur gratia.
3819
(Redarguuntur praeterea ii,) qui precibus nostris omnem veri nominis impetrandi
vim denegant vel qui ... insinuare conantur, supplicationes ad Deum privatim
admotas parvi esse faciendas, cum publicae potius, Ecclesiae nomine (236)
adhibitae, reapse valeant, quippe quae a mystico proficiscantur Iesu Christi
Corpore. ...
3820 Non
desunt postremo, qui dicunt supplicationes nostras non ad ipsam Jesu Christi
personam, sed ad Deum potius vel ad aeternum Patrem per Christum esse
dirigendas, cum Servator noster, prout mystici sui Corporis Caput, 'mediator
Dei et hominum' (I Tim 2,5) solummodo sit habendus. Attamen id non solum
Ecclesiae menti adversatur christianorumque consuetudini, sed veritate etiam
offendit. Christus enim... secundum utramque naturam una simul totius Ecclesiae
est Caput; ac ceteroquin ipse sollemniter asseveravit; 'Si quid petieritis me
in nomine meo, hoc faciam' (Jo 14,14). Et quamvis (237) in eucharistico
praesertim sacrificio - in quo Christus, cum sacerdos ipsemet et hostia sit,
conciliatoris munere peculiari modo fungitur - orationes ad aeternum Patrem per
Unigenitum suum plerumque admoveantur, nihilo secius non raro ... ad divinum
quoque Redemptorem preces adhibentur...
3821 (242)
(Invitantur ii,) qui ad adspectabilem non pertinent Catholicae Ecclesiae
compagem, ut ... (243) ... ab eo statu se eripere studeant, in quo de
sempiterna cuiusque propria salute securi esse non possunt; quandoquidem,
etiamsi inscio quodam desiderio ac voto ad mysticum Redemptoris Corpus
ordinentur, tot tamen tantisque caelestibus muneribus adiumentisque carent,
quibus in Catholica solummodo Ecclesia frui licet. Ingrediantur igitur
catholicam unitatem et nobiscum omnes in una Iesu Christi Corporis compagine
coniuncti ad unum Caput in gloriosissimae dilectionis societate concurrant. ...
3822 At si
cupimus ... totius mystici Corporis comprecationem admoveri Deo, ut aberrantes
omnes in unum Iesu Christi ovile quam primum ingrediantur, profitemur tamen,
omnino necessarium esse, id sponte libenterque fieri, cum nemo credat nisi
volens. Quam ob rem si qui non credentes, eo reapse compelluntur, ut Ecclesiae
aedificium intrent ut ad altare accedant sacramentaque suscipiant, ii procul
dubio veri christifideles non fiunt; fides enim, sine qua 'impossibile est
placere Deo' (Hebr 11,6) liberrimum esse debet obsequium intellectus et
voluntatis (cf. 3008). Si igitur aliquando contingat, ut, contra constantem
Apostolicae huius Sedis doctrinam (cf. DS 3176); CdC 1351), ad amplexandam
catholicam fidem aliquis adigatur invitus, id Nos facere non possumus quin, pro
officii Nostri conscientia, reprobemus...
1.799 Pie XII, Litt. encycl. 'Divino afflante Spiritu',
1.800 30 septembre 1943
1.801
3825 2292 (309) Quod autem Vulgatam Tridentina
Synodus (cf. DS 1506) esse voluit latinam conversionem, 'qua omnes pro
authentica uterentur', id quidem, ut omnes norunt, latinam solummodo respicit
Ecclesiam, eiusdemque publicum Scripturae usum, ac nequaquam, procul dubio,
primigeniorum textuum auctoritatem et vim minuit. Neque enim de primigeniis
textibus tunc agebatur, sed de latinis quae illa aetate circumferebantur
conversionibus, inter quas idem Concilium illam iure praeferendam edixit, quae
'longo tot saeculorum usu in ipsa Ecclesia probata est'. Haec igitur
praecellens Vulgatae auctoritas seu, ut aiunt, authentia non ob criticas
praesertim rationes a Concilio statuta est sed ob illius potius legitimum in
Ecclesiis usum, per tot saeculorum decursum habitum; quo quidem usu
demonstratur eamdem, prout intellexit et intellegit Ecclesia, in rebus fidei ac
morum ab omni prorsus esse errore immunem; ita ut, ipsa Ecclesia testante et
confirmante, in disputationibus, lectionibus concionibusque tuto ac sine
errandi periculo proferri possit; atque adeo eiusmodi authentia non primario
nomine critica, sed iuridica potius vocatur. Quapropter haec Vulgatae in rebus
doctrinae auctoritas minime vetat - immo id hodie fere postulat -, quominus
eadem haec doctrina ex primigeniis etiam textibus comprobetur et confirmetur,
atque etiam quominus passim in auxilium iidem textus vocentur, quibus recta
Sacrarum Litterarum significatio ubique magis in dies patefiat atque
explanetur. Ac ne id quidem Tridentini Concilii decreto prohibetur, quominus
nempe ad christifidelium usum et bonum et ad faciliorem divini eloquii
intellegentiam, conversiones in vulgatas linguas conficiantur, eaeque etiam ex
ipsis (310) primigeniis textibus, ut iam multis in regionibus, approbante
Ecclesiae auctoritate, laudabiliter factum esse novimus.
3826 2293 (310) Linguarum antiquarum
cognitione et criticae artis subsidiis egregie instructus, exegeta catholicus
ad illud accedat munus, quod ex omnibus ei impositis summum est, ut nempe
germanam ipsam Sacrorum Librorum sententiam reperiat atque exponat. Quo in
opere exsequendo ante oculos habeant interpretes sibi illud omnium maximum
curandum esse, ut clare dispiciant ac definiant, quis sit verborum biblicorum
sensus, quem litteralem vocant. Hanc litteralem verborum significationem omni
cum diligentia per linguarum cognitionem iidem eruant, ope adhibita contextus,
comparationisque cum assimilibus locis; quae quidem omnia in profanorum quoque
scriptorum interpretatione in auxilium vocari solent, ut auctoris mens
luculenter patescat. Sacrarum autem Litterarum exegetae, memores de verbo
divinitus inspirato heic agi, cuius custodia et interpretatio ab ipso Deo
Ecclesiae commissa est, non minus diligenter rationem habeant explanationum et
declarationum magisterii Ecclesiae, itemque explicationis a sanctis Patribus
datae, atque etiam 'analogiae fidei', ut Leo XIII in Encycl. Litt.
'providentissimus Deus' (cf. DS 3283) sapientissime animadvertit.... Non
tantum... eas res exponant, quae ad historiam, archaeologiam, philologiam, ad
aliasque huiusmodi disciplinas spectent; sed, illis quidem opportune allatis,
quantum ad exegesin conferre possint, ostendant potissimum, quae sit singulorum
librorum vel textuum theologica doctrina de rebus fidei et morum, ita ut haec
eorum explanatio non modo theologos doctores adiuvet ad fidei dogmata
proponenda confirmandaque, sed sacerdotibus etiam adiumento sit ad doctrinam
christianam coram populo enucleandam, ac fidelibus denique omnibus ad vitam
sanctam homineque christiano dignam agendam adserviat.
3827 2293 (311) Talem cum dederint
interpretationem, imprimis, ut diximus, theologicam, efficaciter illos ad
silentium redigent, qui, asseverantes se vix quidquam in biblicis commentariis
invenire, quod mentem ad Deum extollat, animum enutriat, interiorem vitam
promoveat, ad spiritualem quamdam et mysticam, ut aiunt, interpretationem
confugiendum esse dictitant (cf. DS 3792ss). ...
3828 2293 Non omnis sane spiritualis
sensus a Sacra Scriptura excluditur. Quae enim in Vetere
Testamento dicta vel facta sunt, ita a Deo sapientissime sunt ordinata atque
disposita, ut praeterita spirituali modo ea praesignificarent, quae in novo
gratiae foedere essent futura. Quare exegeta, sicut litteralem, ut aiunt,
verborum significationem, quam hagiographus intenderit atque expresserit,
reperire atque exponere debet, ita spiritualem etiam, dummodo rite constet
illam a Deo fuisse datam. Deus enim solummodo spiritualem
hanc significationem et novisse potuit, et nobis revelare. Iamvero eiusmodi
sensum in Sanctis Evangeliis nobis indicat, nosque edocet divinus ipse
Servator; hunc etiam, Magistri exemplum imitati, Apostoli loquendo scribendoque
profitentur hunc perpetuo tradita ab Ecclesia doctrina ostendit; hunc denique
antiquissimus liturgiae usus declarat, ubicumque rite adhiberi potest notum
illud pronuntiatum: Lex precandi lex credendi est (cf. DS
246: Legem credendi ...). Hunc igitur spiritualem sensum, a Deo ipso intentum
et ordinatum, exegetae catholici ea diligentia patefaciant ac proponant, quam
divini verbi dignitas exposcit; alias autem translatas rerum significationes ne
tamquam genuinum Sacrae Scripturae sensum proferant, religiose caveant.
3829 2294 (314) Interpres igitur omni cum
cura, ac nulla quam recentiores pervestigationes attulerint luce neglecta
dispicere enitatur, quae propria fuerit sacri scriptoris indoles ac vitae
condicio, qua floruerit aetate, quos fontes adhibuerit sive scriptos sive ore
traditos, quibusque sit usus formis dicendi. Sic enim satius cognoscere
poterit, quis hagiographus fuerit, quidque scribendo significare voluerit. Neque
enim quemquam latet summam Interpretandi normam eam esse, qua perspiciatur et
definiatur quid scriptor dicere intenderit.
3830 2294 Quisnam autem sit litteralis
sensus, in veterum orientalium auctorum verbis et scriptis saepenumero non ita
in aperto est ut apud nostrae aetatis scriptores.... (315) Veteres enim
Orientales, ut quod in mente haberent exprimerent, non semper iisdem formis
iisdemque dicendi modis utebantur, quibus nos hodie, sed illis potius, qui apud
suorum temporum et locorum homines usu erant recepti. Hi quinam fuerint,
exegeta non quasi in antecessum statuere potest, sed accurata tantummodo
antiquarum Orientis litterarum pervestigatione ... Haec eadem pervestigatio id
quoque iam lucide comprobavit, israeliticum populum inter ceteras Orientis
veteres nationes in historia rite scribenda, tam ob antiquitatem, quam ob
fidelem rerum gestarum relationem singulariter praestitisse; quod quidem ex
divinae inspirationis charismate atque ex peculiari historiae biblicae fine,
qui ad religionem pertinet, profecto eruitur. Nihilominus etiam apud Sacros
Scriptores, sicut apud ceteros antiquos, certas quasdam inveniri exponendi
narrandique artes, certos quosdam idiotismos, linguis praesertim semiticis
proprios, approximationes quae dicuntur, ac certos loquendi modos hyperbolicos,
immo interdum etiam paradoxa, quibus res menti firmius imprimantur, nemo sane
miretur, qui de inspiratione biblica recte sentiat. A Libris enim Sacris nulla
aliena est illarum loquendi rationum, quibus apud veteres gentes, praesertim
apud Orientales, humanus sermo ad sententiam exprimendam uti solebat, ea tamen
condicione, ut adhibitum dicendi genus Dei sanctitati et veritati haudquaquam
repugnet, quemadmodum, pro sagacitate sua, iam ipse Angelicus Doctor hisce
verbis animadvertit: 'In Scriptura divina (316) traduntur nobis per modum, quo
homines solent uti.' ... Non raro enim, ... cum sacros Auctores ab historiae
fide aberrasse, aut res minus accurate rettulisse obiurgando nonnulli iactant,
nulla alia de re agi comperitur, nisi de suetis illis nativis antiquorum
dicendi narrandique modis, qui in mutuo hominum inter se commercio passim
adhiberi solebant, ac reapse licito communique more adhibebantur.
3831 (317) Nostri igitur rerum biblicarum
cultores in hanc quoque rem animum debita diligentia intendant neque quidquam
omittant, quod novitatis attulerint cum archaeologia tum antiqua rerum gestarum
historia priscarumque litterarum scientia quodque aptum sit, quo melius veterum
scriptorum mens eorumque ratiocinandi, narrandi scribendique modus, forma et
ars cognoscatur ... Omnis enim humana cognitio etiamsi non sacra ut suam habet
quasi insitam dignitatem et excellentiam - quippe quae sit quaedam finita
participatio infinitae cognitionis Dei - ita novam altioremque dignitatem et
quasi consecrationem assequitur, cum ad res ipsas divinas clariore luce
collustrandas adhibetur. ... (319) Catholicus interpres actuoso fortique suae
disciplinae amore actus ac sanctae matri Ecclesiae sincere devotus neutiquam
retineri debet, quominus difficiles quaestiones hucusque nondum enodatas iterum
atque iterum aggrediatur ..., ut ... et certis quoque profanarum disciplinarum
conclusionibus debito modo satisfaciat. Horum autem strenuorum ... operariorum
conatus non solummodo aequo iustoque animo, sed summa etiam cum caritate
iudicandos esse ceteri omnes Ecclesiae filii meminerint; qui quidem ab illo
haud satis prudenti studio abhorrere debent, quo quidquid novum est, ob hoc
ipsum censetur esse impugnandum aut in suspicionem adducendum. Illud enim
imprimis ante oculos habeant, in normis ac legibus ab Ecclesia datis de fidei
morumque doctrina agi ; atque inter multa illa, quae in sacris libris,
legalibus, historicis, sapientialibus et propheticis proponuntur, pauca tantum
esse, quorum sensus ab Ecclesiae auctoritate declaratus sit, neque plura ea
esse, de quibus unanimis sanctorum Patrum sit sententia. Multa igitur remanent,
eaque gravissima, in quibus edisserendis et explanandis catholicorum
interpretum acumen et ingenium libere exerceri potest ac debet, ut ad omnium
utilitatem, ad maiorem in dies doctrinae sacrae profectum et ad Ecclesiae
defensionem et honorem ex suo quisque viritim conferat.
Instructio S. Paenitentiariae, sous Pie XII, 25 mars 1944
3832
(Ad dubia removenda quoad facultatem) impertiendi in quibusdam rerum adiunctis
absolutionem sacramentalem generali formula seu communi absolutione, sine
praevia peccatorum confessione a singulis Christi fidelibus peracta, S.
Paenitentiaria (declarat):
3833 1. Sacerdotes,
licet ad confessiones sacramentales excipiendas adprobati non sint, facultate
fruuntur absolvendi generali modo atque una simul: a) Milites imminenti aut
commisso proelio, prout in morte constitutos, quando, sive prae militum
multitudine sive prae temporis angustia, singuli audiri nequeunt. Si tamen
rerum adiuncta eiusmodi sint, ut vel moraliter impossibile vel admodum
difficile videatur, milites absolvere imminenti aut commisso proelio, tunc
licet eos absolvere statim ac necessarium iudicabitur. b) Cives et milites
instante mortis periculo, durantibus hostilibus incursionibus.
3834 2.
Praeter casus, in quibus agitur de mortis periculo, non licet sacramentaliter
absolvere plures una simul, aut singulos dimidiate tantum confessos, ratione
tantum magni concursus paenitentium, qualis verbi gratia potest contingere in
die magnae alicuius festivitatis aut indulgentiae (cf. prop. 59 ex damn. ab
Innoc. XI a. 1679 (DS 2159)): licet vero, si accedat alia gravis omnino et
urgens necessitas, gravitati praecepti divini integritatis confessionis
proportionata, vb.gr. si paenitentes secus nulla sua culpa diu gratia
sacramentali et sacra communione carere cogantur.
3835 4. (Inter
alia, paenitentes monendi sunt,) omnino necesse esse, ut qui absolutionem
turmatim acceperint, in primo deinceps suscipiendo paenitentiae sacramento,
gravia singula peccata sua rite confiteantur, quae non antea confessi fuerint.
3836 5.
Sacerdotes aperte fideles doceant, eos graviter prohiberi, ne, quamvis sibi
conscii sint culpae mortalis, nondum in confessione recte accusatae et
remissae, et obligatio integre lethalia peccata confitendi urgeat ex lege sive
divina sive ecclesiastica, de industria declinent huic obligationi satisfacere,
occasionem exspectantes, qua absolutio turmatim detur.
3837 7. Si
tempus suppetat, haec absolutio sueta atque integra formula in plurali numero
impertienda est; secus vero haec brevior formula adhiberi potest: 'Ego vos
absolvo ab omnibus censuris et peccatis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti.'
1.802 Decr. S. Officii, sous Pie XII, 29 mars (1 avril) 1944
3838 2295
Expos.. (In nonnullis scriptis asseritur) finem primarium matrimonii non esse prolis
generationem, vel fines secundarios non esse fini primario subordinatos, sed ab
eo independentes. Hisce in elucubrationibus primarius coniugii finis alius ab
aliis designatur, ut ex. gr.: coniugum per omnimodam vitae actionisque
communionem complementum ac personalis perfectio; coniugum mutuus amor atque
unio fovenda ac perficienda per psychicam et somaticam propriae personae
traditionem; et huiusmodi alia plura. In iisdem scriptis interdum verbis in
documentis Ecclesiae occurrentibus (uti sunt v. gr. finis primarius,
secundarius) sensus tribuitur, qui cum his vocibus, secundum communem
theologorum usum, non congruit. Qu.: An admitti possit quorundam recentiorum
sententia, qui vel negant finem primarium matrimonii esse prolis generationem
et educationem, vel docent fines secundarios fini primario non esse
essentialiter subordinatos, sed esse aeque principales et independentes?
Resp. (cfirm. a S. P'ce 30. Mart.): Negative.
1.803 Decr. S. officii, sous Pie XII, 19. (21.) juillet 1944
3839 2296
Qu.: Quid sentiendum de systemate Millenarismi mitigati, docentis scilicet
Christum Dominum ante finale iudicium sive praevia sive non praevia plurium
iustorum resurrectione, visibiliter in hanc terram regnandi causa esse
venturum. Resp. (cfirm. a S. P'ce 20. Iul.): Systema Millenarismi mitigati tuto
doceri non posse.
1.804 Pie XII, Litt. encycl. 'Mediator Dei', 20 novembre 1947
3840 2297
(528) In omni actione liturgica una cum Ecclesia praesens adest divinus eius
Conditor; praesens adest Christus in augusto altaris sacrificio, cum in
administri sui persona, tum maxime sub eucharisticis speciebus; praesens adest
in sacramentis virtute sua, quam in eadem transfundit utpote efficiendae
sanctitatis instrumenta; praesens adest denique in Deo admotis laudibus ac supplicationibus,
secundum illud: 'Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum
in medio eorum' (Mt 18,20).
3841 2298
Sacra igitur Liturgia cultum publicum constituit, quem Redemptor noster,
Ecclesiae Caput, caelesti Patri habet, quemque christifidelium societas
Conditori suo et per ipsum aeterno Patri tribuit; utque omnia breviter
perstringamus, integrum constituit publicum cultum (529) mystici Iesu Christi
Corporis, Capitis nempe membrorumque eius.
3842 2298
(530) Universus autem, quem Ecc1esia Deo adhibet, cultus, ut externus, ita
internus esse debet. Externus quidem; nam id natura postulat hominis, qui ex
animo corporeque constat ...; ac divinus cultus non tantum ad singulos
pertinet, sed ad humanam etiam consortionem atque adeo (531) socialis sit
oportet ... Id denique Mystici Corporis unitatem peculiari modo patefacit... At
praecipuum divini cultus elementum internum esse debet: oportet enim semper in
Christo vivere eidemque se totum dedere, ut in eo, cum eo et per eum debita
caelesti Patri attribuatur gloria.
3843 2298
(532) Quamobrem a vera ac germana sacrae Liturgiae notione ac sententia omnino
ii aberrant, qui eam utpote divini cultus partem iudicent externam solummodo ac
sensibus obiectam, vel quasi decorum quemdam caerimoniarum apparatum; nec minus
ii aberrant, qui eam veluti meram legum praeceptorumque summam reputent, quibus
ecclesiastica hierarchia iubeat sacros instrui ordinarique ritus.
3844 (532)
Efficacitas, si de eucharistico sacrificio ac de sacramentis agitur, ex opere
operato potius ac primo loco oritur. Si vero vel actionem illam consideramus
intaminatae Iesu Christi Sponsae, qua eadem precibus sacrisque caerimoniis
eucharisticum adornat sacrificium et sacramenta, vel si de 'sacramentalibus' ac
de ceteris ritibus agitur, quae ab ecclesiastica instituta sunt hierarchia, tum
efficacitas habetur potius ex opere operantis Ecclesiae, quatenus ea sancta est
atque arctissime cum suo Capite coniuncta operatur.
3845 Quam ad
rem cupimus ..., ut animum intendatis vestrum ad novas illas cogitandi
iudicandique rationes de christiana pietate, quam 'obiectivam' vocant; quae
quidem rationes, dum mystici Corporis mysterium itemque veracem gratiae
actionem sanctitatis effectricem divinosque sacramentorum et eucharistici
sacrificii actus in perspicuo (533) ponere conantur, eo tamen contendere
videntur, ut 'subiectivam'seu 'personalem' quam dicunt pietatem vel imminuant
vel omnino praetermittant... Christus (per sacramenta et per sacrificium suum)
nullo non tempore humanum genus expiat Deoque consecrat. Ea igitur 'obiectiva'.
. . virtute pollent, quae reapse animos nostros divinae Iesu Christi vitae
facit participes. Ideo non ex nostra, sed ex divina virtute eis effectrix illa
vis inest, quae membrorum pietatem cum Capitis pietate coniungit eamdemque
quodammodo reddit totius communitatis actionem. Quibus ex acutis argumentis
nonnulli concludunt, christiana omnis pietas in mystici Corporis Christi
mysterio consistat oportere, nulla habita 'personali' seu 'subiectiva' ut aiunt
ratione atque adeo cetera religionis opera neglegenda reputant, quae cum sacra
Liturgia arcte non devinciantur et extra cultum publicum absolvantur. Quas
tamen circa duplicis pietatis genera conclusiones, quamvis optima sint quae
supra proponuntur principia, fallaces omnino esse, insidiosas ac
perniciosissimas nemo est qui non videat. Utique retinendum est sacramenta
altarisque sacrificium intimam habere in semet ipsis virtutem, utpote quae sint
ipsius Christi actiones, ... verumtamen ut eadem debitam efficaciam habeant, opus
est prorsus, ut rectae animi nostri dispositiones accedant.
3846 2299
(537) In spirituali igitur vita nulla intercedere potest discrepantia vel
repugnantia inter divinam illam actionem, quae ad perpetuandam redemptionem
nostram gratiam in animos infundit, ac sociam laboriosamque hominis operam,
quae donum Dei vacuum non reddat oportet (cf. 2 Cor 6,1); itemque inter externi
sacramentorum ritus efficacitatem, quae ex opere operato oritur, atque eorum
bene merentem actum, qui eadem impertiunt vel suscipiunt, quem quidem actum
opus operantis vocamus; ac pari modo publicas supplicationes inter privatasque
preces; inter rectam agendi rationem supernarumque contemplationem rerum; inter
vitam asceticam ac Liturgiae pietatem; ac denique inter ecclesiasticae hierarchiae
iurisdictionem legitimumque magisterium ac potestatem illam, quae proprie
sacerdotalis dicitur, quaeque in sacro excercetur ministerio.... Procul dubio
liturgica precatio, cum publica sit inclitae Jesu Christi Sponsae supplicatio,
privatis precibus potiore excellentia praestat. Quae tamen potior excellentia
neutiquam significat duo haec precandi genera inter se discrepare vel
repugnare. Uno enim eodemque cum sint studio animata, una simul etiam confluunt
ac componuntur secundum illud 'omnia et in omnibus Christus' (Col 3, 11), ad
idemque contendunt propositum, donec in nobis formetur Christus (cf. Gal 4,
19).
3847 (547)
Christianae religionis caput ac veluti centrum sanctissimae Eucharistiae
mysterium est, quam olim Summus Sacerdos Christus instituit, quamque per suos
administros perpetuo in Ecclesia renovari iubet. ... (548) Altaris sacrificium
non mera est ac simplex Jesu Christi cruciatuum ac mortis commemoratio, sed
vera ac propria sacrificatio, qua quidem per incruentam immolationem Summus
Sacerdos id agit quod iam in cruce fecit, semet ipsum aeterno Patri hostiam
offerens acceptissimam. ...
3848
Dissimilis tamen ratio est, qua Christus offertur. In cruce enim totum semet
ipsum suosque Deo obtulit dolores ; victimae vero immolatio per cruentam mortem
libera voluntate obitam effecta est. In ara autem, ob gloriosum humanae naturae
suae statum, 'mors illi ultra non dominabitur' (Rom 6,9), ideoque sanguinis
effusio haud possibilis est; verumtamen ex divinae sapientiae consilio
Redemptoris nostri sacrificatio per externa signa, quae sunt mortis indices,
mirando quodam modo ostenditur. Siquidem per panis 'transsubstantiationem' in
corpus vinique in sanguinem Christi, ut eius corpus reapse praesens habetur,
ita eius cruor: eucharisticae autem species, sub quibus adest, cruentam
corporis et sanguinis separationem figurant. Itaque memorialis demonstratio
eius mortis, (549) quae reapse in Calvariae loco accidit, in singulis altaris
sacrificiis iteratur quandoquidem per distinctos indices Christus Iesus in statu
victimae significatur atque ostenditur.
3849 2300
(552) Expedit... christifideles omnes animadvertant, summo sibi officio esse
summaeque dignitati, eucharisticum participare sacrificium. (553) (Tamen) non
idcirco sacerdotali etiam potestate fruuntur.
3850 2300
(Falsus conceptus sacerdotii fidelium:) Sunt enim ..., qui... doceant (cf. DS
1767), in Novo Testamento sacerdotii nomine id solummodo venire, quod ad omnes
spectet, qui sacri fontis lavacro expiati fuerint; itemque praeceptum illud,
quo Iesus Christus in novissima cena id Apostolis commiserat faciendum, quod
ipse fecerat, ad cunctam directo pertinere christifidelium Ecclesiam; atque
exinde, deinceps tantum, hierarchicum consecutum esse sacerdotium. Quapropter
populum autumant vera perfrui sacerdotali potestate, sacerdotem autem solummodo
agere ex delegato a communitate munere. Quamobrem Eucharisticum Sacrificium
veri nominis 'concelebrationem' existimant, ac reputant expedire potius ut
sacerdotes una cum populo adstantes 'concelebrent', quam ut privatim
Sacrificium offerant absente populo. (Contra haec) in memoriam revocandum esse
ducimus, sacerdotem nempe idcirco tantum populi vices agere, quia personam
gerit Dni. n. Iesu Christi, quatenus membrorum omnium Caput est, pro iisdem
semet ipsum offert, ideoque ad altare accedere ut ministrum Christi, Christo
inferiorem, superiorem autem populo. Populum contra, quippe (554) qui nulla
ratione divini Redemptoris personam sustineat neque conciliator sit inter
seipsum et Deum, nullo modo iure sacerdotali frui posse. - Quae quidem fidei
certitudine constant; at praeterea christifideles etiam divinam offerre
hostiam, diversa tamen ratione, dicendi sunt.
3851 2300
(Verus conceptus sacerdotii fidelium:) 'Non solum', ita Innocentius III,
'offerunt sacerdotes, sed et universi fideles: nam quod specialiter adimpletur
ministerio sacerdotum, hoc universaliter agitur voto fidelium'. Ac ... (S.
Robertus Bellarminus:) 'Sacrificium' inquit 'in persona Christi principaliter
offertur. Itaque ista oblatio, consecrationem subsequens, est quaedam
testificatio, quod tota Ecclesia consentiat in oblationem a Christo factam, et
simul cum illo offerat'. Eucharistici quoque Sacrificii ritus ac preces haud
minus clare significant atque ostendunt victimae oblationem una cum populo a sacerdotibus
fieri... (555) Nec mirum est christifideles ad huiusmodi dignitatem elevari.
Baptismatis enim lavacro, generali titulo christiani in mystico Corpore membra
efficiuntur Christi sacerdotis, et 'charactere' qui eorum in animo quasi
insculpitur, ad cultum divinum deputantur; atque adeo ipsius Christi
sacerdotium pro sua condicione participant. ...
3852 2300
At est etiam intima ratio, cur christiani omnes, ii praesertim qui altari
adsunt, offerre dicantur. Qua in re gravissima ne perniciosus oriatur error,
offerendi vocem propriae significationis terminis circumscribamus oportet.
Incruenta enim illa immolatio, qua consecrationis verbis prolatis Christus in
statu victimae super altare praesens redditur, ab ipso solo sacerdote
perficitur, prout Christi personam sustinet, non vero prout christifidelium
personam gerit. At idcirco quod sacerdos divinam victimam altari superponit,
eamdem Deo Patri qua oblationem defert ad gloriam Sanctissimae Trinitatis et in
bonum totius Ecclesiae. Hanc autem restricti nominis oblationem christifideles
suo modo duplicique ratione participant: quia nempe non tantum per sacerdotis
manus, sed etiam una cum ipso quodammodo Sacrificium (556) offerunt: qua quidem
participatione, populi quoque oblatio ad ipsum liturgicum refertur cultum.
3853 2300
(Redarguuntur dein tamquam 'superlationes traiectionesque' opiniones eorum,
qui) illa omnino sacrificia reprobant, quae privatim ac non adstante populo
offerantur ... (item quae eodem tempore pluribus in altaribus offerantur.)
(557) Perperam hac in re ad socialem eucharistici sacrificii indolem
provocatur. Quotiescumque enim sacerdos id renovat, quod divinus Redemptor in
novissima cena peregit, reapse sacrificium consummatur: quod quidem sacrificium
semper et ubique itemque necessario ac suapte natura publico et sociali munere
fruitur quandoquidem is, qui illud immolat, et Christi et christifidelium,
cuius divinus Redemptor est Caput, nomine agit, atque illud Deo offert pro
Ecclesia sancta catholica, ac pro vivis et defunctis.
3854 (562) Augustum
altaris sacrificium divinae dapis communione concluditur. Attamen ... ad eius
sacrificii integritatem habendam requiritur solummodo, ut sacerdos caelesti
pabulo reficiatur, non autem, ut populus etiam - quod ceteroquin summopere
optandum est - ad sacram synaxim accedat. (Recoluntur errores in hac re iam
reiecti ; refelluntur deinde asserentes) (563) heic agi non de sacrificio
solummodo, sed de sacrificio ac cena fraternae communitatis, atque sacram
synaxim ponant, communiter actam, quasi totius celebrationis culmen. Etenim
etiam atque etiam animadvertendum est, eucharisticum sacrificium suapte natura
incruentam esse divinae victimae immolationem, quae quidem mystico modo ex
sacrarum specierum separatione patet, ex earumque oblatione aeterno Patri peracta.
Sacra autem synaxis ad idem integrandum ad idemque augusti sacramenti
communione participandum pertinet; dumque administro sacrificanti omnino
necessaria est, christifidelibus est tantummodo enixe commendanda.
3855 2297
(580)...Liturgicus annus... non frigida atque iners earum rerum repraesentatio
est, quae ad praeterita tempora pertinent, vel simplex ac nuda superioris
aetatis rerum recordatio. Sed potius est Christus ipse, qui in sua Ecclesia
perseverat, quique immensae misericordiae suae iter pergit, quod quidem in hac
mortali vita, cum pertransiit benefaciendo (cf. Act 10, 38), ipse pientissimo
eo consilio incepit, ut hominum animi mysteria sua attingerent ac per eadem
quodammodo viverent; quae profecto mysteria non incerto ac subobscuro eo modo,
quo recentiores quidam scriptores effutiunt, sed quo modo catholica doctrina
nos docet, praesentia continenter adsunt atque operantur; quandoquidem, ex
Ecclesiae Doctorum sententia, et eximia sunt christianae perfectionis exempla,
et divinae gratiae sunt fontes ob merita deprecationesque Christi, et effectu
suo in nobis perdurant, cum singula secundum indolem cuiusque suam salutis
nostrae causa suo modo exsistant.
3857 2301
1. Sacramentum Ordinis a Christo Domino institutum, quo traditur spiritualis
potestas et confertur gratia ad rite obeunda munia ecclesiastica, unum esse
idemque pro universa Ecclesia, catholica fides profitetur. ... Neque his a
Christo Domino institutis Sacramentis Ecclesia saeculorum cursu alia Sacramenta
substituit vel substituere potuit, cum, ut Concilium Tridentinum (cf. DS 1601
1728) docet, septem Novae Legis Sacramenta sint omnia a Iesu Christo Domino
Nostro instituta et Ecclesiae nulla competat potestas in 'substantiam
Sacramentorum', id est in ea quae, testibus divinae revelationis fontibus, ipse
Christus Dominus in signo sacramentali servanda statuit. ...
3858 2301
Constat autem inter omnes Sacramenta Novae Legis, utpote signa sensibilia atque
gratiae invisibilis efficientia, debere gratiam et significare quam efficiunt
et efficere quam significant. Iamvero effectus, qui sacra Diaconatus,
Presbyteratus et Episcopatus Ordinatione produci ideoque significari debent,
potestas scilicet et gratia, in omnibus Ecclesiae universalis diversorum
temporum et regionum ritibus sufficienter significati inveniuntur manuum
impositione et verbis eam determinantibus. Insuper nemo est qui ignoret
Ecclesiam Romanam semper validas habuisse Ordinationes graeco ritu collatas
absque instrumentorum traditione, ita ut in ipso Concilio Florentino, in quo Graecorum
cum Ecclesia Romana unio peracta est, minime Graecis impositum sit, ut ritum
Ordinationis mutarent vel illi instrumentorum traditionem insererent: immo
voluit Ecclesia ut in ipsa Urbe Graeci secundum proprium ritum ordinarentur.
Quibus colligitur, etiam secundum mentem ipsius Concilii Florentini (cf. DS
1326), traditionem instrumentorum non ex ipsius Domini Nostri Jesu Christi
voluntate ad substantiam et ad validitatem huis Sacramenti requiri. Quod si ex
Ecclesiae voluntate et praescripto eadem aliquando fuerit necessaria ad valorem
quoque, omnes norunt Ecclesiam quod statuit etiam mutare et abrogare valere.
3859 2301
4. Quae cum ita sint, divino lumine invocato, suprema Nostra Apostolica
Auctoritate et certa scientia declaramus et, quatenus opus sit, decernimus et
disponimus: Sacrorum Ordinum Diaconatus, Presbyteratus et Episcopatus materiam
eamque unam esse manuum impositionem : formam vero itemque unam esse verba
applicationem huius materiae determinantia, quibus univoce significantur
effectus sacramentales - scilicet potestas Ordinis et gratia Spiritus Sancti -,
quaeque ab Ecclesia qua talia accipiuntur et usurpantur. Hinc consequitur ut
declaremus, sicut revera ad omnem controversiam auferendam et ad conscientiarum
anxietatibus viam praecludendam Apostolica Nostra Auctoritate declaramus, et,
si umquam aliter legitime dispositum fuerit, statuimus instrumentorum
traditionem saltem in posterum non esse necessariam ad Sacrorum Diaconatus,
Presbyteratus et Episcopatus Ordinum validitatem.
3860 2301
5. De materia autem et forma in uniuscuiusque Ordinis collatione, eadem suprema
Nostra Apostolica auctoritate, quae sequuntur decernimus et constituimus: In
Ordinatione Diaconali materia est Episcopi manus impositio quae in ritu istius
Ordinationis una occurrit. Forma autem constat verbis 'Praefationis' quorum
haec sunt essentialia ideoque ad valorem requisita: 'Emitte in eum, quaesumus
Domine, Spiritum Sanctum, quo in opus ministerii tui fideliter exsequendi
septiformis gratiae tuae munere roboretur.' In Ordinatione Presbyterali materia
est Episcopi prima manuum impositio quae silentio fit, non autem eiusdem
impositionis per manus dexterae extensionem continuatio, nec ultima cui
coniunguntur verba: 'Accipe Spiritum Sanctum: quorum remiseris peccata
etcetera.' Forma autem constat verbis 'Praefationis' quorum haec sunt
essentialia ideoque ad valorem requisita: 'Da, quaesumus, omnipotens Pater, in
hunc famulum tuum Presbyterii dignitatem; innova in visceribus eius spiritum
sanctitatis, ut acceptum a Te, Deus, secundi meriti munus obtineat censuramque
morum exemplo suae conversationis insinuet.' Denique in Ordinatione seu
Consecratione Episcopali materia est manuum impositio quae ab Episcopo
consecratore fit. Forma autem constat verbis 'Praefationis', quorum haec sunt
essentialia ideoque ad valorem requisita: 'Comple in Sacerdote tuo ministerii
tui summam, et ornamentis totius glorificationis instructum caelestis unguenti
rore sanctifica' ...
3861 2301
6. Ne vero dubitandi praebeatur occasio, praecipimus ut impositio manuum in
quolibet Ordine conferendo caput Ordinandi physice tangendo fiat, quamvis etiam
tactus moralis ad Sacramentum valide conficiendum sufficiat. ... Huius Nostrae
Constitutionis dispositiones vim retroactivam non habent. ...
1.805 Ep. Secretarii Commiss. de re Biblica ad card. Suhard,
1.806 archiep. Paris., sous Pie XII, 16 janvier 1948
3862 2302
(45) (Decreta Commissionis de re Biblica ulteriori investigatione rei Biblicae
obstare nolunt.)
cf. textus in lingua gallica
1.807 Decr, S. Officii, sous Pie XII, 28 juin (1 juillet) 1949
3865 Qu.: 1. Utrum licitum sit, partibus communistarum nomen dare vel
eisdem favorem praestare (cf. DS 3930). 2. Utrum licitum sit edere, propagare
vel legere libros, periodica diaria vel folia, quae doctrinae vel actioni
communistarum patrocinantur, vel in eis scribere; 3. Utrum christifideles, qui
actus, de quibus in n.1 et 2, scienter et libere posuerint, ad sacramenta
admitti possint 4. Utrum christifideles, qui communistarum doctrinam
materialisticam et antichristianam profitentur, et in primis qui eam defendunt
vel propagant, ipso facto, tamquam apostatae a fide catholica, incurrant in
excommunicationem speciali modo Sedi Apostolicae reservatam. Resp (cfirm a S.
P'ce 30 juin): Ad 1. Negative: Communismus enim est materialisticus et
antichristianus; communistarum autem duces, etsi verbis quandoque profitentur
se religionem non oppugnare, re tamen, sive doctrina sive actione, Deo veraeque
religioni et Ecclesiae Christi sese infensos esse ostendunt. Ad 2. Negative: Prohibentur enim ipso iure (cf. CdIC 1399). Ad 3.
Negative, secundum ordinaria principia de sacrarnentis denegandis iis, qui non
sunt dispositi.
Ad 4. Affirmative.
1.808 Ep. S. Officii ad archiep. Bostoniensem, sous Pie XII,
1.809 8 août 1949
3866
... Inter ea autem, quae semper Ecclesia praedicavit et praedicare numquam
desinet illud quoque infallibile effatum continetur, quo edocemur 'extra
Ecclesiam nullam esse salutem'. Est tamen hoc dogma intelligendum eo sensu, quo
id intelligit Ecclesia ipsa. Non enim privatis iudiciis explicanda dedit
Salvator noster ea, quae in fidei deposito continentur, sed ecclesiastico
magisterio.
3867 Et primum
quidem Ecclesia docet, hac in re agi de severissimo praecepto Iesu Christi.
Ipse enim expressis verbis Apostolis suis imposuit, ut docerent omnes gentes,
servare omnia quae ipse mandaverat. Inter mandata autem Christi non minimum
locum illud occupat, quo baptismo iubemur incorporari in Corpus mysticum
Christi, quod est Ecclesia, et adhaerere Christo eiusque vicario, per quem ipse
in terra modo visibili gubernat Ecclesiam. Quare nemo salvabitur, qui sciens
Ecclesiam a Christo divinitus fuisse institutam, tamen Ecclesiae sese subiicere
renuit vel Romano Pontifici, Christi in terris vicario, denegat oboedientiam.
3868 Neque
enim in praecepto tantummodo dedit Salvator, ut omnes gentes intrarent
Ecclesiam, sed statuit quoque Ecclesiam medium esse salutis, sine quo nemo
intrare valeat regnum gloriae caelestis.
3869 Infinita
sua misericordia Deus voluit, ut illorum auxiliorum salutis quae divina sola
institutione, non vero intrinseca necessitate, ad finem ultimum ordinantur,
tunc quoque certis in adiunctis effectus ad salutem necessarii obtineri
valeant, ubi voto solummodo vel desiderio adhibeantur. Quod in sacrosancto
Tridentino Concilio claris verbis enuntiatum videmus tum de sacramento
regenerationis tum de sacramento paenitentiae (DS 1524 1543).
3870 Idem
autem suo modo dici debet de Ecclesia, quatenus generale ipsa auxilium salutis
est. Quandoquidem ut quis aeternam obtineat salutem non semper exigitur, ut
reapse Ecclesiae tamquam membrum incorporetur, sed id saltem requiritur, ut
eidem voto et desiderio adhaereat. Hoc tamen votum non semper explicitum sit
oportet, prout accidit in catechumenis, sed ubi homo invincibili ignorantia
laborat, Deus quoque implicitum votum acceptat, tali nomine nuncupatum, quia
illud in ea bona animae dispositione continetur, qua homo voluntatem suam Dei
voluntati conformem velit.
3871 Quae
clare docentur in (Pii XII Litt. encycl.) ... De mystico Iesu Christi Corpore.
In iisdem enim Summus Pontifex nitide distinguit inter eos, qui re Ecclesiae
tamquam membra incorporantur, atque eos, qui voto tantummodo Ecclesiae
adhaerent.... 'In Ecclesiae autem membris reapse ii soli adnumerandi sunt, qui
regenerationis lavacrum receperunt veramque fidem profitentur neque a Corporis
compage semet ipsos misere separaverunt vel, ob gravissima admissa, a legitima
auctoritate seiuncti sunt' (DS 3802). Circa finem autem earundem Litterarum
encyclicarum, amantissimo animo eos ad unitatem invitans, qui ad Ecclesiae
catholicae compagem non pertinent, illos commemorat, 'qui inscio quodam
desiderio ac voto ad Mysticum Redemptoris Corpus ordinentur', quos minime a
salute aeterna excludit, ex altera tamen parte in tali statu versari asserit,
'in quo de sempiterna cuiusque propria salute securi esse non possunt ... quandoquidem
tot tantisque caelestibus muneribus adiumentis carent quibus in catholica
solummodo Ecclesia frui licet' (DS 3821).
3872 Quibus
verbis providentibus tam eos reprobat, qui omnes solo voto implicito Ecclesiae
adhaerentes a salute aeterna excludunt, quam eos, qui falso asserunt, homines
in omni religione aequaliter salvari posse (cf. DS 2806 2865). Neque etiam
putandum est, quodcumque votum Ecclesiae ingrediendae sufficere, ut homo
salvetur. Requiritur enim ut votum, quo quis ad Ecclesiam ordinetur, perfecta
caritate informetur ; nec votum implicitum effectum habere potest, nisi homo
fidem habeat supernaturalem (Allegatur Hebr 11,6 et Conc. Trid., sess. n c. 8: DS 1532).
3873 Ex
praedictis clarum igitur est, ea quae in commentario 'From the Housetops',
fasc. III, tamquam genuina Ecclesiae catholicae doctrina proponuntur, ab eadem
longe distare et esse valde nociva tam iis qui intra quam iis qui foris sunt.
... Itaque intelligi non potest, quomodo Institutum 'St. Benedict Center' sibi
cohaereat, quod, cum se scholam catholicam profiteatur ac talem haberi velit,
re tamen vera praescriptis can. 1381 et 1382 Cod. Iur. Can. non conformetur,
idemque fons exsistat discordiarum et rebellionis contra auctoritatem
ecclesiasticam et turbationis multarum conscientiarum causa. Item non
intelligjtur, quomodo religiosus vir, scl. P. Feeney, se 'defensorem fidei'
exhibeat simulque impugnare non dubitet catecheticam institutionem a legitimis
auctoritatibus propositam. ...
1.810 Resp. S. Officii, sous Pie XII, 28 décembre 1949
3874 2304 Qu.: Utrum, in diiudicandis causis matrimonialibus,
baptismus in sectis Discipulorum Christi, Presbyterianorum,
Congregationalistarum, Baptistarum, Methodistarum collatus, posita necessaria
materia et forma, praesumendus sit invalidus ob defectum requisitae in ministro
intentionis faciendi quod facit Ecclesia vel quod Christus instituit an vero
praesumendus sit validus, nisi in casu particulari contrarium probetur.' Resp.: Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.
1.811 Pie XII, Litt. encycl. 'Humani generis', 12 août 1950
3875 2305
(561) ... Licet humana ratio, simpliciter loquendo, veram et certam cognitionem
unius Dei personalis, mundum providentia sua tuentis ac gubernantis, necnon
naturalis legis a Creatore nostris animis inditae, suis naturalibus viribus ac
lumine assequi revera possit, nihilominus non pauca obstant, quominus eadem
ratio hac sua nativa facultate efficaciter fructuoseque utatur. Quae enim ad
Deum pertinent et ad rationes spectant, quae inter homines Deumque intercedunt,
veritates sunt rerum sensibilium ordinem omnino (562) transcendentes, quae, cum
in vitae actionem inducuntur eamque informant, sui devotionem suique
abnegationem postulant. Humanus autem intellectus in talibus veritatibus
acquirendis difficultate laborat tum ob sensuum imaginationisque impulsum, tum
ob pravas cupiditates ex peccato originali ortas. Quo fit ut homines in rebus
huiusmodi libenter sibi suadeant esse falsa vel saltem dubia, quae ipsi nolint
esse vera.
3876 2305
Quapropter divina 'revelatio' moraliter necessaria dicenda est, ut ea, quae in
rebus religionis et morum rationi per se impervia non sunt, in praesenti quoque
humani generis condicione, ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo
admixto errore cognosci possint (cf. DS 3005). Quin immo mens humana
difficultates interdum pati potest etiam in certo iudicio 'credibilitatis'
efformando circa catholicam fidem, quamvis tam multa ac mira signa externa
divinitus disposita sint quibus vel solo naturali rationis lumine divina
christianae religionis origo certo probari possit. Homo enim sive praeiudicatis
ductus opinionibus sive cupidinibus ac mala voluntate instigatus, non modo
externorum signorum evidentiae, quae prostat, sed etiam supernis afflatibus
quos Deus in animos ingerit nostros, renuere ac resistere potest.
3877 2305
(562) (Sunt qui evolutionis systema) absque prudentia ac discretione admissum
ad omnium rerum originem pertinere contendant, atque audacter indulgeant
opinationi monisticae ac pantheisticae mundi universi continuae evolutioni
obnoxii. Qua quidem opinatione fautores communismi libenter fruuntur ut suum
'materialismum dialecticum' efficacius propugnent et evehant, omni notione
theistica ex animis avulsa.
3878 2306
(563) Huiusmodi evolutionis commenta, quibus omne, quod absolutum, firmum,
immutabile est, repudiatur, viam straverunt novae aberranti philosophiae, quae
cum 'idealismo', 'immanentismo' ac 'pragmatismo' contendens 'existentialismi'
nomen nacta est, utpote quae, immutabilibus rerum essentiis posthabitis, de
singulorum 'exsistentia' tantum sollicita sit. Accedit falsus quidam
'historicismus', qui solis humanae vitae eventibus inhaerens, cuiusvis
veritatis legisque absolutae fundamenta subvertit, cum ad res philosophicas tum
ad christiana etiam dogmata quod attinet.
3879 2308
Iamvero theologis ac philosophis catholicis, quibus grave incumbit munus
divinam humanamque veritatem tuendi animisque inserendi hominum, has
opinationes plus minusve e recto itinere aberrantes neque ignorare neque
neglegere licet. Quin immo ipsi easdem opinationes perspectas habeant oportet,
tum quia morbi non apte curantur nisi rite praecogniti fuerint, tum quia
nonnumquam in falsis ipsis commentis aliquid veritatis latet, tum denique quia
eadem animum provocant ad quasdam (564) veritates, sive philosophicas sive
theologicas, sollertius perscrutandas ac perpendendas. ...
3880 2308
Et quemadmodum olim fuerunt, qui rogarent num translaticia Ecclesiae
apologetica ratio obstaculum constitueret potius quam auxilium ad animos
Christo lucrandos, ita hodie non desunt qui eo usque procedere audeant ut serio
quaestionem moveant num theologia eiusque methodus, quales in scholis
ecclesiastica approbante auctoritate vigent, non modo perficiendae, verum etiam
omnino reformandae sint, ut regnum Christi quocumque terrarum, inter homines
cuiusvis culturae vel cuiusvis opinionis religiosae efficacius propagetur.
Quodsi iidem ad nihil aliud intenderent quam ad disciplinam ecclesiasticam
eiusque methodum hodiernis condicionibus ac necessitatibus, nova quadam inducta
ratione, aptius (565) accommodandas, nulla fere esset causa timendi ; at vero
imprudenti aestuantes 'irenismo', nonnulli veluti obices ad fraternam unitatem
restaurandam ea putare videntur, quae ipsis legibus ac principiis a Christo
datis innituntur itemque institutis ab eo conditis, vel quae munimina ac
fulcimina exstant integritatis fidei...
3881 2309
Quod autem ad theologiam spectat, quorumdam consilium est dogmatum
significationem quam maxime extenuare; ipsumque dogma a loquendi ratione in
Ecclesia jamdiu recepta et a philosophicis notionibus penes catholicos doctores
vigentibus liberare, ut in catholica exponenda doctrina ad Sacrae Scripturae
sanctorumque Patrum dicendi modum redeatur. Spem ipsi fovent fore ut dogma
elementis denudatum, quae extrinsecus a divina revelatione esse dicunt,
fructuose comparetur cum eorum opinionibus dogmaticis qui ab Ecclesiae unitate
sejuncti sint, utque hac via pedetemptim perveniatur ad assimilanda sibi
invicem dogma catholicum et placita dissidentium.
3882 2310
Accedit quod, catholica doctrina ad hanc redacta condicionem, viam sterni
autumant, qua, hodiernis necessitatibus (566) satisfaciendo, hodiernae etiam
philosophiae notionibus dogma exprimi possit, sive 'immanentismi' sive
'idealismi' sive 'exsistentialismi'aliusve systematis. Quod idcirco etiam fieri
posse ac debere audaciores quidam affirmant, quia fidei mysteria numquam
notionibus adaequate veris significari posse contendunt, sed tantum notionibus
'approximativis', ut aiunt, ac semper mutabilibus, quibus veritas aliquatenus
quidem indicetur, sed necessario quoque deformetur. Quapropter non absurdum
esse putant, sed necesse omnino esse ut theologia pro variis philosophiis,
quibus decursu temporum tamquam suis utitur instrumentis, novas antiquis substituat
notiones, ita ut diversis quidem modis, ac vel etiam aliqua ratione oppositis,
idem tamen, ut aiunt, valentibus, easdem divinas veritates humanitus reddat.
Addunt etiam historiam dogmatum consistere in reddendis variis sibique
succedentibus formis, quas veritas revelata induerit, secundum diversas
doctrinas et opinationes quae saeculorum decursu ortae fuerint.
3883 Patet
autem ex iis, quae diximus, huiusmodi molimina non tantum ducere ad
'relativismum' dogmaticum, quem vocant, sed illum iam reapse continere; cui
quidem despectus doctrinae communiter traditae eorumque vocabulorum, quibus
eadem significatur, satis superque favet. Nemo sane est qui non videat
huiusmodi notionum vocabula cum in scholis tum ab ipsius Ecclesiae Magisterio
adhibita, perfici et perpoliri posse; ac notum praeterea est Ecclesiam in
iisdem vocibus adhibendis non semper constantem fuisse. Liquet etiam Ecclesiam
non cuilibet systemati philosophico, brevi temporis spatio vigenti, devinciri
posse: sed ea quae communi consensu a catholicis doctoribus composita per plura
saecula fuere ad aliquam dogmatis intellegentiam attingendam, tam caduco
fundamento procul dubio non nituntur. Nituntur enim principiis ac notionibus ex
vera rerum creatarum cognitione deductis; in quibus quidem deducendis
cognitionibus humanae menti veritas divinitus revelata, quasi stella, per
Ecclesiam illuxit. Quare mirum non est aliquas huiusmodi notiones a Conciliis
Oecumenicis non solum (567) adhibitas, sed etiam sancitas esse, ita ut ab eis
discedere nefas sit. ... Despectus autem vocabulorum ac notionum quibus
theologi scholastici uti solent, sponte ducit ad enervandam theologiam, ut
aiunt speculativam, quam, cum ratione theologica innitatur, vera certitudine
carere existimant.
3884 2313
Magisterium ab ipsis tamquam progressionis sufflamen ac scientiae obex
exhibetur, ab acatholicis vero quibusdam jam veluti injustum frenum
consideratur quo excultiores aliqui theologi a disciplina sua innovanda
detineantur. Et quamquam hoc sacrum Magisterium, in rebus fidei et morum,
cuilibet theologo proxima et universalis veritatis norma esse debet, utpote cui
Christus Dominus totum depositum fidei - Sacras nempe Litteras ac divinam
'traditionem' - et custodiendum et tuendum et interpretandum concredidit,
attamen officium, quo fideles tenentur illos quoque fugere errores, qui ad
haeresim plus minusve accedant, ideoque 'etiam constitutiones et decreta
servare, quibus pravae hujusmodi opiniones a Sancta Sede proscriptae et
prohibitae sunt' (CIC 1324; cf D.1820), nonnunquam ita ignorantur ac si non
habeatur.
3885 2313
Neque putandum est, ea quae in Encyclicis Litteris proponuntur, assensum per se
non postulare, cum in iis Pontifices supremam sui Magisterii postetatem non
exerceant. Magisterio enim ordinario haec docentur, de quo illud etiam valet:
'Qui vos audit, me audit' (Lc 10.16); ac plerumque quae in Encyclicis Litteris
proponuntur et inculcantur, jam aliunde ad doctrinam catholicam pertinent.
Quodsi Summi Pontificces in actis suis de re hactenus controversa data opera
sententiam ferunt, omnibus patet rem illam, secundum mentem ac voluntatem
eorumdem Pontificum, quaestionem liberae inter theologos disceptationis jam
haberi non posse.
3886 2314
Verum quoque est, theologis semper redeundum esse ad divinae revelationis
fontes; eorum enim est indicare qua ratione ea quae a vivo Magisterio docentur,
in Sacris Litteris et in divina " traditione ", sive explicite, sive
implicite inveniantur. Accedit quod uterque doctrinae divinitus revelatae fons
tot tantoquesque continet thesauros veritatis, ut numquam reapse exhauriatur.
Quapropter sacrorum fontium studio sacrae disciplinae semper juvenescunt; dum
contra speculatio, quae ulteriorem sacri depositi inquisitionem neglegit, ut
experiundo novimus, sterilis evadit. Sed hac de causa theologia etiam positiva,
quam dicunt, scientiae dumtaxat historicae aequari nequit. Una enim cum sacris
ejusmodi fontibus Deus Ecclesiae suae Magisterium dedit, ad ea quoque
illustranda et enucleanda, quae in fidei deposito nonnisi obscure ac velut
implicite continentur. Quod quidem depositum nec singulis christifidelibus nec
ipsis theologis divinus Redemptor concredidit authentice interpretandum, sed
soli Ecclesiae Magisterio. Si autem hoc suum munus Ecclesiae exercet, sicut
saeculorum decursu saepenumero factum est, sive ordinario sive extraordinario
ejusdem muneris exercitio, patet omnino falsam esse methodum, qua ex obscuris
clara explicentur, quin immo contrarium omnes sequi ordinem necesse esse. Quare
Decessor Noster imm. mem. Pius IX, docens nobilissimum theologiae munus illud
esse, quod ostendat quomodo ab Ecclesia definita doctrina contineatur in
fontibus, non absque gravi causa illa addidit verba: 'eo ipso sensu, quo
definita est'.
3887 2315
Plura etiam a nonnullis proponuntur vel mentibus instillantur in detrimentum
divinae auctoritatis Sacrae Scripturae. Etenim sensum definitionis Concilii
Vaticani de Deo Sacrae Scripturae auctore audacter quidam pervertunt; atque
sententiam, jam pluries reprobatam, renovant, secundum quam Sacrarum Litterarum
immunitas errorum ad ea solummodo, quae de Deo ac de rebus moralibus et
religiosis traduntur, pertineat. Immo perperam loquuntur de sensu humano
Sacrorum Librorum sub quo sensus eorum divinus lateat, quem solum infallibilem
declarant. In Sacra Scriptura interpretanda nullam haberi volunt rationem
analogiae fidei ac "traditionis", Ecclesiae; ita ut Sanctorum Patrum
et sacri Magisterii doctrina quasi ad trutinam Sacrae Scripturae, ratione mere
humanan ab exegetis explicatae, sir revocanda, potius quam eadem Sacra Scriptura
exponenda sit ad mentem Ecclesiae, quae a Christo Domino totius depositi
veritatis divinitus revelatae custos ac interpres constituta est.
3888 2316
(570) Ac praeterea sensus litteralis Sacrae Scripturae eiusque expositio a tot
tantisque exegetis, vigilante Ecclesia, elaborata, ex commenticiis eorum
placitis, novae cedere debent exegesi, quam symbolicam ac spiritualem
appellant; et qua Sacra Biblia Veteris Testamenti, quae hodie in Ecclesia
tamquam fons clausus lateant, tandem aliquando omnibus aperiantur. Hac ratione
asseverant difficultates omnes evanescere, quibus ii tantummodo praepediantur,
qui sensui litterali Scripturarum adhaereant.
3889 2316
Quae quidem omnia quam aliena sint a principiis ac normis hermeneuticis a
decessoribus Nostris fel. rec. Leone XIII in Encyclicis Litteris
'Providentissimus', et a Benedicto XV in Enc. Litt. 'Spiritus Paraclitus',
itemque a Nobis ipsis in Enc. Litt. 'Divino afflante Spiritu' rite statutis
nemo est qui non videat.
3890 2317
(570) Ac mirum non est huiusmodi novitates, ad omnes fere theologiae partes
quod attinet, iam venenosos peperisse fructus. In dubium revocatur humanam
rationem, absque divinae 'revelationis' divinaeque gratiae auxilio, argumentis
ex creatis rebus deductis demonstrare posse Deum personalem exsistere; negatur
mundum initium habuisse, atque contenditur creationem mundi necessariam esse,
cum ex necessaria liberalitate divini amoris procedat; aeterna et infallibilis
liberarum actionum hominum praescientia Deo item denegatur; quae quidem Vaticani
Concilii declarationibus adversantur (DS 3001-3003).
3891 2318
Quaestio etiam a nonnullis agitur num Angeli creaturae personales sint; numque
materia a spiritu essentialiter differat. Alii veram 'gratuitatem' ordinis
supernaturalis corrumpunt, cum autument Deum entia intellectu praedita condere
non posse, quin eadem ad beatificam visionem ordinet et vocet. Nec satis; nam
peccati originalis notio, definitionibus Tridentinis posthabitis, pervertitur,
unaque simul peccati in universum, prout est Dei offensa, itemque
satisfactionis a Christo pro nobis exhibitae. Nec desunt qui contendant
transsubstantiationis (571) doctrinam, utpote antiquata notione philosophica
substantiae innixam, ita emendandam esse ut realis Christi praesentia in Ss.
Eucharistia ad quemdam symbolismum reducatur, quatenus consecratae species,
nonnisi signa efficacia sint spiritualis praesentiae Christi eiusque intimae
coniunctionis cum fidelibus membris in Corpore mystico.
3892 2320
(571) In comperto est quanti Ecclesia humanam rationem faciat quod pertinet ad
exsistentiam unius Dei personalis certo demonstrandam, itemque ad ipsius
christianae fidei fundamenta signis divinis invicte comprobanda ; parique modo
ad legem, quam Creator animis hominum indidit, rite exprimendam ; ac denique ad
aliquam mysteriorum intellegentiam assequendam eamque fructuosissimam. Hoc
tamen munus ratio tum solum apte ac tuto absolvere poterit, cum debito modo
exculta fuerit ; nempe cum fuerit sana illa philosophia imbuta quae veluti
patrimonium iamdudum exstat a superioribus christianis aetatibus traditum,
atque adeo altioris etiam ordinis auctoritatem habet, quia ipsum Magisterium
Ecclesiae, eius principia ac praecipua asserta, a viris magni ingenii paulatim
patefacta ac (572) definita, ad ipsius divinae 'revelationis' trutinam vocavit.
Quae quidem philosophia in Ecclesia agnita ac recepta, et verum sincerumque
cognitionis humanae valorem tuetur, et metaphysica inconcussa principia -
rationis nempe sufficientis, causalitatis, et finalitatis - ac demum certae et
immutabilis veritatis assecutionem.
3893 2321 In hac philosophia
plura sane exponuntur, quibus res fidei et morum neque directe nec indirecte
attinguntur, quaeque propterea Ecclesia liberae peritorum disceptationi
permittit ; at quoad alia plura, praesertim quoad principia assertaque
praecipua, quae supra memoravimus, eadem libertas non viget. Etiam in huiusmodi
essentialibus quaestionibus, philosophiam quidem aptiore ac ditiore veste
induere licet, efficacioribus dictionibus communire, quibusdam scholarum adminiculis
minus aptis, exuere, sanis quoque quibusdam elementis progredientis humanae
lucubrationis caute locupletare ; numquam tamen eam subvertere fas est, vel
falsis principiis contaminare, vel quasi magnum quidem, sed obsoletum
existimare monumentum. Non enim veritas omnisque eius philosophica declaratio
in dies mutari possunt, cum potissimum agatur de principiis humanae menti per
se notis, vel de sententiis illis, quae tum saeculorum sapientia, tum etiam
divinae 'revelationis' consensu ac fulcimine innituntur.
3894 (573) Quae si
bene perspecta fuerint, facile patebit cur Ecclesia exigat ut futuri sacerdotes
philosophicis disciplinis instruantur 'ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam
et principia', quandoquidem plurium saeculorum experientia probe noscit
Aquinatis methodum ac rationem sive in tironibus erudiendis, sive in
absconditis veritatibus pervestigandis, singulari praestantia eminere. ...(D
2323) Hac de causa quam maxime deplorandum est, philosophiam in Ecclesia
receptam ac agnitam hodie a nonnullis despectui haberi, ita ut antiquata quoad
formam, rationalistica, ut aiunt, quoad cogitandi processum, impudenter
renuntietur. Dictitant enim, hanc nostram philosophiam perperam opinionem
tueri, metaphysicam absolute veram exsistere posse ; dum contra asseverant,
res, praesertim transcendentes, non aptius exprimi posse quam disparatis
doctrinis, quae sese mutuo compleant, quamvis sibi invicem quodammodo
opponantur.
3895 2326
(575) Non pauci expostulant ut catholica religio earumdem disciplinarum quam
plurimum rationem habeat. Quod sane laude dignum est ubi de factis agitur
reapse demonstratis ; caute tamen accipiendum est ubi potius de 'hypothesibus'
sit quaestio, etsi aliquo modo humana scientia innixis, quibus doctrina
attingitur in Sacris Litteris vel in 'traditione' contenta. Quodsi tales coniecturales opiniones doctrinae a Deo revelatae
directe vel indirecte adversentur, tum huiusmodi postulatum nullo modo admitti
potest.
3896
2327 Quamobrem Ecclesiae Magisterium non prohibet quominus 'evolutionismi'
doctrina, quatenus nempe de humani corporis origine inquirit ex iam exsistente
ac vivente materia oriundi - animas enim a Deo immediate creari catholica fides
nos retinere iubet - pro hodierno humanarum disciplinarum et sacrae theologiae
statu, investigationibus ac disputationibus peritorum in utroque campo hominum
pertractetur, ita (576) quidem ut rationes utriusque opinionis, faventium
nempe, vel obstantium, debita cum gravitate, moderatione ac temperantia
perpendantur ac diiudicentur; dummodo omnes parati sint ad Ecclesiae iudicio
obtemperandum, cui a Christo munus demandatum est et Sacras Scripturas
authentice interpretandi et fidei dogmata tuendi. Hanc tamen disceptandi
libertatem nonnulli temerario ausu transgrediuntur, cum ita sese gerant quasi si
ipsa humani corporis origo ex iam exsistente ac vivente materia per indicia
hucusque reperta ac per ratiocinia ex iisdem indiciis deducta, iam certa omnino
sit ac demonstrata ; atque ex divinae revelationis fontibus nihil habeatur,
quod in hac re maximam moderationem et cautelam exigat.
3897 2328
Cum vero de alia coniecturali opinione agitur, videlicet de polygenismo, quem
vocant, tum Ecclesiae filii eiusmodi libertate minime fruuntur. Non enim
christifideles eam sententiam amplecti pos sunt, quam qui retinent asseverant
vel post Adam hisce in terris veros homines exstitisse, qui non ab eodem prouti
omnium protoparente naturali generatione originem duxerint, vel Adam
significare multitudinem quamdam protoparentum; cum nequaquam appareat quomodo
huiusmodi sententia componi queat cum iis quae fontes revelatae veritatis et
acta Magisterii Ecclesiae proponunt de peccato originali, quod procedit ex
peccato vere commisso ab uno Adamo, quodque generatione in omnes transfusum,
inest unicuique proprium (cf. Rom 5,12-19 ; DS 1511-1514).
3898 2329
Quemadmodum autem in biologicis et anthropologicis disciplinis, ita etiam in
historicis sunt qui limites et cautelas ab Ecclesia statuta audacter
transgrediantur. Ac peculiari modo deploranda est quaedam nimio liberior libros
historicos Veteris Testamenti interpretandi ratio, cuius fautores Epistulam
haud ita multo ante a Pontificio Consilio de re biblica Archiepiscopo
Parisiensi datam ad suam defendendam causam immerito referunt (cf. DS 3862ss).
Haec enim Epistula aperte monet undecim priora (577) capita Geneseos, quamvis
cum historicae compositionis rationibus proprie non conveniant, quibus eximii
rerum gestarum scriptores graeci et latini, vel nostrae aetatis periti usi
fuerint, nihilominus quodam vero sensu, exegetis amplius investigando ac
determinando, ad genus historiae pertinere ; eademque capita, oratione simplici
ac figurata mentique populi parum exculti accomodata, tum praecipuas veritates
referre, quibus aeterna nostra procuranda salus innititur, tum etiam popularem
descriptionem originis generis humani populique electi. Si quid autem
hagiographi antiqui ex narrationibus popularibus hauserint (quod quidem concedi
potest), numquam obliviscendum est eos ita egisse divinae inspirationis afflatu
adiutos, quo in seligendis ac diiudicandis documentis illis ab 'omni errore
immunes praemuniebantur.
3899 2330
Quae autem ex popularibus narrationibus in Sacris Litteris recepta sunt, ea cum
mythologiis aliisve id genus minime aequanda sunt, quae magis ex effusa
imaginatione procedunt quam ex illo veritatis ac simplicitatis studio, quod in
Sacris Libris Veteris etiam Testamenti adeo elucet ut hagiographi nostri
antiquos profanos scriptores aperte praecellere dicendi sint.
1.812
Pie
XII, Const. Ap. 'Munificentissimus Deus', 1 novembre 1950
3900 2331
(767) Haec omnia Sanctorum Patrum ac theologorum argumenta considerationesque
Sacris Litteris tamquam ultimo fundamento nituntur ; quae quidem almam Dei
Matrem nobis veluti (768) ante oculos proponunt divino Filio suo
coniunctissimam, eiusque semper participantem sortem. Quamobrem quasi
impossibile videtur eam cernere, quae Christum concepit, peperit, suo lacte
aluit, eumque inter ulnas habuit pectorique obstrinxit suo, ab eodem post
terrestrem hanc vitam, etsi non anima, corpore tamen separatam. Cum Redemptor
noster Mariae Filius sit, haud poterat profecto, utpote divinae legis
observator perfectissimus, praeter Aeternum Patrem, Matrem quoque suam
dilectissimam non honorare. Atqui, cum eam posset tam magno honore exornare, ut
eam a sepulcri corruptione servaret incolumem, id reapse fecisse credendum est.
3901 2331
Maxime autem illud memorandum est, inde a saeculo II, Mariam Virginem a Sanctis
Patribus veluti novam Hevam proponi novo Adae, etsi subiectam, arctissime
coniunctam in certamine illo adversus inferorum hostem, quod, quemadmodum in
protoevangelio (Gn 3, 15) praesignificatur, ad plenissimam deventurum erat
victoriam de peccato ac de morte, quae semper in gentium Apostoli scriptis
inter se copulantur (Rom 5 et 6; I Cor 15, 21-26; 54-57). Quamobrem, sicut
gloriosa Christi anastasis essentialis pars fuit ac postremum huius victoriae
tropaeum, ita Beatae Virginis commune cum Filio suo certamen virginei corporis
'glorificatione' concludendum erat ; ut enim idem Apostolus ait, 'cum...
mortale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet sermo, qui scriptus est :
absorpta est mors in victoria' (I Cor 15,54).
3902 2331
Idcirco augusta Dei Mater, Iesu Christo, inde ab omni aeternitate, 'uno
eodemque decreto' praedestinationis, arcano modo coniuncta, immaculata in suo
conceptu, in divina maternitate sua integerrima virgo, generosa Divini
Redemptoris socia, qui plenum de peccato eiusque consectariis deportavit
triumphum, id tandem assecuta est, quasi supremam suorum privilegiorum coronam,
ut a sepulcri corruptione servaretur immunis, utque, quemadmodum iam Filius
suus, devicta morte, corpore (769) et anima ad supernam Caeli gloriam
eveheretur, ubi Regina refulgeret ad eiusdem sui Filii dexteram, immortalis saeculorum
Regis (I Tim 1, 17).
3903 2333
(770) Quapropter... ad Omnipotentis Dei gloriam, qui peculiarem benevolentiam
suam Mariae Virgini dilargitus est, ad sui Filii honorem, immortalis saeculorum
Regis ac peccati mortisque victoris, ad eiusdem augustae Matris augendam
gloriam et ad totius Ecclesiae gaudium exsultationemque, auctoritate Domini
Nostri Iesu Christi, Beatorum Apostolorum Petri et Pauli ac Nostra
pronuntiamus, declaramus et definimus divinitus revelatum dogma esse :
Immaculatam Deiparam semper Virginem Mariam, expleto terrestris vitae cursu,
fuisse corpore et anima ad caelestem gloriam assumptam.
3904 2333
Quamobrem, si quis, quod Deus avertat, id vel negaret vel in dubium vocare
voluntarie ausus fuerit, quod a Nobis definitum est, noverit se a divina ac
catholica fide prorsus defecisse.
1.813 Pie XII, Litt. encycl. 'Sempiternus Rex', 8 septembre 1951
3905 2334 Quamvis nihil prohibeat quominus humanitas Christi, etiam
psychologica via ac ratione, altius investigetur, tamen in arduis huius generis
studiis non desunt qui plus aequo vetera linquant, ut nova astruant et
auctoritate ac definitione Chalcedonensis Concilii perperam utantur, ut a se
elucubrata suffulciant. Hi humanae Christi naturae statum et condicionem ita
provehunt ut eadem reputari videatur subiectum quoddam sui iuris, quasi in
ipsius Verbi persona non subsistat. At Chalcedonense Concilium, Ephesino
prorsus congruens, lucide asserit utramque Redemptoris nostri naturam 'in unam
personam atque subsistentiam' convenire vetatque duo in Christo poni individua
ita ut aliquis 'homo assumptus', integrae autonomiae compos penes Verbum collocetur.
1.814 Monitum S. Officii, sous Pie XII, 30 juin 1952
3907 2335
(Animadvertit Ap. Sedes non paucos hodiernos scriptores) de vita coniugali agentes,
passim palam et minute ad singula eam spectantia inverecunde descendere;
praeterea nonnullos actum quemdam, 'amplexum reservatum' nuncupatum,
describere, laudare et suadere. Ne in re tanti momenti, quae matrimonii
sanctitatem et animarum salutem respicit, munere suo deficiat, S. Cgr. S.
Officii, de expresso mandato Pii XII, omnes praedictos scriptores graviter
monet, ut ab huiusmodi agendi ratione desistant. ... Sacerdotes autem, in cura
animarum et in conscientiis dirigendis, numquam, sive sponte sive interrogati,
ita loqui praesumant, quasi ex parte legis christianae contra 'amplexum
reservatum' nihil esset obiiciendum.
1.815 Pie XII, Litt. encycl. 'Fulgens corona', 8 septembre 1953
3908 ... Si incensissimum suavissimumque consideramus amorem, quo Deus
Matrem Filii sui unigeniti procul dubio prosecutus est ac prosequitur, qua
ratione vel solummodo arbitrari possumus eam fuisse, etsi brevissimo temporis
spatio, peccato obnoxiam divinaque gratia privatam ? Poterat
certe Deus, Redemptoris meritorum intuitu, hoc praeclarissimo privilegio eam
donare ; id igitur factum non esse ne opinari quidem possumus. Decebat siquidem
Redemptoris Matrem talem esse, ut exstaret, quantum fieri posset, ipso digna ;
atqui digna non fuisset, si hereditaria labe infecta, etsi primo tantum
conceptionis suae momento, teterrimae fuisset Satanae dominationi subiecta.
3909 Neque
asseverari potest hac de causa minui redemptionem Christi, quasi iam non ad
universam pertineat Adami subolem ; atque adeo aliquid de ipsius divini
Redemptoris munere ac dignitate detrahi. Etenim si rem funditus diligenterque
perspicimus, facile cernimus Christum Dominum perfectissimo quodam modo divinam
Matrem suam revera redemisse, cum, ipsius meritorum intuitu, eadem a Deo
praeservata esset a quavis hereditaria peccati labe immunis. Quamobrem infinita
Iesu Christi dignitas eiusque universalis redemptionis munus hoc doctrinae
capite non extenuatur vel remittitur, sed augetur quam maxime.
3910 Immerito
igitur acatholici et novatores non pauci hac etiam de causa nostram
reprehendunt atque improbant erga Deiparam Virginem pietatem, quasi nos aliquid
ex cultu uni Deo ac Iesu Christo debito subducamus ; cum contra, quidquid
honoris venerationisque caelesti Matri nostrae tribuimus, id procul dubio in
divini eius Filii decus redundet, non modo quod ex ipso (582) omnes gratiae
omniaque dona vel excelsa, ut e primo fonte oriuntur, sed etiam quod 'gloria
filiorum patres eorum' (Prov 17, 6).
1.816 Pie XII, Litt. encycl. 'Sacra virginitas', 25 mars 1954
3911 2336
Recentius autem eorum sententiam maerenti animo reprobavimus qui eo usque
procedunt ut coniugium asseverent unum (176) esse, quod naturale personae
humanae incrementum debitamque perfectionem tueri possit. Nonnulli enim
affirmant divinam gratiam, a matrimonii sacramento ex opere operato impertitam,
ita coniugii usum sanctum reddere, ut instrumentum evadat ad singulos animos
cum Deo coniungendos efficacius quam virginitas ipsa, quandoquidem matrimonium
christianum, non autem virginitas, sacramentum est. Quam quidem doctrinam
utpote falsam ac detrimentosam denuntiamus. Utique enim hoc sacramentum divinam
sponsis impertit gratiam ad coniugale officium sancte obeundum ; utique mutui
amoris nexum confirmat, quibus iidem una invicem continentur ; verumtamen non
ad id institutum est ut coniugii usum veluti instrumentum reddat per se magis
aptum ad sponsorum animos caritatis vinculo cum Deo ipso coniungendos (cf. DS
3838). Nonne potius Apostolus Paulus coniugibus ius agnoscit a matrimonii usu
se abstinendi ad tempus, ut vacent orationi (cf. 1 Cor 7,5), idcirco quia eiusmodi
abstinentia liberiorem reddit animum, qui velit caelestibus Deique
supplicationibus se dedere ?
3912 2336
Deinde asseverari non potest - ut quidam faciunt - 'mutuum adiutorium', quod
sponsi in christianis nuptiis quaerunt, opem esse perfectiorem quam
solitudinem, ut aiunt, cordis virginum et caelibum, ad propriam sanctitatem
assequendam. Nam, quamquam ii omnes, qui perfectae castitatis institutum
amplexi sunt, humano huiusmodi amore se abdicaverunt, nihilo secius hac de
causa affirmari non potest eos ob hanc eandem privationem suam reddidisse
humanam personam quasi imminutam ac despoliatam. Ii enim a caelestium ipso
munerum Datore spirituale aliquid accipiunt, quod quidem illud in immensum
exsuperat 'mutuum adiutorium' a coniugibus sibi invicem impertitum.
1.817 Pie XII, Litt. encycl. 'Ad caeli Reginam', 11 octobre 1954
3913
(633)... Praecipuum, quo regalis Mariae dignitas innititur, principium procul
dubio est divina eius maternitas. Quandoquidem enim in s. Litteris de Filio,
quem Virgo concipiet, haec sententia legitur: 'Filius Altissimi vocabitur, et
dabit illi Dominus Deus sedem David patris eius et regnabit in domo Iacob in
aeternum et regni eius non erit finis' (Lc 1, 32s), ac praeterea Maria 'mater
Domini' (Lc 1, 43) nuncupatur, inde facile eruitur, ipsam quoque esse reginam,
quippe quae Filium genuerit, qui eodem momento quo conceptus est propter
hypostaticam humanae naturae cum Verbo unionem, rex, etiam ut homo, erat et
rerum omnium Dominus. Itaque iure meritoque S. Iohannes Damascenus haec
scribere potuit: 'Vere omnis creaturae Domina facta est, cum Creatoris Mater
exstitit'; parique modo affirmari potest, primum qui regium Mariae munus
caelesti ore nuntiavit, ipsum fuisse Gabrielem archangelum.
3914 Attamen
beatissima Virgo Maria non tantum ob divinam suam maternitatem Regina est
dicenda, sed etiam, quia ex Dei voluntate in aeternae salutis nostrae opere
eximias habuit partes. 'Quid possit iucundius nobis suaviusque ad cogitandum
accidere quam Christum nobis iure non tantum nativo, sed etiam acquisito (634),
scilicet redemptionis imperare? ... (cf. DS 3676) Iamvero in hoc perficiendo
redemptionis opere beatissima Virgo Maria profecto fuit cum Christo intime
consociata ... Etenim, 'sicut Christus eo quod nos redemit, speciali titulo
Dominus est ac Rex noster, ita et beata Virgo, propter singularem modum, quo ad
nostram redemptionem concurrit, et substantiam suam ministrando, et illum pro
nobis voluntarie offerendo, nostramque salutem singulariter desiderando,
petendo, procurando'.
3915 Quibus ex
rationibus huiusmodi argumentum eruitur si Maria, in spirituali procuranda
salute, cum Iesu Christo, ipsius salutis principio, ex Dei placito sociata
fuit, et quidem simili quodam modo, quo Heva fuit cum Adam, mortis principio,
consociata, ita ut asseverari possit nostrae salutis opus secundum quandam
'recapitulationem' peractum fuisse, in qua genus (635) humanum, sicut per
virginem morti adstrictum fuit, ita per virginem salvatur; si praeterea
asseverari itidem potest, hanc gloriosissimam Dominam ideo fuisse Christi
matrem delectam, 'ut redimendi generis humani consors efficeretur', et si
reapse 'ipsa fuit, quae vel propriae vel hereditariae labis expers, arctissime
semper cum Filio suo coniuncta, eundem in Golgotha, una cum maternorum iurium
maternique amoris sui holocausto, nova veluti Heva, pro omnibus Adae filiis,
miserando eius lapsu foedatis, aeterno Patri obtulit', inde procul dubio
concludere licet, quemadmodum Christus, novus Adam, non tantum quia Dei Filius
est, Rex dici debet, sed etiam, quia Redemptor noster est, ita quodam analogiae
modo, beatissimam Virginem esse Reginam non tantummodo, quia mater Dei est,
verum etiam, quod nova veluti Heva cum novo Adam consociata fuit.
3916 Iamvero
plena, propria et absoluta significatione, unus Iesus Christus, Deus et homo,
Rex est; attamen Maria quoque, quamvis temperato modo et analogiae ratione,
utpote Christi Dei mater, socia in divini Redemptoris opera, et in eius cum
hostibus pugna in eiusque super omnes adepta victoria, regalem participat
dignitatem. Ex hac enim cum Christo Rege coniunctione splendorem
celsitudinemque attingit, qua creatarum rerum omnium excellentiam exsuperat; ex
hac cum Christo coniunctione regalis facultas oritur, qua ipsa potest divini
Redemptoris regni dispensare thesauros; ex hac denique cum Christo coniunctione
materni eius patrocinii apud Filium et Patrem elicitur exhausta numquam
efficacia.
3917 Nullum
igitur dubium est, Mariam sanctissimam dignitate sua super omnes res creatas
excellere itemque super omnes post Filium suum obtinere primatum. ... (636) Ad
hunc excellentissimum intellegendum dignitatis gradum, quem Deiparens super
creata omnia adepta est, considerare iuvat, sanctam Dei Genetricem iam in primo
temporis momento quo concepta fuit, tali gratiarum abundantia repletam fuisse,
ut Sanctorum omnium gratiam superaret. ... Praeterea beata Virgo non solummodo
supremum, post Christum, excellentiae ac perfectionis gradum obtinuit, verum
etiam aliquam illius efficacitatis participationem, qua eius Filius ac
Redemptor noster in mentes et in voluntates hominum regnare iure meritoque
dicitur.
3917a
The Sacred Congregation particularly raises its voice utterly to condemn and
reject as intrinsically evil the application of pessaries (sterilet, diaphragm)
by married couples in the exercise of their marital rights. Furtherrnore,
Ordinaries shall not permit the faithful to be told or taught that no serious
objection may be made according to the principles of Christian law, if a
husband co-operates materially only with his wife who uses such a device.
Confessors and spiritual directors who hold the contrary and thus guide the
consciences of the faithful are straying far from the paths of truth and moral
righteousness.
1.818 Instructio S. Officii, sous Pie XII, 2 février 1956
3918
Contra doctrinam moralem eiusque applicationem in Ecclesia catholica
traditam... spargi coepit systema ethicum, quod plerumque nomine cuiusdam
'Ethicae situationis' venit ... Auctores, qui hoc systema sequuntur, decisivam
et ultimam agendi normam statuunt non esse ordinem obiectivum rectum, naturae
lege determinatum et ex hac lege certo cognitum, sed intimum aliquod mentis
uniuscuiusque individui iudicium ac lumen, quo ei in concreta situatione posito
innotescit quid sibi agendum sit. Haec igitur hominis ultima decisio secundum
eos non est, sicut ethica obiectiva apud auctores maioris momenti tradita
docet, legis obiectivae ad particularem casum applicatio, attentis simul ac
ponderatis secundum regulas prudentiae particularibus 'situationis' adiunctis,
sed immediatum illud internum lumen et iudicium. Hoc iudicium saltem multis in
rebus ultimatim nulla norma obiectiva extra hominem posita atque ab eius
persuasione subiectiva independente, quoad suam obiectivam rectitudinem ac
veritatem est mensuratum neque mensurandum neque mensurabile, sed sibi ipsi
plene sufficit.
3919 Secundum
hos auctores 'naturae humanae' conceptus traditionalis non sufficit, sed
recurrendum est ad conceptum naturae humanae 'exsistentis', qui quoad plurima
non habet valorem obiectivum absolutum, sed relativum tantum ideoque mutabilem,
exceptis fortasse illis paucis elementis atque principiis, quae ad humanam
naturam metaphysicam (absolutam (145) et immutabilem) spectant. Eiusdem valoris
tantum relativi est traditionalis conceptus 'legis naturae'. Perplura autem,
quae hodie circumferuntur tamquam legis naturae postulata absoluta, nituntur
secundum eorum opinionem... in dicto conceptu naturae exsistentis, ideoque non
sunt nisi relativa et mutabilia atque omni semper situationi adaptari queunt.
3920 Acceptis
atque ad rem deductis his principiis dicunt... homines in sua quisque
conscientia non imprimis secundum leges obiectivas sed mediante lumine illo
interno individuali secundum intuitionem personalem iudicantes, quid ipsis in
praesenti situatione agendum sit, a multis conflictibus ethicis aliter
insolubilibus praeservari vel facile liberari.
3921 Multa,
quae in huius 'Ethicae situationis' systemate statuuntur, rei veritati sanaeque
rationis dictamini contraria sunt, relativismi et modernismi vestigia produnt,
a doctrina catholica per saecula tradita longe aberrant. (Sequitur prohibitio
defendendi illam doctrinam).
1.819 Litt. encycl. 'Haurietis aguas', 15 mai 1956
3922
(316) (Constat causam, cur Ecclesia sacratissimo Cordi Jesu cultum latriae
tribuit,) duplicem esse: Altera nempe, quae ad cetera quoque pertinet
sacrosancta Iesu Christi corporis membra, eo principio innititur, quo novimus
eius Cor, utpote nobilissimam humanae naturae partem, divini Verbi personae
hypostatice coniungi ; ideoque ei tribuendum esse eundem adorationis cultum,
quo Ecclesia personam ipsius Filii Dei incarnati honorat. ... Altera vero
(causa), quae peculiari modo ad divini Redemptoris Cor pertinet ac peculiari
itidem ratione postulat latriae cultum eidem tribuendum, ex eo oritur quod Cor
eius, magis quam cetera omnia eius corporis membra, immensae eius caritatis
erga hominum genus naturalis index seu symbolus est. 'Inest in sacro Corde ...
symbolum atque expressa imago infinitae Iesu Christi caritatis, quae movet ipsa
nos ad amandum mutuo'...
3923 (323)
(Christus) reapse humanam naturam, individuam, integram et perfectam, quae in
purissimo Mariae Virginis sinu ex Spiritus Sancti virtute concepta est, divinae
personae suae coniunxit. Nihil igitur ei defuit humanae naturae, quam sibi Dei
Verbum copulavit, eam ipse profecto assumpsit nullo modo imminutam, nullo modo
immutatam ad spiritualia et ad corporea quod attinet: hoc est intelligentia ac
voluntate ditatam ceterisque internis externisque cognoscendi facultatibus,
itemque sensuum appetitu omnibusque naturalibus impulsionibus (Allegantur
documenta DS 293 301 355). Quapropter cum nullo modo dubitari possit Iesum
Christum (324) verum adeptum esse corpus omnibus qui eidem proprii sunt
affectibus pollens, in quibus quidem ceteris omnibus amor praestat, nullum pari
modo dubium esse potest eum physico nostroque simili corde praeditum fuisse,
cum sine excellentissimo hoc corporis membro hominum vita, ad affectus etiam
quod attinet, haberi non posset...
3924 (327)
Quamobrem iure meritoque Incarnati Verbi Cor praecipuus consideratur index et
symbolus triplicis illius amoris, quo, divinus Redemptor aeternum Patrem
hominesque universos continenter adamat. Symbolus nempe est divini illius
amoris, quem cum Patre et Spiritu Sancto communicat, sed qui tamen in ipso
tantum, utpote in Verbo, quod caro factum est, per caducum et fragile humanum
corpus nobis manifestatur. ... symbolus praeterea est incensissimae illius caritatis,
quae, eius in animum infusa, humanam ditat Christi (328) voluntatem, et cuius
actus duplici scientia perfectissima collustratur et dirigitur, hoc est beata
et indita vel infusa. Ac denique - idque modo magis naturali ac directo -
sensibilis quoque affectus symbolus est, cum Jesu Christi corpus, in sinu
Virginis Mariae Spiritus Sancti opera formatum sentiendi percipiendique vi
polleat perfectissima, magis utique quam cetera omnia hominum corpora.
3925 (343)
Itaque a re corporali, quae est Cor Christi Jesu, eiusque naturali
significatione, nobis licet ... ascendere non solum ad contemplandum eius
amorem qui sensibus percipiatur, sed altius etiam ad considerandum et adorandum
celsissimum amorem infusum; ac denique ad meditandum et adorandum amorem divinum
Verbi incarnati; quandoquidem e fide, qua credimus utramque naturam, humanam
(344) ac divinam, in persona Christi esse unitam, mente concipere possumus
necessitudines illas arctissimas, quae inter sensibilem amorem physici Cordis
Iesu intercedunt, et duplicem amorem, spiritualem quidem, humanum scilicet ac
divinum. Hi enim amores non tantum una simul exsistentes dicendi sunt in
adorabili persona divini Redemptoris, sed etiam inter se naturali nexu
coniuncti, quatenus divino humanus sensibilisque subiiciuntur, atque illius
analogicam similitudinem referunt. Non autem contendimus Cor Iesu ita esse
intellegendum. ut in eo habeatur et adoretur imago formalis quae dicitur, seu
signum perfectum et absolutum eius amoris divini, cum intima huius essentia
nullo modo adaequari possit quavis creata imagine; sed christifidelis, Cor Jesu
excolens, una cum Ecclesia signum adorat et quasi vestigium caritatis divinae.
... Necesse est ergo, ut in hoc doctrinae capite tanti momenti tantaeque
prudentiae unusquisque animo semper teneat veritatem naturalis symboli, quo
physicum Cor Iesu ad personam Verbi refertur, totam niti in veritate primaria
hypostaticae unionis; si quis autem verum esse hoc negaverit, falsas opiniones
... restauret, utpote quae uni personae in Christo, utraque tamen natura
distincta manente et integra, adversentur.
3926 (352) ...
Curent christifideles, ut eidem (cultui Ss. Cordis Jesu) cultus etiam erga
Immaculatum Dei Genitricis Cor arcte copuletur. Cum enim ex Dei voluntate in
humanae redemptionis peragendo opere Beatissima Virgo Maria cum Christo fuerit
indivulse coniuncta, adeo ut ex Iesu Christi caritate eiusque cruciatibus cum
amore doloribusque ipsius Matris intime consociatis sit nostra salus profecta,
congruit omnino, ut a christiano populo, quippe qui a Christo per Mariam
divinam vitam sit adeptus, post debita erga Sacratissimum Cor Iesu exhibita
obsequia, etiam Cordi amantissimo caelestis Matris adiuncta pietatis, amoris,
grati expiantisque animi studia praestentur.
1.820 Decr. S. Officii, 8 mars (23 mai) 1957
3928 Qu.: An plures sacerdotes valide Missae sacrificium concelebrent, si
unus tantum eorum verba 'Hoc est corpus meum' et 'Hic est sanguis meus' super
panem et vinum proferat, ceteri vero verba Domini non proferant, sed,
celebrante sciente et consentiente, intentionem habeant et manifestent sua
faciendi verba et actiones eiusdem. Resp.: (cfirm. a. S.
P'ce 18 mars): Negative ; nam ex institutione Christi ille solus valide
celebrat, qui verba consecratoria pronuntiat.